ЖКО-ға түскен жағдайда не істеу қажет

Жол полициясы қызметкерімен толтырылған әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарайтын аудандық және оған теңестірілген сотқа жолданады.

Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстерді сот әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттаманы және iстiң басқа да материалдарын алған күннен бастап 15 тәулік ішінде қарайды.

Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс бойынша iс жүргiзуге қатысушылардан өтiнiшхаттар келіп түскен жағдайда не iстiң мән-жайларын қосымша анықтау қажет болған кезде iстiң қаралатын мерзiмi сотпен ұзартуы мүмкін, бiрақ бiр айдан аспайтындай мерзімге.

Әкiмшiлiк ұстап алуға ұшыраған адамға қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс оны ұстап алған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей қаралады.

Құқық бұзушы кінәсін мойындаған және тараптардан қаулының дереу заңды күшіне енуі туралы өтінішхат түскен жағдайда, бұл іс дереу қаралуға және заңды күшіне енуге жатады.

Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша iс жүргiзуге қатысушыларға істің қаралатын немесе жекелеген процестік әрекеттердің жасалатын уақыты мен орны туралы хабарланады және олар хабардар ету арқылы (хабарламамен) сотқа шақырылады.

Сотқа келген кезде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізуге қатысушылардың өзімен бірге жеке куәлігі болуы тиіс.

Жол-көлiк оқиғасы (ЖКО) – көлiк құралының жолда жүруі процесiнде және оның қатысуымен туындаған, адамның денсаулығына зиян келтіруге, өліміне, көлік құралдарының, құрылыстардың, жүктердің бүлінуіне не өзге де материалдық залалға әкеп соққан оқиға.

ЖКО түрлері:

• Қақтығыс; 
• Аударылу; 
• Кедергіні соғу; 
• Жүргіншіні басып немесе соғып кету; 
• Велосипедшіні соғып кету; 
• Тұрған көлік құралын соғу; 
• Ат-арба көлігін соғу; 
• Жануарлар басып немесе соғып кету; 
• Жолаушылардың құлауы; 
• Өзге оқиғалар. 

ЖКО-дан кейін сақтандыру өтемін алу үшін, жәбірленуші сақтандыру компаниясына жүгінеді, одан кейін автосараптама өткізу туралы мәселе тұрады.

Автосараптама – бұл иесіне материалдық құралдардың орнын толтыру мақсатында өткізетін зиянды бағалау.

Әдетте, сақтандырушы штаттық мамандар немесе тартылған сарапшы арқылы өз бетінше бағалау жүргізеді.

Жәбірленуші өтініш негізінде жүгіну кезінде сақтандырушы өз есебінен 10 жұмыс күн ішінде таңдалған тәуелсіз сарапшының зиян келген мүлігінің көлемін бағалауды ұйымдастырады.

Жәбірленуші ЖКО кейін түскен авто сол жай-күйінде сақтандырушыға бағалауды ұйымдастыруға жіберген өтініш күнінен бастап 10 жұмыс күн ішінде сақтауы міндетті.

Егер бағалаушы жоғарыда аталған мерзім ішінде бағалауды жүргізбесе, онда ол әрбір мерзімінен өткен күніне 0,5 АЕК мөлшерінде тұрақсых айыбын төлеуі тиіс.

Белгіленген мүлікке бағалауды ұйымдастыру төмендегі кезеңдерден тұрады:

1. тәуелсіз сарапшылар тізбесінен ұсынған сақтандырушысына және оның тұрғылықты жері, байланыстары туралы ақпаратына сәйкес тәуелсіз сарапшыны таңдау;
2. бағалау орнын белгілеу;
3. бұзылған мүлікті қарау;
4. бұзылған мүлікті бағалаудың тәуелсіз сарапшыларымен өткізу;
5. пайда алушы танысуға бағалау туралы есепті ұсыну.

Сақтандыру компаниясы сақтандыру өтемақысы сомасын айтарлықтай төмендетіп сақтандыру бойынша төленентін сомма жетпейтін болса жәбірленуші нақты зиянды есептеу және тиісті өтемін алу үшін тәуелсіз сараптамадан өте алады. Тәуелсіз сараптама сізге төленген сома мен нақты жөндеу құнының айырмашылығын алуға көмектеседі.

Егер апат болып ЖКО себепкері сақтандырылмаған болса, онда көлік сараптамасы жол-патрульдік полициясы келгеннен апат орнына кейін сол жерде жүргізіледі.

Психоактивті затты қолдану фактісін және мас күйін анықтау үшін медициналық куәландыру-бұл алкогольдік мас болу және басқа ПБЗ-дан есірткі, мас болу жағдайын анықтау мақсатында адамды амбулаториялық тексеру. Медициналық куәландыру мемлекеттік медициналық ұйымдарда жүргізіледі және оны медицина қызметкерлері жүзеге асырады.

Полиция қызметкерінің алкогольдік, есірткілік және (немесе) уытқұмарлық масаң күйін куәландырудан өту туралы талабын орындамағаны үшін 15 тәулікке әкімшілік қамауға алу және 8 жыл мерзімге көлік құралын жүргізу құқығынан айыру түріндегі әкімшілік жаза көзделген.

Сот ЖКО-да құқық бұзушыны кінәлі деп тану туралы шешім шығарғаннан кейін және әкімшілік жаза қолдана отырып, Сізге сот қаулысы заң күшіне үшін 10 тәулік күтуіңіз қажет. Егер оны апелляциялық сатыға шағымданса, онда іс тағы бір айға созылуы мүмкін.

Іс дереу қаралған жағдайда, Сіз заңды күшіне енген қаулыны сол күні алып, сақтандыру компаниясына апара аласыз, онда залалды төлеу процесі одан әрі жеделдетіледі.

Сот қаулысы заң күшіне енгеннен кейін төмендегі құжаттарды жинап, сақтандыру компаниясына жүгінуіңіз қажет:

• азаматтық-құқықтық жауапкершілігі зардап шеккен адамның өміріне, денсаулығына және (немесе) мүлігіне зиян келтірілген тұлғаның сақтандыру полисі (оның телнұсқасы), егер сақтандыру полисінің көшірмесі болмаған жағдайда немесе көрсетілген сақтандыру полисі бойынша (сақтандырушының атауы, сақтандыру полистің нөмірі, берілген күні) немесе сақтанушы туралы (сақтанушының тегі, аты, әкесінің аты болған жағдайда, көлік құралын тіркеудің мемлекеттік нөмірі) мәліметтен біреуі болған жағдайда;
• сақтандыру жағдайының басталғанын және зардап шеккен адамға келтiрiлген зиянның мөлшерiн растайтын құжаттар;
• зардап шеккен адамның еңбекке уақытша жарамсыздық мерзiмi туралы медицина мекемесi анықтамасының көшiрмесi немесе арнаулы мекеменiң зардап шеккен адамға мүгедектік белгілеу туралы анықтамасының көшiрмесi - ол мүгедек болып қалған жағдайда;
• зардап шеккен адамның өлгенi туралы нотариалды куәлiктiң көшiрмесi;
• келтірілген зиянды өтеуге пайда алушының құқығын растайтын құжат (көшірме);
• осы Заңның 22-бабының 7-тармағына сәйкес көзделген жағдайда, бағалауды ұйымдастыруға өтініш;

• осы Заңның 22-бабының 6-тармағына сәйкес көзделген жағдайда, тәуелсіз сарапшымен жасалған келтірілген зиян мөлшерін бағалау жөніндегі құжаттар;
• пайда алушының жеке басы куәлігінiң көшiрмесi (жеке тұлға үшiн) немесе заңды тұлғаның өкiлiне берiлген сенiмхаттың түпнұсқасы;
• сақтандыру жағдайында шығындарды азайту немесе жол бермеу мақсатында зардап шеккен сақтанушы (сақтандырылған адам) растайтын шығындар құжаттары;
• сақтанушының (сақтандырылған адам) немесе көлік құралын басқарушы тұлғанаың жүргізуші куәлігінің көшірмесі және оның осы көлік құралын басқару құқығын растайтын құжат көшірмесі, сондай-ақ көлік құралын тіркеу туралы куәліктің көшірмесі.

Сақтандырушының сақтанушыдан (сақтандырылған адамнан) не зардап шеккен адамнан басқа қосымша құжаттарды талап етуiне тыйым салынады.

Құжаттарды қабылдаған сақтандыру компаниясының өкілі өтініш берушімен ұсынылған құжаттардың толық тізбесін көрсетумен екі данада анықтама және оның қабылдаған күнін толтыру міндетті.

Анықтаманың бір данасын өтініш берушіге беріледі, ал екінші данасы өтініш берушінің оған беру белгісімен сақтандыру компаниясында қалады.

Бір зардап шеккен адамның мүлкiне келтiрiлген зиян үшiн 600 АЕК аспайтын келтiрiлген зиян мөлшерiнде сақтандыру төлемi төленеді.

Екі немесе одан көп зардап шеккен адамдардың мүлкiне келтiрiлген зиян үшiн әрбір зардап шеккен адамға 600 АЕК аспайтын келтiрiлген зиян мөлшерiнде сақтандыру төлемi төленеді. Бұл ретте, барлық зардап шеккен адамдарға сақтандыру төлемінің жалпы мөлшері 2000 АЕК аспайды. Егер сақтандырушы жауапкершілігің шекті көлеміне келтірілген зиян мөлшері асып түссе, әрбір зардап шеккен адамның сақтандыру төлемі оның мүлігіне келтірілген зиян деңгейін мөлшерлей отырып жүзеге асырылады.

Сақтандыру төлемін жүзеге асыру мерзімі 15 жұмыс күн ішінде. Сақтандыру төлемін уақытында жүзеге асырылмаған жағдайда, сақтандырушы Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 353-бабында белгіленген тәртіпте және мөлшерде пайда алушының тұрақсыздық айыбын төлеу міндетті.

Жол-патрульдік полиция қызметкерлері келген кезде істің барлық материалдарын ресімдеуі тиіс:

1. ЖКО сызбасын құрастыру,
2. ЖКО жерін қарау хаттамасы,
3. әкімшілік хаттама,
4. түсініктемелер іріктеу,
5. жүргізушілерді медициналық куәландыруға жіберу.

Сонымен қатар жол-патрульдік полиция қызметкерлері сіздің барлық құжаттарыңызды тексереді, сызбаны салады, сондай-ақ, кейбір жағдайларда, егер көлік құралы ЖКО орнында басқа аватомобильдердің қозғалысын қиындататын болса көлік құралдарын сүйреп әкетуді сұрайды.

Бұдан әрі жол-патрульдік полициясының қызметкері сізге жергілікті полиция қызметі басқармасы бастығының атына түсініктеме бланкісін береді. Осы құжат сот шешіміне тікелей әсер етеді, сондықтан барынша мұқият толтыруыңыз қажет. Онда ЖКО-ның шамамен алынған уақытын, көшелерінің қиылысы (қай жерге қарама-қарсы болды), автокөліктің мем. нөмірін, қозғалыс бағытын және оқиғаның егжей-тегжейлі сипаттамасын, МАҚЖ полисі нөмірін көрсету қажет.

Әкімшілік құқық бұзушылықтың іздерін,  өзге де материалдық объектілерді, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жасау үшін маңызы бар мән-жайларды анықтау мақсатында уәкілетті лауазымды тұлға өз өкілеттігі шегінде сол жерді, заттарды, құжаттарды, тірі адамдарды қарап тексеруге құқылы.

Бұдан әрі жол-патрульдік полициясының қызметкері сызбаға міндетті түрде автомобильдердің сыртқы зақымдануларының сипаттамасын енгізеді. Барлық зақымданулардың ескерілгенін тексеріңіз. Бұдан кейін сізді сараптамаға куәландыру жүргізу үшін жібереді.

Көрсетілген құжаттарды тікелей ЖКО орнына келіп жеткен жол-патрульдік полиция қызметкерлері толтырады. Құжаттарға қол қоймас бұрын олармен мұқият  танысыңыз, және де өзінің заңды құқықтарыңызды қорғаңыз.

Айып тұрағы

ЖКО жасаған кезде зардап шеккендер болса және/немесе сол кезде жүргізуші мас күйінде КҚ жүргізу, қажетті құжаттардың болмауы сияқты басқа да заң бұзушылықтар жасаса жол-патрульдік полиция қызметкерлері көлік құралын айып тұрағына жеткізуі мүмкін. Басқа жағдайларда жол-патрульдік полиция қызметкерлерінің автомобилді айып тұрағына қоюға құқығы жоқ.

Көлiк құралдарын, жүктердi, жолдарды, жолдағы және басқа да құрылысжайлардың немесе өзге де мүлiктiң бүлінуіне алып келген, материалдық залал келтiрген көлiк құралдары жүргiзушiлерінiң жол жүрісі қағидаларын бұзуы 20 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға немесе 6 айға дейінгі мерзiмге көлiк құралын басқару құқығынан айыруға әкеп соғады.

Жәбiрленушiнiң денсаулығына жеңiл зиян келтiруге әкеп соққан дәл сол әрекет 40 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға немесе 9 айға дейінгі мерзiмге көлiк құралын басқару құқығынан айыруға әкеп соғады.

Егер жоғарыда аталған әрекеттерді көлiк құралдарын басқару құқығы жоқ не басқару құқығынан айырылған адам жасаса 60 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.

Жүргізушінің жол жүрісі қағидаларын бұзып, өзi қатысушы болып табылған жол-көлiк оқиғасы болған жерден кетiп қалуы 50 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға не бір жыл мерзімге көлік құралдарын басқару құқығынан айыруға алып келеді.

Егер көлiк құралдарын басқару құқығы жоқ не басқару құқығынан айырылған адам жасаса 100 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға не 30 тәулікке әкімшілік қамаққа алуға әкеп соғады

Ескертпе: зардап шегушiге медициналық көмек көрсетуге байланысты жол-көлiк оқиғасы болған жерден кетiп қалған адам жауаптылықтан босатылады.

Автомобильдi, троллейбусты, трамвайды не басқа да механикалық көлiк құралын басқаратын адамның жол жүрісі немесе көлiк құралдарын пайдалану қағидаларын абайсызда адамның денсаулығына ауырлығы орташа зиян келтiруге әкеп соққан бұзуы белгілi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан 2 жылға дейiнгi мерзiмге айыра отырып, 160 АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 160 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не 40 тәулікке дейінгі мерзімге қамаққа алуға жазаланады

Абайсызда адамның денсаулығына ауыр зиян келтiруге әкеп соққан дәл сол іс-әрекет белгілi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан 3 жылға дейiнгi мерзiмге айыра отырып, 2000 АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 600 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуғане 2 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге не сол мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Абайсызда адам өліміне әкеп соққан іс-әрекет белгілi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан 5 жылға дейiнгi мерзiмге айыра отырып, 5 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады. Абайсызда 2 немесе одан да көп адамның өлiмiне әкеп соққан іс-әрекет белгілi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан 7 жылға дейiнгi мерзiмге айыра отырып, 5 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

Жол-көлік оқиғасы кезінде оған қатысы бар жүргізуші:

1. көлік құралын дереу тоқтатуға (орнынан қозғамауға), авариялық жарық сигнал беруін қосуға және авариялық тоқтау белгісін (жанып-сөнетін қызыл фонарь) қоюға, оқиғаға қатысы бар заттарды қозғамауға;
2. зардап шеккендерге дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету үшін ықтимал шараларды қолдануға, жедел медициналық жәрдем шақыруға, ал шұғыл жағдайларда зардап шеккендерді жол-жөнекей көлікпен жөнелтуге, егер бұл мүмкін болмаса, өзінің көлік құралымен жақын жердегі емдеу мекемесіне жеткізуге, өзінің тегін, көлік құралының мемлекеттік тіркеу нөмірі белгісін хабарлауға (жеке басын куәландыратын құжатты немесе жүргізуші куәлігін және көлік құралына берілген тіркеу құжатын көрсете отырып) және оқиға болған жерге қайтып келуге;
3. болған оқиға туралы жақын жердегі ішкі істер органына дереу хабарлауға, оны көргендердің тектері мен мекенжайларын жазып алуға және ішкі істер органдары қызметкерлерінің келуін күтуге;
4. егер басқа көлік құралдарының жүруі мүмкін болмаса, жолдың жүру бөлігін босатуға;
5. жолдың жүру бөлігін босату қажет болған кезде оқиғаға қатысы бар көлік құралының орналасуын, іздер мен заттарды куәлардың қатысуымен алдын ала белгілеп, оларды сақтауға барлық ықтимал шараларды қолдануға және оқиға болған жерді өзгелердің айналып өтуін қамтамасыз етуге міндетті.

Жол-көлік оқиғасы болған жағдайда, егер зардап шеккендер болмаса, болған оқиғаның мән-жайларын бағалауда жүргізушілер өзара келіскен кезде оқиғаның схемасын алдын ала жасап және оған қол қойып, оқиғаны ресімдеу үшін ішкі істер органдарының жақын бөлімшесіне келеді.

ЖКО кейін 3 жұмыс күн ішінде болған оқиға туралы өз сақтандыру компанияыңызға хабардар етуіңіз қажет екендігін атап өту керек. Өз кезегінде, болған жол-көлік оқиғасы туралы сақтандыру компанияға уақытында хабардар етпесе, сақтандыру төлемін жүзеге асыруға бас тартылады.