Сіз Қазақстан азаматы болғыңыз келеме

Қазақстан Республикасының азаматтығын алу мүмкінсіздігі болған кезде бірқатар негіздемелер бар:

• адамзатқа қарсы қылмыс жасаса, Қазақстан Республикасының егемендiгi мен тәуелсiздiгiне саналы түрде қарсы шықса;
• Қазақстан Республикасы аумағының бiрлiгi мен тұтастығын бұзуға шақырса;
• ұлттық қауiпсiздiкке, халықтың денсаулығына нұқсан келтiретiн құқыққа қарсы әрекетті жүзеге асырса;
• ұлтаралық, конфессияаралық және дiни араздықты қоздыратын болса, Қазақстан Республикасы мемлекеттiк тiлiнiң қолданылуына қарсы әрекет жасаса;
• террористтік және экстермисттік ұйымдарға кірген немесе террористік әрекеті үшін сотталған болса;
• халықаралық іздеуде болса, соттың күшіне енген үкімі бойынша жазасын өтеп жүрсе не сот оның әрекетін ерекше қауіпті баукеспелік деп таныса;
• басқа мемлекеттің азаматтығы болса;
• Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы өтініш білдірген кезде өзі туралы жалған мәліметтер хабарласа немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде қажетті құжаттарды дәлелсіз себептермен тапсырмаса;
• Қазақстан Республикасының аумағында немесе оның шегінен тыс жерлерде қасақана қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасының заңмасымен солай деп танылған, соттылығы алынбаған немесе өтелмеген болса;
• Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау немесе Қазақстан Республикасының азаматтығын қалпына келтіру туралы өтініш бергенге дейінгі бес жыл ішінде экономика саласында құқық бұзушылық жасаса;
• Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау немесе Қазақстан Республикасының азаматтығын қалпына келтіру туралы өтініш бергенге дейінгі бес жыл ішінде бірнеше рет Қазақстан Республикасының халықтың көші-қон саласындағы заңнамасын бұзса;
• егер Заңның 21-бабының 1), 2) және 5) тармақшаларының негізінде Қазақстан Республикасының азаматтығын Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау немесе Қазақстан Республикасының азаматтығын қалпына келтіру туралы өтінішпен жүгінгенге дейін бес жыл ішінде Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылса;
• "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы"Заңның 21-бабы бірінші бөлігінің 8) тармақшасы негізінде Қазақстан Республикасының азаматтығы жоғалды;
• Заңның  20-1 - бабының негізінде азаматтығынан айырылса.

Ресей Федерациясы, Беларусь және Қырғызстан азаматтары азаматтықты жеңілдетілген тәртіпте ала алады.

Жоғарыда аталған елдердің әрқайсысы басқа елдің аумағына тұруға келетін өз азаматтарына мынадай шарттардың бірі болған жағдайда азаматтықты алудың жеңілдетілген (тіркеу тәртібін) тәртібін ұсынуға міндеттенеді:

• егер өтініш беруші Белорус СОР, Қырғыз СОР, РСФОР азаматы болып, бір уақытта бұрынғы КСРО азаматтығында болса, 1991 жылдың 21 желтоқсанына дейін азаматтық алатын екінші Тараптың аумағында туса немесе заңды негізде тұрақты тұрып жатса;
• егер өтініш берушінің бірінде азаматтық алатын Тараптардың аумағында заңды негізде тұрақты тұрып жатқан және оның жақын туыстары: ері (зайыбы), ата-анасының, (бала асырап алушыларының) бірі, апасы-қарындасы, ағасы-інісі, атасы немесе әжесі, немересі (немере қызы) бар болса.

Жеңілдетілген тәртіп Қазақстан аумағында тұру мерзіміне қарамастан аталған мемлекеттердің азаматтарына қолданылады.

Аталған мемлекеттердің азаматтары төмендегі құжаттарды қоса бере отырып тұрғылықты жері бойынша қалалық (аудандық) ішкі істер органдарының көші-қон қызметінің бөлімшесіне өтінішпен жүгінеді:

• бекітілген нысандағы сауалнама-өтініш;
• бұрынғы азаматтықтан бас тарту туралы нотариат куәландырған өтініш;
• өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет;
• өмірбаян;
• Қазақстан Республикасының «Азаматтығы туралы» Заңның 1 бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
• жеке басын куәландыратын және адамның Келісімге қатысушы-елдердің бірінің азаматтығына жататындығын растайтын құжаттың көшірмесі;
• тууы туралы неке туралы куәліктерінің нотариат растаған көшірмелері;
• мемлекеттік бажды төлеу немесе оны төлеуден босату туралы құжат.

Өтінішхатты қараудың жалпы мерзімі 3 айды құрайды.

Қазақстанның ЖОО-да оқитын этникалық қазақтар азаматтықты жеңілдетілген тәртіпте алады.

Олар төмендегі құжаттарды қоса бере отырып тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарының көші-қон қызметінің бөлімшесіне арыз-өтінішхатын ұсынады:

1. Бұрынғы азаматтықтан бас тарту туралы нотариат куәландырған өтініш;
2. Бекітілген нысандағы сауалнама-өтініш.
3. Өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет
4. Қазақстан Республикасының «Азаматтығы туралы» Заңның 1 бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
5. Өмірбаян;
6. Жеке басын куәландыратын және адамның басқа елдің азаматтығына жататындығын растайтын құжаттың көшірмесі;
7. мемлекеттік бажды төлеу немесе оны төлеуден босату туралы құжат;
8. Ұлтын растайтындығы туралы анықтама;
9. Оқу фактісін растайтын ЖОО - дан анықтама.

Өтінішті қараудың жалпы мерзімі 3 айды құрайды.

Қуғын-сүргін құрбандары және олардың ұрпақтары азаматтықты жеңілдетілген тәртіпте алады.

Олар төмендегі құжаттарды қоса бере отырып тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарының көші-қон қызметінің бөлімшесіне арыз-өтінішхатты ұсынуы қажет:

1. Бұрынғы азаматтықтан бас тарту туралы нотариат куәландырған өтініш;
2. Бекітілген нысандағы сауалнама-өтініш.
3. Өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет
4. Қазақстан Республикасының «Азаматтығы туралы» Заңның 1 бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
5. Өмірбаян;
6. Жеке басын куәландыратын және адамның басқа елдің азаматтығына жататындығын растайтын құжаттың көшірмесі;
7. мемлекеттік бажды төлеу немесе оны төлеуден босату туралы құжат;
8. оңалту туралы сот шешімі немесе саяси қуғын-сүргін құрбандарының ұрпақтары екенін растайтын құжаттар.

Өтінішті қараудың жалпы мерзімі 3 айды құрайды.

Бала туған кезде ата-анасының  екеуі де Қазақстан Республикасының азаматы болса, ол туған жеріне қарамастан Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.

Ата-анасының азаматтығы әртүрлі болып, бала туған кезде олардың біреуі Қазақстан Республикасының азаматы болған жағдайда:

• Қазақстан Республикасының аумағында туса;
• Қазақстан Республикасының аумағында туса, бірақ ата-анасының немесе біреуінің бұл кезде Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрғылықты жері болса, Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.

Ата-анасының азаматтығы әртүрлі болып, бала туған кезде олардың біреуі Қазақстан Республикасының азаматы болған жағдайда, егер осы кезде ата-анасының екеуінің де Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұрғылықты жері болса, Қазақстан Республикасынан тыс жерде туған баланың азаматтығы ата-анасының жазбаша түрде білдірген келісімі бойынша анықталды.

Бала туған кезде ата-анасының біреуі Қазақстан Республикасы азаматтығында болып, ал екіншісі азаматтығы жоқ адам болса, не азаматтығы белгісіз болса, бала қай жерде туғанына қарамастан Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады.

Баланың анасы азаматтығы жоқ адам болып, ал әкесі Қазақстан Республикасының азаматы деп танылып, әкелігі анықталған ретте 14 жасқа толмаған бала қай жерде туғанына қарамастан Қазақстан Республикасының азаматы болады. Бұл бала Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде тұрақты тұрған ретте аның азаматтығы ата-анасының жазбаша арызы бойынша анықталады.

Ата-аналары баланың азаматтығы туралы келісімге келмеген жағдайда, азаматтық сот тәртібінде анықталады.

Ата-анасы белгісіз баланың азаматтығы

Ата-анасының екеуі де белгісіз Қазақстан Республикасының аумағындағы бала Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады. 

Азаматтығы жоқ адамдардың баласының Қазақстан Республикасының азаматтығын алуы

Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын жері бар, азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында туған баласы Қазақстан Республикасының азаматы болып табылады. 

Қандастар Қазақстан аумағында тұру мерзіміне қарамастан жеңілдетілген тәртіпте азаматтықты ала алады.

Олар төмендегі құжаттарды қоса бере отырып тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарының көші-қон қызметінің бөлімшесіне арыз-өтінішхатпен жүгінеді:

1. Бұрынғы азаматтықтан бас тарту туралы нотариат куәландырған өтініш;
2. Бекітілген нысандағы сауалнама-өтініш;
3. Өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет.
4. Шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
5. Өмірбаян;
6. Жеке басын куәландыратын және адамның басқа елдің азаматтығына жататындығын растайтын құжаттың көшірмесі.
7. Қандастың куәлігі.

Тұрақты тіркеуі жоқ қандастар тұрақты тұруға рұқсат алу және Қазақстан Республикасының азаматтығын оңайлатылған (тіркеу) тәртіппен қабылдау үшін полиция департаменті бастығының атына өтінішпен мынадай құжаттарды қоса бере алады:

1. тұрақты тұруға рұқсат беруге және бекітілген нысандағы Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдауды тіркеуге арналған сауалнама-өтініш;
2. бұрынғы азаматтығынан бас тарту туралы нотариалды куәландырылған өтініш;
3. Заңның 1-бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
4. ұлттық паспорттың көшірмесі және түпнұсқасы (салыстыру үшін) не азаматтығы жоқ адамның құжаты;
5. туу туралы куәліктің немесе он алты жасқа толмаған баланың жеке басын куәландыратын басқа құжаттың көшірмесі және түпнұсқасы (салыстыру үшін);
6. қазақ немесе орыс тіліндегі өмірбаяны;
7. тиісті мемлекеттің құзыретті органы берген (егер халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, Қытай Халық Республикасы азаматтарының этникалық қазақтарын қоспағанда) азаматтық тиесілілігі және немесе тұрақты тұратын мемлекетте соттылығы (соттылығының жоқтығы) туралы құжат;
8. жеке немесе заңды тұлғаның өтініш берушіге тұру және тұрақты тіркеу есебіне қою үшін тұрғын үй беру туралы нотариалды куәландырылған өтініші;
9. "Қазақстан Республикасына шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың келуіне тыйым салатын аурулардың тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2011 жылғы 30 қыркүйектегі № 664 бұйрығына сәйкес бар болуы шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасына келуіне тыйым салатын аурулардың жоқтығы туралы шетелдікті медициналық куәландыру туралы анықтама;
10. жасындағы кәмелетке толмағандар 14 жастан 18 жасқа дейін ата-аналардың өтінішіне нотариалды куәландырылған жазбаша келісімі қоса беріледі;
11. көлемі 3,5х4,5 см төрт фотосурет;
12. мемлекеттік баж төленгені туралы құжат.

Өтінішті қараудың жалпы мерзімі 3 айды құрайды.

Қазақстан Республикасының азаматтығы: 

• туу бойынша;
• Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау нәтижесінде;
• Қазақстан Республикасының мемлекетаралық шарттарында көзделген негіздер бойынша немесе тәртіппен;
• осы Заңда көзделген өзге де негіздер бойынша алынады.

Қазақстан азаматтығына қабылдаудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібі.

Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдануы мүмкін:

1) Қазақстан Республикасының аумағында кемінде бес жыл тұрақты тұратын (азаматтыққа қабылдау туралы өтініш берген сәтте Қазақстан Республикасында бес жылдық тұру мерзімі үздіксіз болуға тиіс); Қазақстан Республикасының азаматымен некеде тұрған (кемінде 3 жыл тұратын) адамдар;

2) Қазақстан Республикасына тұрақты тұру мақсатында келген және Қазақстан аумағында тұратын және Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын жақын туыстарының бірі бар бұрынғы одақтас республикалардың азаматтары. 

Жеңілдетілген тәртіп мыналарға қатысты қолданылады:

Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын Ресей Федерациясының азаматтары, Беларусь азаматтары, Қырғызстан азаматтары Беларусь Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы және Ресей Федерациясы арасындағы азаматтықты алудың оңайлатылған тәртібі туралы Келісімнің 1-бабында көрсетілген шарттардың бірі болған кезде:

 а) егер өтініш беруші Беларусь КСР, Қазақ КСР, Қырғыз КСР немесе РСФСР азаматтығында және бір мезгілде бұрынғы КСРО азаматтығында болса, 1991 жылғы 21 желтоқсанға дейін сатып алынатын азаматтығы тарапының аумағында туылған немесе тұрған;

б) өтініш берушіде сатып алынатын азаматтығы тарапының аумағында тұрақты тұратын және оның азаматтары болып табылатын жақын туыстарының бірі: жұбайы , ата-анасының бірі (асырап алушылары), баласы (оның ішінде асырап алынған баласы), әпкесі, ағасы, атасы немесе әжесі, немересі немесе немересі болған кезде.

Сондай-ақ, үйленген әйелдің азаматтығы туралы Конвенцияға сәйкес Қазақстан Республикасының азаматымен некеде тұрған тұрақты тұратын шетелдіктер Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы оңайлатылған тәртіппен өтініш жасауға құқылы;

Қазақстан Республикасының азаматтығына оңайлатылған (тіркеу) тәртіппен қабылдануы мүмкін:

• Қазақстан Республикасының аумағында тұру мерзіміне қарамастан заңды негіздерде тұрақты тұратын қандастар;
• жаппай саяси қуғын-сүргіндердің құрбандары, сондай-ақ олардың ерік-жігерінсіз азаматтығынан айырылған немесе айырылған, тұру мерзіміне қарамастан Қазақстан Республикасының аумағында заңды негіздерде тұрақты тұратын ұрпақтары;
• Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқитын этникалық қазақтар.

Азаматтықты оңайлатылған (тіркеу) тәртіппен сатып алу туралы материалдарды қарау мерзімі Өтініш берілген күннен бастап үш айдан аспауға тиіс.

Қазақстан Республикасының азаматтығын алғысы келетін, бірақ "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Заңның 16-1-бабына кірмейтін шетелдіктер, сондай-ақ келісімде және Конвенцияда көрсетілген шарттар болмаған кезде, өтінішхатты қарау мерзімі 6 айды құрайтын жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен азаматтыққа қабылдау туралы өтінішхат беруге құқылы.

Қазақстанда заңды негізде тұрақты тұратын және Қазақстанның азаматымен некеде тұрған шетелдік азаматша азаматтықты жеңілдетілген тәртіпте алады.

Ол үшін төмендегі құжаттарды қоса бере отырып тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарының көші-қон қызметінің бөлімшесіне арыз-өтінішхатты ұсынуы қажет:

1. бұрынғы азаматтықтан бас тарту туралы нотариат куәландырған өтініш;
2. бекітілген нысандағы сауалнама-өтініш.
3. Өлшемі 3,5 х 4,5 см. төрт фотосурет.
4. Қазақстан Республикасының «Азаматтығы туралы» Заңның 1 бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме.
5. шет мемлекеттің азаматтығына жататындығын растайтын паспорттың көшірмесі.
6. неке қию туралы куәліктің көшірмесі.
7. Қазақстан Республикасының азаматының – жұбайының жеке куәлігінің көшірмесі.
8. 1 АЕК мөлшерінде мемлекеттік баж салығы төлемі туралы құжат;

Өтінішті қараудың жалпы мерзімі 3 айды құрайды.

Жалпыға белгіленген тәртіпте азаматтықты осы материалдың бірінші қадамында атап өтілген жеңілдетілген тәртіп бойынша азаматтықты алу шарттарына келетін шетелдіктер алады.

Жалпыға белгіленген тәртіпке сәйкес шетелдіктер өзінің тұрақты тұрғылықты жері бойынша көші-қон қызметінің аумақтық бөлімшесіне арзы-өтінішхатымен жүгінеді. Арыз-өтінішхат Қазақстан Республикасы Президентінің атына тапсырылады және оған төмендегі құжаттар қоса беріледі:

• сауалнама-өтініш белгіленген нысанда;
• өмірбаян;
• 3,5 х 4,5 см. мөлшеріндегі төрт фотосурет;
• Қазақстан Республикасының «Азаматтығы туралы» Заңның 1 бабында көзделген шарттарды сақтау туралы міндеттеме;
• жеке басын куәландыратын және басқа мемлекеттің азаматтығына тиесілігін растайтын құжаттың, азаматтағы жоқ адамның куәлігінің, баланың туу туралы куәлігінің көшірмесі;
• 1 АЕК мөлшерінде мемлекеттік баж салығы төлемін растайтын немесе ол төлемнен босатылғаны туралы құжат;
• Басқа мемлекеттің құзырлы органымен берілген бұрынғы азаматтығының болмауы немесе тоқталуы туралы анықтама.

Арызды қараудың тәртібі

Ішкі істер органдарында жиналған құжаттар бойынша қорытынды шығарылады және Қазақстан Республикасы Президентінің Мемлекеттік-құқық бөліміне жіберіледі.

Өтінішхатты қараудың жалпы мерзімі 6 айды құрайды.

Кәмелетке толмағандардан және қабілетсіз деп танылған адамдардан өтінішхаттарды тапсыру

18 жасқа толмаған балаларға, сондай-ақ қабілетсіз деп танылған адамдарға қатысты нотариат куәландырылған куәлік олардың заңды өкілдерімен (ата-аналарымен, бала асырап алушылармен, қамқоршылармен) азаматтыққа қабылдау туралы өтінішхат тапсырылады. Өтінішхатқа баланың туу туралы куәлігінің, қабілетсіздікті растайтын құжаттың және қабілетсіздің заңды өкілінің өкілеттігін растайтын құжаттың көшірмесі қоса беріледі. 14 пен 18 жас аралығындағы бала үшін оның өзі қолы қойылған және нотариалды куәландырылған жеке келісім талап етіледі.

Шетелдіктерге оң шешім нәтижесінде, яғни Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдаған жағдайда анықтама беріледі, оларға Қазақстан Республикасы азаматтының жеке куәлігін немесе паспортын беру үшін негіз болып табылады.

Аталған құжаттардан басқа:

•       Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 6 маусымдағы № 1587 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдаудың оңайлатылған тәртібі белгіленетін адамдарға арналған кәсіптер мен талаптар тізбесінің талаптарына жауап беретін адамдар - бейінді мемлекеттік органның қолдаухаты;
•       Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау туралы өтінішхат берген адам Қазақстан Республикасының азаматымен некеде тұрған өтінішхатты (өтінішті) берген сәтте неке қию туралы куәліктің нотариат куәландырған көшірмесін ұсынады.
•       Қазақстан Республикасына тұрақты тұру мақсатында келген және жақын туыстарының бірі - Қазақстан Республикасының азаматтары бар бұрынғы одақтас республикалардың азаматтары Қазақстан Республикасының азаматтарымен туыстық дәрежесін куәландыратын құжаттарды (туу туралы куәлік, неке туралы куәлік және т.б.) ұсынады.