№1 сурақ. Кредиттік есепте қарыздар бойынша мерзімін кейінге қалдыруды және әлеуметтік төлемдерді алғаны көрсетіледі ме?
Несиені ұзарту, ұзарту, қайта құрылымдау кредиттік тарихта көрсетіледі, алайда банктік кредиттер мен микрокредиттер бойынша төлемдерді кейінге қалдыру, сондай-ақ төтенше жағдай мен карантин енгізілуіне байланысты табысынан айырылған азаматтарға әлеуметтік көмек қарыз алушының кредиттік тарихын нашарлату үшін негіз болып табылмайды.
Кредит беру мәселелерін Екінші деңгейдегі банктер қарыз алушының мүмкіндіктеріне және банктің кредиттік саясатына сүйене отырып дербес шешеді. Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, "Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын мемлекеттік реттеу, бақылау және қадағалау туралы" Заңға сәйкес уәкілетті органның қаржы ұйымдарының қызметіне араласуға құқығы жоқ.
№ 2 сұрақ. Егер кредиттік тарих «бүлінген» болса, банктер кредит беруден бас тарта ала ма?
Иә, бас тарта алады. Кредит беруден бас тартудың ең көп тараған себебі – кредит тарихында көрсетілетін кредит бойынша төлем мерзімін өткізіп алу. Кредит тарихы – Сіздің кредит міндеттемелеріңіз туралы жазбалардан тұратын қарыз алушының досьесі. Сіз кредитті қашан ресімдедіңіз және қандай сомаға? Уақытында төледіңіз бе немесе кешіктірдіңіз бе? Кредит алу үшін басқа банктерге жүгіндіңіз бе? Қоса қарыз алушы немесе кепілгер болдыңыз ба? Мұның бәрі кредиттік тарих базасына енгізіледі. Қарызды ресімдеу кезінде банк әлеуетті клиент туралы деректерді кредиттік бюролардан сұратады.
Айтпақшы, егер төленбеген айыппұлдар, алимент бойынша берешек, салық берешегі және т.б. болса, кредит беруден бас тартылуы мүмкін.
№3 сұрақ. Банктер қарыз беру туралы шешімді қалай қабылдайды?
Қарыз беру туралы шешім қабылдау алдында банктер әлеуетті қарыз алушының кредиттік қабілеттілігін, төлем қабілеттілігін, қаржылық тұрақтылығын анықтау үшін қаржылық жағдайын бағалайды. Банктер клиенттердің кірісінің тұрақтылығы мен мөлшерін тұтас бағалайды.
Банктер үшін ресми кірістің болуы, соңғы алты ай ішінде зейнетақы аударымдарының үздіксіздігі, қарыз алушыны, кепіл мүлкінің болуы және т.б. тексеру нәтижесінде анықталған басқа да теріс ақпараттың болмауы маңызды.
Сондай-ақ банктер клиенттің борыш жүктемесін есептеуді жүзеге асырады. Егер клиенттің жалпы кірістері борыш жүктемесін ескере отырып, кредиттер бойынша төлемдерді жүзеге асыру үшін жеткізілсіз болса, скоринтің автоматтандырылған жүйесі кредит беруден бас тартады.
№4 сұрақ. Банктің кредит беруден бас тарту мәселелері бойынша қайда жүгіну қажет?
Кредиттер беруден бас тарту мәселелері бойынша Әлеуметтік қарыз алушылар консультация мен түсіндірме алу үшін екінші деңгейдегі банктерге жүгінуі қажет. Егер банк сіздің өтінішіңізді қараудан бас тартса және банкпен жүргізілген диалог нәтижесіз болса, сіз ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне:
№5 сұрақ. Кредиттік тарих қанша уақыт сақталады?
«Қазақстан Республикасындағы кредиттік бюролар және кредиттік тарихты қалыптастыру туралы» Заңға сәйкес кредиттік бюро кредиттік тарих субъектісіне қатысты ол туралы соңғы ақпаратты алған күннен кейін 5 жыл бойы ақпараттың сақталуын қамтамасыз етеді. Қарыз алушылардың кредиттік тарихын жоюға жол берілмейді.
№6 мәселе. Нашар кредиттік тарихты түзетуге бола ма?
Өз кредиттік тарихыңызды жақсартуға болама. Осындай мүмкіндік мерзімі өткен қарыздары бар қарыз алушыларда жақында пайда болды.
Кредиттік бюро 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі болған және бар кредитке (банктік қарыз немесе микрокредит) «қалпына келтірілген» мәртебесін бере алады. Мына жағдайларда:
№7 мәселе. Кредиттік тарихтан жағымсыз ақпаратты жою мүмкін бе? Осы қызметті ұсынатын ұйымдарға сенім арту керек пе?
Егер біреу кредиттік тарихыңызды белгіленген ақыға «жақсартуды» немесе дербес кредиттік есебіңізден жағымсыз ақпаратты алып тастауды ұсынса, бұл алаяқтар, сенбеңіз! Алаяқтар басқа адамдардың құжаттары бойынша кредит алатын кездер де болады. Сондықтан кредит болмаған жағдайда да жылына бір рет сіздің кредит тарихыңызды тексеруді ұсынамыз. Айтарлықтай, заңға сәйкес, күнтізбелік жылына бір рет әрбір Қазақстан азаматы өзінің кредиттік тарихын ақысыз: кредиттік бюродан олар екеу: Мемлекеттік кредиттік бюросы және Бірінші кредиттік бюро.