Егер бұрын-соңды банк кредитін ресімдеген болсаңыз, онда кредиттік тарихыңыз бірден қалыптаса бастайды, онда кредиттер, оны қайтару мерзімі және мерзімі өткені туралы деректер сақталады. Кредиттік тарихыңыздың жақсы болғаны маңызды. Бұл сіздің банктер мен микрокредиттік ұйымдар алдында оң бейнеңізді көрсетеді. Яғни, сіз автомобиль немесе пәтер сатып алуға ірі кредиттер ала аласыз.
Бұл материалда өзіңіздің кредиттік тарихыңызды қалай тексеруге болатындығы және оны мониторингілеу үшін қандай қызметтерді пайдалануға болатындығы туралы айтылады.
Ақпарат көзі - Қазақстан Республикасы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаменті халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру мақсатында іске асырған Fingramota.kz оқыту сайты.
Несие тарихы тек несие беруші ұйымдар үшін ғана емес, сіз үшін де маңызды. Егер оң тарихыңыз болса сіз үлкен сомадағы кредитті оңай ала аласыз. Және керісінше – егер сіз алдыңғы кредиттеріңізді уақтылы төлемесеңіз немесе мүлде төлемей қойсаңыз, онда банк/МҚҰ сізге қарыз беруді мақұлдамайды. Егер сіз ешқашан кредит алмаған болсаңыз, онда сіздің кредиттік тарихыңызда жазба болмайды.
Сізге қарызды ресімдеу кезінде несие берушілер кредиттік бюролардан деректерді сұратады. Мәселен, сіз кредит алып, оны мерзімінде төледіңіз. Бұл ақпарат сіздің кредиттік тарихыңызда тіркеледі. Кейін, сіз басқа банкте кредит ресімдейсіз, оны банк алдыңғы кредитті уақтылы қайтарғаныңызды көреді және сізді жауапты клиент ретінде қабылдайды. Кез келген несие берушілер берілген қаражаттың қайтарылатынына және сенімді адамдарға кредит беруге сенімді болғысы келеді. Міне, сондықтан кредиттік тарихты қадағалау маңызды.
Заң бойынша күнтізбелік жылда бір рет Қазақстанның әрбір азаматы өзінің кредиттік тарихын тегін біле алады. Егер бір күнтізбелік жыл ішінде қайта сұрау салынатын болса, онда көрсетілетін қызмет 400 теңге болады.
Қазіргі сәтте біз көрсетілетін қызметті онлайн режимде алудың келесі тәсілдерінің бірін пайдалануды ұсынамыз:
eGov.kz электрондық үкімет порталының онлайн қызметі арқылы. Өтінімді толтырасыз, ЭЦҚ арқылы қол қоясыз, нәтижесін «Жеке кабинетке» кіріп көре аласыз.
Қызмет оффлайн режимде:
№1 сурақ. Кредиттік есепте қарыздар бойынша мерзімін кейінге қалдыруды және әлеуметтік төлемдерді алғаны көрсетіледі ме?
Жоқ, төтенше жағдайды және карантин енгізуге байланысты табысынан айырылған азаматтар үшін банктік кредиттер мен микроқарыздар бойынша төлемдерді төлеу мерзімін кейінге қалдыру, сондай-ақ оларға берілген әлеуметтік көмек қарыз алушының кредиттік тарихының нашарлауына негіз болып табылмайды.
Кредит беру мәселелерін екінші деңгейді банктер қарыз алушылардың мүмкіндігінің және банктің кредит саясатының негізінде дербес шешеді. «Қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын мемлекеттiк реттеу, бақылау және қадағалау туралы» Заңға сәйкес уәкiлеттi орган, Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, қаржылық ұйымдардың қызметiне араласуға құқылы емес.
№ 2 сұрақ. Егер кредиттік тарих «бүлінген» болса, банктер кредит беруден бас тарта ала ма?
Иә, бас тарта алады. Кредит беруден бас тартудың ең көп тараған себебі – кредит тарихында көрсетілетін кредит бойынша төлем мерзімін өткізіп алу. Кредит тарихы – Сіздің кредит міндеттемелеріңіз туралы жазбалардан тұратын қарыз алушының досьесі. Сіз кредитті қашан ресімдедіңіз және қандай сомаға? Уақытында төледіңіз бе немесе кешіктірдіңіз бе? Кредит алу үшін басқа банктерге жүгіндіңіз бе? Қоса қарыз алушы немесе кепілгер болдыңыз ба? Мұның бәрі кредиттік тарих базасына енгізіледі. Қарызды ресімдеу кезінде банк әлеуетті клиент туралы деректерді кредиттік бюролардан сұратады.
Айтпақшы, егер төленбеген айыппұлдар, алимент бойынша берешек, салық берешегі және т.б. болса, кредит беруден бас тартылуы мүмкін.
№3 сұрақ. Банктер қарыз беру туралы шешімді қалай қабылдайды?
Қарыз беру туралы шешім қабылдау алдында банктер әлеуетті қарыз алушының кредиттік қабілеттілігін, төлем қабілеттілігін, қаржылық тұрақтылығын анықтау үшін қаржылық жағдайын бағалайды. Банктер клиенттердің кірісінің тұрақтылығы мен мөлшерін тұтас бағалайды.
Банктер үшін ресми кірістің болуы, соңғы алты ай ішінде зейнетақы аударымдарының үздіксіздігі, қарыз алушыны, кепіл мүлкінің болуы және т.б. тексеру нәтижесінде анықталған басқа да теріс ақпараттың болмауы маңызды.
Сондай-ақ банктер клиенттің борыш жүктемесін есептеуді жүзеге асырады. Егер клиенттің жалпы кірістері борыш жүктемесін ескере отырып, кредиттер бойынша төлемдерді жүзеге асыру үшін жеткізілсіз болса, скоринтің автоматтандырылған жүйесі кредит беруден бас тартады.
№4 сұрақ. Банктің кредит беруден бас тарту мәселелері бойынша қайда жүгіну қажет?
Кредиттер беруден бас тарту мәселелері бойынша Әлеуметтік қарыз алушылар консультация мен түсіндірме алу үшін екінші деңгейдегі банктерге жүгінуі қажет. Егер банк сіздің өтінішіңізді қараудан бас тартса және банкпен жүргізілген диалог нәтижесіз болса, сіз ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне:
№5 сұрақ. Кредиттік тарих қанша уақыт сақталады?
«Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы» Заңға сәйкес кредиттік бюро кредиттік тарих субъектісіне қатысты ол туралы соңғы ақпаратты алған күннен кейін 5 жыл бойы ақпараттың сақталуын қамтамасыз етеді. Қарыз алушылардың кредиттік тарихын жоюға жол берілмейді.
№6 мәселе. Нашар кредиттік тарихты түзетуге бола ма?
Өз кредиттік тарихыңызды жақсартуға болама. Осындай мүмкіндік мерзімі өткен қарыздары бар қарыз алушыларда жақында пайда болды.
Кредиттік бюро 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі болған және бар кредитке (банктік қарыз немесе микрокредит) «қалпына келтірілген» мәртебесін бере алады. Мына жағдайларда:
№7 мәселе. Кредиттік тарихтан жағымсыз ақпаратты жою мүмкін бе? Осы қызметті ұсынатын ұйымдарға сенім арту керек пе?
Егер біреу кредиттік тарихыңызды белгіленген ақыға «жақсартуды» немесе дербес кредиттік есебіңізден жағымсыз ақпаратты алып тастауды ұсынса, бұл алаяқтар, сенбеңіз! Алаяқтар басқа адамдардың құжаттары бойынша кредит алатын кездер де болады. Сондықтан кредит болмаған жағдайда да жылына бір рет сіздің кредит тарихыңызды тексеруді ұсынамыз. Айтарлықтай, заңға сәйкес, күнтізбелік жылына бір рет әрбір Қазақстан азаматы өзінің кредиттік тарихын ақысыз: кредиттік бюродан олар екеу: Мемлекеттік кредиттік бюросы және Бірінші кредиттік бюро.
Егер сіз кредиттік есеп алып және онда деректердің дұрыс еместігін көрсеңіз, онда бұл туралы банкке/МҚҰ хабарлаңыз және растайтын құжаттарды жіберіңіз.
Сондай-ақ, кредиттік тарихта көрсетілген ақпаратқа 1cb.kz немесе fingramota.kz. порталындағы Бірінші кредиттік бюроның жеке тегін онлайн қызметі арқылы дау айтуыңызға болады.
Осы қызмет арқылы дауланып отырған ақпаратты бұрын қалыптасқан дербес кредиттік есептің негізінде наразылық білдіру болады. Нәтижесінде 15 жұмыс күні ішінде сізге енгізілген өзгертулер туралы хат пен түзетілген дербес кредиттік есеп келеді немесе ағымдағы дербес есепте көрсетілген ақпараттың дұрыстығы туралы хат аласыз.