Жұмысқа орналасу

Қазіргі уақытта жұмыспен қамту кәсіпкерлік бастаманы қолдауды, жұмыс орындарын субсидиялауды және қысқа мерзімді кәсіптік оқытуды қамтитын жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шаралары шеңберінде іске асырылуда.

Жұмыс іздеуде қиындықтарға тап болған жұмыссыз азаматтар жеке қажеттіліктеріне қарай жұмысқа орналасуға қолдау ала алады.

Оқу орнынан шыққаннан кейін жұмыс тәжірибесінің жоқтығын шешу үшін «Жастар практикасы» ұйымдастырылады.

Сондай-ақ, «Ұрпақтар келісімшарты» жобасы шеңберінде зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдардың тәжірибесі мен дағдыларын жас мамандарға беру арқылы жастардың мансаптық дамуы көзделген.

Жұмыс берушілермен серіктестікте маңызды шара NEET жастарын жұмысқа орналасу жолындағы кедергілерді еңсеруде атаулы қолдау болып табылады. Жастардың осы санатын жұмысқа орналастыру «Алғашқы жұмыс орны» жобасын іске асыру арқылы жүзеге асырылады.

Сонымен бірге, жұмыс берушілерді ынталандыру үшін зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдарды жұмысқа орналастыру мақсатында «Күміс жас» жобасы көзделген.

Сонымен қатар, уақытша жұмыспен қамтамасыз ету үшін алдын-ала кәсіби дайындық пен жұмыс тәжірибесін қажет етпейтін қоғамдық және әлеуметтік жұмыс орындары ұйымдастырылады.

Бүгінгі таңда жұмыс орындарын субсидиялау бойынша қызмет көрсетудің барлық процесі «Электрондық еңбек биржасы» порталы (enbek.kz) арқылы толық автоматтандырылған. 

Халықтың әлеуметтік осал топтарының арасынан өз ісін ашқысы келетін азаматтар skills.enbek.kz платформасы арқылы онлайн-режимде «Бастау бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқытудан өте алады, ал аяқтағаннан кейін оқытылғандар өз ісін ашу немесе дамыту үшін 400 АЕК-ке дейін грант алуға мүмкіндігі бар.

Гранттар негізінен құрал-жабдықтар, технологиялық құрылғылар, еңбек құралдарын, мал мен құстарды сатып алуға беріледі. Осының арқасында жаңа тігін шеберханалары, наубайханалар, сұлулық салондары, сүт және басқа да өндірістер ашылады.

Еңбек ресурстары дағдыларын дамыту жұмыс берушілердің сұранысы бойынша оқу орталықтарында сұранысқа ие дағдыларды оқыту, 3 айға дейін тәлімгермен жұмыс орнында оқыту және жалақыны субсидиялау, сондай-ақ Skills.еnbek платформасында сұранысқа ие дағдыларды онлайн оқыту арқылы жүзеге асырылады.

Қысқа мерзімді оқытудың бұл шаралары азаматтарға кейіннен жұмысқа орналасу үшін еңбек нарығында біліктілігін арттыруға және талап етілетін дағдыларды алуға мүмкіндік береді.

Сонымен қатар, жас кәсіпкерлерді жылдық 2,5 пайыздан аспайтын пайыздық мөлшерлемемен 5 немесе 7 жылға дейінгі мерзімге жеңілдікті шарттармен микрокредиттеу тетігі іске асырылуда.

Жоғарыда аталған барлық шаралар бойынша тұрғылықты жері бойынша мансап орталығына жүгіну арқылы кеңес алуға немесе Еnbek.kz порталын пайдалануға болады.

Сәтті әңгімелесу және жұмыс берушінің келісуінен кейін жұмысқа алу үшін еңбек шартын жасау үшін құжаттардың стандартты пакетін жинау қажеттілігі пайда болады.

Еңбек шарты – қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы жазбаша келісім, бұған сәйкес қызметкер белгілі бір жұмысты (еңбек функциясын) жеке өзі орындауға, еңбек тәртіптемесі қағидаларын сақтауға міндеттенеді, ал жұмыс беруші қызметкерге келісілген еңбек функциясы бойынша жұмыс беруге, осы Кодексте, Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінде, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде көзделген еңбек жағдайын қамтамасыз етуге, қызметкерге уақтылы және толық мөлшерде жалақы төлеуге міндеттенеді

Еңбек шарты екі данада жасалады, оның әрбірі екі тараппен қол қойылады. Бір данасы Сізге беріледі, екіншісі жұмыс берушіде сақталады.

Еңбек шартын жасау үшін қажетті құжаттар:

• жеке куәлiгi немесе паспорты (он алты жасқа толмаған адамдар үшiн туу туралы куәлiгi). Қандастар жергілікті атқарушы органдар берген қандас куәлігін ұсынады;
• шетелдіктің Қазақстан Республикасында тұруына ықтиярхат немесе азаматтығы жоқ адамның куәлігі (Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар үшін) не босқын куәлігі;
• еңбек қызметін растайтын құжат (еңбек өтілі бар адамдар үшін);
• алдын ала медициналық куәландырудан өткені туралы құжат (осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес осындай куәландырудан өтуге міндетті адамдар үшін).

Кәмелетке толмағандардың қатысуымен білім беру, тәрбиелеу, демалысты және сауықтыруды ұйымдастыру, дене шынықтыру және спорт, медициналық қамтамасыз ету, әлеуметтік қызметтер көрсету, Мәдениет және өнер саласында еңбек шартын жасасу үшін адам қылмыстық құқық бұзушылық: кісі өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халықтың денсаулығы мен имандылығына қарсы, жыныстық құқық бұзушылық туралы мәліметтердің болуы не болмауы туралы анықтама ұсынады. қол сұғылмаушылық, экстремистік немесе террористік қылмыстар, адам саудасы.

Адам мемлекеттік қызметке теңестірілген функцияларды орындауға байланысты азаматтық қызмет лауазымына немесе квазимемлекеттік сектор субъектісіне жұмысқа түскен кезде жұмыс беруші өз құзыреті шегінде мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органның ақпараттық жүйелері арқылы осы адамға қатысты сыбайлас жемқорлық қылмыс жасағаны туралы мәліметтерді немесе "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы.

Әлеуметтік қорғау міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысқан жағдайда «Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының» қаражаты есебінен жұмысынан айырылу жағдайы бойынша әлеуметтік төлемдер түрінде ұсынылады.

Әлеуметтік төлемді тағайындау құқығы міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушы жұмыссыз ретінде тіркелген күннен бастап туындайды.

Жұмыссыз мәртебесін алу үшін жұмыс іздеуші ретінде тіркелу қажет. Бұл қызмет проактивті болып табылады, яғни өтініш беру қажеттілігі жоқ. Қызмет көрсетілетін қызметті берушінің бастамасы бойынша көрсетіледі. Қызмет екі жұмыс күні ішінде көрсетіледі.

Әлеуметтік төлем жүйеге қатысу өтіліне байланысты 1 айдан 6 айға дейін тағайындалады.

Төлем мөлшері соңғы 24 айда әлеуметтік аударымдар төленген орташа айлық табыстың 45%-ын құрайды.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің бұйрығына сәйкес 2023 жылғы 1 сәуірден бастап "Дипломмен ауылға" жобасының сенімді агенті болып Отбасы банк тағайындалды.

Жоба тұрғын үй сатып алуға немесе салуға кредит беруді және көтерме жәрдемақы төлеуді көздейді.

Енді азаматтардың уақытын үнемдеу және оларға осы мемлекеттік қолдауды алу процесін жеделдету үшін "Дипломмен ауылға" жобасы цифрлық форматқа ауыстырылды. Қазақстандықтардан жаңа өтінімдер otbasybank.kz жылжымайтын мүлік порталында онлайн режимде қабылданатын болады.

"Дипломмен ауылға" жобасына қатысуға өтінім беру үшін қатысушы otbasybank.kz порталында тіркелуі және ЭЦҚ көмегімен өтінімге қол қоюы қажет.

Бағдарламаға ауылдық жерлерге енді ғана келген немесе бұрыннан тұрып жатқан және онда бірқатар кәсіптер бойынша жұмыс істейтін кез келген жастағы қазақстандықтар қатыса алады. Бұл денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, агроөнеркәсіптік кешен мамандары, ауылдық округтер әкімдері аппараттарының мемлекеттік қызметшілері (әкімдер мен әкімдердің орынбасарларын қоспағанда).

Аудандық әкімдіктер мен облыстық маңызы бар қалалардың әкімдіктері жыл сайын өз елді мекенінде жоғарыда аталған мамандықтар бойынша талап етілетін қызметкерлердің тізбесін қалыптастыратынын атап өткен маңызды. Дәл осы тізім аясында жеңілдетілген кредиттер беріледі.

Қарыздың ең жоғары сомасы 1500 АЕК-ке дейін, кредит бойынша мөлшерлеме 0,01%-ға тең (ЖТСМ – жылдық 0,01%-дан басталады)

Қарыз маман жұмыс істейтін елді мекенде тұрғын үй сатып алуға немесе салуға беріледі. Кредиттің ең көп мерзімі – 15 жыл. Негізгі талап – жобаға қатысушы ауылдық жерде мамандығы бойынша 3 жыл жұмыс істеуі керек.

Енді "Дипломмен ауылға!" жобасы шеңберіндегі қарыздарға Отбасы банкте қызмет көрсетіледі. Сондықтан кредиттері бар қазақстандық азаматтар банктің клиенттері болуы тиіс. Бұл төлемдерді уақтылы өтеу үшін және болашақта мерзімді өткізіп алмау немесе өсімпұл есептелмеу үшін жасалатын шара.

Банктің клиенттері бола отырып, олар кредит талаптарын өзгертпестен оны төлеуді жалғастырады.

Банктің клиенті болудың мынадай бірнеше тәсілі бар:

- Otbasy bank мобильді қолданбасын жүктеп, оның көмегімен ағымдағы шотты және депозитті ашу;
- ұялы телефоннан 300 нөміріне тегін қоңырау шалу;
- жақын жердегі банк бөлімшесіне немесе кеңес беру орталығына хабарласу.

"Дипломмен ауылға" жобасы шеңберінде қазақстандықтар 100 АЕК мөлшерінде көтерме жәрдемақы алуға үміткер бола алады. Мемлекеттік қолдаудың бұл түріне де otbasybank.kz платформасы арқылы өтініш беруге болады.

Жәрдемақы мен бюджеттік кредит алуға өтінішті бір мезгілде беруге болады.

Мүмкіндігі шектеулі жандардың қызмет түрін, оның ішінде еңбек қызметін еркін таңдауға, сондай-ақ кәсіптік даярлауға және қайта даярлауға құқығы бар.

Қазіргі уақытта мүгедектік тобының болуы адамның еңбекке қабілеттілігінің немесе еңбекке жарамсыздығының көрсеткіші болып табылмайды. Мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа орналастыру кезіндегі негізгі факторлар олардың біліктілігі, кәсіби құзыреті, кәсіби міндеттерін орындау үшін медициналық қарсы көрсетілімдердің болмауы болып табылады.

Осылайша, мүгедектігі бар адамдар мүгедектік тобының санатына қарамастан, егер оларға денсаулық сақтау ұйымдары мамандарының медициналық қорытындысы бойынша еңбек қызметінің түрі қарсы көрсетілмесе, жұмыс істеуге құқылы.

Бүгінгі күні Қазақстан Республикасының Әлеуметтік кодексіне сәйкес мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету практикасы жұмыспен қамту органдары арқылы бос орындарға жұмысқа орналастыру бойынша делдалдық қызметтер көрсетуді, жұмыс орындарын квоталауды, мүгедектігі бар адамдар үшін арнайы жұмыс орындарын құруды, еңбек нарығында талап етілетін дағдылар бойынша қысқа мерзімді оқытуды, қайтарымсыз гранттар беруді, жастарға шағын кредит беруді, сонымен қатар, олар басым құқықа ие болып табылатын субсидияланған жұмыс орындарына жолдама алады.

Жергілікті атқарушы органдар ауыр жұмыстардағы, еңбек жағдайлары зиянды, қауіпті жұмыстардағы жұмыс орындарын есепке алмағанда, мүгедектігі бар адамдар үшін жұмыс орындарының санынан 2%-дан 4%-ға дейінгі мөлшерде жұмыс орындарына квота белгілеу арқылы халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды қамтамасыз етеді.

Квотаны жергілікті атқарушы органдар қызметкерлердің келесі тізімдік саны бар ұйымдарға белгілейді:

- 50-ден 100 адамға дейін – қызметкерлердің тізімдік санының 2% мөлшерінде;

- 101-ден 250 адамға дейін – қызметкерлердің тізімдік санының 3% мөлшерінде;

- 251-ден астам адам – қызметкерлердің тізімдік санының 4% мөлшерінде.

Сонымен қатар, 2018 жылдан бастап халықаралық тәжірибені ескере отырып, мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа орналастыру үшін арнайы жұмыс орнын жарақтандыруға байланысты жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау тәртібі енгізілді.

Субсидиялар жұмыс берушілерге арнайы жұмыс орындарын жарақтандыру үшін жабдықтарды сатып алуға, монтаждауға және орнатуға жұмсалған шығындарды өтеу мақсатында беріледі.

Бұдан басқа, арнаулы жұмыс орындарына жұмысқа орналастырылған мүгедектігі бар адамдарға үш жыл ішінде мемлекет 60-тан 70%-ға дейінгі мөлшерде жалақы субсидиялайды.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 131 - бабына сәйкес жұмыс беруші заңды тұлға таратылған не жұмыс беруші жеке тұлға қызметін тоқтатқан жағдайда, жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылған кезде; жұмыскерлердің саны немесе штаты қысқартылған жағдайда, жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылған кезде; жұмыс беруші еңбек шартының талаптарын орындамаған жағдайда жұмыскердің бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылған кезде бір айдағы орташа жалақы мөлшерінде жұмысынан айырылуына байланысты өтемақы төлемдерін жүргізеді.

Жұмыс беруші жұмыс берушінің экономикалық жай-күйінің нашарлауына әкеп соққан өндіріс, орындалатын жұмыстар және көрсетілетін қызметтер көлемі азайған жағдайда, жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шарты бұзылған кезде екі айдағы орташа жалақы мөлшерінде жұмысынан айырылуына байланысты өтемақы төлемдерін жүргізеді.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 96 - бабына сәйкес Еңбек шарты тоқтатылған кезде жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысын (жыл сайынғы еңбек демалыстарын) пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған жұмыскерге жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының (жыл сайынғы еңбек демалыстарының) пайдаланылмаған күндері үшін өтемақы төлемі жүргізіледі.

Сондай-ақ еңбек шартында көзделген өзге де төлемдер.

Барлық төлемдер ол тоқтатылғаннан кейін үш жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс.

Өзінің еңбек құқықтары бұзылған жағдайда, қызметкер еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті атқарушы органға жүгінуге құқылы.