Егер меншік иесі пәтер сатып алса, ал жарты жылдан кейін оны сәл қымбатырақ сатқысы келсе, онда жеке табыс салығын (ЖТС) төлеу қажет.
Бұл материалда пәтерді сатып алу және сату кезінде оның құнындағы айырмашылыққа салықты кім төлейтінін қарастырамыз. Пәтерді сатудан түскен табыстың салығын қашан және қалай төлеуге болады?
Табыс алған кезде сіз 270.00 нысанындағы декларацияны тапсырасыз.
250.00 және 270.00 нысандарының декларацияларын электрондық түрде ұсынуға болады:
ЖТС-ны бюджеттік сыныптама коды (КБК 101202) бойынша кез келген екінші деңгейдегі банкте, мысалы, осындай банктердің мобильді қосымшаларының көмегімен төлеуге болады, Kaspi.kz, ЦКБ және HALYK. Сонымен қатар, егер сіз ЖТС-ны уақтылы төлесеңіз, онда "ағымдағы кезеңді" таңдаңыз, егер мерзімінен кеш төлесеңіз, "өткен жылдардағы қарыздарды"таңдаңыз.
Жеке тұлғалар үшін мүліктік кіріс жылжымайтын мүлікті (тұрғын үйлерді, саяжай құрылыстарын, гараждарды, тұрақ орындарын, жеке қосалқы шаруашылық объектілерін, жер учаскелерін және (немесе) жер үлестерін сату кезінде құнның өсуі болған жағдайда пайда болады, олардың нысаналы мақсаты Меншік құқығы туындаған күннен бастап сату күніне дейін жеке тұрғын үй құрылысы, саяжай құрылысы, жеке қосалқы шаруашылықты жүргізу болып табылады шаруашылықтар, бау-бақша, гаражға арналған, , осындай объектілерге меншік құқығы тіркелген күннен бастап 12 айдан (1 жылдан) аз ғана Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығында болған.
Мүліктік табыс өтеусіз алынған мүлікті, оның ішінде сыйға тарту шарты бойынша сату кезінде туындайтын айырма болып табылады.
Коммерциялық объектілерді не коммерциялық объектілерді салуға арналған жер учаскелерін өткізу кезінде құн өсімі түріндегі мүліктік кіріс жылжымайтын мүлікті иелену мерзіміне қарамастан туындайды.
2026 жылғы 1 қаңтардан бастап 2028 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде алынған мүліктік кіріс бойынша
Жеке тұлғалар үшін мүліктік кіріс жылжымайтын мүлікті (тұрғын үйлерді, саяжай құрылыстарын, тұрақ орындарын, қоймаларды, гараждарды, жеке қосалқы шаруашылық объектілерін, жер учаскелерін және (немесе) жер үлестерін сату кезінде құнның өсуі болған жағдайда пайда болады, олардың нысаналы мақсаты Меншік құқығы туындаған күннен бастап сату күніне дейін жеке тұрғын үй құрылысы, саяжай құрылысы, жеке қосалқы шаруашылық, Қазақстан Республикасының аумағында меншік құқығындағы гаражға, тұрақ орындарына:
- 2026 жылғы 1 қаңтарға дейін жүргізілген осындай объектілерге меншік құқығы тіркелген күннен бастап 12 айдан аз (1 жыл) ;
- 2026 жылғы 1 қаңтардан кейін жүргізілген осындай объектілерге меншік құқығы тіркелген күннен бастап 24 айдан аз (2 жыл).
Сонымен қатар, мүліктік кіріс өтеусіз алынған мүлікті сату кезінде, оның ішінде сыйға тарту шарты бойынша пайда болатын айырмашылық болып табылады.
Қазақстан Республикасында орналасқан коммерциялық объектілерді салуға арналған коммерциялық объектілерді не жер учаскелерін сату кезінде құнның өсуі түріндегі мүліктік кіріс оның меншік құқығында болу мерзіміне қарамастан туындайды.
2025 жылы алынған мүліктік табыстан ЖТС есептеу және төлеу
Күнтізбелік жылдың қорытындылары бойынша мүліктік табыстан есептелген ЖТС төлеуді жеке тұлға тұрғылықты (болған) жері бойынша осындай табыс алынған жылдан кейінгі жылдың 25 қыркүйегінен кешіктірмей 10% ставка бойынша дербес жүргізеді.
Кірістер мен мүлік туралы декларацияны (270.00-нысан ) тұрғылықты (болатын) жері бойынша Мемлекеттік кірістер органдарына мүліктік табыс алынған есепті күнтізбелік жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей табыс ету қажет. Егер табыс 2025 жылы алынған болса, онда декларация 2026 жылғы 15 қыркүйектен кешіктірілмей табыс етіледі, ЖТС 2026 жылғы 25 қыркүйектен кешіктірілмей төленеді.
Мысалы: егер пәтер 14 миллион теңгеге сатып алынса, ал жарты жылдан кейін 17 миллион теңгеге сатылса, құн өсімінен түсетін табыс 3 миллион теңге болады, оған 10% - 300 мың теңге мөлшерлемесі бойынша ЖТС салынады. Яғни, бюджетке 300 000 теңге (10 %) сомасында ЖТС төлеу қажет.
2026 жылы алынған мүліктік табыстан ЖТС есептеу және төлеу
Күнтізбелік жылдың қорытындылары бойынша мүліктік табыстан есептелген ЖТС төлеуді жеке тұлға осындай табысқа дербес 8500 АЕК – ке дейін (қоса алғанда), күнтізбелік жылға ЖТС ставкасы бойынша жылына 10%, 8500 АЕК шегінен жоғары-одан кейінгі жылдың 25 қыркүйегінен кешіктірмей одан асатын сомадан 15% мөлшерінде жүргізеді осындай табыс алынған жылы тұрғылықты жері бойынша (болу).
Кірістер мен мүлік туралы декларацияны (270.00-нысан) тұрғылықты (болатын) жері бойынша Мемлекеттік кірістер органдарына мүліктік табыс алынған есепті күнтізбелік жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірмей табыс ету қажет. Егер табыс 2026 жылы алынған болса, онда декларация 2027 жылғы 15 қыркүйектен кешіктірілмей табыс етіледі, ЖТС 2027 жылғы 25 қыркүйектен кешіктірілмей төленеді.
Мысалы:
1) егер пәтер 2025 жылғы шілдеде 20 миллион теңгеге сатып алынса, ал жарты жылдан кейін 50 миллион теңгеге сатылса, құн өсімінен түсетін табыс 30 миллион теңге болады, ол 8500 АЕК шегінен аз (36 762 500 теңге=8500 шекті*2026 жылы 4325 АЕК) 10% ставка бойынша ЖТС салынады. бұл ретте ЖТС сомасы 3 миллион теңгені құрады. Яғни, бюджетке 3 миллион теңге (10%) сомасында ЖТС төлеу қажет;
2) егер пәтер 2025 жылғы шілдеде 20 миллион теңгеге сатып алынса, ал жарты жылдан кейін 60 миллион теңгеге сатылса, құнның өсуінен түсетін табыс 40 миллион теңге болып табылады, оған ставкалардың прогрессивті шәкілі бойынша ЖТС салық салынады: 36 762 500 теңге мөлшеріндегі сомаға (2026 жылы 8500 шекті*4325 АЕК) салық салынады 10% ставка бойынша ЖТС сомасы ЖТС сомасы 3 676 250 теңгені құрады, 485 625 теңге мөлшеріндегі сома жылына 8500 АЕК шегінен жоғары – ЖТС одан асатын сомадан 15% ставка бойынша. Яғни 4 161 875 теңге мөлшерінде ЖТС есептелген сомасы(3 676 250 (10%) + 485 625 (15%) бюджетке төлеу керек.
Егер меншік иесі пәтерді сатса, онда ол мүлік салығын жыл басынан бастап жылжымайтын мүлікті сатқан айдың басына дейінгі мерзімге төлейді. Өз кезегінде жаңа меншік иесі тұрғын үй, гараж немесе коттедж сатып алған айдан бастап төлейді.
Мысалы: меншік иесі пәтерді 10 маусымда сатты делік, ол салықты ағымдағы жылдың 1 қаңтарынан мамырға дейін (қоса алғанда) салық төлейді, ал жаңа иесі - маусым айынан жылдың соңына дейін мерзімге төлейді.
Салық кодексінің 128-бабына сәйкес жеке тұлға салықты төлемеген немесе толық төлемеген жағдайда, берешек сомасына салықты төлеудің белгіленген мерзімі өткеннен кейінгі келесі күннен бастап және оны нақты өтеген күнге дейін қоса алғанда, мерзімі өткен әрбір күнтізбелік күн үшін өсімпұл есептеледі. Өсімақы мөлшері Ұлттық Банктің ресми базалық мөлшерлемесі негізінде есептеледі.
Жеке тұлғалардың салық берешегі туралы хабарлама табыс етілген күннен бастап отыз жұмыс күні өткен соң мемлекеттік кіріс органы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша жеке тұлғаның берешегін өндіріп алу туралы салық бұйрығын шығарады және ол шығарылған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей жеке тұлғаға жібереді.
Жеке тұлға салық берешегін өтемеген кезде Мемлекеттік кіріс органы салық бұйрығы табыс етілген күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей осындай салық бұйрығын аумақтылығы бойынша тиісті әділет органдарына не Қазақстан Республикасының Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы заңнамасында айқындалған тәртіппен мәжбүрлеп орындау үшін жеке сот орындаушыларының өңірлік палатасына жібереді.
Салық міндеттемесі орындалмаған кезде Мемлекеттік кіріс органдары берешек туралы хабарлама жіберуді қоса алғанда, берешекті мәжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдануға; банк шоттарындағы ақша қаражаты есебінен өндіріп алуға; борышкердің мүлкінен өндіріп алуға құқылы.
Мемлекеттік кірістер комитетінің ақпараттық жүйесінде мәжбүрлеп өндіріп алу шаралары мен тәсілдері автоматты режимде қолданылады.
Жеке тұлғалар салық міндеттемелерін уақтылы орындауы, сондай-ақ электрондық үкімет сервистері арқылы берешектің бар-жоғын тексеруі қажет (eGov.kz) және өсімпұлды есептеуді және жауапкершілік шараларын қолдануды болдырмау үшін мемлекеттік органдардың мобильді қосымшалары.