Қалай мүгедектікті белгілеуге болады

Организм функцияларының бұзылуы мен тіршілік-тынысының, оның ішінде еңбек ету қабілетінің шектелуі дәрежесіне қарай мүгедек деп танылған адамға бірінші, екінші немесе үшінші топтағы мүгедектік, ал 7  жасқа дейінгі адамға «мүгедек бала» санаты, ал 7 жастан 18 жасқа дейінгі адамға бірінші, екінші, үшінші топтағы «мүгедек бала» санаты белгіленеді.

Тіршілік-тынысының төмендегі санаттарының бірінің айқын білінетін шектелуіне не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты едәуір немесе айқын білінетін бұзылуы бірінші топтағы мүгедектікті белгілеу үшін критерий болып табылады:

1. үшінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2. үшінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3. үшінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4. үшінші дәрежедегі оқуға;
5. үшінші дәрежедегі бағдарлай білуге;
6. үшінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7. үшінші дәрежедегі өзінің мінез-құлқын бақылауға.

Тіршілік-тынысының төмендегі санаттарының бірінің айқын білінетін шектелуіне не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты білінетін бұзылуы екінші топтағы мүгедектікті белгілеу үшін критерий болып табылады:

1. екінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2. екінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3. екінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4. екінші дәрежедегі оқуға;
5. екінші дәрежедегі айналасын бағдарлай білуге;
6. екінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7. екінші дәрежелі өзінің мінез-құлқын бақылауға.

Тіршілік-тынысының төмендегі санаттары бірінің шамалы білінетін шектелуіне не олардың ұштасуына әкеп соқтыратын аурулардан, жарақаттар немесе кемістіктер салдарынан болатын организм функцияларының тұрақты шамалы бұзылуы үшінші топтағы мүгедектікті белгілеу үшін критерий болып табылады:

1. бірінші дәрежедегі өзіне-өзі қызмет көрсетуге;
2. бірінші дәрежедегі жүріп-тұруға;
3. бірінші дәрежедегі еңбек қызметіне (еңбек ету қабілеті);
4. бірінші дәрежедегі оқуға;
5. бірінші дәрежедегі айналасын бағдарлай білуге;
6. бірінші дәрежедегі қарым-қатынас жасауға;
7. бірінші дәрежелі өзінің мінез-құлқын бақылауға.

Мүгедектікті белгілеу үшін бастапқыда тұрғылықты немесе тіркелген жері бойынша медициналық ұйымға жүгіну керек. Онда бейінді дәрігерлер диагностика жүргізеді және диагноз мен функционалдық бұзылулар дәрежесін белгілейді.

Организм функцияларының тұрақты бұзылуы болған жағдайда, медициналық ұйымдар анатомиялық кемістіктері бар адамдарды немесе организм функцияларының едәуір немесе өте айқын білінетін бұзылушылықтары бар және оңалту әлеуеті жоқ жазылмайтын ауруларды қоспағанда, еңбекке уақытша жарамсыздық басталған немесе диагноз белгіленген сәттен бастап кемінде төрт айдан кейін медициналық-әлеуметтік сараптамаға (МӘС) жібереді.

МӘС Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің аумақтық бөлімшелері (МӘС бөлімшелері) жүргізеді. Олардың мамандарымен организм функциясының бұзылуы мен тіршілік-тынысының шектелу дәрежесiн қарау, бағалау, оның ішінде еңбекке қабілеттілігі және ұсынылған құжаттарды (клиникалық-функционалдық, әлеуметтік, кәсіби және басқа да деректер) қарау негізінде алқалық сараптамалық қорытынды енгізеді.

МӘС тұрақты тұратын жері бойынша, бірақ бірқатар жағдайларда дәрігерлік-консультациялық комиссияның (ДКК) қорытындысы бойынша үйде, стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдарында, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде, тергеу изоляторларында немесе сырттай жүргізіледі.

Куәландыру төмендегі құжаттарды ұсына отырып, медициналық-әлеуметтік сараптама (МӘС) жүргізуге өтініш бойынша жүргізіледі:

1. медициналық-әлеуметтік сараптамаға жөнелтпе хаты;
2. медициналық ұйым әзірлеген жағдайда мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасының медициналық бөлігінің көшірмесі;
3. куәландырылушының жеке куәлігінің түпнұсқасы мен көшірмесі;
4. мекенжай анықтамасы не ауыл әкімінің анықтамасы не адамның қылмыстық-атқару жүйесі мекемесінде немесе тергеу изоляторында болу фактісін растайтын анықтама (еркін нысанда);
5. аурудың динамикасын талдау үшін амбулаториялық пациенттің медициналық картасы. Болған жағдайда - ауру тарихынан үзінді көшірмелердің, мамандардың қорытындылары мен тексеру нәтижелерінің көшірмелері.

 Бұдан басқа, белгілі бір жағдайларда төмендегілер ұсынылады:

1. бекітілген медициналық ұйымға бекіту анықтамасының (талонының) көшірмесі - тұрғылықты (тіркелген) жерінен тыс медициналық-санитариялық алғашқы көмек ұйымына бекітілген жағдайда;
2. еңбекке уақытша жарамсыздық парағы (анықтамасы) – сараптамалық қорытынды туралы деректерді енгізу үшін жұмыс істейтін адам ұсынады;
3. еңбек қызметін растайтын құжаттың көшірмесі және (немесе) өндірістегі еңбек сипаты мен еңбек жағдайлары туралы мәліметтер (жұмыс берушімен толтырылады) – алғашқы куәландыру кезінде еңбек етуге қабілетті жастағы адам ұсынады (бар болса), өндірістік жарақаттар немесе кәсіптік аурулар болған жағдайларда ұсыну міндетті;
4. ресімделген күннен бастап бір айдан кешіктірілмей ұсынылған дәрігерлік-консультациялық комиссияның (ДКК) қорытындысы – консультацияға жіберілген, үйде, стационарда немесе сырттай куәландыру қажет болған немесе ОЖБ қалыптастыруға немесе түзетуге жіберілген жағдайларда;
5. міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысу (немесе қатыспау) фактісі расталған құжаты – әлеуметтік қаупі бойынша жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу (ЖЕА) дәрежесін бастапқы белгілеу жағдайында ұсынылады;
6. еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиға туралы актінің көшірмесі және түпнұсқасы – өндірістік жарақат алған немесе кәсіптік ауруға шалдыққан адам ұсынады;
7. Еңбек гигиенасы мен кәсіптік аурулар ұлттық орталығының берілгеніне екі жылдан аспаған қорытындысының көшірмесі және түпнұсқасы (еркін нысанда) – кәсіптік ауруға шалдыққан адам ұсынады;
8. себеп-салдарлық байланысты белгілеген тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган берген құжаттың көшірмесі және түпнұсқасы – жараланумен, контузиямен, жарақаттанумен, мертігумен, аурумен байланысты мүгедектіктің себебін айқындау үшін бір рет ұсынылады;
9. еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау кезінде алған жарақаттанумен немесе аурумен себеп-салдарлық байланысы туралы соттың шешімінің көшірмесі және түпнұсқасы – жұмыс беруші-дара кәсіпкердің жұмысы тоқтатылған немесе заңды тұлға жойылған жағдайда өндірістік жарақат алған немесе кәсіптік ауруға шалдыққан адам ұсынады;
10. мүгедектің тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын тексеру актісі – ОЖБ-ның тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларды жақсартуға арналған әлеуметтік және кәсіптік бөлігін әзірлеу үшін мүгедек немесе оның заңды өкілі ұсынады. Тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын тексеру актісі жергілікті орындаушы органдардың мамандарымен жүргізіледі;
11. заңды өкілімен өтінішті жіберу кезінде - қамқоршылықты (қорғаншылықты) белгілеген жағдайда, оның жеке куәлігінің түпнұсқасы және көшірмесі, қамқоршылықты (қорғаншылықты) белгілеуді растайтын құжаттың түпнұсқасы және көшірмесі ұсынылады;
12. денсаулық жағдайы нашарлаған кезде мүгедектіктің себебін өзгерту мақсатында дәйексіз құжаттарды ұсыну, сараптама қорытындысын негізсіз шығару фактілері анықталған кезде мерзімінен бұрын қайта куәландырған жағдайда - мүгедектігі туралы анықтама және жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу дәрежесі туралы анықтама ұсынылады;
13. атын, әкесінің атын, тегін ауыстыру туралы куәліктің түпнұсқасы және көшірмесі - куәландырылатын адам атын, әкесінің атын (бар болса), тегін ауыстыруды мемлекеттік тіркеуден өткізген жағдайларда қайта куәладандыру кезінде ұсынылады.

Егер тізбеде көрсетілген  құжатардағы мәлімет мемлекеттік ақпараттық жүйелерде қамтылған және электрондық форматта сұратылған жағдайда, оны ұсыну керек емес.

Мүгедектік төмендегі мерзімдерге белгіленеді:

• 7 жасқа дейінгі адамдарға - 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға және жеті жасқа толғанға дейін;
• 7 жастан 18 жастағы адамдарға – 6 айға, 1 жылға, 2 жылға, 5 жылға және 18 жасқа толғанға дейін;
• 18 жастан асқан адамдарға – 6 айға, 1 жылға, 2 жылға 5 жылға немесе қайта куәландыру мерзімінсіз.

Қайта куәландыру мерзімінсіз мүгедектік:

• Қайтымсыз анатомиялық ақаулар тізбесіне сәйкес;
• организм функцияларының тұрақты, қалпына келмейтін өзгерістері мен бұзылулары болған, жүргізілген оңалту іс-шаралары тиімсіз, мүгедектік тобы тұрақты болған кезде және бірінші топтағы мүгедекті кемінде төрт жыл, екінші топтағы мүгедекті кемінде 5 жыл, үшінші топтағы мүгедекті кемінде 6 жыл динамикалық қадағалаған кезде;
• зейнет жасындағы адамдарға оңалту болжамы қолайсыз болған кезде белгіленеді.

Мүгедектікті белгілеу күні, еңбекке қабілеттілігін айырылу дәрежесі куәландыратын адамды көрсету күні немесе алдыңғы қадамдағы материалда аталған құжаттарды МӘС бөліміне оның заңды өкілі болып саналады.

МӘС бөлімінің сараптамалық қорытындысы өтініш берген күні не МӘС әдіснама және бақылау бөліміне консультацияға жіберу кезінде өтініш берген күннен бастап он жұмыс күні ішінде шығарылады.

МӘС жүргізу кезінде төмендегі мүгедектік себептері және (немесе) жалпы еңбек ету қабілетінен айырылу (ЖЕА) немесе кәсіптік еңбек ету қабілетінен айырылу (КЕА)  дәрежелері айқындалады:

1. жалпы ауру;
2. еңбек жарақаты;
3. кәсіптік ауру;
4. бала кезінен мүгедек;
5. 7 жасқа дейінгі мүгедек балалар;
6. 7-дан 18 жасқа дейінгі мүгедек балалар;
7. тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган себептік-салдарлық байланысты белгілеген жағдайда, қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде, әскери қызмет өткеру кезiнде, азаматтық немесе әскери мақсаттағы ядролық объектiлердегi авариялардың зардаптарын жою кезiнде не ядролық объектiлердегi авариялық жағдайлар нәтижесінде алған жарақат, контузия, мертiгу, ауру, әскери қызмет міндеттерін (қызметтік мiндеттерiн) атқаруға байланысты емес жазатайым жағдайдың салдарынан болған мертiгу не әскери және қызметтік борышын орындауға байланысты емес ауру;
8. тиісті қызмет саласындағы уәкілетті орган себеп-салдарлық байланысты белгілеген жағдайда төтенше экологиялық жағдайлар, оның iшiнде ядролық жарылыстар мен сынақтар кезiндегi радиациялық әсер етудiң салдарынан және (немесе) олардың зардаптарынан болған мүгедектер.

Адамды мүгедек деп тану үшін негіздемесі төмендегі міндетті шарттардың бір мезгілде болуы болып табылады:

1. организм функцияларының тұрақты бұзылуынан денсаулықтың бұзылуы;
2. тіршілік-тынысының шектелуі (адамның өзіне өзі қызмет көрсету, өздігінен жүріп-тұру, бағдарлану, қарым-қатынас жасау, өзінің мінез-құлқын бақылау, оқу немесе еңбек қызметімен айналысу қабілетінен немесе мүмкіндігінен толық немесе ішінара айырылуы);
3. әлеуметтік қорғау шараларын жүзеге асыру қажеттігі.

Жас мөлшеріне қарай организмде пайда болатын өзгерістер мүгедектік тобын белгілеу үшін негіздеме болып табылмайды.

Мүгедектік белгіленгеннен кейін оны растау туралы анықтаманы онлайн режимінде алуға болады

Онлайн-қызмет тегін көрсетіледі, ЭЦҚ болуын талап етеді және бірден көрсетіледі.