Егер сізге бөтен несие рәсімделсе

Төлем карталарын пайдалана отырып, алдаудың түрлі тәсілдері бар.

Мысал ретінде алаяқтықтың ең көп таралған әдістерін келтіреміз.

• Өнімді сатып алу. Адам сатуға қандай да бір тауар қояды. Оған әлеуетті сатып алушы қоңырау шалып, сатып алуға дайын екенін мәлімдейді және алдын ала төлем жасау үшін карта нөмірін сұрайды. Содан кейін қайтадан қоңырау шалып, ақша аударғанын растау үшін қажет SMS-хабарламадан кодты айтуды сұрайды. Сенімді сатушы кодты айтады және ештеңесіз қалады, өйткені бұл код алаяқтарға Интернет-банкинг паролін ауыстыруға және бөтен ақшаға қол жеткізуге мүмкіндік береді.
• Интернет-банкингті бұзу.  Банк ретінде анықталатын нөмірден банктің қауіпсіздік қызметінің қызметкерлері ретінде қоңырау шалады. Олар біреу интернет-банкингте аккаунтты бұзуға немесе клиенттің атынан аударым жасауға тырысатынын хабарлайды және SMS-кодты немесе паспорттық деректерді немесе CVV/CVC-кодты (картаның артқы жағындағы үш таңбалы нөмір) сипаттауды сұрайды. Бұл ақпарат қылмысты болдырмау үшін қажет деп сендіреді. Бұл жағдайда психологиялық қысым көрсетіледі: егер айтылмаса, ақшаңыздан айырыласыз деп адамға ойлануға уақыт бермей, асықтырады. Әрі қарай схема бірінші әдіс сияқты болады.
• Жеңіс туралы хат.Электрондық мекен-жайға сіз автомобиль/ақша/гринкарт және т.б. ұтыс ойынына қатысушы болғанын хабарлайтын хат келіп, сауалнаманы толтыру ұсынылады. Осыдан кейін сізге жүлдені алуға дейін бірнеше қадам қалғанын хабарлайды, тек SMS-хабарлама жіберу, оған жауап алу және алынған кодты сауалнамаға енгізу қажет. Принцип бірдей. Жиі клиенттер ұрланған соманың шағын мөлшері үшін банкке және құқық қорғау органдарына өтініш жасамауды жөн көреді
• Шпиондық қосымшалар.Сізбен банк қызметкерлері ретінде байланысады және сіздің шотыңызда қандай да бір проблема бар екендігі туралы хабарлайды. Бұл ретте олар сізден ұялы телефонға арнайы қосымша орнатуды сұрайды, ол банк қызметкеріне қашықтан кіру мәселесін шешуге мүмкіндік береді. «Сізге тіпті бөлімшеге келудің қажеті жоқ, уақытыңызды үнемдейсіз», - деп сендіреді. Қосымша вирусты болып табылады: ол зиянкестерге интернет-банкингті пайдалана отырып, өзіңіздің мобильді құрылғыңызда енгізетін парольдерді қоса алғанда, телефондағы барлық деректерді береді. Осындай да болады, пайдаланушы қандай да бір қосымшаны өзі орнатады, мысалы, жеңілдіктер бертін мыс.    
• Алаяқтық несие.  Жеке кабинетке қолжетімділікті алу принципі жоғарыда сипатталған әдістермен бірдей. Қаскүнем қолжетімділікті алғаннан кейін, сіздің атыңызға несие рәсімдейді. Одан кейін ол қоңырау шалып, алған ақпаратты пайдалана отырып, өзін банк қызметкері ретінде таныстырады, алаяқтар сізге несие ресімдегенін хабарлайды, және бұл ақшаны алаяқтар алып қойғанға дейін қолма-қол ақшаға айналдыру қажеттігін айтады. Адам ақша алғаннан кейін, жалған қызметкер оның картасына барлық соманы жабуды кеңес береді-бұдан кейін несие өтеледі деп сендіреді. Әрине, ақша шотқа түскеннен кейін олар бірден жоғалады, себебі алаяқтардың жеке кабинетке рұқсаты бар.

1. Бір жерде картамен (мысалы, мейрамханаларда) есептескенде, терминал әкелуді және сіздің көзіңізше транзакция жасауды талап етіңіз. Картаны ақша алу үшін алып кетуіне жол бермеңіз. Әйтпесе, зиянкестер оны екі жағынан суретке түсіріп, бұл мәліметтерді алаяқтарға бере алады.
2. Ешқашан, ешбір жағдайда карта нөмірін, оның қолданылу мерзімін, CVV/CVC-кодын, сондай-ақ SMS-хабарламалардың кодтарын ешкімге және ешқандай жағдайда хабарламаңыз.
3. Өз картаңыздың мәліметтерін күмәнді интернет-ресурстарға енгізбеңіз.
4. Интернет-дүкендерде төлем жасау үшін жалақы картасын пайдаланбаңыз. Сатып алулар үшін екінші картаны ашқан жақсы, ол виртуалдыкарта болуы мүмкін.
5. Сіздің картаңызбен жасалатын барлық операциялар туралы SMS-хабарлауды және интернет-төлемдерді растаудың көп сатылы жүйесін міндетті түрде орнатыңыз. Мысалы, бір реттік SMS-код, 3D-securities.
6. Егер Сіз Интернет-банкинг мобильді қосымшасын пайдалансаңыз, оған саусақ іздері бойынша қолжетімділікті орнатыңыз..
7. Сіздің ешқандай қатысыңыз жоқ қандай да бір компания ойнайтын кенеттен мұрагерлік немесе ірі ақшалай жүлде туралы хабарламаларға сенбеңіз, оларда сауалнамаларды толтырмаңыз және сіздің картаңыздың мәліметтерін көрсетпеңіз.
8. Егер сіз алаяқтарға сіздің мәліметтеріңізді хабарламасаңыз, онда сіздің отбасыңыз немесе жақындарыңыз зардап шегеді деген қатерлерге сенбеңіз. Мұндай қатерлерді диктофонға жазып алыңыз және құқық қорғау органдарына жүгініңіз.
9. Егер сіз картаны жоғалтып алған болсаңыз, бірден банкке оны бұғаттауды талап ете отырып хабарласыңыз..
10. Егер сізге банктің қауіпсіздік қызметінен деректерді хабарлауды өтініп қоңырау шалған болса, сіз қайта қоңырау шалатыныңызды айтыңыз. Бірақ сіз қоңыраудың банк нөмірінен болғанын байқасаңыз да, сізге қоңырау шалған нөмірге қайта қоңырау шалмаңыз. Қазіргі заманғы жүйелер телефон нөмірлерін ауыстыруға мүмкіндік береді. Банктің call-орталығының нөмірін қолмен теру керек.
11. Қашықтан қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін банктің «менеджерлерінің» талап етуі бойынша ешқандай қосымшаларды орнатпаңыз. Бұл қосымшалар-телефоннан барлық ақпаратты, соның ішінде парольдерді жүктеп алатын тыңшылық бағдарламалар, және оларды алаяқтарға жібереді.
12. Кредиттік тарихыңызды үнемі тексеріп отырыңыз.
13. Өз құжаттарыңыздың суретін жалпыға ортақ шолу жасауға шығармаңыз, оларды бейтаныс адамдарға интернет-мессенджерлер арқылы жібермеңіз.

Банк қызметкерлері сізге ешқандай жағдайда телефон арқылы қоңырау шалмайтынын және келесі деректерді сұрамайтынын білу маңызды:

• жеке куәлік
• CVV-кодтар
• SMS-хабарламалардан алынған кодтар
• жеке басын куәландыратын фотосуреттер
• жеке кабинетке кіру парольдері
• PIN-кодтар.

 Банк қызметкері ешқашан «қате» несиені банкоматта қолма-қол ақшаға айналдыруды және бұл ақшаны сіздің картаңызға кері қайтаруды талап етпейді.

Ең алдымен, қарыз ресімделген кредиттік ұйымның атауын білу қажет. Егер бұл ұйым ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің реттеу периметрінде болса жақсы. Мұны қаржы реттеушісінің сайтында "Рұқсаттар мен хабарламалар тізілімі" бөлімінде тексеруге болады.

Алаяқтар сіздің атыңызға қандай несиелік ұйымда несие алғанын анықтағаннан кейін, сіз осы ұйымға барлық ақпаратты егжей-тегжейлі көрсете отырып, өтініш жазуыңыз керек. Төлем картасын немесе жеке басын куәландыратын құжатты жоғалтқан жағдайда растайтын анықтаманы қоса беру қажет.  Ішкі қызметтік тергеу жүргізуді талап етіңіз. Сіздің өтінішіңіз тіркелуі керек, өтінішті қабылдаған күні бар тіркеу нөмірі сіз өзіңізге қалдырған өтініштің көшірмелеріне де қойылуы керек.

Сонымен қатар, несиелік ұйым Сізге Шарттың, оған қосымшалардың және жеке басын куәландыратын құжаттардың көшірмелерін, сондай-ақ ақша аударылған шоттың деректемелерін ұсынуы керек. Сізге несие берген және келісімшарт жасаған қызметкердің мәліметтерін нақтылау қажет болады.

Кредиттік ұйым құжаттарды ұсынудан бас тартқан жағдайда, Сіз ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне шағым бере аласыз.

Егер несие беру ұйымы сіздің куәлігіңіз бойынша ақшаны алаяқтар алғаны туралы дәлел таппаса, мәмілені жарамсыз деп тану үшін тұрғылықты жері бойынша сотқа талап қою керек. Сот сіздің пайдаңызға шешім шығарған жағдайда, несиелік ұйым:

• - сізден қарызды төлеуді талап етуді тоқтатыңыз;
• - қарызды есептен шығару;
• - кредиттік бюроға сіздің кредиттік тарихыңыздан басқа біреудің қарызы бойынша ақпаратты алып тастау туралы хат жолдау.

• Егер несие реттелмейтін ұйымда ресімделсе, полицияға және сотқа жүгіну қажет. Қарыз шартында алушының қолы қойылмайтынын анықтайтын қолжазбалық сараптама тағайындалады
• Егер несие кредитоматарда ресімделсе, онда оларда бейнекамералар орнатылған, олардың жазбалары да алушыны сәйкестендіруге көмектеседі.
• Егер Бұл онлайн-қарыз болса, онда полиция IP арқылы несие алған адамды (немесе тұлғаларды) анықтай алады. Айта кету керек, бұндай тәсілді тке бейтаныс адамдар ғана емес, сондай -ақ сіз құжаттарды және банктік мәліметтері сеніп тапсырған, жақын туыстарыңыз, құрбыларыңыз, достарыыңыз, таныс – адамдарыңыз да пайдалана алатынын атап өту керек.