Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 17 бабына сәйкес, еңбек инспекциясы өндірістік жарақаттанудың себептеріне талдау жүргізеді және олардың профилактикасы жөнінде шараларды қабылдайды.
2021 жылдың І жартыжылдығында (2021 жылдың І жартыжылдығында) 28 (31) өндіріспен байланысты жазатайым оқиға орын алды, оның ішінде 2 (2) топтық.
Жазатайым оқиғалардан 32 (34) адам зардап шекті, оның ішінде:
4 (2) қаза тапқан;
22 (27) адам ауыр жарақат алған;
6 (5) адамтоптық жазатайым оқиғалардан зардап шеккен.
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша анықталған заңбұзушылықтарды жою жөнінде еңбек инспекторларымен 5 (2) нұсқама берілді.
Жазатайым оқиғаларға 40 (43) арнайы тексеру жүргізілді, оның ішінде өндірістегі жазатайым оқиғалар саны - 28 (31). Құқық қорғау органдарына 28 (31) материал жолданды.
Қауіпсіз еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету мақсатында, қазіргі таңда:
- 16 кәсіпорны еңбек жағдайлары бойынша аттестаттаудан өтті.
- 889 астам басшылар мен мамандар оқу орталықтарында еңбекті қорғау және қауіпсіздігі бойынша білімдерін тексеруден өтті.
- облыс кәсіпорындарында 600 астам өндірістік кеңес жұмыс істейді, олардың міндеттеріне өндірістік жарақаттанудың алдын алу, сондай-ақ жұмыс орындарындағы еңбек жағдайына тексеру жүргізуді ұйымдастыру кіреді.
- бүгінде «Vizion Zero» тұжырымдамасын қолдау мақсатында облыстың 75 ұйымы ресми сайтта «Компания» ретінде тіркелді.
Сонымен қатар, жарақаттану деңгейін төмендету және еңбек жағдайларын жақсарту мақсатында, «2019-2023 жылдарға арналған өндірістік жарақаттануды және зиянды еңбек жағдайлары бар жұмыс орындарын азайту жөніндегі республикалық Жол картасы» іске асырылуда, әлеуметтік әріптестермен бірлесе облыс кәсіпорындарында мемлекет Басшысының тапсырмасын іске асыру шеңберінде «Халықтық бақылау» жобасы (4 кәсіпорында енгізілген), еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі халықаралық, ұлттық стандарттар (121 кәсіпорында енгізілген) енгізілуде.
Азаматтардың еңбек құқықтарын қорғау жөніндегі мәселелер жергілікті атқарушы органдардың ерекше бақылауында.
Бұл бағыттағы жұмыстар, «Азаматтардың еңбек құқықтарын қорғау, жалақы бойынша берешекті өндіріп алу саласындағы өзара іс-қимылдар жөніндегі шаралар және ақпарат алмасу тәртібі туралы» Бірлескен бұйрыққа сәйкес орталық және жергілікті атқарушы органдар тарапынан заңбұзушылықтарды анықтап, оларды жою және жедел ақпарат алмасу бойынша үйлестірілген іс-шаралар кешенін қабылдау жолымен жүзеге асуда.
Атқарылған шаралардың негізінде әлеуметтік шиеленіс және еңбек дауларының туындау қатері бойынша мониторинг жүргізіледі.
Әлеуметтік-еңбек қатынастарының проблемалық сұрақтары Дағдарысқа қарсы штаб пен әлеуметтік әріптестік және әлеуметтік-еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі үшжақты комиссияларда тұрақты түрде қаралып келеді.
Сонымен қатар, әлеуметтік шиеленіс және еңбек дауларының алдын алу және реттеу жұмыстары «Еңбек жанжалдарын болдырмау және шешу жөніндегі шаралар қабылдау алгоритмі» аясында жүргізіліп келеді.
«Covid-19» ауруының өршуі және оның алдын алу бойынша қатаң шектеу шаралары көпшілік кәіпорындардың экономикалық жағдайына теріс ықпал етті. Нәтижесінде кәсіпорындардың іскерлік белсенділігі құлдырап, өндіріс байланыстары үзіліп, өндірілетін өнімдер мен қызметтерге сұраныс төмендеді.
Осыған байланысты, жұмыс берушілер өз жұмыскерлеріне әлеуметтік қолдау көлемін шектетіп, танымал емес оңтайландыру шараларын қабылдады.
Аталған жағдайлардың жиынтығы ұжымдарда әлеуметтік шиеленістің өршуіне алғышарттар қалыптастырды.
Осыған орай, әлеуметтік шиеленістердің алдын алу мақсатында 2020 жылдың 4, 14, 20 тамызында және 11 қыркүйегінде өткізілген Бөрлі адандық, Орал қаласының және облыстық үшжақты комиссияларының отырыстарында кәсіпорындардағы еңбек қақтығыстарын ескерту, соның ішінде Қарашығанақ пен Чинарев кен орнының негізгі операторлары «КПО б.в.» мен «Жайықмұнай» ЖШС қатысты мәселелер қарастырылды.
Сонымен қатар, еңбек инспекциясы басқа мемлекеттік органдармен бірлесіп «Covid-19 таралуынан ең көп зардап шеккен бизнес субъектілердегі шиеленіс ошақтары мен наразылықтарды азайту жөніндегі Іс-шаралар жоспарын» әзірледі, жоспар келесі шараларды қамтиды:
- «Covid-19» таралуынан неғұрлым зардап шеккен ірі және орта бизнес субъектілерінің жай-күйі туралы ақпарат жинауды жүзеге асыру;
- КВИ-дің таралуына жол бермеу бойынша жұмыс берушілер қолданып жатқан шараларға және еңбек ұжымдарының әлеуметтік жағдайына теріс ықпал етудің алғышарттарына кешенді талдау жүргізу;
- Қызметкерлердің еңбек құқықтарын қорғау бойынша шұғыл әрекет ету және тиісті шаралар қабылдау (жалақы төлемеу, заңсыз жұмыстан босату, қызметкерлерді жалақысы сақталмайтын демалыс беру бойынша мәжбүрлеу);
- Жұмыс берушілермен Еңбек кодексінің қолданыстағы тетіктерін барынша қолдана отырып, жұмыс орындарын сақтау бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізу (кәсіпорындарда толық емес жұмыс уақыты режимін енгізу, басқа жұмысқа уақытша ауыстыру, басқа заңды тұлғаларға іссапарға жіберу және т. б.);
- және т.б.
Әлеуметтік шиеленіс және еңбек дауларының туындау қатері бойынша Мониторингке сәйкес: қазіргі таңда жалақы берешегі 2 кәсіпорында 96 адамның алдында 33,236 млн. теңгені құрайды.
Анықтама: Банкрот: «Алатау-Альдан-Агро» ЖШС – 3 қызметкерге 3,3 млн. теңге – 17.03.2020 жылы косылды; Оңалту: «Бірлік» ЖШС – 93 қызметкерге 29,936 млн.теңге – 01.07.2020 жылы қосылды.
Аталмыш кәсіпорындарда мүлікке тиым салу және сатуды қоса алғанда, жалақы берешектерін өтеу бойынша заңнама аясында қарастырылған барлық шаралар қабылдануда.
Жалақы берешегі бар кәсіпорындар басшылары Дағдарысқа қарсы штабтың және облыс әкімдігі жанындағы әлеуметтік әріптестік пен әлеуметтік және еңбек қатынастарын реттеу жөніндегі облыстық үшжақты комиссиясының отырыстарында тұрақты түрде есеп беріп отырады.
Атқарылған шаралардың нәтижесінде, 2020 жылы 39 мекемеде 93,542 млн. теңге көлеміндегі жалақы берешектері өтеліп, 444 қызметкердің құқықтары қорғалып, еңбек дауларының алдын алуға жағдай жасалды.
Әлеуметтік-еңбек дауларын болдырмау мақсатында мемлекеттік еңбек инспекциясы жұмыс берушілермен және кәсіподақтармен бірлесе еңбек заңнамасы негіздері бойынша түсіндіру, кеңес беру сияқты жұмыстарын үнемі жүргізіп келеді.
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің ұстанымының негізінде, «Короновирус инфекциясының алдын алу бойынша шаралар қабылдау кезеңіндегі еңбек қатынастарының ерекшеліктері» бойынша жадынама дайындалып, таратылды.
Елімізде жарияланған төтенше жағдай кезінде, еңбек инспекторлары Орал қаласы әкімдігімен ұйымдастырылған байланыс орталығының құрамында болып, шектеу шаралары кезеңіндегі еңбек қатынастарының ерекшеліктері бойынша азаматтарға түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Сондай-ақ, «БҚО Кәсіподақтар Орталығы» аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің жанынан 2020 жылдың наурыз айында келіссөздер жүргізушілер тобы, БҚО Кәсіподақтар орталығының, «Nur Otan» партиясының БҚО филиалының және БҚО еңбек инспекциясы бойынша басқармасының өкілдерінен құрылып, жұмыс атқарып келеді.
Жалпы қазіргі таңда, еңбек заңнамасының негіздерін түсіндіру бойынша еңбек инспекциясының қызметкерлері еңбек ұжымдарында 98 кездесу өткізіп, 1527 қызметкер мен жұмыс берушінің өкілін қамтыды.
Ақпараттық сүйемелдеу мақсатында жыл басынан бері еңбек инспекторлары 22 ретаумақтық БАҚ арқылы ең талап қойылған әлеуметтік маңызды мәселелер бойынша түсінік беру жұмыстарын жүргізді.
Бұл бағыттағы жұмыстар жалғасуда.
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі нормаларының бұзылуы орын алуына және еңбек заңнамасы бойынша түсінік беру мәселесіне байланысты, 2020 жылы барлығы 779 арыз-шағымдар мен өтініштер тіркелді, оның ішінде:
- жеке тұлғалардан 738 арыз-шағым;
- заңды тұлғалардан 41 өтініш келіп түсті.
Еңбек заңнамасының бұзылу фактілері бойынша келіп түскен арыз-шағымдар мен құқық қорғау және мемлекеттік органдардың талаптарының негізінде 2020 жылы әр түрлі меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдарда, барлығы 103 тексерулер жүргізілді.
Жүргізілген тексерулердің барысында 118 (оның ішінде: 2 – прокуратураның ұсынысы бойынша) заң бұзушылық анықталды, соның ішінде:
- еңбек қатынастары бойынша – 105 (оның ішінде: 2 – прокуратураның ұсынысы бойынша);
- еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша – 11;
- халықты жұмыспен қамту бойынша – 2;
Жалпы тексерістердің нәтижесінде анықталған барлық заң бұзушылықтар бойынша:
- заң бұзушылықтарды жою туралы 78 (оның ішінде: 2 – прокуратураның ұсынысы бойынша) нұсқама берілді.
- заң бұзушылықтарға жол бергендері үшін 23 тұлға әкімшілік жауапқа тартылып, 3,201 млн. теңге айыппұл салынса, 3 жұмыс беруші «ескерту» түріндегі әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Атап өту қажет, Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 26 желтоқсандағы № 229 Жарлығымен орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап 2023 жылдың 1 қаңтарына дейін шағын бизнеске, оның ішінде шағын кәсіпорындарға бару арқылы профилактикалық бақылау мен қадағалау және тексеруді тоқтату туралы шешім қабылданған (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізілді).
Бұл мораторий мемлекеттік еңбек инспекциясымен қызметкерлердің өтініштеріне бойынша жүргізетін тексерулерінеде қатысты қолданылатындығын (жоспардан тыс тексерулер, профилактикалық бақылау мен қадағалау) атап өткен жөн.
Осыған орай, егерде жұмыс беруші шағын бизнеске, оның ішінде шағын кәсіпорындарға жатқызылса, сол жұмыс берушіге қатысты жоспардан тыс тексеріс жүргізу мүмкін емес. Алайда, азаматтар еңбек құқықтарын қорғау үшін, азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен сотқа жүгінуге құқылы.
«Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасы» мемлекеттік мекемесінің сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу нәтижелері бойынша талдамалық АНЫҚТАМА
Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасында (әрі қарай - Басқарма) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі Төрағасының 2016 жылғы 19 қазандағы № 12 бұйрығын басшылыққа ала отырып, Басқармада сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жүргізу мақсатында 12.04.2021 жылы № 51-НҚ бұйрығымен жұмыс тобы құрамы құрылды.
Аталған бұйрықтың негізінде Басқарманың бөлімдеріне сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне ішкі талдау жұмыстары жүргізілді.
Талдау:
Жүргізу мерзімі: 12-16 сәуір 2021 жыл.
Жүргізілетін кезең: 2018 жылдың 1 қаңтарынан 2021 жылдың 1 қаңтарына дейін.
Басқарма 21.12.2017 жылғы Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің «Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің еңбек инспекциясы басқармасы» мемлекеттік мекемесі туралы қаулысы негізінде қызмет атқарады.
Басқарма 4 бөлімнен, яғни еңбек қатынастарын бақылау, еңбек қауіпсіздігін бақылау және еңбекті қорғау, ақпараттық-талдамалық, Қаржы, кадр және құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімдерінен тұрады.
Басқарма Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптардың сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады.
Басқармада бағынысты ведомстволары жоқ.
І. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДЕГІ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРІН АНЫҚТАУ
1.1.Еңбек кодексі мен Әкімшілік құқық бұзушылық кодексі арасындағы қарама-қайшылық
ҚР Еңбек кодексіне сәйкес, еңбек шарттарына сәйкес барлық өндіріс орындары аттестациялаудан өтуі қажет.
Қазақстан Республикасының 2014 жылдың 5 шілдедегі Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 94-бабына сәйкес, жұмыс берушінің ҚР еңбек заңнамасында белгіленген өндірістік объектілерді еңбек жағдайларының жай-күйі бойынша аттестаттауды жүргізу жөніндегі заңнама талаптарын бұзуы – ескерту жасауға немесе шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға – жиырма, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – отыз бес, iрi кәсiпкерлiк субъектiлерiне елу айлық есептік көрсеткіш мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мемлекеттік еңбек инспекторларының ескерту немесе айыппұл түріндегі әкімшілік жазаның біреуін таңдауда сыбайлас жемқорлықтың тәуекелдігін арттырады.
Осыған сәйкес, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 94-бабына өзгеріс енгізу туралы 2020 жылы ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі БҚО бойынша департаментіне және облыс әкімі аппаратына ұсыныстар жолданған болатын.
Қазіргі уақытта, Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне сыртқы талдау ҚР сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) БҚО бойынша департаментімен бірлескен 2021 жылдың 1-31 наурызы аралығында өткізілген сыртқы талдау қорытындысының ұсынысы негізінде Министрліктің тиісті комитетіне заңнама талаптарын бірінші рет бұзған жағдайда ескерту беріледі деген өзгерістерді 94-бапқа енгізу туралы ұсыныс хат жолдау туралы жұмыстар атқарылуда.
1.2.Басқарманың орналасқан мекен-жайының Ережемен сәйкес келмеуі.
Сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне сыртқы талдау ҚР сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің (Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет) БҚО бойынша департаментімен бірлескен 2021 жылдың 1-31 наурызы аралығында өткізілген сыртқы талдау нәтижесінде Басқарманың Ережесіндегі мекен-жайы Достық-Дружба даңғылы, 188-үй деп көрсетілуі Басқарманың орналасқан жерін іздеуде қиыншылықтар туғызатындығы анықталып, Ережеге өзгерістер енгізу туралы ұсыныс берілген болатын.
Қазіргі уақытта, Әділет департаментіне Басқарманың орналасқан жері бойынша көше атауының ауысуы бойынша Ережеге өзгерістер енгізу процесін түсіндіру бойынша хат жолданып, жұмыстар атқарылуда.
1.3.Еңбек кодексі мен ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 25 желтоқсандағы №1019 бұйрығымен бекітілген Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, оларға нұсқама беру және білімдерін тексеру қағидасы арасындағы қарама-қайшылықтар
ҚР Еңбек Кодексіне 04.05.2020 жылы енгізілген өзгерістерге сәйкес, Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның құзыретінен «жұмыс берушілердегі еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдардың білімін тексеруді жүргізу» алынып тасталған.
Басқарма ережесіне БҚО әкімдігінің 27.07.2020ж. №175 Қаулысымен енгізілген өзгерістер енгізіліп, аталған функция Басқарманың құзыретінен алынып тасталған болатын.
Алайда, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 25 желтоқсандағы №1019 бұйрығымен бекітілген Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, оларға нұсқама беру және білімдерін тексеру қағидасына сәйкес Басқарма қызметкерлері Емтихан комиссиясының құрамына кіреді және сонымен қатар, Еңбек Кодексінің 193-бабына сәйкес Мемлекеттік еңбек инспекторларының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеруге қатысуға құқығы көрсетілген.
Қазіргі уақытта, бірлескен 2021 жылдың 1-31 наурызы аралығында өткізілген сыртқы талдау қорытындысының ұсынысы негізінде Министрлікке Қағидаға өзгерістер енгізу, аталған қайшылықтарды түсіндіру туралы жоғары тұрған органға хат жолдау жұмыстары жүргізілуде.
Қазақстан Республикасының 2015 жылдың 23 қарашадағы Еңбек кодексінің 193-бабының 12-тармағына сәйкес, мемлекеттік еңбек инспекторларының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеруге қатысуға құқығы бар деп көрсетілген, яғни бұл жерде мемлекеттік еңбек инспекторларының сыбайлас жемқорлық тәуекелділігін арттырады.
Қызметкерлердің білімін тексеру нәтижелері хаттамамен рәсімделеді. Хаттамаға емтихан комиссиясының төрағасы мен мүшелері қол қояды. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша білім сынағынан өткен басқарушы және жауапты қызметкерлерге сертификат беріледі.
Ережеге сәйкес, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеру мен оқыту күндізгі және «онлайн» режимінде өткізіледі.
Алайда, ережеде сертификаттарды беру және тіркеу тәртібі нақты көрсетілмген, тіпті арнайы тексеру нәтижесінде оқу орындарымен сертификаттар оқытуды өткізбей, күні бұрын беріліп, сот негізінде шешуге әкеп соққан фактілер анықталды.
Осыдан бұрын мемлекеттік еңбек инспекторларына қатысты сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайту және оқытудың сапасын арттыру мақсатында аталған функцияны меншік түріне қарамастан, облыстағы оқу орындарына беру, цифрландыру, оқытуды «онлайн» режимінде жүргізудің тәртібін белгілеу, сертификаттарды берудің бірыңғай тізілімін енгізіп, жұмыс берушілерге 2-3 ж.к. ішінде сертификаттарды еңбек инспекциясында тіркеуін, еңбек инспекциясының сертификаттарды беруге мониторинг жасауды міндеттеу бойынша ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне, облыс әкімі аппаратына ұсыныстар жолданған болатын.
Сонымен қатар, 2021 жылдың 1-31 наурызы аралығында өткізілген сыртқы талдау қорытындысының ұсынысы негізінде қазіргі уақытта бейнетіркегіштерді қолдану, ондағы бейнежазбалардың сақталуы бойынша Ереже дайындалып, жазбаларды сақтау бойынша жауапты тұлға Бұйрықпен бекітілді.
Сонымен қатар:
4.Сертификаттар нөмірін беруге жауапты тұлғаны Бұйрықпен бекіту бойынша жұмыстар атқарылуда.
ІІ.ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ-БАСҚАРУШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТІНДЕ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛЕРІН АНЫҚТАУ
Басқарманың штаттық саны -17 адам, нақты саны – 15 адам, бос орын -2.
1.1. Қызметкердің негізсіз басқа елді-мекенде болуы.
Сыртқы талдау жүргізу кезінде Басқарманың бас маманы Е.С.Сиражевтің Бөрлі ауданы Ақсай қаласында қызмет жасап жүргені анықталды. Е.С.Сиражевтің Бөрлі ауданына жауапты етіп бекіту немесе іссапарға жіберу туралы 2018-2021 жылдар аралығына бұйрық тіркелмеген.
Сонымен қатар, Басқарманың Ережесінде Бөрлі ауданы Ақсай қаласында өкілдігі, филиалы, бөлімшесі бар туралы ақпарат жоқ. Сәйкесінше, Е.С.Сиражевтің Бөрлі ауданында ұзақ уақыт бойы қызмет етіп жүруі қолданыстағы заң талаптарына сәйкес келмейді.
Қазіргі уақытта, сыртқы талдау қорытындысының ұсынысы негізінде қызметтік тексеру жүргізіліп, тексеру нәтижесі бойынша лауазымдық нұсқаулығына тиісті өзгертулер енгізілетін болады.
1.2. Қолданыстағы заңнама талаптарын сақтамау
2021 жылдың 1-31 наурыз аралығында бірлесіп жүргізілген сыртқы талдау нәтижесінде Басқарма басшысы еңбекке жарамсыздық уақытында Басшының орынбасарына Басқарма басшысының міндетін атқару облыс әкімі аппаратымының келісімінсіз жүктелгені анықталды.
Ұсыныстың негізінде БҚО әкімі аппаратына Басқарма басшысы еңбекке уақытша жарамсыздығы уақытында, соның ішінде міндетін атқару туралы бұйрыққа қол қоюы мүмкін болмаған жағдайда, оның міндетін атқаруды Басшының орынбасарына жүктеу бойынша лауазымдық нұсқаулығына өзгерістер енгізу туралы хат жіберілді.
1.3. Бұйрық шығару кезінде талаптардың сақталмауы.
Басқармамен шығарылған бұйрықтарды қарау кезінде қызметкерлердің еңбек демалысына шығу, жалақысы сақталмайтын демалыс алу бойынша өтініштері жоқ екендігін анықталды.
2021 жылдың 1-31 наурыз аралығында бірлесіп жүргізілген сыртқы талдау ұсынысын орындау мақсатында, болашақта бұндай сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің алдын алу мақсатында, қазіргі уақытта 2021 жылдың 1-тоқсаны бойынша еңбек демалыстарын беру кезінде қолданыстағы заң талаптарының сақталуын зерделеу мақсатында қызметтік тексеру жүргізілді.
1.4. Тәртіптік жазаларды мерзімінен бұрын алып тастау
2021 жылдың 1-31 наурыз аралығында бірлесіп жүргізілген сыртқы талдау нәтижесінде мамандарға сыйақылар беру алдында тәртіптік жазаны мерзімінен алып тастау фактілері орын алған.
Аталған сыртқы талдау анықтамасында көрсетілген тәртіптік жазаны мерзімімен бұрын алып тастау тәжірибесін тоқтату, тек ерекше көрсеткіштерге қол жеткізген жағдайларда ғана және нақты кімді алмастырғаны, нақты қандай қосымша жұмыстар атқарғанын қызметтік жазбада көрсете отырып тәртіптік жазаны алу ұсынысы басшылыққа алынып, хаттамамен рәсімделді.
1.5. Қосымша ақы төлеу мәселелері
2018 -2020 жылдары қызметкерлердің қосымша жұмыстары үшін бірнеше көтермеленуі және әртүрлі пайызда белгіленуі сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін тудырады.
Аталған сыртқы талдау анықтамасында көрсетілген ұсынысы негізінде Қызметкерлерге қосымша ақы төлеу бойынша Бұйрық бекітілді.
Аталған бағыттағы талдау нәтижесінде Басқармада мүдделер қақтығысы анықталмады.
Ескерту: тоқсан сайын басқарма қызметкерлеріне ҚР «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңына жемқорлықтың алдын алу, мүдделер қақтығысы бойынша енгізілген соңғы өзгерістер туралы құқықтық оқыту өткізіліп тұрады.
Басқармамен мемлекеттік қызмет көрсетілмейді.
Басқарма Еңбек Кодексінің 17-бабына сәйкес жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттарға мониторингті жүргізеді.
Жұмыс берушілердің өкілдері тікелей Басқармаға келу арқылы ұжымдық шарттарды алып келеді. Басқарманың жауапты қызметкерлері ұжымдық шарттарды қарап, қолданыстағы заңнамаға сәйкестігін қарайды. Қажет болған жағдайда өзгерістер мен толықтырулар енгізеді.
Алайда, ұжымдық шарттарды мониторингілеу қандай да бір нұсқаулықпен реттелмеген. Сонымен қатар, жұмыс берушілердің өкілдерінің Басқармаға келу тікелей байланыс түріндегі сыбайлас жемқорлық тәуекелін тудырады.
Аталған сыртқы талдау анықтамасында көрсетілген ұсынысы негізінде ұжымдық шарттарды мониторингілеу тәртібі туралы (қарау мерзімдері, талаптар т.с.с.) нұсқаулық бекіту және ұжымдық шарттарды мониторингілеуді электронды түрде жүзеге асыру мүмкіндігін қарастыру бойынша қазіргі уақытта жұмыстар атқарылуда.
Басқармамен әкімшілік істерді электронды түрде және құқық бұзушылық орын алған жерде толтыру үшін 5 планшет сатып алынған.
Алайда, күні бүгінге тексеру субьектілері мен обьектілерінің бірыңғай тізілімі ақпараттық жүйесіне қосылмағандықтан планшеттер қолданылмауда. Тек бір планшет қана Басқарманың әлеуметтік желідегі жұмысына қолданылады.
Қазіргі уақытта аталған сыртқы талдау анықтамасында көрсетілген ұсынысы негізінде ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің БҚО бойынша басқармасына планшеттерге ақпараттық жүйені енгізу бойынша хат жолданған болатын, жүйе қолданылысқа енгізілгеннен кейін планшеттердің мақсатты қолданылуына жауапты тұлға бекітілетін болады.
2020 жылдың 11 мамырында Басқармамен «Сауда-Интер» ЖШС қатысты жоспардан тыс тексеру тағайындалған.
«Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» ҚР Заңының 6-бабына сәйкес өтінішке жеке тұлғаның немесе заңды тұлғаның өкілінің қолы қойылады.
Алайда жоспардан тыс тексеру тағайындауға негіз болған шағымға өтініш берушінің қолы қойылмаған. «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» ҚР Заңына сәйкес иесi бүркемеленген өтiнiш - ол бойынша авторын белгiлеу мүмкiн емес, қолтаңбасы, оның iшiнде электрондық цифрлық қолтаңбасы, арыз берушiнiң почталық мекен-жайы жоқ өтiнiш.
Кәсіпкерлік Кодексінің 144-бабына сәйкес Жоспардан тыс тексерулер анонимдік өтiнiштер болған жағдайларда жүргiзiлмейдi.
Аталғандарды ескере келіп, арыздарды қарау кезінде қолданыстағы заң талаптары сақталмайтын сыбайлас жемқорлық тәуекелдері бар екендігі анықталды.
Қазіргі уақытта сыртқы талдау қорытындысы негізінде арыздардың жан-жақты қаралуын қамтамасыз ете отырып, жоғарыда көрсетілген жағдайға ұқсас арыздарды қабылдау, қарау бойынша нұсқаулық қабылдау жұмыстары жүргізілуде.
Қызметкерлер тарапынан әкімшілік және қылмыстық құқықбұзушылықтарға жол беру фактілері
Басқарма қызметкерлері тарапынан қызметтен тыс уақытта қолданыстағы заң және құқықтық актілер талаптарын сақтамайтындығы анықталды.
01.01.2018ж.-01.01.2021ж. аралығында Басқарманың қызметкерлерімен 7 әкімшілік құқық бұзушылық тіркелген. Оның ішінде, мемлекеттік қызметшімен – 1, азаматтық қызметшілермен – 6.
Жол ережелерін сақтамау бойынша – 6;
Көші-қон заңнамасын сақтамау – 1.
Қазіргі уақытта, сыртқы талдау қорытындысы бойынша мемлекеттік еңбек инспекторлары әр тексеріске шығу және емтиханға бару алдында шектеулермен танысып отырады.
Басқармада мемлекеттік сатып алуды «электрондық мемлекеттік сатып алу» порталымен жүзеге асырылады.
Тексеру жұмыстарын жүргізу кезінде заң бұзушылық фактілері орын алмаған.
2018-2020 жылдары 11 мыңнан астам жұмыс беруші өкілдерін және жұмысшыларды қамтыған еңбек заңнамасын түсіндіру бойынша 384 кездесулер, жергілікті бұқаралық ақпарат құралдары арқылы 84 түсіндіру жұмыстары жүргізілді.
Басқарманың сайтында атқарылған сыбайлас жемқорлыққа қарсы ақпараттар жариялануда.
ҚР заңнамаларына енгізілген өзгерістер туралы Басқарма қызметкерлері арасында құқықтық оқытулар, түсіндірме жұмыстары тұрақты жүргізілуде.
Басқармада сенім телефоны (50-04-86) бар және арыз-шағымдар жәшігі орнатылған.
2021 жылдың 1 тоқсанында Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасының «Азаматтардың өтініштері» базасына 201 азаматтардың өтініштері келіп түсті, оның ішінде 26 өтініш электрондық үкімет порталы арқылы келіп түскен, 13 азаматтардың өкілдерін жеке қабылдау барысында ауызша түсінік берілді, қайта түскен - 3 өтініш.
Жеке тұлғалардан 178 өтініш түсті, оның ішінде ұжымдық – 26, заңды тұлғалардан 23 өтініш.
Өтініштермен – 173, шағыммен – 9 және өзгелері – 19 жүгінген.
69 өтініш мемлекеттік тілде түсті, ең көп өтініштер саны – 132 өтініш орыс тілінде. Өтініш берушілерге жауап қолданыстағы заңнамаға сәйкес өтініш берілген тілде жауап берілді.
Жүгінген 201 заңды және жеке тұлғалардың ішінде: азаматтар – 137, ұжымдар – 26, мемлекеттік қызметші – 1, 1 сотталған және жұмыссыз 2 адам, 12 - адвокаттар және үкіметтік емес ұйымдар, қоғамдар – 23.
3 айында 135 өтініштер қаралған, оларды қарау нәтижелері бойынша 5 өтініш қанағаттандырылды, 122 – түсініктемелер берілді, 8 өтініш тоқтатылды. Тиісті мекемелерге 34 өтініштер жолданды. Сұрақтардың сипаты бойынша өтініштердің талдауы олардың көп бөлігі мынадай мәселелерді қозғайтынын көрсетті: 96 өтініш еңбекақы төлеу мәселелеріне (саясат, жалақы төлеу, жалақы бойынша берешек) және әлеуметтік қамсыздандыруға жатады, 33 – еңбек заңнамасын бұзу, 10 өтініш жалпы еңбек және халықты жұмыспен қамту мәселелеріне жатады, 30 еңбек қатынастары (жұмысқа қабылдау, еңбектік демалыс, еңбек тәртібі, лауазымдық міндеттерді уақытша атқару), 10 – еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы, өндірістік жарақат алу, 18 – жалпы мәселелер кадрлық қамтамасыз етудің біліктілігін арттыру бойынша.
Басқармаға жалпы 52 өтініш келіп түскен, оның ішінде: Батыс Қазақстан облысы әкімі аппаратынан – 14 өтініш, облысының, Орал қаласы және басқа аудандар прокуратураларынан – 22, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитеті - 3, еңбек инспекциясы бойынша басқа облыстардан – 3 өтініш, мемлекеттік мекемелерден – 10 өтініш.
Басқарманың құжаттамалық қамтамасыз ету қызметімен өтініштерді қарау мерзімдеріне тұрақты негізде бақылау жүргізеді. Өтініштерді қарау мерзімдерінің бұзылуы жоқ екендігін атап өтеміз. Барлық өтініштер уақтылы қаралып, азаматтар мен заңды тұлғалар өз өтініштеріне «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» 2007 жылғы 12 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес белгіленген мерзімде жауаптар алды.
Азаматтардың тұрақты түрде көтеретін мәселелерін, соның ішінде Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі және Үкіметінен азаматтардың өтініштері бойынша берілген тапсырмаларды орындау жөніндегі облыс әкімінің бекітілген кешенді жоспарда тиісті іс-шараларды орындау бойынша облысы әкімі аппаратына ақпарат жолдайды.
Өтініштер бойынша құқықтық түсіндіру жұмысы мақсатында Басқарманың ресми интернет-ресурсында «Басшысының блогы» бөлімі жұмыс істейді. Ағымдағы 1 тоқсанында еңбек қатынастары мәселелері бойынша Басшысының блогына 11 өтініш келіп түсті, олар бойынша тиісті жауаптар берілді. Сонымен қатар, ЭҚАБЖ ілеспе хаттары арқылы ұйымдарға еңбек заңнамасының әр түрлі мәселелері бойынша 18 түсініктеме берілді.
Күн сайын мемлекеттік еңбек инспекторларының жұмыс телефондарына азаматтардың өтініштері еңбек заңнамасын іске асырудың түрлі мәселелері бойынша ауызша өтініштер келіп түседі, олар бойынша басқарма қызметкерлері ауызша түсініктемелер береді.
БҚО жергілікті атқарушы органдарының қолдауымен
бәсекелестік ортаға берілуге ұсынылған функциялар тізімі
|
Бәсекелес ортаға берілуге ұсынылатын функциялар
|
|
|
1 |
Жұмыскерлерді, басшылар мен еңбек қауіпсіздігін және еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдарды еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша білім сынағынан өткізу
|
Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасына 2021 жылғы ақпан айында жеке және заңды тұлғалардан 76 өтініш келіп түсті, оның ішінде 12 өтініш электрондық үкімет порталы арқылы келіп түскен, 4 жеке тұлғаларды және заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдау барысында ауызша түсінік берілді.
Жеке тұлғалардан 68 өтініш түсті, оның ішінде ұжымдық – 7, заңды тұлғалардан – 8.
Өтініштермен – 66, оның ішінде қайталанған – 2 өтініш, шағыммен – 4 және 6 ұсыныс жүгінген. 29 өтініш мемлекеттік тілде, 47 өтініш – орыс тілінде түсті. Өтініш берушілерге жауап қолданыстағы заңнамаға сәйкес өтініш берілген тілде жауап берілді.Қаңтар айында 52 өтініштер қаралған, оларды қарау нәтижелері бойынша 35 – түсініктемелер берілді. Басқа немесе аумақтық тиістілігіне қарай мемлекеттік органдарға 15 өтініш жолданды.
Сұрақтардың сипаты бойынша: 37 өтініш еңбекақы төлеу және әлеуметтік қамсыздандыру мәселелеріне жатады (саясат, жалақы төлеу, жалақы бойынша берешек, жәрдемақы төлеу), 17 – еңбек заңнамасын бұзу, 11 өтініш жалпы еңбек және халықты жұмыспен қамту мәселелеріне жатады, 10 еңбек қатынастары (жұмысқа қабылдау, еңбектік демалыс, еңбек тәртібі, лауазымдық міндеттерді уақытша атқару), 1 – еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы, өндірістік жарақат алу.
Басқармаға жалпы 13 өтініш келіп түскен, оның ішінде: облыс әкімі аппаратынан – 3 өтініш, облыстық Прокуратурасы, Орал қаласы және басқа аудандар прокуратураларынан – 4, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша департаментінен – 1, еңбек инспекциясы бойынша басқа облыстардан – 1, мемлекеттік мекемелерден – 4 өтініш.
Талдау нәтижелері бойынша өтініштерді қарау мерзімдері байланысты бұзушылықтар анықталған жоқ. Барлық өтініштер уақытылы қаралып, азаматтар мен заңды тұлғалар өз өтініштеріне «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» 2007 жылғы 12 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес белгіленген мерзімде жауаптар алды.
Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасына 2021 жылғы қаңтар айында жеке және заңды тұлғалардан 58 өтініш келіп түсті, оның ішінде 23 өтініш электрондық үкімет порталы арқылы келіп түскен, 8 жеке тұлғаларды және заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдау барысында ауызша түсінік берілді.
Жеке тұлғалардан 53 өтініш түсті, оның ішінде ұжымдық – 11, заңды тұлғалардан – 5.
Өтініштермен – 53, оның ішінде қайталанған – 2 өтініш, шағыммен – 1 және 4 ұсыныс жүгінген.
18 өтініш мемлекеттік тілде, 40 өтініш – орыс тілінде түсті. Өтініш берушілерге жауап қолданыстағы заңнамаға сәйкес өтініш берілген тілде жауап берілді.
Қаңтар айында 42 өтініштер қаралған, оларды қарау нәтижелері бойынша 28 – түсініктемелер берілді. Басқа немесе аумақтық тиістілігіне қарай мемлекеттік органдарға 13 өтініш жолданды.
Сұрақтардың сипаты бойынша: 56 өтініш еңбекақы төлеу және әлеуметтік қамсыздандыру мәселелеріне жатады (саясат, жалақы төлеу, жалақы бойынша берешек, жәрдемақы төлеу), 17 – еңбек заңнамасын бұзу, 6 өтініш жалпы еңбек және халықты жұмыспен қамту мәселелеріне жатады, 5 еңбек қатынастары (жұмысқа қабылдау, еңбектік демалыс, еңбек тәртібі, лауазымдық міндеттерді уақытша атқару), 4 – еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы, өндірістік жарақат алу.
Басқармаға жалпы 18 өтініш келіп түскен, оның ішінде: облыс әкімі аппаратынан – 4 өтініш, облыстық Прокуратурасы, Орал қаласы және басқа аудандар прокуратураларынан – 10, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитеті – 2, еңбек инспекциясы бойынша басқа облыстардан – 1, мемлекеттік мекемелерден – 1 өтініш.
Талдау нәтижелері бойынша өтініштерді қарау мерзімдері байланысты бұзушылықтар анықталған жоқ. Барлық өтініштер уақытылы қаралып, азаматтар мен заңды тұлғалар өз өтініштеріне «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» 2007 жылғы 12 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес белгіленген мерзімде жауаптар алды.
«Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» Заңның 15-бабына сәйкес қаржы, қадр және құжаттамалық қамтамасыз ету бөлімі 2020 жылы Батыс Қазақстан облысының еңбек инспекциясы бойынша басқармасына келіп түскен өтініштерге (бұдан әрі – Басқарма) талдау жасады.
Есепті кезеңде барлығы 677 өтініш түсті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңінде (2019 ж. – 753) келіп түскен өтініштер деңгейі 10,1% пайызға төмендеді.
Олардың басым бөлігі 640 жеке тұлғалардың өтініштеріне тиесілі (737 - 2019 жыл), оның ішінде ұжымдық - 84 (87), 38 (16) заңды тұлғалардың өтініштеріне және «Электрондық үкімет» порталы арқылы 62 (2019 ж. – 41) өтініштеріне. Бұл ретте, «Электрондық үкімет» порталы арқылы келіп түскен өтініштер саны өсті, бұл халықтың цифрлық сауаттылығының өскенін айғақтайды. Жеке қабылдау барысында ауызша түсініктемелер берілді – 16 (2019 жыл - 67).
Өтініштердің түрлері бойынша барлығы: өтінішпен – 612 (709 – 2019 жыл), шағыммен – 39 (33) және басқалар - 26 (4) адам жүгінген, қайталанған өтініштер саны - 5 (13) азайды.
Өтініштердің басым көпшілігі 435 (489 - 2019 жыл) орыс тілінде, 242 (214) қазақ тілінде өтініштер келіп түсті. Өтініш берушілерге жауап қолданыстағы заңнамаға сәйкес өтініш берілген тілде жауап берілді.
Жүгінген 677 заңды және жеке тұлғалардың ішінде: азаматтар – 554, мемлекеттік қызметкері – 2, кәсіпорындар мен фирмалар – 36, ұжымдар – 73, мүгедектер – 2, жұмыссыздар – 4, адвокаттар – 6 өтініш білдірген.
Халықты толғандыратын өзекті мәселелер болып қалуда, өтініштердің негізгі бөлігі мыналарға тиесілі:
Ең көп өтініштер жолдау басқармасына облыстық, Орал қаласының және аудандық прокуратуралардан – 112 (115 – 2019 жыл) өтініштер, басқа облыстық еңбек инспекциясы бойынша басқармалардан – 34 (25), Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі және Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің БҚО бойынша департаменті – 17 (16) өтініш, Батыс Қазақстан облысы және аудандар әкімі аппаратынаң – 25 (18), басқа мемлекеттік мекемлер және ұйымдар – 22 (16) өтініштер келіп түскен.
Мемлекеттік органдарда азаматтарды қабылдау бойынша
жұмысты ұйымдастыру.
Есепті кезеңде басқарма басшылығы қабылдаған азаматтар санының 2019 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда едәуір азайғаны байқалады. 2020 жылы 16 азамат қабылданды (67-2019 ж.).
Басқа қаладан келген келушілерге субъектілердің басшылары қолданыстағы кестеге қарамастан, оларды өтініш берген күні қабылдау үшін толық мүмкіндіктер жасайды. Тұрғындармен байланыс жасау және өзара іс-қимыл жасау мақсатында Басқарма басшылармен Бөрлі және Сырым аудандарында еңбек заңнамасын түсіндірумен кездесулер өткізілді. Жыл сайын «Азаматтарды Бірыңғай қабылдау күні» Жалпыреспубликалық іс-шара өткізіледі, оның барысында басқарма басшылығы қатысты.
Өтініштер бойынша құқықтық түсіндіру жұмысы мақсатында Басқарманың ресми интернет-ресурсында «Басшысының блогы» бөлімі жұмыс істейді. Ағымдағы жылдың IV тоқсанда еңбек қатынастары мәселелері бойынша Басшысының блогына 11 өтініш келіп түсті, олар бойынша тиісті жауаптар берілді. Сондай-ақ, басқарма ресми сайтта халықтың өзекті сұрақтарына жауап беруге мүмкіндік беретін сұрақтар санатын құрды. «Ашық диалог» интернет-порталында тұрақты негізде интернет-конференциялар өткізу бойынша жұмыстар жалғастырылды. Сонымен қатар, ЭҚАБЖ ілеспе хаттары арқылы ұйымдарға еңбек заңнамасының әр түрлі мәселелері бойынша 106 түсініктеме берілді.
Тұрғындармен байланыс жасау және өзара іс-қимыл жасау мақсатында Басқарма қызметкерлерімен Бөрлі және Теректі, Сырым мен Бөкейорда аудандарында және Байтерек ауданы еңбек заңнамасын түсіндірумен кездесулер өткізілді. Күн сайын мемлекеттік еңбек инспекторларының жұмыс телефондарына Жеке және заңды тұлғалардан еңбек заңнамасын іске асырудың түрлі мәселелері бойынша ауызша өтініштер келіп түседі, олар бойынша басқарма қызметкерлері ауызша түсініктемелер беріледі.
Төтенше жағдай кезеңінде осы уақытқа дейін еңбек қызметін жүзеге асыру кезеңінде - басқарма қызметкерлері қажетті қорғанудың және алдын алудың барлық құралдарымен қамтамасыз етілді, сонымен қатар денсаулық сақтау органдарының ұсынымдары сақталды.
Талдау нәтижелері бойынша өтініштерді қарау мерзімдері бойынша бұзушылықтар анықталған жоқ. Барлық өтініштер уақтылы қаралып, азаматтар мен заңды тұлғалар өз өтініштеріне «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» 2007 жылғы 12 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес белгіленген мерзімде жауаптар алды.