Толығырақ: liter.kz
Egemen Qazaqstan
Армияның міндеті – Қазақстан халқын тәулік бойы қорғау. Қазақстан Президенті – Қарулы Күштердің Жоғарғы Бас қолбасшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың халыққа «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі» Жолдауындағы тапсырмаларын орындау барысында Қарулы Күштер барлық деңгейдегі тиімділікті арттырып отырады.
Адам капиталын дамыту
Жолдауда білім берудің жаңа түрін дамыту, кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру мәселесіне ерекше мән берілген. Қарулы Күштерде бұл мәселе әрқашанда бірінші кезекте тұрады, өйткені жабдық пен техника қанша жерден жетілдірілген болса да кәсіби мамансыз олар химиялық элементтер мен микросхемалар жиынтығы болып қала береді.
Мемлекеттің қаржылық мүмкіндігін ескере отырып, армия құрылымына және жауынгерлік даярлық жүйесіне анағұрлым қажетті және қазіргі замандағы қарулы жанжал барысында қолданылатын компоненттер енгізілуде.
Әскери қызметшілер заман талабына сай кез келген жағдайда қарумен, қарусыз да қарсы келген қарсыласқа төтеп беруге дайын болуға тиіс. Жүргізілген талдауға сүйенетін болсақ, бүгінгі күні жақын ұрысты жүргізу кезінде жауынгердің дербес дағдылары дамыған болуы қажет. Армиялық қоян-қолтық ұрыс және атыс қаруын қолдану тәсілдерін үйлестіру кезінде жан-жақты зейін қою, ден қою жылдамдығы, бақылау және кеңістікке бейімделе білу дағдылары шыңдала түседі.
Сондықтан биыл алғаш рет жауынгерлік даярлық процесіне армиялық тактикалық оқ ату енгізілген болатын. Қазір әскери қызметшілер әртүрлі жағдайда, әртүрлі қарудан отырған, жатқан қалпында, жүріп келе жатып, бүркемеден, ойықтардан, қолды ауыстырып, қозғалып келе жатып қаруды қайта оқтаумен оқ атуды үйренуде. Жаттықтырулар қарусыз шабуылдау және қорғану үшін армиялық қоян-қолтық ұрыс кешенін қамтиды.
Қазіргі уақытта спорттың бұл түрінің танымалдығы артуда. Қарулы Күштермен қатар басқа да әлеуетті құрылымдар өкілдерінің қатысуымен жарыстар мен чемпионаттар өткізіледі. Бүгін көптеген бала мен жасөспірім спорттық клубтар мен секцияларда осы спорт түрімен айналысып жүр, бұл әрине әскери қызметке деген қызығушылықты арттырады.
Биылғы жылдан бастап оқу-жаттығулар мен жаттықтырулар алғаш рет қазіргі заманғы күштер мен құралдар болып табылатын ұшқышсыз ұшу аппараттарының, артиллерия топтарының, майдан және армиялық авиацияның, заманауи барлау мен басқару құралдарының өзара іс-қимылы кезінде бірыңғай кешенді стратегиялық міндет түрінде өткізіледі.
Әскери қызметшілердің сыни ой-өрісін дамыту, интеллектуалдық деңгейін арттыру және қалыптан тыс жағдайларда әрекет ете алуы үшін биылғы жылы әскерде жаңа оқыту түрі енгізілді. Бұл – әртүрлі тақырыптар бойынша шамамен 50-ге жуық оқыту модулі. Оларға нақты өмірден алынған мысалдарда әскери қызметшілер әрекет етуінің себеп-салдарлық байланысы мен дұрыстығын бағалау көзделген көрнекі құрал түріндегі ахуалдық кейстер қоса беріледі.
Арнайы операциялар күштерін (АОК) кезең-кезеңімен әрі жоспарлы дамытуға ерекше мән беріледі. Келесі жылы АОК-ты басқаруды үйлестіру моделінен операциялық моделіне көшіру жоспарланып отыр. Бұл үшін олардың құрамында арнайы бөлімдер мен бейінді даярлық орталықтары құрылады. Сонымен, АОК-ты дамыту жоспарлы да кезең-кезеңімен жүзеге асырылатын болады.
Коронавирустық пандемияға және әскери қызметшілердің төтенше жағдайды қамтамасыз ету шараларына тартылғанына қарамастан, армияның жауынгерлік әзірлігін талап етілген деңгейде ұстаудың барлық міндеттері толық ауқымда орындалды. Жауынгерлік машықтандыру бір секундқа да тоқтатылған емес.
Өткен оқу жылында Қарулы Күштерде 60 мыңнан астам маман әртүрлі даярлық деңгейінен өтті. 200-ден астам оқу-жаттығу, жауынгерлік машиналар мен автомобиль техникасын жүргізуден 16 мың сабақ, 20 мың жауынгерлік оқ ату өткізілді. Сабақтар уақыт мезгіліне қарамай, күндіз де, түнде де ұйымдастырылды.
Әскери қызметшілердің денсаулық жағдайын сақтау үшін Қарулы Күштер жеке құрамының біршама бөлігі үй жағдайында жұмыс істеуге ауыстырылды, әрине бұл жағдайда да әскери қызметшілер уақытты босқа өткізбеді. Олар үшін үйде орындауға арналған арнайы мамандықтарды оқыту бағдарламалары және дене шынықтыру жаттығулары кешені әзірленді.
Карантиндік шаралар біршама жеңілдетілген кезеңде ірі ауқымды, оның ішінде ТМД-ға қатысушы мемлекеттер деңгейінде іс-шаралар өткізілді.
Армия халық басына күн туған заманда, яғни төтенше жағдай, табиғи зілзала болсын ешқашан шетте қалмай, ішкі істер, денсаулық сақтау органдарына және жергілікті атқарушы органдарға барынша көмек көрсетуге тырысады.
COVID-19 пандемиясына байланысты төтенше жағдай (ТЖ) режімі енгізілген кездегі іс-шараларға 13 мың әскери қызметші тартылды. Осылайша, осы іс-шараға тартылған әскери қызметшілер саны мен Қазақстан халқы санының арақатынасын алатын болсақ, Қазақстан әлемде бірінші орында тұр.
Радиациялық, химиялық және биологиялық қорғау әскерлері бөлімшелері ТЖ енгізілген алғашқы күннен бастап, еліміздің 29 елді мекенінде дезинфекциялауды жүргізді.
Әскери ұшқыштар төтенше жағдай жарияланған сәттен бастап, 90 тоннадан астам жүкті тасымалдап, Түркия, Кипр, Беларусь, Сауд Арабиясы, Қытай, Тәжікстан, Қырғызстан және Ресей Федерациясы сияқты басқа да елдерден эвакуацияланған 3000-нан астам жеке құрам мен азаматтарды елге жеткізді.
Әскери медицина қызметі де отандастарымызға барынша қолдау көрсетуде.
Таразда далалық госпиталь, Ақтөбеде медициналық кешен, әскери лазареттерде екі мобильді бөлімше және 23 дәрігер-мейіргерлік бригада құрылды. Бұл бөлімшелер адамдарға көмек көрсету үшін еліміздің кез келген өңіріне жедел баруға дайын.
Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында бюджет қаражатын жұмсамай екі ПТР-зертханасы іске қосылды. ИФТ-диагностикалаудың екі мобильді зертханасын жеткізу жоспарлануда. Бұның барлығы инфекция жұқтырған адамдар есебінің нақты болуын арттыруға және сапалы вакцинациялау үшін қажетті антиденелердің болуына тест жүргізуге мүмкіндік береді.
Президент Жолдауында жақын уақытта бюджетті нақтылау кезінде екінші жартыжылдықта медицина қызметкерлеріне ынталандыру үстемеақыларын төлеуге 150 миллиард теңге бөлуге тапсырма қойылды. Ол бұл жұмыстың жүйелі түрде жүргізілуі тиіс екенін атап өтті.
Министрлік Қарулы Күштерде медициналық қамтамасыз етуді жетілдірудің жүйелі шаралар спектрін кеңейту бойынша тұрақты жұмыс жүргізуде. Медицина мамандарына үстемеақы төленуде, әскери дәрігерлерді әскери қызметке даярлау және шақыру жоспарланды, олардың резидентураларда және интернатураларда, оның ішінде шетел оқу орындарында біліктілігін арттыру үшін барлық жағдай жасалған.
Жаңа әлеуметтік саясат парадигмасы
Мемлекет басшысы Жолдауында Қазақстанда мемлекет жауапкершілігінің айқындалмауына және азаматтардың өз құқықтарын жете түсінбеуіне жол бермей, жаңа әлеуметтік саясат парадигмасын әзірлеу қажеттігін атап өтті. Қарулы Күштерде әскери қызметшілерге тиесілі жабдықталым, азық-түлік, тамақтану, жолақысы, заттай және медициналық қамтамасыз етілу нормаларын толық әрі сапалы жеткізуді қоса алғанда, олардың тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын жақсарту бойынша жұмыстар жалғастырылуда. Бұл мәселе қорғаныс қабілетін тиісті деңгейде ұстаумен қатар әскери қызмет беделін арттыру және армияға барынша білікті мамандарды тарту үшін өте маңызды. Әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерін әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесі әскери қызмет өткерудің барлық жағдайы мен ерекшелігін қамтиды.
Биыл әскери қызметшілерді әлеуметтік қамсыздандыруға Қорғаныс министрлігінің жалпы жылдық бюджетінен 67 пайыз бөлінді.
Әкімшілік реформа туралы Президент Жарлығы негізінде және жүргізілген функционалдық талдау нәтижесінде басқару органдарына емес, әскерлерге тоқсан сайын сыйақы беру тәжірибесі алғаш рет қолданылды. Бұл ретте сыйақы мөлшері әрбір әскери қызметшінің қызмет ету нәтижесіне орай сараланады.
Ішкі резерв есебінен анағұрлым тапшы мамандық иелері – жауынгерлік және ауыр-жүк машинасының жүргізушілері, атыс қаруы мен оқ-дәрілер қоймаларының және сақтау орындарының бастықтары болып қызмет өткеретін 4 мың әскери қызметшінің тарифтік разрядтары ұлғайтылды.
Әскери қызметшілер тегін медициналық қамтамасыз етіледі. 2019 жылы әскери госпитальдарда, лазареттер мен емханаларда 21 148 науқас емделді. Сонымен қатар жыл сайын 1 000-нан астам әскери қызметші мен Қорғаныс министрлігінің зейнеткері санаториялық-курорттық ем алады. Биылдан бастап олар климаттық-географиялық аймақты ескере отырып, бірнеше санаторий арасында таңдау жасауға мүмкіндік алды. Әлеуметтік пакетке күнделікті, далалық, салтанатты, арнайы киім нысаны және киім-кешек заттары да кіреді. Орта есеппен бір офицердің немесе келісімшарт бойынша әскери қызметшінің киім-кешегі 377 мың теңгені құрайды.
Жеке құрам басқа жергілікті жерге жаңа қызмет орнына ауысқан, әскери оқу орындарына оқуға жіберілген, стационарлық емделуге барған жағдайларда және кері оралу үшін жолақымен қамтамасыз етіледі. Мемлекет басшысының бастамасымен келесі жылдан бастап әлеуетті құрылымдар үшін азық-түлікке қаржы бөлу мөлшері ұлғайтылады, сондай-ақ келесі 3 жыл ішінде әскери қызметшілердің қаржы төлемдері орта есеппен 30 пайызға арттырылады.
Бюджет қаражатын жұмсау тиімділігі
Бюджеттік тәртіпті сақтау әрқашан Қорғаныс министрлігі қызметінің басым міндеті болған және солай болып қалады. Биылдан бастап ай сайын көрсеткіштерді орындауға талдау жүргізіп, проблемалар мен кемшіліктерді көрсетумен жоспарланған бюджеттік бағдарламалар индикаторларының орындалуына мониторингтеу жүргізіледі. Әрбір көрсеткішке қорғаныс министрінің орынбасарлары мен құрылымдық бөлімшелер бастықтары қатарынан жауапты адамдар бекітілген.
Қалыптасқан экономикалық ахуалды ескере отырып, Қорғаныс министрлігі баламалы қаржыландыру көздерін іздестіруде, мемлекет-жекеменшік серіктестік тетігін пысықтауда, Қарулы Күштер құрылымын оңтайландыру есебінен үнемдеуге қол жеткізуде.
Мемлекеттік сатып алу кезінде анағұрлым айқындық пен ашықтықты қамтамасыз ету, сондай-ақ заңнаманы мүлтіксіз орындау және конкурстық рәсімдерді жетілдіру есебінен қорғаныс ведомствосы 9 миллиардтан астам теңгені үнемдеуге қол жеткізді. Олар Қарулы Күштерді дамытудың басым бағыттарына бөлінді.
Қарулы Күштер құрылысы мен даму тұжырымдамасын әзірлеу кезінде бюджет қаражатын үнемдеу мақсатында ұйымдық-штаттық құрылымды, әскери бөлімдер санын және әскери инфрақұрылым объектілерін оңтайландыруға, оқ-дәрілер мен әскери техниканы ұтымды пайдалануға ерекше назар аударылды.
Әскерлерге жаңа қару-жарақ келіп түсуде. Осы жылы 370-тен астам бірлік әскери техника сатып алынды, 200-ден астам бірлік күрделі жөндеуден өтіп жаңғыртылды. Қазіргі заманғы әуе шабуылына қарсы қорғаныс құралдарына және ұшқышсыз ұшу аппараттарына ерекше назар аударылуда.
Биыл Қазақстанның Қарулы Күштеріне алғаш рет «Бук» зениттік-зымыран кешендері сатып алынды. Одан басқа, еліміздің әуе кеңістігін бақылауды төмен биіктікте ұшатын нысаналарды анықтайтын «Роса» радиолокациялық стансалары және отандық өндірілген «Нұр» РЛС жүзеге асырады.
Әскерлерге Су-30СМ ұшақтары, Ми-35 тікұшақтары, барлау ұшқышсыз ұшу аппараттары да сатып алынды. Артиллериялық барлауды дамыту жөніндегі шаралар шеңберінде қарулануға жылжымалы нысандарды барлау және батареяға қарсы күрес «Платформа» радиолокациялық стансасы қабылданды.
Электрондық көрсетілетін қызметтерді дамыту
Президент жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында цифрландыруды барлық реформалардың базалық элементі деп атап көрсетті. Мемлекет басшысы: «Цифрландыру – бұл сәнге айналған үрдіске ілесу емес, ұлттың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың негізгі құралы», деп атап өтті.
Қасым-Жомарт Тоқаев: «Халыққа электронды сервистерді қолдануды ыңғайлы ету үшін мемлекеттік қызмет көрсету ісінде де, бизнесте де биометрияны кеңінен пайдаланған жөн. «Деректермен» жұмыс істеуді жаңа деңгейге көтеру керек. Мәліметтер базасының бірыңғай жүйесімен қамтамасыз ету және оны әрі қарай дамыту – Үкіметтің басты міндетінің бірі», деген еді.
Өткен жылы азаматтардың өмір сүру сапасы мен әл-ауқатын арттыру шеңберінде Қорғаныс министрлігі халыққа көрсетілетін 14 мемлекеттік қызметтің ішінен 13-ін электрондық форматқа көшірді, бұл бағыттағы жұмыс жалғастырылуда. Алғаш рет Қорғаныс министрінің цифрландыру және автоматтандыру жөніндегі орынбасары лауазымы енгізілді.
Жуырда өткен аппараттық кеңесте мен автоматтандырылған басқару жүйесін (АБЖ) қолдану аясын кеңейтуді тапсырдым. АБЖ-ға электрондық құжат айналымы, сонымен қатар әскерлер қызметі үшін қажетті мәліметтерді цифрлық есепке алу да кіреді. Әскери басқару органдарында арнайы бөлімшелер құрылған, ал әскери бөлімдерде лауазымдар енгізілген. Олардың міндеттеріне АБЖ жұмысын ұйымдастыру кіреді.
Жалпы Қарулы Күштерде әртүрлі мақсаттағы 16 ақпараттық жүйе енгізілген. Олардың 11-і өнеркәсіптік пайдалануға қабылданды. Басқару процесін автоматтандыру жауынгерлік міндетті алғаннан бастап оның орындалуын талдауды аяқтағанға дейін басқарушылық қызмет циклын қысқартуға бағытталған. Цифрлық технологияны енгізу күштер мен құралдарды аз жұмсаумен әскерлердің мүмкіндігін ұтымды пайдалануға ықпал етеді.
Ел Президенті Жолдауда нәтижеге қол жеткізіп жұмыс істеу қағидатын айқындап берді және де бұл ұран әскери қызметке, қасиетті борыш – Отанды қорғау ісіне қатысы бар барлық адамдардың күнделікті қызметінде айқындаушы фактор болып табылады.
Нұрлан ЕРМЕКБАЕВ,
Қорғаныс министрі, генерал-лейтенант
Қоян-қолтық ұрыс - спорттық жекпе-жектің ең күрделі және әсерлі түрлерінің бірі. Ол жекпе-жектің барлық түрлерінің техникалық арсеналын қамтиды. Бұл жарыстың екі турынан тұратын кешенді спорт түрі.
Бірінші тур - қарусыз және Қарулы қарсыласпен ұрыста стандартты жағдайларда қолданылатын техниканы игеруді көрсету (10 балдық жүйе бойынша бағалау).
Екінші тур - жауынгерлердің белгілі бір позицияларында бақыланатын соққылар, лақтырулар, ұстап қалу, ауырсыну және тұншығу әдістерін қолдануға рұқсат етілген жекпе-жектер.
90-шы жылдары қоян-қолтық ұрыс спорт түрі ретінде әскери қызметшілер арасында ғана емес, сондай-ақ халықтың қалың жігі арасында да танымалдылыққа ие болды. Ол ойын-сауықпен, әртүрлі техникалық әдістермен, іс-әрекеттермен, ережелер мен төрешілік жүйенің негізділігімен ерекшеленеді. Оған деген қызығушылықтың артуы секциялар мен клубтар санының тез өсуіне, оларда айналысатын спортшылар мен спортшылар санының көбеюіне әкелді. Бұл құбылыс көбінесе қолмен күресудің ережелері мен терминологиясы отандық спорт теориясы мен практикасына терең енгендігімен байланысты. Жаттығулар мен жарыстарды өткізу әдістері отандық Күрес және бокс мектебіне негізделген.
2001 жылдың 10-11 қарашасы спорт сарайында. Алматы қаласындағы Балуан Шолақ Дүниежүзілік қоян-қолтық ұрыс федерациясы қоян-қолтық ұрыстан бірінші Әлем чемпионатын жоғары ұйымдастырушылық және кәсіби деңгейде өткізді. ҚР қоян-қолтық ұрыс федерациясының және "Динамо" дене шынықтыру-спорт қоғамының мамандары мен жаттықтырушыларының орталықтағы және жергілікті жерлердегі көпжылдық еңбегі, спортшылардың қажырлы жаттығулары жерлестерімізге сегіз салмақ дәрежесінің алтауында жеңіске жетуге мүмкіндік берді.
Қоян-қолтық ұрыс бойынша алғашқы Әлем чемпиондары Сәкен Мұсақұлов, Ержан Сейсенбаев, Руслан Мұқанов, Шатлықжан Хамраев, Дмитрий Селиванов, Алик Жалилов болды. Бұл риясыз қызығушылықпен, қоян-қолтық ұрысқа берілгендікпен және сүйіспеншілікпен біріктірілген пікірлестердің үлкен командасының белсенді, жанкешті, жоғары кәсіби жұмысының қисынды қорытындысы болды.
"Қоян-қолтық ұрыстың Республикалық Федерациясы" ҚБ 2004 жылы құрылды.
2007 жылы перспективалық жоспар қабылданып, өңірлерде қоян-қолтық ұрысты дамытуға, халықаралық аренаға шыға отырып, Федерация қызметін неғұрлым жоғары деңгейге көтеруге және жастар мен жасөспірімдермен жұмысты жандандыруға бағытталған мақсаттар айқындалды.
Өңірлерде қоян-қолтық ұрысты насихаттаумен және жан-жақты дамытумен облыстық және өңірлік деңгейдегі федерациялар айналысады. 2014 жылдың қазан айында спорт түрін аккредитациялаудың жаңа ережесіне байланысты және жұмысты жақсарту үшін "Бүкілқазақстандық қоян-қолтық ұрыс қауымдастығы"заңды тұлғалар бірлестігінің жаңа құрылымы құрылды.
I. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
Осы Қағидалар Республикалық қоян-қолтық ұрыс федерациясының қағидаларына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының аумағында "Армиялық қоян-қолтық ұрыс" спорт түрі бойынша жарыстар өткізу кезінде міндетті болып табылады.
Осы Қағидаларға қосымша осы Қағидалардың ережелерін нақтылайтын, толықтыратын және қатысушылардың әртүрлі санаттарының ерекшеліктерін ескеретін жарыстарды өткізу регламенттері (ережелері) әзірленуі мүмкін. Регламенттер осы қағидаларға қайшы келмейді және Армия қоян-қолтық ұрыс федерациясының төрешілер алқасымен келісіледі.
I I. ЖАРЫСТАРДЫҢ СИПАТЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
1. Жарыстарды өткізу тәсілдері
Жарыстар:
- олимпиадалық жүйе бойынша;
- дөңгелек жүйе бойынша (қабырғаға қабырға) өткізілуі мүмкін.
2. Олимпиадалық жүйе бойынша жарысқа қатысушы бірінші жеңілістен кейін ұрысты аяқтайды.
Бұл жүйе бойынша жарыстар жеке және жеке-командалық түрде өткізіледі. Әр қатысушының реттік нөмірі жеребе бойынша анықталады. Жеке біріншілікте 1-ші, 2-ші және екі 3-ші орын ойнатылады.
3.Дөңгелек жүйе бойынша (қабырғадан қабырғаға) жарысқа қатысушылар, егер командада жеңістердің артықшылығы жеңістерден асып кетсе, командалық ойынды аяқтайды.
III. ЖАРЫСҚА ҚАТЫСУШЫЛАР
1. Қатысушыларды жарыстарға жіберу
а) жарыстарға қатысуға жаттықтырушы (команда өкілі) мәлімдеген және жарыс басталғанға дейін 14 күн бұрын медициналық тексеруден өткен адамдар жіберіледі;
б) жарыстарға рұқсат беру белгіленген нысан бойынша тиісті өтініммен жүзеге асырылады және мандаттық комиссияның қарауы үшін ұсынылады;
в) жарысқа қатысушылар мандаттық комиссияға қарау үшін мынадай құжаттарды ұсынады: (жеке куәлік, әскери билет, паспорт, туу туралы куәлік, спортшының біліктілік деңгейі кітапшасы), сақтандыру полисі (азаматтық тұлғалар үшін).
2. Салмақ санаттары
Жарысқа қатысушылар келесі салмақ санаттарына бөлінеді: 55 келіге дейін, 60 келіге дейін, 65 келіге дейін, 70 келіге дейін, 75 келіге дейін, 80 келіге дейін, 85 келіге дейін, 90 келіге дейін және 90 келіден жоғары.
Ескертпе: салмақ санаттары жарыстарды өткізу туралы бекітілген Ережеге сәйкес айқындалады.
3. Қатысушыларды өлшеу
а) қатысушыларды өлшеу жарыс басталғанға дейін бір күн бұрын жүргізіледі және жеребе тастау басталғанға дейін кемінде 1 сағат бұрын аяқталады. Бір салмақ санатындағы жарысқа қатысушылар бір таразымен өлшенеді;
б) өлшеу кезінде өлшеу нәтижелері өлшеу хаттамасына енгізіледі;
в) өлшеуге кешігіп келген қатысушы жарыстарға жіберілмейді;
г) өлшеуді комиссия жүргізеді, оған: бас судьяның орынбасары, хатшы және дәрігер кіреді. Екі және одан да көп таразыда өлшеуді жүргізу кезінде Комиссия мүшелерінің саны тиісінше ұлғайтылуы тиіс;
д) командалық сынақпен жеке және жеке жарыстарда қатысушы өлшеу кезінде белгіленген салмақ санатында ғана өнер көрсетуі тиіс;
е) әрбір жауынгердің немесе команданың реттік нөмірі жеребе бойынша өлшеу аяқталғаннан кейін тікелей анықталады. Жеребе тастау өлшеу процесінде жүргізілуі мүмкін. Электрондық жеребе тастауға рұқсат етіледі.
4. Команда құрамы мен өкілдері
а) команда құрамы жарыс туралы Ережемен анықталады;
б) жарысқа қатысатын әрбір команда өз өкілін, жаттықтырушысын және төрешісін ұсынуға міндетті.
Өкіл болмаған жағдайда оның міндеттерін жаттықтырушы немесе команда қатысушыларының қатарынан тағайындалған капитан орындайды;
в) өкіл команда қатысушыларының тәртібі үшін жауап береді;
г) өкіл жеребе тастауға қатысады, егер ол сот алқасының өкілдерімен бірлесіп өткізілсе, оның отырыстарына қатысады;
д) наразылықты тек дуэльге қызмет көрсететін секундант беруге құқылы.
Наразылықты секундант тек ұрыс барысында, яғни төрешілердің шешімімен келіспейтін әр сәтте "Челендж" (қызыл және көк текше) лақтыра отырып, береді. Наразылықты қарау кезінде төрешілерге жекпе-жекке қызмет көрсететін барлық төрешінің әрекеттері мен қимылдары айқын көрінетін бейне жазба ұсынылады.
Наразылықтың шешімін осы дуэльге қызмет көрсететін төрешілер бас төрешінің қатысуымен қарайды, егер наразылық негізделмеген болса, онда қатысушының қарсыласына наразылық берілген бұрыштан бір ұпай есептеледі;
е) өкілге, жаттықтырушыға, команда капитанына төрешілер мен жарыс өткізетін тұлғалардың жұмысына араласуға тыйым салынады;
ж) ұрыс кезінде секундант бәсекелес жауынгерлерге нұсқау бере алады, ал төрешілердің назарын аудармай, төрешілерге кедергі жасамайды және өзін дұрыс ұстайды. Осы тармақты бұзғаны үшін кілемдегі спортшыға есепке алынатын ескертулер жариялануы мүмкін;
з) өкілдер мен жаттықтырушыларды осы жарыстарда төреші ретінде пайдалануға болмайды.
5. Қатысушылардың міндеттері мен құқықтары
Қатысушы міндетті:
а) осы Ережелердің талаптарын және жарыстар туралы ережелерді білу және қатаң орындау;
б) барлық қатысушыларға, төрешілерге, көрермендерге және жарысқа қызмет көрсететін қызметкерлерге сыпайы және әдепті болыңыз;
в) төрешілердің және команда өкілінің (капитанының) барлық талаптарын орындау;
г) жекпе-жек басталар алдында, көрсетілімнен кейін, қарсыласқа, кілем жетекшісіне, майданға және көрермендердің артына тағзым етуге міндетті;
д) жекпе-жек басталар алдында, ұсынылғаннан кейін қарсыласқа, кілем басшысына, майданға және көрермендерге сәлем жолдап тағзым етуге; төрешілер алқасына өз өкілі арқылы жарысты ұрысқа дейін 20 минуттан кешіктірмей жалғастыру мүмкін еместігі туралы хабарлауға міндетті;
е) дереу шақыру бойынша дуэльге келіңіз. Шақыру бойынша кешіккені үшін немесе жабдық бойынша ескертулер жойылған кезде спортшыға ұрыс алдында хабарланады:
1 минутқа дейін-ескерту;
1-ден 1.30 минутқа дейін – 1-ші ескерту қарсыласқа 1 ұпай;
1.30-дан 2 минутқа дейін – 2 ескерту қарсыласқа 2 ұпай;
2 минуттан артық – жеңіліс, ал оның қарсыласы айқын басымдықпен жеңіске жетті;
ж) жекпе-жек басталар алдында қарсыласпен сәлемдесу және ол аяқталғаннан кейін қолын сілкіп тастау;
з) кілемде төрешілердің рұқсатынсыз киім-кешекті немесе қорғаныс құралдарын ретке келтіру үшін күресті өз бетінше тоқтатпау;
и) кілемде төрешінің рұқсатынсыз алаңнан кетпеу;
к) жекпе-жектен кейін, жекпе-жектің нәтижесі жарияланғанға дейін қатысушы шлемді шешіп алуға міндетті.
6. Қатысушының құқығы бар
а) өз командасының өкілі арқылы төрешілер алқасына жүгінуге;
б) жеке жарыстарда өкіл болмаған жағдайда тікелей төрешілер алқасына жүгінуге құқылы;
в) өлшеу басталғанға дейін 1 сағат бұрын ресми өлшеу таразыларында өз салмағына бақылау жүргізу;
г) жарақат алған немесе ұрысты жалғастырудан бас тартқан кезде, сондай-ақ қажет болған жағдайда қорғаныс құралдарын ретке келтіру кезінде қолды көтеру арқылы шартты белгі беру.
7. Қатысушыларды жабдықтау
Қатысушылардың киімі-бүркеніш түсті далалық күртеше мен тік пішілген шалбар (бар болса – белгіленген түсті «Multicam» костюмі).
а) спортшы ұсынатын команданың атауы, тегі және аты-жөні қатысушының арқасында болуы тиіс (сауытты кеудешеде);
б) бүкіл команда үшін киім нысаны біркелкі болуы керек.
8. Спортшылардың қорғаныс жабдықтары.
Қатысушылардың міндетті қорғаныс жабдығы:
металл торы бар дулыға (қызыл немесе көк);
пластикалық торы бар дулыға (ұлдар үшін) (қызыл және көк);
дене броньдары (пластиналарсыз);
жарғақ;
қоян – қолтық ұрысқа арналған қолғап (қызыл немесе көк) - 75 келі 10 граммға дейін, 75 келі 12 граммнан жоғары;
жіліншікке жапсырмалар;
палуандар-аяқ пен өкшені көтеру қорғанысы бар аяқтар.
Дулыға мен краг қолғаптарының түсі ол жекпе-жекке шақырылған спортшының бұрышының түсіне сәйкес келуі керек.
Қорғаныс жабдығы: жүктен босатудан басқа, балтырға арналған жапсырмалар, жарғақ – тек киімнің астына ғана киілуі тиіс.
IV. ТӨРЕШІЛЕР АЛҚАСЫ
1. Төрешілер алқасының құрамы
а) төрешілер алқасын ҚР армия қоян-қолтық ұрыс Федерациясымен және Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Спорт комитеті – Армия орталық спорт клубымен бірлесіп жарысты өткізетін ұйым бекітеді;
б) төрешілер алқасына: бас төреші, бас төрешінің орынбасарлары (кілем басшылары), Бас хатшы, бас хатшының орынбасарлары, кілем үстіндегі төрешілер, бүйірлік төрешілер, уақыт өлшейтін төрешілер, қатысушылар жанындағы төрешілер, жарыстың дәрігері мен коменданты кіреді;
в) жекпе-жекті құрамында: бас судьяның орынбасары (кілем жетекшісі), уақыт өлшейтін төреші, кілем төрешісі және бір бүйірлік төрешісі бар бригада бағалайды. Кілемдегі төреші осы Қағидаларға сәйкес ұрыс барысын басқарады, бүйірлік төреші алаңның артында тұрады және спортшылардың техникалық іс-әрекетін бағалайды. Ұрыс кезінде кілемдегі төрешіні және бүйірдегі төрешіні ауыстыруға тыйым салынады.
Ұрыс нәтижелері туралы шешімді Бас төрешінің орынбасары – (кілем басшысы), төрешінің кілемдегі және бүйірлік төрешінің бағалары негізінде қабылдайды;
г) жарыстарды уақытты белгілеуді төреші жүргізеді;
д) қол жекпе-жектен жарыс ережесіне сәйкес төрешінің киім нысаны;
е) мандаттық комиссияға: мандаттық комиссияның төрағасы, жарыс инспекторы, хатшы кіреді.
2. Бас төреші
Бас төреші міндетті
а) спорт ғимаратының жай-күйін, жабдықтың, Мүкәммалдың жарамдылығын, қажетті құжаттаманы және олардың осы қағидаларға сәйкестігін тексеру, тексеру нәтижелерін актімен ресімдеуге;
б) осы Ережеге және жарыстар туралы Ережеге сәйкес жарыстардың өткізілуіне басшылық жасау;
в) мандаттық комиссияның отырысын жеке өзі өткізуге;
г) жарыстардың әр шеңберіне қатысушылар жұптарының құрамын тексеру және бекітуге;
д) жарыс басталар алдында төрешілер алқасының отырысын жеке өзі өткізуге және күн сайын қорытындылар шығаруға және күннің нәтижелерін бекітуге, сондай-ақ жарыс барысында қажет болған жағдайларда төрешілер мен өкілдердің кеңестерін өткізуге;
е) жарыс басталар алдында төрешілер алқасының отырысын жеке өзі өткізуге және күн сайын қорытындылар шығаруға және күннің нәтижелерін бекітуге, сондай-ақ жарыстар барысында қажет болған жағдайларда төрешілер мен өкілдердің кеңестерін өткізуге; жарыс аяқталғаннан кейін төрешілер алқасының әрбір мүшесінің жұмысына 5 ұпайлық жүйе бойынша баға беруге;
ж) Бас хатшының қолы қойылған есеп пен хаттамаларды олар аяқталғаннан кейін үш күннен кешіктірмей жарысты өткізетін ұйымға тапсыруға;
з) апелляция өкілдері берген өтініштерді қарау және жекпе-жектің нәтижелері бойынша шешімдер қабылдауға;
л) төрешілер алқасының іс-қимылдары мен шешімдерінің заңдылығын, спортшылардың, жаттықтырушылардың, өкілдердің, төрешілердің және барлық лауазымды адамдардың жарыс ережелері мен қауіпсіздік талаптарын сақтауын бақылауға.
Бас төрешінің өкімі барлық қатысушылар, судьялар және команда өкілдері үшін міндетті.
3. Бас төрешінің құқығы бар
а) егер өткізілетін орын, жабдық пен мүкәммал жарысқа жарамсыз болып шықса, жарыстың басталуын белгілі бір мерзімге ауыстыруға;
б) қолайсыз жағдайлар немесе жарыстарды қалыпты өткізуге кедергі келтіретін өзге де себептер болған жағдайда жарысты тоқтатуға немесе уақытша үзіліс жасауға;
в) жарысты өткізетін ұйыммен келісім бойынша, егер оған аса қажеттілік туындаса, жарыстардың бағдарламасы мен кестесіне өзгерістер енгізуге;
г) өрескел қателік жіберген немесе өздеріне жүктелген міндеттерді орындауды жеңе алмаған төрешілерді жұмыстан шеттетуге. Есептен шығару фактісін есепте көрсетуге;
д) жарыс барысында төрешілердің орын ауыстыруға;
е) дәрігердің келісімі бойынша жарақат алған қатысушыны жарыстан шығару туралы шешім қабылдауға;
ж) егер бұл қажеттілік туындатса, кезекті өзгертуге;
з) берілген апелляциялар бойынша шешімдер қабылдауға.
4. Бас төрешінің орынбасары
а) бас төрешінің орынбасары бас төрешімен бірге жарыстарға басшылық жасайды және олардың өткізілуі үшін жауапты болады;
б) бас төрешінің орынбасары төрешілер алқасының жұмысын ұйымдастырады;
в) бас төрешінің орынбасары төрешілер бригадасының сыртқы түрін бақылайды;
г) бас төрешінің орынбасары өз қызметінде бас төрешінің міндеттерін басшылыққа алады, ал ол болмаған кезде оның міндеттерін орындайды.
5. Бас төрешінің орынбасары (кілем жетекшісі)
а) төрешілер бригадасының келуін тіркейді, оның жұмысының есебін жүргізеді, төрешілердің әрқайсысының жұмысына баға береді;
б) төрешілер бригадасының жұмысын ұйымдастырады және басқарады;
в) төрешілер бригадаларына нұсқау береді;
г) төрешілердің бейтараптылығы талабын сақтай отырып, ұрысқа төрешілер бригадасын жасақтайды;
д) төрешілерді ауыстыруды жүргізеді;
е) төрешілер бригадасының шешімін жариялайды;
ж) жүрістің хаттамасын жүргізеді және ұрыстың аяқталу уақытын белгілейді;
з) төрешілер бригадасының өз міндеттері мен жарыс ережелерін орындауын қадағалайды;
и) қажет болған жағдайда, қауіпсіздік шаралары немесе жарыс ережелері бұзылған жағдайда, төрешілер бригадасы мен жекелеген төрешілердің жұмысына түзетулер енгізеді.
6. Бас хатшы
а) Бас хатшы төрешілер алқасы отырыстарының хаттамаларын жүргізеді, жеребе тастайды, шеңберлер бойынша кездесулердің тәртібі мен жарыстар кестесін жасайды, бас судьяның өкімдері мен шешімдерін ресімдейді, өтініштерді қабылдайды, оларды тіркейді, бас төрешіге береді, барлық төрешілер құжаттамасын жүргізеді. Хатшылықтың жұмысына басшылық жасайды, бас төрешінің рұқсатымен ақпарат берушіге, команда өкілдері мен тілшілерге мәліметтер береді;
б) Бас хатшы спортшылардың сыныптық сынақ кітапшаларына жарыстардың нәтижелері және олар орналасқан жерлер туралы мәліметтерді жазуды, сондай-ақ жеңістері туралы анықтамалар беруді қамтамасыз етуге міндетті;
в) Бас хатшы жарыстардың бас төрешісіне қорытынды есеп үшін қажетті деректерді ұсынады.
7. Кілемдегі төреші
а) кілемдегі төреші жекпе-жектің барысын басқарады, жекпе-жектің жарыс ережелеріне сәйкес қатаң түрде өтуін қадағалайды;
б) кілем үстіндегі төреші жекпе-жек басталар алдында жауынгерлердің алдағы ұрысқа дайындығын және қорғаныс құралдарының жай-күйін тексереді. Оның командасы бойынша жекпе-жек басталып, аяқталады. Кілемдегі төрешілердің командаларына жауынгерлер сөзсіз бағынады;
в) алаңда кілемдегі төреші спортшылардың арасындағы кеңістікті бақылай отырып, олардың үнемі жағында болатындай етіп сыртқы радиуста қозғалуы керек.
8. Кілемдегі төреші:
а) жекпе-жектің басталуы мен аяқталуын, оның тоқтауды;
б) ескертулерді, ескертпелерді және жарыс ережелерін бұзған жағдайда қатысушыны шығарып тастауды немесе жекпе-жекке қатыстырмауға дейінгі басқа да тәртіптік шараларды;
в) төрешілер алқасының ұрыс нәтижелері туралы шешімін жариялайды.
9. Кілемдегі төреші «ысқырық» командасын береді және келесі жағдайларда жекпе-жекті тоқтатады:
а) ұрыс уақыты аяқталғаннан кейін;
б) айқын артықшылық болған жағдайда;
в) жарыс ережелерін бұзған жағдайда;
г) бір немесе екі жауынгер жарақат салдарынан жекпе-жекті жалғастыра алмаса;
д) қолмен белгі берген жауынгердің өтініші бойынша;
е) бас төрешінің немесе бас төреші орынбасарының (кілемдегі басшының) талап етуі бойынша);
ж) бір немесе екі спортшының енжарлығы жағдайында;
з) қажетті жағдайларда дәрігерді шақыру үшін.
10. Төрешінің қимылдары
а) спортшыларды киім-кешектің дайындығын тексеру үшін кілемге шақыру-екі қол да кілемнің қызыл жиегінен 1 м жерде орналасқан орынды көрсететін алақандарымен төмен қарай 45° бұрышпен төмен қарай созу;
б) спортшыларды сәлемдесу және жекпе-жекті бастау үшін орналастыру-кілемнің ортасында тұрып, екі қол екі жаққа бөлініп, 45° бұрышта алақандары төмен, спортшылардың бастапқы жағдайын көрсету;
в) сәлемдесуге шақыру – қолдар кеуде деңгейінде бүгіліп, саусақтардың ұштарымен бір-біріне сәл тиіп, жұдырыққа жиналған қолдарын көрсету;
г) жекпе-жектің басталуы – «ысқырықпен» және спортшылар арасында оң қолды жоғарыдан төменге қарай бір уақытта соғу;
д) ескертулер мен ескертулерді жариялау мынадай ретпен жүргізіледі:
кімге - сынған спортшыға 45° бұрышта қолды бүйірге және төменге;
бір ескерту - жоғары көтерілген қол, түзетілген сұқ саусақ;
бұл үшін - ескерту - жоғары көтерілген, түзетілген Бас бармақ;
бұл үшін - сол қол үшін бұзушылық имитацияланады;
е) техникалық үзілісті жариялау арқылы - (кімге көрсетілсін) спортшының қолын төмен қарай 45° бұрышта және алақандарын бір-біріне қарама қарсы жабу.
Кілемдегі төреші барлық қимылдарды бас төрешінің үстеліне қаратып қояды (кілемдегі судья);
и) жауынгерлердің бірі алған жарақат кезінде төреші кілемде жекпе-жекті тоқтатып, зардап шеккен адамға медициналық көмек көрсету үшін дәрігерді шақырады. Спортшыны қарап тексеру немесе оған көмек көрсету кезінде төреші кілемде зардап шегушінің жанында болуға тиіс. Егер 3 минут өткеннен кейін жауынгер жекпе-жекті жалғастыра алмаса, төреші кілемде Бас төреші орынбасарының (кілем жетекшісінің) келісімі бойынша ұрысты тоқтатады және жеңімпазды жариялайды (жарақат алған қатысушыны алу туралы шешімді дәрігердің келісімі бойынша жарыстың бас төрешісінің орынбасары қабылдайды).
11. Бүйірлік төреші
Жекпе-жекті төрешілік ету үшін бүйірлік төреші тағайындалады. Ұрыс кезінде бүйірлік төреші кілемнің қауіпсіздік аймағының шекарасына жақын орындықта отырады және жауынгерлердің әрекеттерін бақылайды.
Бүйірлік төреші:
а) белгіленген қимылдар мен терминдерді немесе дауысты қолдана отырып, жауынгерлердің әдістері мен әрекеттеріне баға береді;
б) әрқашан олар қабылдаған шешімдердің себептерін түсіндіруге дайын болу керек;
в) жекпе-жек өткізу кезінде бөгде адамдармен сөйлесуге болмайды.
г) шешуші дауыс құқығымен даулы жағдайды талдауға қатысады.
д) кілем жетекшісінің назарын қимылмен тарта алады, егер ұрыс сәттері кілемдегі судьяға қарағанда оған жақсы көрінсе.
12. Уақытты белгілейтін төреші, техникалық хатшы, төреші-табло операторы, ақпарат беруші төреші
а) уақыт белгілейтін төреші алаңның төрешілік үстелінің артында болуы керек. Ол мыналарды бекітеді:
жекпе-жектің басталуы мен аяқталуын;
кілемдегі төрешілер командалары арасындағы ұрыстың басталуы (қайта басталуы) және тоқтауы арасындағы ұрыстың таза уақытын;
спортшының шақыртудан кейін алаңға келмеу уақытын (2 минуттан аспайды);
Жарақат кезінде үзіліс және қатысушының костюміндегі немесе қорғаныс құралдарындағы кемшіліктерді жою уақытын (3 минуттан аспайды);
б) ұрыс уақыты аяқталғаннан кейін ұрысқа немесе басқа дыбыстық белгіге соққы беру арқылы белгі береді;
в) уақыт белгілеуші төреші кілемде төрешінің бұйрықтары бойынша секундомерін іске қосады және тоқтатады, егер ол мерзімінен бұрын аяқталса, ұрыстың ұзақтығы туралы хатшыға хабарлайды;
г) егер табло құрылғысы ұрысу уақытын, ұстап қалу уақытын, ауырсыну (тұншығу) қабылдау уақытын және техникалық уақытты бір мезгілде белгілеуге мүмкіндік берсе, онда табло-оператор төрешінің міндеттерін табло-оператор төреші орындайды;
д) техникалық хатшы кілем жетекшісінің жанында төрешілер үстелінде болады және ұрыс жүріп жатқан кезде кілем жетекшісі жариялаған техникалық іс-қимылдарды бағалау хаттамасына, ескертулер мен ескертулерге дәйекті түрде жазады;
ж) қабылдауларды бағалау, сондай-ақ ескертулер мен ескертулерді жауынгерлер алу тәртібімен хаттамаға шартты белгілермен енгізіледі:
V - таза жеңіс;
Нк-басына нокаут;
НК-т-торсықта нокаут;
БП-ауырсыну әдісі;
Уд-тұншықтыратын қабылдау;
ЯП-айқын артықшылығы;
ТҰК - техникалық нокаут;
Нкд-нокдаун;
НПБ-күресті жалғастыра алмау;
ҰҚБ-күресті жалғастырудан бас тарту;
2-екі ұпай;
1-бір ұпай;
Зв-кілемнің шекарасынан шығу туралы ескерту;
Ш-кілемнің шекарасынан шығу туралы ескерту;
ЕБ-басқа ережелерді бұзғаны үшін ескерту;
П1 - 1-Е ережені басқа бұзғаны үшін ескерту;
П2-2-е ережені басқа бұзғаны үшін ескерту;
КС-ережені басқа бұзғаны үшін жекпе-жектен шығару;
Техникалық әрекет үшін бірінші бағалау алдында «+» белгісі қойылады.
Таза жеңіс жеңген адамның бағанына "V" белгісімен жазылады, шартты белгілерге сәйкес жеңілген адамның бағанында зақымдау сипаты түсіндіріледі: Кк, БП, ЖП, СК және т. б.
з) жауынгер жекпе-жекке шықпаған кезде оның тегіне қарсы «к/м» (келмеу), не «д.т» (дәрігер түсірген), ал оның қарсыласына жеңіс беріледі;
и) ұрыс мерзімінен бұрын аяқталған кезде оның таза уақыты жекпе-жек хаттамасында белгіленеді;
к) ұрыс аяқталғаннан кейін техникалық хатшы хаттамаға әрбір жауынгердің жинаған ұпайларының жалпы ұпайын қояды және хаттаманы кілем басшысына ұрыс нәтижесін жариялау үшін береді. Хатшы бұл нәтижені хаттамаға жазады. Жеңімпаздың тегі қоршалады, жеңілгеннің тегі сызылады;
л) хаттамада басқа жазбалар жасауға тыйым салынады;
м) табло операторы-төреші кілем басшысының үстел басында болады және жекпе-жек туралы ақпаратты электрондық кестеде көрсетеді. Ұрыс аяқталғаннан кейін таблодағы нәтижелерді ол кілем жетекшісінің нұсқауы бойынша алып тастайды.
13. Қатысушылар жанындағы төреші
Қатысушылар жанындағы төреші:
а) спортшыларды жекпе-жекке қатысу үшін алаңға шығу туралы алдын ала ескертеді;
б) құжаттар бойынша ұрысқа шақырылған спортшылардың жеке басын тексереді;
в) жекпе-жек алдында жабдықтар мен қорғаныс құралдарының жай-күйін тексереді (дулыға-маскалар мен краг қолғаптар (1 – ші жұпта-Қызыл, 2 – ші жұпта-көк түспен);
г) жарысқа қатысушылардың келмеуі, бас тартуы және одан шығарылуы туралы Бас хатшыға хабарлайды.
V. ЖЕКПЕ-ЖЕКТІ ӨТКІЗУ
1. Айқастар саны
а) күн ішіндегі жекпе-жектер саны әр қатысушыға жарыстар туралы Ережемен анықталады (бірақ күніне 4-тен көп емес);
б) әр жекпе-жектің алдында қатысушы кем дегенде 30 минут демалуы керек.
2. Жекпе-жектің басталуы мен аяқталуы
а) ұрыс басталар алдында қатысушылар алаңда белгіленген бастапқы позициялардың сызықтарында болады. Кілемдегі төреші төрешілер қатарына қосылады. Қызыл бұрыштағы спортшы төрешінің оң жағында кілемде, көк бұрыштағы спортшы сол жақта;
б) жекпе-жек төрешінің «ысқырық» командасынан басталып, «ысқырық» командасымен аяқталады.
3. Ұрыс ұзақтығы
а) жекпе-жек – 5 минутқа созылады;
жасөспірімдер үшін – 3 минут;
б) уақыт өткеннен кейін ұрыс жауынгерлердің жағдайына қарамастан тоқтатылады. Жекпе-жектің аяқталғаны туралы сигнал мен төрешілер командасы арасындағы кезеңдегі техникалық әрекеттер кілемде есептеледі, ал бұзушылықтар есепке алынады;
в) жауынгердің қорғаныс құралдарында бұзушылықтар болған жағдайда, жекпе-жек кемшіліктерді жою үшін тоқтатылады (секунданттың көмегіне рұқсат етіледі).
VI. ТЕХНИКАЛЫҚ ӘРЕКЕТТЕР
Техникалық әрекеттерге: қолмен, шынтақпен, тіземен және аяқпен соққы беру; лақтыру; ауырсыну және тұншығу тәсілдері жатады.
Соққы аймақтары: бас, кеуде, іш, дененің бүйір бөліктері, аяқтар.
1. Тыйым салынған тәсілдер мен әрекеттер
Ұрысты жүргізу кезінде мынадай тәсілдер мен іс-әрекеттерге тыйым салынады:
а) саусақтармен көзге соққы беру;
б) ауыртатын тәсілдер арқылы арналған мойынға, омыртқаға, білезікке, табанға;
в) жатқан қарсыласқа аяқпен секіру;
г) ішек, мойын, мойын, артқы және омыртқаға соққылар;
д) дулыға немесе дулыға торының артынан соғу;
ж) «тоқта» (ысқырық) командасынан кейін соққы беру және шабуыл жасау әрекеттерін жүргізу);
з) ұрыс кезінде алаңнан қасақана шығу;
и) өз қарсыласына, жарыс қатысушыларына, төрешілерге немесе көрермендерге қатысты тәртіпті бұзу, дөрекі, әдепсіз мінез-құлық;
к) команда өкілінің төреші, медициналық персонал немесе жарысты ұйымдастырушылар жұмысына дөрекі араласқаны үшін күрескерге ескерту беріледі.
2. Тыйым салынған әрекеттер үшін шеттету және шеттеу
Жауынгер алынады ұрыс немесе жарыстар (жарыс кезінде ойыннан шығару):
- қарсыласты ұрыстан алып тастайтын жарақат;
- қарсыласты жарыстан шығаратын жарақат;
- әдепті өрескел бұзу;
- алдын ала келісілген жағдайларды қоспағанда, марапаттау рәсіміне қатысудан бас тарту туралы шешім қабылдайды.
Жарыста ойыннан шығару жауынгердің жарыстағы орны анықталмайтындығын білдіреді.
3. Техникалық әрекеттерді бағалау
Жауынгерлердің техникалық әрекетін төрешілер кілемде бағалайды
Жекпе-жек аяқталады:
а) уақыт өткеніне байланысты;
б) жауынгерлердің бірінің айқын артықшылығы болған кезде;
в) жауынгерлердің бірі ойыннан шығарылған жағдайда;
г) қатысушылардың бірі алған жарақатына байланысты жекпе-жекті жалғастыру мүмкін еместігіне байланысты.
4. Айқын артықшылық беріледі
а) шабуылшы әрекеті үшін күрескер, оның қарсыласы қозғалыс үйлесімін жоғалтады және өзін қорғай алмайды – НОКАУТ;
б) жауынгер, қарсылас 2 нокдаун алған жағдайда;
в) ауыруды немесе тұншығуды орындаған жауынгер;
г) қарсыласы жекпе-жекті жалғастырудан бас тартқан балуан;
д) қарсыласы жекпе-жекке келмеген немесе ережелерді бұзғаны үшін шеттетілген жауынгер;
ж) қарсыласы жекпе-жекке қайта шақырылғаннан кейін 2 минут ішінде жекпе-жекке келмеген балуанға;
з) өкілі (секундант) спортшыны алып тастаған немесе жекпе-жекті жалғастырудан бас тартқан балуанға;
и) жауынгерге, 10 ұпай артықшылығы болған жағдайда;
й) ұрыс кезінде жарақат алуға әкелетін жауынгерлердің әрекеттерін бағалау.
Жарақаттың болуын, оның ауырлығын және жарақат алған қатысушының жекпе-жекті (жарысты) жалғастыру мүмкіндігін жарыстың дәрігері анықтайды. Жарақаттың кінәсін қазылар үштігі анықтайды.
- Ұпайларды есептеу тәртібі
| № р/с | Әрекеттерді бағалау | Балдар | |||
| 1 балл | 2 балла | Таза жеңіс | |||
| 1. | Қолмен соққылар | корпусқа | * | - | - |
| басқа | * | - | - | ||
| 2. | Қолмен және (немесе) аяқпен соққы беру сериясы | басқа | - | * | - |
| корпусқа | - | * | - | ||
| 3. | Аяқпен соққы беру | корпусқа | * | - | - |
| басқа | - | * | - | ||
| аяқтары бойынша бағаланбайды | |||||
| 4. | Ауырсыну әдістері ауыр қабылдауды орындау үшін спортшыға 20 секундтан артық уақыт берілмейді.Тапсыру туралы спортшының сигналынан кейін (дауыспен немесе қолмен немесе аяқпен мақтамен) есептеледі |
- | - | * | |
| 5. | Тұншықтыратын қабылдау | - | - | * | |
| 6. | Нокдаун Нокдаун кезінде техникалық әрекет үшін ұпайлар санына 2 ұпай қосылады |
- | * | - | |
| 7. | Нокаут | - | - | * | |
| 8. | Қармауышта лақтыруды орындауға лақтыру немесе партерде күресу 15 секундтан аспайды | Арқаға, бүйіріне құлап лақтыру | * | - | - |
| арқаға, бүйіріне құлаусыз лақтыру | - | * | - | ||
| Ескерту: соққылар жасалған кезде рұқсат етілген аймақтарға салынатын екпінді күшті соққылар ғана есептеледі. Ұстап алудағы, аяғындағы және "жату" жағдайындағы соққылар бағаланбайды, бірақ осындай соққылардың нәтижесінде алынған нокдаун мен нокаут бағаланады | |||||
| 9. | Ескерту тыйым салынған техникалық әрекет (ұпайлар қарсыласқа есептеледі) | бірінші рет-ескерту | - | - | - |
| екінші рет-1-ші ескерту | * | - | - | ||
| үшінші рет-2-ші ескерту | - | * | - | ||
| төртінші рет-3-ші ескерту, содан кейін дисквалификация | - | - | - | ||
| 10. | Егер ұрыс кезінде жауынгер екі аяғымен кілемнің шекарасынан шығып, оған ескерту жарияланды |
Егер ұрыс кезінде жауынгер кілемнің шекарасынан екі аяғымен шықты оған ескерту жарияланады кілемнің шекарасынан шыққан сайын жауынгерге ескерту жарияланады, ал оның қарсыласына берді 1 балл, кілемнің шет елге шығу санына қарамастан |
* | - | - |
| 11. | Шақыру бойынша кешіккені үшін немесе жабдық бойынша ескертулер жойылған кезде спортшыға жекпе-жек алдында хабарланады (ұпайлар қарсыласқа есептеледі) | 1 минутқа дейін - ескерту | - | - | - |
| 1 минуттан 1.30 минутқа дейін-1 ескерту | * | - | - | ||
| 1.30-дан 2 минутқа дейін - 2 ескерту | - | * | - | ||
| 2 минуттан артық 3-ші ескерту, одан кейін дисквалификациялау | - | - | - | ||
| 12. | Айқын артықшылық 10 ұпай айырмашылығымен беріледі | ||||
Жекпе - жектің тең есебімен жеңіс бірінші техникалық іс-қимыл бойынша беріледі.
VII. СПОРТШЫЛАРДЫҢ ЖАРАҚАТ АЛУҒА ӘКЕЛЕТІН ІС-ӘРЕКЕТТЕРІН ТӨРЕШІЛІК БАҒАЛАУ:
а) жарақаттың болуын, оның ауырлығын және жекпе-жекті жалғастыру мүмкіндігін жарыс дәрігері анықтайды. Жекпе-жектен босатуды Бас төреші немесе оның орынбасары дәрігердің қорытындысы негізінде бере алады;
б) тыйым салынған қабылдаудың салдарынан жарақат алған жауынгер, нәтижесінде қарсылас ұрысты жалғастыра алмайды, осы жекпе-жектен шеттетіледі және оған жеңіліс есептеледі, ал оның қарсыласы жеңіске жетеді.
в) егер жауынгер қарсыластың кінәсінен жарақат алса және ұрысты жалғастыра алмаса, оған жеңіліс есептеледі. Оның қарсыласына жеңіс беріледі;
г) егер екі жауынгер бір уақытта жарақат алса және жекпе-жекті жалғастыра алмаса (кінәлі), онда екеуіне де жеңіліс беріледі.
VIII. ЖЕҢІМПАЗДЫ АНЫҚТАУ
1. Командалық сынақпен жеке жарыстарда орындар командалардың сынақ құрамына кіретін қатысушылардың жеке нәтижелеріне байланысты анықталады. Қатысушылардың сынақ саны жарыс туралы Ережемен анықталады.
2. Командалық сынақ жеке жарыстар үшін қабылданған кез келген жүйе бойынша өткізілуі мүмкін және жарыстар туралы Ережемен анықталады.
Армия қоян-қолтық ұрысы
Жыл сайын Армия қоян-қолтық ұрысы (АҚҰ) әлемде танымал бола бастады. Бұл жекпе-жек өнері бірнеше прогрессивті түрлерді әмбебап байланыс элементтерімен біріктіреді. Басқаша айтқанда, Армия қоян–қолтық ұрысы - бұл бір уақытта Қорғаныс пен шабуылға арналған әдістер жиынтығы. Бүгін ол армия құрамаларында өсірілетін таза әскери спорт түрінен асып түсті.
Тарихы
Әскери-қолданбалы спорт түрі ретінде АҚҰ КСРО әуе-десанттық әскерлерінің бірінші чемпионаты өткізілгенде 1979 жылы құрылды. Жарыс жыл сайын өтті. АҚҰ бастаушы жауынгерлердің физикалық дайындығына енгізілген. Жас жауынгерлер үшін ол бірнеше жекпе-жектің элементтерінің - бокс, дзюдо, самбо, күрес және басқалардың қол жетімділігімен және үйлесімімен тартымды.
Негізгі ережелер
Спорттық АҚҰ басқа жекпе-жектен ерекшеленеді, ол қарсыласты қолдарымен, аяқтарымен, басымен және басымен аяқтауға мүмкіндік береді.
АҚҰ ережелері дзюдоға ұқсас. Жекпе-жек татамиде өтеді, үш минутқа созылатын бір раундтан тұрады. Оны төреші басқарады және бағалайды.
Жауынгердің міндеті - қарсыласты нокдаунға немесе нокаутқа жіберу, жекпе-жекті мерзімінен бұрын аяқтау. Соққылар үшін ұпайлар беріледі. Аяққа, денеге қолмен соққы беру-1 балл. Денеге соққы беру, қолды баспен ұру немесе екі аяқты кілемнен алып тастау үшін күрескер 2 ұпай алады. Ең көп саны – 3 балл, төреші басына соққы, нокдаун немесе өткір амплитудалық лақтыру үшін береді.
АҚҰ жарыстары, басқа жекпе-жектер сияқты, әртүрлі жас және салмақ санаттарында өткізіледі. Бұл спорттың өзіндік "дәреже кестесі" бар. Бірінші разряд-3-ші жасөспірімдік, құрметті атақ-халықаралық дәрежедегі спорт шебері.
Құрал-саймандар
Жарыстарда жауынгерлер белгілі бір жабдықты киеді. Бұл кимоно (добок және доги), фут-балуандар, төменгі аяғындағы жапсырмалар, іштегі раковина, қорғаныш көкірекше, краг қолғаптары, тізе, білек және шынтақ қорғанысы. Жауынгер металл торы бар дулыға жоқ дуэльге жіберілмейді, ал шыбықтар міндетті түрде аргон дәнекерлеуімен байланысты болуы керек, әйтпесе спортшы ауыр жарақат алуы мүмкін. Қолғап пен шлемді қоспағанда, қорғаныш киім кимоно астына киіледі.
Техника
АҚҰ - бұл толық байланыс спорт түрі, онда қолмен, аяқпен және баспен соғудың тамаша техникасы бар жауынгерлер жеңеді. Егер сіз оған жылтыратылған күрес техникасын және ауырсыну әдістерін шебер қолдануды қоссаңыз, онда мұндай күрескер жеңілмейтін болады. Бұған қарсыласпен нақты әскери қақтығыстар фактілері дәлел бола алады.
Алайда, АҚҰ - бұл әр түрлі техниканың симбиозы екенін түсінуге барлық спортшылар келе бермейді. Демек, жауынгерлердің схемалық бөлінуі – "күрескерлерге" – техниканы жақсы білетіндерге және" соққыларға " – соққының дәлдігі мен күшіне сенеді. Тәжірибе көрсеткендей, каратэшілер, боксшылар, кикбоксерлер белгілі бір қашықтықта бастама көтере алады. Орташа немесе жақын қашықтықта артықшылық "балуандарға"ауысады. Табысты күрескер болу үшін сіз "балуан" және "барабаншы"болуыңыз керек.
Тыйым салынған тәсілдер мен әрекеттер
• саусақтармен көзге соққы беру;
• тұншықтыратын қармаулар мен ауырсыну тәсілдерін (мойын, омыртқа, қол, табан) жүргізу;
• жатқан қарсыласқа аяқпен секіру;
• соққылары арқылы қашып үлгеруге, мойынға бойынша буындарға аяқ, ішкі санның жамбас бөлігі, желке, артқы омыртқа;
• тартпадағы ауырсыну әдістері;
• дулыға немесе маска дулыға торының артына іліңіз;
• "тоқта" командасынан кейін соққы беру және шабуыл жасау әрекеттерін жүргізу»;
• ұрыс кезінде алаңнан қасақана шығу;
• қарсыласына, жарыс қатысушыларына, төрешілерге немесе көрермендерге қатысты тәртіпті бұзу, дөрекі, әдепсіз мінез-құлық.
Лауазымы: ҚР ҚМ Кадр департаменті келісімшарт кызметінің сержанттар, қатардағы жауынгерлер және азаматтық персоналмен жұмыс бөлімінің сарапшысы (2020ж.10.11.)
Қатысушылардың әңгімелесуге жіберу туралы шешімі
Әңгімелесу және эссе өткізу кестесі
Айсұлтан Қазбекұлы Ахметбеков - ҚР ҚМ Кадрлар департаменті келісімшарт қызметінің сержанттар, қатардағы жауынгерлер құрамымен және азаматтық персоналмен жұмыс бөлімі сарапшысы (С-5 санаты) бос мемлекеттік әкімшілік лауазымына орналасуға конкурстық комиссияның оң қорытындысын алған кандидат. (2020ж. 18.11)
Осы жадынама жеке құрамға сыбайлас жемқорлықтың ұғымдарын, сыбайлас жемқорлық көрініс пайда болған кездегі әрекет ету тәртібін, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны және сыбайлас жемқорлық әрекеттерге көмектескені үшін жауапкершілікті түсіндіру мақсатында әзірленген.
Жадынама бірінші кезекте бәріне бағытталған, кімдер:
- пара алуды намыссыз, масқара қылмыс деп танитындар;
- алаяқтың және аферистің көмекшісі болмайтындар;
- әп-сәтте өзінің мүддесінен бас тартып, парақорлардың өршіп кетуіне жол бермейтіндер;
- өзінің мемлекетін жемқорлардың және ұрылардың озбырлығынан еріксіз көретіндер.
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 22-бабына сәйкес сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды өз құзыреті шегінде барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері мен лауазымды адамдар жүргізуге міндетті.
«Қазақстан Республикасында қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту және құқық қорғау қызметіне одан әрі жетілдіру жөніндегі қосымша шаралар туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 22 сәуірдегі № 793 Жарлығы бойынша мемлекеттік ұйымдардың басшыларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл үшін дербес жауаптылық белгіленіп, осы жөнінде тікелей міндет жүктелді.
2015 жылғы 18 қарашадағы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының ресми талқылауына сәйкес сыбайлас жемқорлық былай мазмұндалады:
Сыбайлас жемқорлық – жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестiрiлген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкiлеттiктерін және соған байланысты мүмкiндiктерiн жеке өзi немесе делдалдар арқылы жеке өзіне не үшінші тұлғаларға мүлiктiк (мүліктік емес) игiлiктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы, сол сияқты игiлiктер мен артықшылықтарды беру арқылы осы адамдарды параға сатып алу.
Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық – бұл үшін заңда әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылық белгіленген, сыбайлас жемқорлық белгілері бар құқыққа қайшы, кінәлі түрдегі іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік);
Егер Сізге пара ұсынса немесе Сізден параны қорқытып алса!
Парақорлық бұл сыбайлас жемқорлық көріністің кең тараған және қаупті түрі.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінде парақорлықпен байланысты үш қылмыс түрі қарастырылған:
- пара алу (366-бап);
- пара беру (367-бап);
- парақорлыққа делдал болу (368-бап).
Егер пара туралы айтатын болсақ, бұл бір жақта оны алушы бар (пара алушы) және екінші жақта оны беруші бар (пара беруші) болады.
Парақорлыққа делдал болуы да мүмкін.
Пара алу – бұл ең қауіпті лауазымды қылмыстардың бірі, әсіресе адамдар тобы алдын ала сөз байласып немесе қорқытып алу жолдарымен жасалса, лауазымды адамның заңды немесе заңсыз әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) нәтижесі бойынша артықшылық алуы және пайдасына жасалуы табылады.
Пара беру – лауазымды адамды қандайда бір артықшылық алуы және пайдасына заңды немесе заңсыз әрекеті (әрекетсіздігі) арқылы, жалпы қамқорлығына немесе қызметіне жол берушілікке бейімдеуге бағытталған қылмыс.
Парақорлыққа делдал болу – яғни пара алушыға және пара берушіге олардың арасындағы пара алу және беру туралы келісімге қол жеткізу немесе оны іске асыруға ықпал ету.
ПАРА БОЛУЫ МҮМКІН
Заттар – ақша, оның ішінде валюта, банктік чектер және бағалы қағаздар, құнды металлдан және тастардан жасалған бұйымдар, автокөліктер,азық-түліктер, бейнетехника және басқа да заттар, пәтерлер, саяжайлар, қала сыртындағы үйлер, гараждар, жер телімдері және басқа жылжымайтын мүліктер.
Қызмет көрсету және пайда – ем қабылдау, жөндеу және құрылыс жұмыстары, шипажайға және туристік жолдама, шетел сапарын төлеу, ойын-сауық және басқа шығындарды төлеу, тегін немесе кемітілген бағамен беру.
Жасырын (бүркемеленген) пара түрі – банктік көмек несиесін қарызға алу немесе жоқ несиені өтеу, тауарларды төлеу, тауарларды төмен бағамен сатып алу, тауарларды ең жоғарғы бағамен сатып алу, жалған еңбек шартын жасап жемқорға, оның туыстарына, достарына еңбек ақы төлеу, жеңіл несие алу, дәріс беру, мақалалар және кітаптар үшін қаламақыны аса көтеру, ойынханадағы «кездейсоқ» ұтыстар, жалдау ақысын жеңілдету, несие мөлшерінің пайызын көбейту және т.с.с.
Өздігінен пара алуды жүзеге асыру түрлері ол қызметі бойынша жалпы қамқорлыққа және қылмысқа жол беру.
Жалпы қамқорлық және қылмысқа жол беру мемлекеттік қызметке үйлеспейтін әрекет, яғни азаматтардың өзінің қабілеттілігі және кәсіби даярлығы бойынша мемлекеттік қызметке түсуге және мемлекеттік қызметте жоғарлауына құқылы.
Жалпы қамқорлыққа жөнсіз марапаттау, негізсіз кезексіз лауазымын жоғарлату, қажет етпейтін басқа да іс әрекеттеріне байланысты көтермелеулер жатады.
Қылмысқа жол беруге, мысалы, лауазымды адамның тиісті шаралар қабылдамауы немесе пара алушының немесе оның қарамағындағы адамдардың қызметіне, оның заңсыз әрекеттеріне шаралар қабылдамауы жатады.
Жалпы қамқорлығы және қылмысқа жол беруі бойынша пара алу келесі жағдайда болады:
- пара алушыда пара берушінің пайдасына жасаған немесе жасамаған әрекет (әрекетсіздік) мүмкіндігі сақталады;
- бұл мүмкіндік бақылаудың жоқтығынан немесе сол адамдардың арасындағы бағыныстылықтан пайда болады;
- екі адамда берілетін сыйды түсінуі қажет (сый түріндегі пара лауазымды адамның мінез-құлқына сәйкес беріледі).
ПАРА АЛҒАНЫ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІККЕ КІМ ТАРТЫЛУЫ МҮМКІН?
Пара алушыға мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берiлген адамның не оған теңестiрiлген адамның немесе жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адамның не лауазымды адамның, сол сияқты шет мемлекеттiң немесе халықаралық ұйымның лауазымды адамдары (әрі қарай – лауазымды адамдар) жатады.
Жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам – мемлекеттік функцияларды және мемлекеттік органдардың өкілеттіктерін тікелей орындау үшін Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының конституциялық және өзге де заңдарында белгіленген лауазымды атқаратын адам, оның ішінде Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаты, судья, сол сияқты Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік саяси лауазымды не «А» корпусының мемлекеттік әкімшілік лауазымын атқаратын адам.
ПАРА ҮШІН ЖАЗА
Пара алу (366-бап):
Лауазымды адамының пара берушiнiң немесе оның өкiлi болған адамдардың пайдасына жасаған әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн, егер мұндай әрекеттер (әрекетсiздiк) осы адамның қызметтiк өкiлеттiктерiне кiретiн болса не ол лауазымдық жағдайына байланысты осындай әрекеттерге (әрекетсiздiкке) ықпал жасай алатын болса, сол сияқты жалпы қамқорлығы немесе жол берушiлiгi үшiн өзiне немесе басқа адамдарға ақша, бағалы қағаздар, өзге мүлiк, мүлiкке құқық немесе мүлiк сипатындағы пайда түрiнде жеке өзi немесе делдал арқылы пара алуы - мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 50 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Айтарлықтай мөлшерде жасалған дәл сол iс-әрекет, сол сияқты заңсыз әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн пара алу - мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 60 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 3 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Параның айтарлықтай мөлшері болып 50-ден 3000 АЕК дейінгі ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүліктің немес мүлікті сипаттағы пайданың құны табылады.
Егер осы әрекеттер, қорқытып алу жолымен, адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен, iрi мөлшерде, бiрнеше рет жасалса, – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 70 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 7 жылдан 12 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Параның iрi мөлшері болып 3000-нан асастын 10 000 АЕК дейінгі ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүлiктiң немесе мүлiктiк сипаттағы пайданың құны табылады.
Егер осы әрекеттерді, қылмыстық топ жасаса, сол сияқтыаса ірі мөлшерде жасалса - мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 80 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 10 жылдан 15 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Параның аса iрi мөлшері болып 10 000 АЕК асатын ақша сомасы, бағалы қағаздардың, өзге де мүлiктiң немесе мүлiктiк сипаттағы пайданың құны табылады.
Егер сыйлықтың құны 2 АЕК аспаса, осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамның бiрiншi рет сыйлық түрiнде мүлiктi, мүлiкке құқықты немесе өзге де мүлiктiк пайданы алуы бұрын жасалған заңды әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн алдын ала уағдаластық болмаған кезде маңызы аз болуына байланысты қылмыс болып табылмайды және тәртiптiк немесе әкiмшiлiк тәртiппен қудаланады.
Пара беру (367-бап):
Лауазымды адамның жеке өзiне немесе делдал арқылы пара беру – мүлкi тәркiленiп немесе онсыз, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 20 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 3 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Айтарлықтай мөлшерде жасалған дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп немесе онсыз, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 30 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Егер ол әрекеттер адамдар тобының алдын ала сөз байласуымен, iрi мөлшерде, бiрнеше рет жасалса, – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 40 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 7 жылдан 12 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Осы әрекеттер аса iрi мөлшерде жасалса немесе оларды қылмыстық топ жасаса, – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 50 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 10 жылдан 15 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Лауазымды адам бұрын жасаған заңды әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн сомасы немесе құны 2 АЕК аспайтын сыйлықты бiрiншi рет беру, егер осы адам жасаған әрекеттер (әрекетсiздiк) алдын ала уағдаластықпен байланысты болмаса, қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпайды.
Пара берген адам, егер оған қатысты осы Кодекстiң 366-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адам тарапынан параны қорқытып алу орын алған болса немесе егер осы адам пара бергенi туралы құқық қорғау органына немесе арнаулы мемлекеттiк органға өз еркiмен хабарласа, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.
Парақорлыққа делдал болу (368-бап):
Парақорлыққа делдал болу – мүлкi тәркiленiп немесе онсыз, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 10 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 2 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Бiрнеше рет жасалған не қылмыстық топ немесе адам өзiнiң қызмет бабын пайдалана отырып жасаған дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, параның 20 еселенген сомасы мөлшерiнде айыппұл салуға не 6 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қылмыс жасалғаны туралы көрiнеу жалған сөз жеткiзу Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі бойынша қылмыс болып саналады және 3 жылдан 7 жылға дейін дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады (419-бап).
Пара тікелей берілуі мүмкін («егер мәселе біздің пайдаға шешілетін болса, онда ..... аласыз»), сондай-ақ жанама болуы мүмкін.
ПАРА ҰСЫНУДЫҢ КЕЙБІР ЖАНАМА БЕЛГІЛЕРІ
- Пара алуы мүмкін туралы әңгіме астарлы сипатта болады, пара беруші туралы сөз бір жақты пікір, ашық айтып көрсетілмейтін арыз, даулы мәселелерді дұрыс шешу кезінде ол оған ақша береді немесе қандайда бір қызмет көрсетеді, ешқандай «қауіпті» мәнерге жол бермейді.
- Әңгімелесу барысында куәгерлер немесе аудио, бейнетехникалар болған жағдайда пара беруші бұл мәселені басқа жағдайда (басқа уақытта, басқа жерде) талқылауға дайын екендігін қолмен немесе ымдау арқылы жеткізеді.
- Параның соммасын немесе сипатын дыбыстай алмағанда, қағаз бетіне сәйкес цифрларды жазу арқылы немесе калькуляторға немесе компьютерге цифрлар санын теру арқылы ықтимал пара алушыға көрсету.
- Пара алушы кенеттен әңгімесін үзіп мағлұматтар салынған папканы, конвертті, портфелды, оралған затты қалдырып сыпайы түрде бөлмеден (жайдан) шығып кетуі.
- Пара беруші өзіне тікелей байланысты емес мәселелерді дұрыс шешу үшін басқа адамның ұсынысына жүгінуі мүмкін.
ПАРА ҰСЫНУ НЕМЕСЕ ҚОРҚЫТЫП АЛУ ЖАҒДАЙЫ КЕЗІНДЕГІ СІЗДІҢ ІС-ӘРЕКЕТІҢІЗ
- өзін өте мұқият ұстау, сыпайы, жағымпазданбай, аңғырт пікірлерге жол бермей, пара беруші (параны қорқытып алушы) оны пара алуға дайын екендігі туралы ұғынбауға жол бермеу немесе пара алудан (беруден) үзілді-кесілді бас тарту;
- Сізге айтылған ұсыныстарды зейін салып тыңдап, айнытпай есте сақтауға (сомма мөлшері, тауардың атауы және қызмет түрі, мерзімі және параны беру тәсілі, комерциялық сатып алу түрі, мәселені жүйелі шешу);
- пара беру уақытын және орны туралы мәселелерді келесі әңгімеге дейін қалдыруға тырысу және келесі кездесуге Сізге жақсы таныс жерді ұсыныңыз;
- әңгімелесу кезінде бастаманы өзіңізге алмаңыз, көбінесе «тыңдаңыз», ықтимал пара алушыны (пара берушіні) «сөйлетіңіз», Сізге көп мағлұматтарды айтқызуға тырысыңыз;
- егер Сізде жаз құралы диктафон болған жағдайда пара ұсыну немесе оны қорқытып алу жағдайын (білдіртпей) жазып алыңыз.
ПАРАНЫ ҰСЫНУ НЕМЕСЕ ҚОРҚЫТЫП АЛУ ФАКТІСІ БОЛҒАННАН КЕЙІН СІЗ ҚАНДАЙ ШАРА ҚОЛДАНУЫҢЫЗ ҚАЖЕТ?
- Аталған факті туралы гарнизонның әскери полиция органдарына, жергілікті әскери прокуратура, ұлттық қауіпсіздік, әскери-тергеу органдарына немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметіне хабарлаңыз.
- Жергілікті билік органдары өкілдері (әкімшілік аппараты), құқық қорғау және арнайы орган және мемлекеттік мекемелер тарапынан пара ұсыну немесе қорқытып алу жағдайларында, Сіз тікелей құқық қорғау қызметкерлеріне, немесе мемлекеттік мекемелердің немесе осы органдардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы әрекет ету мәселелері жөніндегі қызметтік қауіпсіздік бөлімшелеріне олардың қызметкерлеріне қатысты арыздану.
- Құқық қорғау органдары басшыларына қабылдауына жазылып, онда Сізге пара ұсыну немесе қорқытып алу жөнінде арыздануыңызға болады.
- Сізге пара ұсыну немесе қорқытып алу фактісі жөнінде арызданып, онда нақты көрсетуге тиіссіз:
қай лауазымды адам (мекеменің атауын, лауазымын, аты жөнін, әкесінің аты жөнін тегін) Сізге пара ұсынғанын немесе қорқытып алғанын көрсетуге;
ұсынылған параның соммасын немесе қорқытып алу сипатын көрсетуге;
нақты қандай әрекетке (әрекетсіздікке) Сізден пара ұсынуы немесе қорқытып алуы туралы көрсетуге;
қай уақытта, қай жерде және қандай түрде тікелей пара беру болатыны жөнінде көрсетуге;
одан әры-қарай құқық қорғау органының нұсқауына сәйкес әрекет етуге;
белгіленген тәртіппен жолдауға.
БҰНЫ БІЛУ МАҢЫЗДЫ!
Қылмыстың жасалған орнына және уақытына қарамастан қылмыс туралы ауызша хабарламалар және жазбаша арыздар құқық қорғау органдарында тәулік бойы қабылданады.
Әскери полиция органдарының кезекші бөлімдері, әскери прокуратура органдарының қабылдау бөлмесі Сіздерді мұқият тыңдап ауызша немесе жазбаша түрде хабарлама алуға міндетті. Алайда Сіз хабарламаны қабылдаған қызметкердік тегіне, лауазымына және қызмет телефонына көңіл бөлуіңіз қажет.
Сіз өзіңіздің арызыңызды құқық қорғау органдарында тіркелгені туралы белгімен немесе талон-хабарламаның көшірмесін алуға құқылысыз, онда құқық қорғау органының мекенжайы, байланыс телефоны, хабарламаны қабылдаған қызметкер, оның қолы және қабылдаған күні туралы мәліметтер көрсетіледі.
Сізден қабылданған хабарлама (арыз) құқық қорғау органдарында шұғыл түрде тіркеледі және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес процессуальдық шаралар қолдау үшін жоғары тұрған басшылыққа баяндалады.
Құқық қорғау органынан Сіздің арызыңыз кімнің қарауына берілгені, қабылданып жатқан шаралар туралы және Сіздің құқықғыңыз бен мүддеңізге қатысты мәселелер бойынша толық ақпарат алу үшін құрылымдық бөлім басшылығының қабылдауына кіруді талап ету құқығыңыз бар.
Әскери бөлімдерде және басқа әскери мекемелерде орын алған заң бұзушылықтар жөнінде хабарлауға немесе кеңес алуға болады. Сондай-ақ әскери қызметшілер мен олардың отбасыларының әлеуметтік, еңбек, тұрғын-үй құқықығын бұзу және басқа бұзушылық фактілері жөнінде хабарлауға.
Егер Сізден пара беру хабарламасын (арызын) алудан бас тартса бұл заңсыз әрекетті жоғары тұрған органға шағым түсіруге, сондай-ақ құқық қорғау органдары қызметкерлерінің заңсыз әрекеті туралы жоғары тұрған органға шағымдануға, құқық қорғау органының және күштік құрылымдардың әрекеттеріне прокурорлық қадағалау жүргзіуге шағымдануға құқылысыз.
ҚОРҒАНЫС МИНИСТРЛІГІНІҢ СЕНІМ ТЕЛЕФОНЫ:
8 (7172) – 54 – 19 – 25, Call-center 72 – 15 – 11 .
Қорғаныс министрлігінің mod.gov.kz сайтында «сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл» арнайы тарауы қызмет атқаруда, оның ішінде Қарулы Күштердегі сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы бейне және фотоматериалдарды қоса ұсынумен орналастыруға болады.
ТАҒЫ ҚАНДАЙ ҚЫЛМЫСТАР СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ЖАТАДЫ?
Парақорлықтан басқа да келесі әрекеттер сыбайлас жемқорлық қылмыстарға жатады:
Кiнәлiге сенiп тапсырылған бөтен мүлiктi иемденiп алу немесе талан-таражға салу, егер лауазымды адам, өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (189-бап 3-бөлік 2-тармақ), – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, жымқырылған мүліктің 10 еселенгеннен 20 еселенгенге дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға не 2 жылдан 7 жылға дейінгі мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Алаяқтық, яғни бөтеннiң мүлкiн жымқыру немесе алдау немесе сенiмдi терiс пайдалану жолымен бөтен мүлiкке құқықты иемдену, лауазымды адам жасаған алаяқтық, егер ол өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (190-бап 3-бөлік 2-тармақ) - мүлкi тәркiленіп, 3 жылдан 7 жылға дейінгі мерзiмге бас бостандығынан айыруға, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, жымқырылған мүліктің 10 еселенгеннен 20 еселенгенге дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға не үш жылдан жеті жылға дейінгі мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Мүлiктiк пайда алу мақсатында жеке кәсiпкерлiк субъектiсiнiң iс жүзiнде жұмыстар орындалмай, қызметтер көрсетiлмей, тауарлар тиеп-жөнелтiлмей шот-фактура жазу бойынша әрекеттердi азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке iрi залал келтiрiп жасауы, лауазымды адам жасаған iс-әрекет, егер ол өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (216-бап 2-бөлік 4-тармақ) – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 5000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қаржылық (инвестициялық) пирамиданы құру, яғни тартылған қаражатты қабылданған мiндеттемелердi қамтамасыз ететiн кәсiпкерлiк қызметке пайдаланбай, жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ақшасын немесе өзге мүлкiн не оған құқығын қайта бөлу және бiр қатысушыларды басқалардың жарналары есебiнен байыту арқылы осы активтердi тартудан табыс алу (мүлiктiк пайда табу) жөнiндегi қызметтi ұйымдастыру, сол сияқты қаржылық (инвестициялық) пирамидаға немесе оның құрылымдық бөлiмшесiне басшылық ету, лауазымды адам жасаған iс-әрекеттер, егер олар өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (217-бап 3-бөлік 3-тармақ), – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 5 жылдан 10 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады
Қаржылық (инвестициялық) пирамиданы құруға дем берушiлiк немесе оған немесе оның құрылымдық бөлiмшесiне басшылық ету туралы өз еркiмен мәлiмдеген, сондай-ақ оның қызметiн ашуға немесе жолын кесуге белсендi түрде ықпал еткен, қаржылық (инвестициялық) пирамиданы ұйымдастырушыдан басқа адам, егер оның әрекеттерiнде өзге қылмыс құрамы болмаса, қылмыстық жауаптылықтан босатылады.
Қылмыстық жолмен алынған ақшаны және (немесе)өзге мүлікті заңдастыру (жылыстату), яғни қылмыстық құқық бұзушылықтардан түскен табыстар болып табылатын мүлікті конверсиялау немесе аудару түрінде мәмілелер жасасу арқылы қылмыстық жолмен алынған ақшаны және (немесе) өзге мүлікті заңды айналымға тарту не мұндай мүлікті иелену және пайдалану, егер мұндай мүліктің қылмыстық құқық бұзушылықтардан түскен табыстар болып табылатыны белгілі болса, оның шынайы сипатын, көзін, орналасқан жерін, оған билік ету, оны ауыстыру тәсілін, мүлікке құқықтарды немесе оның тиесілігін жасыру немесе жасырып қалу, сол сияқты қылмыстық жолмен алынған ақшаны және (немесе) өзге мүлікті заңдастыруға делдалдық ету, егер бұл iс-әрекеттер айтарлықтай мөлшерде жасалса, лауазымды адам жасаған iс-әрекеттер, егер олар өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (218-бап, 3-бөлік 1-тармақ) – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 3 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады
Экономикалық контрабанда, яғни кедендiк бақылаудан тыс немесе одан жасырын не құжаттарды немесе кедендiк сәйкестендiру құралдарын алдап пайдалану арқылы жасалған не декларациялаусыз немесе анық емес декларациялаумен ұштасқан, iрi мөлшерде тауарларды немесе өзге де заттарды, оның iшiнде осы Кодекстiң 286-бабында көрсетiлгендерiн қоспағанда, кедендiк шекара арқылы өткiзуге тыйым салынған немесе өткiзу шектелген, кедендiк шекара арқылы өткiзудiң арнайы қағидалары белгiленген тауарларды, заттар мен құндылықтарды Еуразиялық экономикалық одағының кедендiк шекарасы арқылы өткiзу, лауазымды адамдар жасаған iс-әрекеттер, егер олар өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (234-бап 3-бөлік 1-тармақ) – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 3 жылдан 8 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Рейдерлiк, яғни Жоғары органның шешiм қабылдауы кезiнде жиналыстың, отырыстың хаттамаларына, олардан үзiндi көшiрмелерге дауыс берушiлердiң саны, кворум немесе дауыс беру нәтижелерi туралы көрiнеу анық емес мәлiметтердi енгiзу не дауыстар санауды немесе дауыс беруге арналған бюллетеньдердiң есебiн көрiнеу дұрыс емес жүргiзу, акционердiң, қатысушының, басқару органы мүшесiнiң немесе атқарушы орган мүшесiнiң дауыс беруге нақты қолжетiмдiлiгiн бұғаттау немесе шектеу, жиналыстың, отырыстың өтуi туралы мәлiметтердi хабарламау не жиналыстың, отырыстың өтетiн уақыты мен орны туралы анық емес мәлiметтердi хабарлау, көрiнеу жалған сенiмхатпен акционердiң, қатысушының немесе басқару органы мүшесiнiң атынан дауыс беру жолымен, дауыс беру нәтижелерiн қасақана бұрмалау не құқықты еркiн iске асыруға кедергi келтiру нәтижесiнде, бағалы қағаздарды артықшылықпен сатып алу құқығын бұзу, шектеу немесе оған қысым жасау, сол сияқты бағалы қағаздарды артықшылықпен сатып алу құқығын iске асыру кезiнде қасақана кедергiлер келтiру жолымен заңды тұлғадағы қатысу үлесiне меншiк құқығын, сол сияқты заңды тұлғаның мүлкi мен бағалы қағаздарын заңсыз иемдену немесе заңды тұлғаның үстiнен бақылау орнату не азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтарына немесе заңмен қорғалатын мүдделерiне не қоғамның, лауазымды адам жасаған iс-әрекеттер, егер олар өзiнiң қызмет бабын пайдалануымен ұштасса (249-бап 3-бөлік 2-тармақ), – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 7 жылдан 10 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Заңсыз ойын бизнесін ұйымдастыру, яғни ойын мекемесiн заңсыз ашу не ұстау немесе ойын бизнесi саласындағы қызметтi заңсыз ұйымдастыру, сол сияқты заңсыз ойын бизнесi үшiн үй-жайлар беру не Қазақстан Республикасының ойын бизнесi туралы заңнамасында белгiленген орындардан тыс құмар ойындарын ұйымдастыру және өткiзу не ойын бизнесi саласындағы қызметi лицензиясыз жүзеге асыру, лауазымды адам өзi немесе сенiм бiлдiрген адам арқылы заңда белгiленген тыйым салуға қарамастан жасаған iс-әрекеттер, егер бұл iс-әрекеттер мұндай қызметте жеңiлдiктер мен артықшылықтар берумен немесе өзге нысандағы жақтаушылығымен байланысты болса (307-бап 3-бөлік 3-тармақ), – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 4 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Кәсіпкерлік қызметке заңсыз қатысу (364-бап), яғни лауазымды адамның кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын ұйым құруы не мұндай ұйымды басқаруға заңда белгiленген тыйым салуға қарамастан, жеке өзi немесе сенiм бiлдiрген адам арқылы қатысуы, егер бұл iс-әрекеттер мұндай ұйымға жеңiлдiктер мен артықшылықтар беруге немесе өзге де нысандағы жақтаушылыққа байланысты болса – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 1 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не төрт жүз сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не 1 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Лауазымды адам жасаған дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 4 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не бір мың сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға не 4 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі жасау (365-бап), яғни дара кәсiпкердiң немесе ұйымдық-құқықтық нысанына немесе меншiк нысанына қарамастан коммерциялық ұйымның құқықтары мен заңды мүдделерiн шектеу, сол сияқты дара кәсiпкердiң немесе коммерциялық ұйымның дербестiгiн шектеу не қызметiне өзгедей түрде заңсыз араласу, егер бұл iс-әрекеттердi мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берiлген адам не оған теңестiрiлген адам өздерiнiң қызметтiк өкiлеттiктерiн өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында қызмет мүдделерiне қайшы пайдаланып жасаса, eгep бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiне не қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiне елеулi зиян келтiруге әкеп соқса – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 2 000 дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не екi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Лауазымды адам жасаған дәл сол iс-әрекет, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған, iрi мөлшерде жасалған дәл сол iс-әрекеттер – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 5 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Дәл сол іс-әрекет жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам жасаған, аса iрi мөлшерде жасалған, қылмыстық топ жасаған не қылмыстық топтың мүддесiне орай жасалған iс-әрекеттер – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қызметтiк жалғандық жасау (369-бап), яғни мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берiлген адамның не оған теңестiрiлген адамның ресми құжаттарға көрiнеу жалған мәлiметтердi eнгiзуi не аталған құжаттарға олардың шынайы мазмұнын бұрмалайтын түзетулер енгiзуi не көрiнеу жалған немесе қолдан жасалған құжаттар беруi, егер бұл iс-әрекеттер өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында жасалған болса – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 2 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не алты жүз сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не 2 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Егер оны жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам жасаса – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Қызметтегi әрекетсiздiк (370-бап), яғни лауазымды адамның өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн орындамауы, егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн не қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн елеулi түрде бұзуға әкеп соқса – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 2 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 600 сағатқа дейінгі мерзімге қоғамдық жұмыстарға тартуға не 2 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Жауапты мемлекеттiк лауазымды атқаратын адам жасаған дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 5 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 5 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Ауыр зардаптарға әкеп соққан iс-әрекеттер – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Билiктi терiс пайдалану, бастықтың немесе лауазымды адамның билiктi немесе қызмет бабын өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында қызмет мүдделерiне қайшы терiс пайдалануы, егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн не қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн елеулi түрде бұзуға әкеп соқса (450-бап), – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 4 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 4 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады
Ауыр зардаптарға әкеп соққан дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 4 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Билiктi немесе қызметтiк өкiлеттiктердi асыра пайдалану, яғни бастықтың немесе лауазымды адамның өзiнiң құқықтары мен өкiлеттiктерiнiң шегiнен анық шығатын, азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн не қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн елеулi түрде бұзуға әкеп соққан әрекеттер жасауы, ауыр зардаптарға әкеп соққан не, өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында жасалған дәл сол iс-әрекет (451-бап 2-бөлік 2-тармақ) – мүлкi тәркiленiп, 5 жылдан 7 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Билiктiң әрекетсiздiгi, яғни бастықтың немесе лауазымды адамның өзi немесе басқа адамдар немесе ұйымдар үшiн пайда мен артықшылықтар алу не басқа адамдарға немесе ұйымдарға зиян келтiру мақсатында өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн орындамауы, егер бұл азаматтардың немесе ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн не қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн елеулi түрде бұзуға әкеп соқса (452-бап) – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 3 000 АЕК дейiнгi мөлшерде айыппұл салуға не сол мөлшерде түзеу жұмыстарына не 3 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
Ауыр зардаптарға әкеп соққан дәл сол iс-әрекет – мүлкi тәркiленiп, белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан өмiр бойына айыра отырып, 4 жылдан 8 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
ҚАНДАЙ ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАР СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ЖАТАДЫ?
Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне әкімшілік сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың келесі іс-әрекеттері енгізілді:
Жеке тұлғалардың мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген тұлғаларға немесе оларға теңестiрiлген тұлғаларға заңсыз материалдық сыйақы, сыйлықтар, жеңiлдiктер беруi не қызметтер көрсетуі, егер бұл әрекеттерде қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгiлерi болмаса (676-бап), – 200 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген тұлғаның не оған теңестiрiлген тұлғаның жеке өзi немесе делдал арқылы заңсыз материалдық сыйақыны, сыйлықтарды, жеңiлдiктерді не көрсетілетін қызметтерді ұсынған тұлғалардың пайдасына әрекеттерi (әрекетсiздiгi) үшiн осыларды алуы, егер мұндай әрекеттер (әрекетсiздiк) мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген тұлғаның не оған теңестiрiлген тұлғаның қызметтiк өкiлеттiктерiне кiретiн болса, егер бұл әрекеттерде қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгiлері болмаса (677-бап), – 600 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Заңды тұлғалардың мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген тұлғаларға немесе оларға теңестiрiлген тұлғаларға заңсыз материалдық сыйақы, сыйлықтар, жеңiлдiктер беруi не қызметтер көрсетуі, егер бұл әрекеттерде қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгiлерi болмаса (678-бап), – 750 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Әкiмшiлiк жаза қолданылғаннан кейiн бiр жыл iшiнде қайталап жасалған әрекеттер – 1500 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мемлекеттiк органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының өздерiне заңнамада жүктелген функциялардан тыс кәсiпкерлiк қызметпен айналысуы не белгiленген қаржыландыру көздерiнен басқа материалдық игiлiктер мен артықшылықтар қабылдауы (679-бап), – осы ұйымдардың басшыларына 600 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мемлекеттік органдар, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдары басшыларының не жауапты хатшыларының немесе Қазақстан Республикасының Президентi айқындайтын өзге де лауазымды адамдарының сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға кiнәлi, өздерiне бағынысты адамдарға қатысты өз өкiлеттiктерi шегiнде шаралар қолданбауы не көрсетілген шараларды сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнаманы бұза отырып қолдануы не кiнәлi тұлғалардың тұрғылықты жерi бойынша салық органдарына тиiстi ақпаратты ұсынбауы (680-бап), – 100 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мемлекеттiк органдар, мекемелер мен кәсiпорындар басшысының не ұлттық компаниялар, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық холдингтер, ұлттық даму институттары, сондай-ақ олардың еншiлес ұйымдары басшысының бұрын сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған адамдарды жұмысқа қабылдауы (681-бап), – 100 АЕК мөлшерiнде айыппұл салуға әкеп соғады.
КІРІСТІ РЕСМИ МӘЛІМДЕУ – МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТКЕРДІҢ МІНДЕТТІ !
Сыбайлас жемқорлықты ескерту мақстында мемлекеттік кіріс органына кірістері мен мүлкі туралы декларацияны тапсыру «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 11-бабында көрсетілген қаржылық бақылау шаралары болып табылады.
Аталған талаптар мемлекеттік немесе оған теңестіріліген қызметті атқаратын адамдарға қатысты емесе, сондай-ақ олардың жұбайларынада қолданылады.
Аталған Заң талаптарынының орындалуын қадағалау мемлекеттік органдардың тиісті басшыларына жүктелген, оның ішінде әскери қызмет атқарушыларда көрсетілген.
Кірістері мен мүлкі туралы декларацияны ұсынбауы немесе осындай декларацияны толық емес, анық емес мәліметтерді ұсынуы, егер істелген әрекетте қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері болмаса әкімшілік жауаптылыққа әкеп соғады.
«Әкімшілік құқық бұзушылық» Кодексінің 274-бабына сәйкес мемлекеттік лауазымды атқаратын адамның, мемлекеттік қызметтен теріс себептермен босатылған адамның, сол сияқты аталған адамдардың жұбайының (зайыбының) салық салу объектілері болып табылатын кірістер мен мүлік туралы декларацияларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімдерде қасақана ұсынбауы – 50 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
Әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жылдың ішінде қайталап жасалған әрекет – 200 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
Мазмұндалғандар негізінде әскери қызметшілер және олардың жұбайлары құзырлы органға мезгілінде, яғни жыл сайын 31 наурызына дейін өткен жылдың кірістері мен мүлкі туралы декларацияны тапсыру қажеттілігін естеріңізге саламыз.
2020 жылғы 1 қаңтардан бастап кірістер мен мүлік туралы декларацияны ұсыну мерзімдері:
қағаз жеткізгіште ұсынылған жағдайда – есепті күнтізбелік жылдан кейінгі жылдың 15 шілдесінен кешіктірілмей;
электрондық түрде ұсынылған жағдайда – есепті күнтізбелік жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегінен кешіктірілмей ұсынылады.
МЕМЛЕКЕТТІК ФУНКЦИЯЛАРДЫ ОРЫНДАУМЕН СЫЙЫСПАЙТЫН ҚЫЗМЕТТЕР?
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 13-бабына сәйкес лауазымды адамдарға, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкiлеттiк берілген адамдарға, теңестiрiлген адамдарға тыйым салынады:
1) егер шаруашылық етуші субъектіні басқару немесе басқаруға қатысу ҚР заңдарына сәйкес олардың лауазымдық міндеттеріне кірмейтін болса, шаруашылық етуші субъектіні басқаруға өз бетінше қатысуға, мүліктік немесе өзге де игіліктер алу мақсатында өздерінің қызметтік өкілеттіктерін құқыққа сыйымсыз пайдалану арқылы ұйымдардың немесе жеке тұлғалардың материалдық мүдделерін қанағаттандыруға жәрдемдесуге;
2) ашық және аралық инвестициялық пай қорларының пайларын, ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығында облигацияларды, ұйымдастырылған бағалы қағаздар нарығында коммерциялық ұйымдардың акцияларын (ұйымдардың дауыс беретін акцияларының жалпы санының бес пайызынан аспайтын көлемде жай акцияларды) сатып алуды және (немесе) өткізуді қоспағанда, кәсіпкерлік қызметпен айналысуға;
3) педагогтік, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметті қоспағанда, ақы төленетін басқа да қызметпен айналысуға тыйым салынады.
Осы талапты бұзғандар жұмыстан шығарылады немесе тиiстi функцияларды орындаудан босатылады.
Өздеріне меншік құқығымен тиесілі тұрғын үйді мүліктік жалдауға (жалға) беруге және осындай тапсырудан кіріс алуға рұқсат берілген.
Лауазымға кіріскен күннен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде, заңды түрде тиесілі ақшаны, облигацияларды, ашық және аралық инвестициялық пай қорларының пайларын, сондай-ақ мүліктік жалдауға берілген мүлікті қоспағанда, өздеріне тиесілі, пайдаланылуы кіріс алуға әкелетін мүлікті, осы функцияларды орындау уақытында сенімгерлік басқаруға беруге міндетті.
Мүлiктi сенiмгерлiк басқару шарты нотариаттық куәландырылуға жатады.
Көрсетілген міндеттемелерді орындамауы әскери қызмет атқаруын тоқтату үшін негіз болып табылады.
Акцияларды сатып алған жағдайда, ҚР заңдарында белгіленген тәртіппен, сатып алған күннен бастап күнтізбелік 30 күн ішінде оларды сенімгерлік басқаруға беруге және жұмыс орны бойынша персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) шартты нотариат куәландырғаннан кейін он жұмыс күні ішінде мүлікті сенімгерлік басқаруға арналған шарттың нотариаттық куәландырылған көшірмесін ұсынуға міндетті.
ТАҒЫ ҚАНДАЙ ШЕКТЕУЛЕР БАР?
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 14-бабына сәйкес жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдар, мемлекеттiк функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдар және мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдарға теңестірілген адамдар, лауазымды адамдар өздерiнiң жақын туыстары (ата-аналары )ата-анасы), балалары, асырап алушылары, асырап алынғандары, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары), аталары, әжелері, немерелері) немесе жұбайы (зайыбы), сондай-ақ жекжаттары атқаратын лауазымдарға тiкелей бағынысты лауазымдарды атқара алмайды.
Заңмен аталған жолсыздық анықталған кезден бастап үш айдың iшiнде оны өз еркiмен жоюға мүмкіндік береді.
Егер олар аталған жолсыздық анықталған кезден бастап үш айдың iшiнде оны өз еркiмен жоймаса, мұндай бағыныстылықта болуына жол бермейтiн қызметке ауыстырылуға тиiс, ал бұлайша ауыстыру мүмкiн болмаған жағдайда бұл қызметшiлердiң бiреуi қызметiнен босатылуға немесе аталған мiндеттерден өзгедей түрде босатылуға тиiс.
Егер мүдделер қақтығы болса лауазымдық міндеттерін атқаруыға тиым салынады - жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, оларға теңестірілген адамдардың, лауазымды адамдардың жеке мүдделері мен олардың лауазымдық өкілеттіктері арасындағы қайшылық, мұндай жағдайда осы аталған адамдардың жеке мүдделері олардың өздерінің лауазымдық өкілеттіктерін тиісінше орындамауына әкеп соғуы мүмкін.
Аталған адамдар мүдделер қақтығысын болғызбау және шешу бойынша шаралар қабылдауға тиіс.
Олар тікелей басшысына не өздері жұмыс істейтін ұйымның басшылығына туындаған мүдделер қақтығысы туралы немесе оның туындау мүмкіндігі туралы, өздеріне бұл жөнінде мәлім болысымен жазбаша нысанда хабарлауға міндетті.
Тікелей басшысы не ұйымның басшылығы аталған адамдардың өтініштері бойынша немесе басқа да көздерден ақпарат алған кезде мүдделер қақтығысын болғызбау және реттеу бойынша мынадай шараларды уақтылы қабылдауға:
1) аталған адамдарды лауазымдық міндеттерін орындаудан шеттетуге және мүдделер қақтығысы туындаған немесе туындауы мүмкін мәселе бойынша лауазымдық міндеттерді орындауды басқа адамға тапсыруға;
2) лауазымдық міндеттерін өзгертуге;
3) мүдделер қақтығысын жою бойынша өзге де шаралар қабылдауға міндетті.
Мемлекеттік қызметкер, тікелей басшысы не ұйымның басшылығы мүдделер қақтығысын болғызбау және реттеу бойынша шаралар қабылдамаған жағдайда тәртіптік жауаптылыққа тартылады.
Мүліктік және мүліктік емес игіліктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында, ресми таратылуға жатпайтын қызметтік және өзге де ақпаратты пайдалануға тыйым салынады.
Сонымен, ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 504-бабының 6-тармағына сәйкес таратылуы шектеулі қызметтік ақпаратпен жұмыс істеу бойынша белгіленген талаптарды оған кәсіптік немесе қызметтік жұмысына байланысты рұқсат берілген адамдардың осы мәліметтердің жария етілуіне немесе жоғалуына әкеп соққан бұзушылық, 15 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
ҚР заңнамасына сәйкес қызметтік өкілеттіктерін орындауына байланысты сыйлықтар қабылдау бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдайды, оларды сақтамау, қылмыстық жазаланатын іс-әрекет және әкімшілік құқық бұзушылық белгілері болмаған жағдайда, олардың мемлекеттік қызметті немесе өзге де тиісті қызметті тоқтатуы үшін негіз болып табылады.
СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ЖАҒДАЙ ТУҒЫЗАТЫН ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАРҒА НЕ ЖАТАДЫ ЖӘНЕ ОЛАР ҮШІН ҚАНДАЙ ЖАУАПКЕРШІЛІК КӨЗДЕЛГЕН?
«Мемлекеттік қызмет туралы» Заңының 50-бабына сәйкес мемлекеттік қызметшілердің іс-әрекеттері мемлекеттік қызметке кір келтіретін тәртіптік теріс қылықтар болып танылады:
1) басқа мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың қызметiне құқыққа сыйымсыз араласуы;
2) өзінің лауазымдық өкілеттіліктерін жеке өзінің не жақын туыстары мен жекжаттарының материалдық мүдделерiн қанағаттандырумен байланысты мәселелердi шешу кезiнде пайдалануы;
3) мемлекеттік қызметке кіру және мемлекеттік қызмет бабында ілгерілету кезінде заңда көзделмеген артықшылар беруі (тамыр-таныстық, отбасылық жақындық);
4) шешiмдерді дайындау мен қабылдау кезiнде жеке және (немесе) заңды тұлғаларға құқыққа сыйымсыз қолдау көрсетуі;
5) кәсіпкерлік және кіріс алумен байланысты өзге тде қызметті жүзеге асыруда кiмге болмасын заңнамада көзделмеген кез келген жәрдем көрсетуі;
6) мемлекеттiк функцияларды орындау кезінде алынған ақпаратты, егер мұндай ақпарат ресми таратылуға жатпайтын болса, жеке немесе топтық мүдде үшін пайдалануы;
7) ҚР заңнамасында жеке және заңды тұлғаларға ұсынылуы көзделген ақпаратты беруден негізсіз бас тартуы не оны кешіктір беруі, анық емес немесе толық емес ақпарат беруі;
8) ҚР заңнамасында жеке немесе заңды тұлғалардың ұсынуы көзделмеген ақпаратты олардан талап етуі;
9) мемлекеттiк қаржылық және материалдық ресурстарды жекелеген кандидаттардың сайлау қорларына беруі;
10) ресми адамдардың лауазымдық өкiлеттiктерiн пайдалана отырып, мүлiктiк пайда, игiлiктер не артықшылықтар алу үшiн аталған адамдарға сыйлықтарды тарту етуі және қызметтік емес қызметтер көрсетуі;
11) жеке және заңды тұлғаларға құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыруына ашық кедергi жасауы;
12) жеке кәсіпкерлік субъектілеріне қатысты Кәсіпкерлік кодексі 151-бабының 1), 2), 3), 4) және 7)тармақшаларында, 156-бабы 2-тармағының 2), 6) және 8) тармақшаларында белгіленген тексерулерді ұйымдастыру мен жүргізуге қойылатын талаптарды өрескел бұзуы;
13) кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға осындай қызметті мемлекеттік реттеу, сондай-ақ бақылау мен қадағалау өкілеттіктерін беруі;
14) мемлекеттік барлау және қадағалау функцияларын мемлекеттік орган мәртебесі жоқ ұйымдарға беруі;
15) жоғары тұрған немесе төмен тұрған не қызмет жұмыс бабында олармен өзгеше тәуелділікте болатын лауазымды адамдармен ақшалай немесе өзге де мүліктік сипаттағы құмар ойындарға қатысуы;
16) егер заңнамада өзгеше көзделмесе, өздерінің мемлекеттік немесе соған теңестірілген функцияларын атқарғаны үшін өзі оларда тиісті функциялар атқармайтын ұйымдардан, сондай-ақ жеке тұлғалардан ақша, көрсетілген қызметтер түрінде және өзге де нысандарда кез келген сыйақыны қабылдауы.
Мемлекеттік қызметшінің шотына осы адам білмей келіп түскен ақша, сондай-ақ ол тиісті функцияларын осы тармақшаның бірінші абзацын бұза отырып атқаруына байланысты алған қаражат олар анықталғаннан кейін екі аптадан аспайтын мерзімде тиісті мемлекеттік кіріс органына мұндай қаражаттың түсуінің мән-жайлары туралы түсініктеме ұсыныла отырып, республикалық бюджетке аударылуға жатады;
17) өздерінің мемлекеттік немесе оған теңестірілген функцияларын атқаруға байланысты қызмет бабында өздеріне тауелді мемлекеттік қызметшілерден және өзге адамдардан жалпы қамқорлығы немесе қызмет бабында бетімен кетушілік үшін сыйлықтарды немесе көрсетілген қызметтерді қабылдауы.
Мемлекеттік қызметші білмей келіп түскен, сондай-ақ ол тиісті функцияларын осы тармақшаның бірінші абзацын бұза отырып атқаруына байланысты алған сыйлықтар жеті күн мерзімде арнаулы мемлекеттік қорға өтеусіз тапсыруға жатады, ал мемлекеттік қызметшіге нақ сондай мән-жайларда көрсетілген қызметтер үшін ол республикалық бюджетке ақша аудару жолымен ақы төлеуге тиіс.
Өзіне сыйлықтар келіп түскен мемлекеттік қызметші жоғарғы тұрған лауазымды адамның келісімімен оларды қордан тиісті жерде қолданылып жүрген нарықтық бөлшек сауда бағасы бойынша сатып алуға құқылы. Сыйлықтарды сатудан түскен ақшаны арнаулы мемлекеттік қор республикалық бюджетке аударылды;
18) шетелдік те, Қазақстан Республикасының да жеке және заңды тұлғалары есебінен мемлекетшілік және шетелдік туристік, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруларды қабылдауы, оған мыналар:
жұбайының (зайыбының), туыстарының өз есебінен шақыру бойынша;
егер олармен алдағы қарым-қатынастар шақырылатындардың қызметтік іс-әрекеті мәселелерін қозғамаса, өзге де жеке тұлғалардың шақыруы бойынша (жоғары тұрған лауазымды адамның немесе органның келісімімен);
Қазақстан Республикасының халықаралық шартарына сәйкес немесе Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары мен шет мемлекеттердің мемлекеттік органдары арасындағы өзара уағдаластық бойынша тиісті мемлекеттік органдардың және (немесе) халықаралық ұйымдардың қаражаты есебінен жүзеге асырылатын;
Жоғары тұрған лауазымды адамның не органның келісімімен ғылыми, спорттық, шығармашылық, кәсіби, гуманитарлық іс-шараларға қатысу үшін ұйымдардың қаражаты есебінен жүзеге асырылатын сапарлар, оның ішінде очындай ұйымдардың жарғылық қызметі шеңберінде жүзеге асырылатын сапарлар, оның ішінде осындай ұйымдардың жарғылық қызметі шеңберінде жүзеге асырылатын сапарлар қосылмайды;
19) кредиттер, несиелер алуда, бағалы қағаздарды, жылжымайтын және өзге де мүлікті сатып алуда заңнамада көзделген артықшылықтарды пайдалануы.
Мемлекеттік қызметшінің отбасы мүшелері осы адам қызмет бабында солармен байланысты болатын шетелдік те, Қазақстан Республикасының да жеке және заңды тұлғалары есебінен сыйлықтарды және көрсетілетін қызметтерді, туристік, емдеу-сауықтыру және өзге де сапарларға шақыруларды қабылдауға құқылы емес. Мемлекеттік қызметші өзінің отбасы мүшелері заңсыз алған сыйлықтарды жеті күн мерзімде арнаулы мемлекеттік қорға өтеусіз тапсыруға және өзінің отбасы мүшелері құқыққа сыйымсыз пайдаланған қызметтер құнын республикалық бюджетке ақша аудару жолымен өтеуге міндетті.
Мемлекеттік қызметшінің осы Заңның 50-бабы 1-тармағының 1), 2), 7), 8), 10), 11), 12) және 15) тармақшаларында көрсетілген тәртіптік теріс қылықтың қайсыбірін жасауы, егер ол қылмыстық жазаланатын іс-әрекет не әкімшілік құқық бұзушылық белгілерін қамтымаса, мемлекеттік лауазымын төмендетуге, ал төмен тұрған бос мемлекеттік лауазым болмаған жағдайда – қызметке толық еместігі туралы ескерту түріндегі тәртіптік жазаны заңда белгіленген тәртіппен қолдануға әкеп соғады.
Бірінші тәртіптік теріс қылығы үшін тәртіптік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде көрсетілген тәртіптік теріс қылықтардың кез келгенін қайталап жасау атқаратын мемлекеттік лауазымынан шығаруға әкеп соғады.
Мемлекеттік қызметшінің осы баптың 1-тармағы 2), 3), 4) және 5)тармақшаларында көрсетілген тәртіптік теріс қылықтың қайсыбірін жасауы, егер ол қылмыстық жазаланатын іс-әрекет не әкімшілік құқық бұзушылық белгілерін қамтымаса, қызметке толық сәйкес еместігі туралы ескерту түріндегі тәртіптік жазаны заңда белгіленген тәртіппен қолдануға не қызметтен шығаруға әкеп соғады.
Бірінші тәртіптік теріс қылығы үшін тәртіптік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде көрсетілген тәртіптік теріс қылықтардың кез келгенін қайталап жасау атқаратын мемлекеттік лауазымынан шығаруға әкеп соғады.
Мемлекеттік қызметшінің осы баптың 1-тармағынның 9), 13), 14), 16), 17), 18) және 19) тармақшаларында және 2-тармағында көрсетілген тәртіптік теріс қылықтың қайсыбірін жасауы, егер ол қылмыстық жазаланатын іс-әрекет не әкімшілік құқық бұзушылық белгілерін қамтымаса, атқаратын мемлекеттік лауазымынан шығаруға әкеп соғады.
ҚЫЗМЕТ ЭТИКАСЫН САҚТАУ – СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БАСЫМДЫ ЖАҒДАЙЫ
Мемлекеттiк қызмет атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенiм бiлдiру болып табылады және мемлекеттiк қызметшiлердiң моральдық-этикалық бейнесiне жоғары талаптар қояды.
Қоғам мемлекеттiк қызметшi өзiнiң барлық күш-жiгерiн, бiлiмi мен тәжiрибесiн атқаратын кәсiби қызметiне жұмсайды, өзiнiң Отаны - Қазақстан Республикасына адал да қалтқысыз қызмет етедi деп сенiм бiлдiредi.
Мемлекеттік қызметшілер өз қызметінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың саясатын жақтауға және оны дәйекті түрде жүзеге асыруға тиіс.
Мемлекеттiк қызметшiлер:
1) Қазақстан халқының бірлігі мен елдегі ұлтаралық келісімді нығайтуға ықпал етуге, мемлекеттік және басқа тілдерге, Қазақстан халқының салт-дәстүрлеріне құрметпен қарауға;
2) адал, әділ, қарапайым болуға, жалпы қабылданған моральдық-әдептілік нормаларын сақтауға, азаматтармен және әріптестерімен қарым-қатынаста сыпайылық пен әдептілік танытуға;
3) өздері қабылдайтын шешімдердің заңдылығы мен әділдігін қамтамасыз етуге;
4) жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын шешімдерді қабылдаудыңашықтығын қамтамасыз етуге;
5) мемлекет мүддесіне нұқсан келтіретін, мемлекеттік органдардың жұмыс істеу тиімділігіне кедергі жасайтын немесе тиімділігін төмендететін іс-әрекеттерге қарсы тұруға;
6) қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін өзінің кәсіби деңгейі мен біліктілігін арттыруға, Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген шектеулер мен тыйымдарды сақтауға;
7) өздерінің іс-әрекетімен және мінез-құлқымен қоғам тарапынан айтылатын сынға себепкер болмауға, сынағаны үшін қудалауға жол бермеуге, орынды сынды кемшіліктерді жою мен өзінің қызметін жақсарту үшін пайдалануға;
8) жеке сипаттағы мәселелерді шешу кезінде мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, мемлекеттік қызметшілер мен өзге де адамдардың қызметіне ықпал ету үшін өзінің қызметтік жағдайын пайдаланбауға;
9) шындыққа сәйкес келмейтін мәліметтерді таратпауға;
10) мемлекеттік меншіктің сақталуын қамтамасыз етуге, өзіне сеніп тапсырылған мемлекеттік меншікті, автокөлік құралдарын қоса алғанда, ұтымды, тиімді және тек қызметтік мақсатта пайдалануға;
11) қызметтік тіртіпті бұлжытпай сақтауға, өзінің қызметтік міндеттерін адал, бейтарап және сапалы атқаруға, жұмыс уақытын ұтымды және тиімді пайдалануға;
12) мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру бойынша тұрғылықты түрде шаралар қабылдауға, мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің тұтынушысы ретінде толығымен халықтың сұранысына бағдар ұстануға;
13) жасағаны үшін заңнамада тәртіптік, әкімшілік немесе қылмыстық жауаптылық көзделген құқық бұзушылықтар мен теріс қылықтарды жасауға жол бермеуге;
14) іскерлік әдепті және ресми мінез-құлық қағидаларын сақтауға тиіс.
Мемлекеттік қызметшілер қызметтік жағдайларын және онымен байланысты мүмкіндіктерді қоғамдық діни бірлестіктердің, басқа да коммерциялық емес ұйымдардың мүдделеріне, оның ішінде өзінің оларға көзқарасын насихаттау үшін пайдаланбауға тиіс.
Мемлекеттік қызметшілер, оның ішінде басшы лауазымдарды атқаратын, ұжымда өз діни көзқарасын ашық көрсете алмайды, бағынысты қызметшілерді қоғамдық және діни бірлестіктердің, басқа да коммерциялық емес ұйымдардың қызметіне қатысуға мәжбүрлей алмайды.
Мемлекеттiк қызметшi, егер сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы анық ақпараты болса, мұндай құқық бұзушылықты болғызбау және тоқтату жөнiнде қажеттi шаралар қолдануға, оның iшiнде жоғары тұрған басшыға, өзi жұмыс iстейтiн мемлекеттiк органның басшылығына, уәкiлеттi мемлекеттiк органдарға жазбаша нысанда дереу хабарлауға тиiс. Мемлекеттiк қызметшi өзiн басқа адамдардың сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға көндiру жағдайлары туралы да аталған адамдар мен органдарға жазбаша нысанда дереу хабарлауға мiндеттi.
Мемлекеттік органның басшылығы ақпаратты алған күннен бастап бір ай мерзімде мемлекеттік қызметшінің сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар, өзін осы бұзушылықтарды жасауға көндіру жағдайлары туралы мәлімдеулері бойынша, оның ішінде тексерулер ұйымдастыру және уәкілетті органдарға өтініштерді жолдау арқылы шаралар қабылдауға міндетті.
Мемлекеттік органның басшылығ сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар, өзін осы бұзушылықтарды жасауға көндіру жағдайлары туралы хабарлаған мемлекеттік қызметшінің құқықтарына, бостандықтар мен заңды мүдделеріне қысым жасайтын қудалаудан қорғау жөніндегі шараларды қабылдауға міндетті.
Мемлекеттік қызметшілер қызметтен тыс уақытта:
1) жалпы қабылданған моральдық-әдептілік нормаларын ұстануға, қоғамға жат мінез-құлық, оның ішінде қоғамдық орындарда адамның қадір-қасиетін және қоғамдағы адамгершілікке нұқсан келтіретін масаң күйде болу жағдайларына жол бермеуге;
2) қарапайым болуға, тиісті көрсетілетін қызметтерді алу кезінде өзінің лауазымдық жағдайын баса көрсетпеуге және пайдаланбауға;
3) өз тарапынан қоғамдағы адамгершілікке, тәртіпке және қауіпсіздікке қол сұғушылыққа әкелетін заңнама талаптарын бұзуға және басқа азаматтарды құқыққа қарсы, қоғамға жат әрекеттерді жасауға тартуға жол бермеуге тиіс.
Мемлекеттік қызметшілер әріптестерімен қызметтік қарым-қатынасы кезінде:
1) ұжымда іскерлік және тілектестік өзара қарым-қатынасты әрі сындарлы ынтымақтастықты орнату мен нығайтуға ықпал етуге;
2) басқа мемлекеттік қызметшілер тарапынан қызметтік әдеп нормаларын бұзудың жолын кесуге немесе оларды болдырмау жөнінде өзге шаралар қабылдауға;
3) ұжымда әріптестерінің ар-намысы мен абыройына кір келтіретін жеке және кәсіптік қасиеттерін талқылаудан аулақ болуға;
4) әріптестерінің өз лауазымдық міндеттерін орындауына кедергі келтіретін әрекеттерге (әрекетсіздікке) жол бермеуге міндетті.
Басшылар қарамағындағы қызметшілермен қарым-қатынас кезінде:
1) өзінің мінез-құлқымен бейтараптықтың, әділдіктің, риясыздықтың, жеке тұлғаның ар-намысы мен абыройына құрметпен қараудың үлгісі болуға;
2) меритократия қағидаттарын сақтауды қамтамасыз етуге, кадр мәселелерін шешу кезінде туыстық, жерлестік және жеке басына берілгендік белгілері бойынша артықшылық көрсетпеуге;
3) олардың қызметінің нәтижелерін бағалау, сондай-ақ көтермелеу және жазалау шараларын қолдану кезінде әділдік пен объективтілік танытуға;
4) еңбекті, денсаулықты қорғауға, тиімді қызмет ету үшін қауіпсіз және қажетті жағдайларды жасауға, сондай-ақ қызметшілердің ар-намысы мен қадір-қасиетін кемсітушіліктің және қол сұғушылықтың кез келген нысандарын болдырмайтын қолайлы моральдық-психологиялық ахуалды қалыптастыруға бағытталған шараларды қабылдауға;
5) қызметтік емес сипаттағы мәселелерді шешу кезінде олардың қызметіне ықпал етуге өзінің қызметтік дәрежесін пайдаланбауға;
6) құқыққа қарсы қылықтарды, сондай-ақ жалпы қабылданған моральдық-әдептілік нормаларына жат қылықтарды жасауға мәжбүрлемеуге;
7) оларға қатысты негізсіз айыптауларға, дөрекілік, қадір-қасиетін қорлау, әдепсіздік және орынсыз мінез-құлық фактілеріне жол бермеуге тиіс.
Төмен тұрған лауазымдарды атқаратын мемлекеттік қызметшілер:
1) басшылардың тапсырмаларын орындау кезінде тек объективті және шынайы мәліметтерді ұсынуға;
2) өздеріне мәлім болған қызметтік әдеп нормаларының бұзу жағдайлары және мемлекеттік қызметке кір келтiретін тәртіптік теріс қылықтар туралы басшылыққа және әдеп жөніндегі уәкілге дереу хабарлауға;
3) басшының заңды тапсырмаларын орындауға кедергі келтіретін әрекеттерді (әрекетсіздікті) болдырмауға;
4) басшылыққа қатысты жеке берілгендікке, олардың қызметтік мүмкіндіктері есебінен пайда және артықшылықтар алуға ұмтылуға жол бермеуге тиіс.
Мемлекеттік орган қызметінің мәселелері бойынша көпшілік алдында сөйлеуді оның басшысы немесе мемлекеттік органның бұған уәкілеттік берілген лауазымды адамдары жүзеге асырады.
Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік қызметтің беделіне нұқсан келтірмей, пікірсайысты сыпайы нысанда жүргізуге тиіс.
Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік саясат және қызметі мәселелері жөніндегі өз пікірін, егер ол:
1) мемлекет саясатының негізгі бағыттарына сәйкес келмесе;
2) жариялауға рұқсат етілмеген қызметтік ақпаратты ашатын болса;
3) мемлекеттің лауазымды адамдарының, мемлекеттік басқару органдарының, басқа да мемлекеттік қызметшілердің атына әдепке жат сөздер айтудан тұрса, көпшілік алдында білдіруіне болмайды.
Мемлекеттік саясатты жүргізумен, мемлекеттік органның және мемлекеттік қызметшілердің қызметімен байланысты емес мәселелер бойынша мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органның атынан жарияланымдарына жол берілмейді. Педагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызмет бойынша материалдар жариялауды мемлекеттік қызметші жеке тұлға ретінде тек өз атынан жүзеге асыра алады.
Мемлекеттік қызметшіге сыбайлас жемқорлық көріністерін жасаған деп көпшілік алдында негізсіз айып тағылған жағдайда, ол осындай айыптау анықталған күннен бастап бір ай мерзімде оны теріске шығару жөнінде шаралар қолдануға тиіс
ЫНТАЛАНДЫРУ ӘДІСІ …
Қазақстан Республикасының Үкіметі сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылда өзге де жолмен жәрдемдескен адамдарды көтермелеу қағидаларын бекітті (2015 жылғы 30 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 1131 қаулысы ).
Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылда өзге де түрде жәрдемдесетін адамдарға біржолғы ақшалай сыйақы түрінде көтермелеу беріледі.
Ақшалай сыйақы түріндегі көтермелеу мынадай мөлшерде белгіленеді:
1) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы әкімшілік істер бойынша – 30 айлық есептік көрсеткіш;
2) онша ауыр емес сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы қылмыстық істер бойынша – 40 айлық есептік көрсеткіш;
3) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы ауырлығы орташа қылмыстық істер бойынша – 50 айлық есептік көрсеткіш;
4) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы ауыр қылмыстық істер бойынша – 70 айлық есептік көрсеткіш;
5) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар туралы аса ауыр қылмыстық істер бойынша – 100 айлық есептік көрсеткіш.
Қағидалардың 9-тармағында көзделген жағдайларда, грамотамен марапаттау немесе алғыс жариялау түріндегі көтермелеулер белгіленуі мүмкін.
Көтермелеуді қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылда жәрдемдесу:
1) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық немесе қылмыс жасау фактісі туралы хабарлауды;
2) сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған іздеудегі адамның тұрған жері туралы ақпарат беруді;
3) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықты немесе қылмысты анықтау, жолын кесу және ашу үшін кейіннен маңызыболған өзге де жәрдем беруді қамтиды.
Адамды көтермелеу туралы материалдарды әскери полиция органдары және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңының 19-бабының және 22-бабының 2-тармағында көрсетілген органдар көтермелеуге құқығы пайда болған күннен бастап 15 жұмыс күн ішінде қалыптастырады және сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметіне жібереді және мынадай:
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды жүзеге асыратын органның өтініші;
- ақпаратты есепке алу кітабында, сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізілімінде тіркелген сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі жөніндегі адамның өтініші туралы арыздың, сондай-ақ ақпараттың көшірмесі немесе адамның сыбайлас жемқорлыққа құқық бұзушылықты анықтауға, жолын кесуге, ашуға және тергеуге жәрдем бергенін растайтын өзге де құжаттар;
- әкімшілік құқық бұзушылық жасалғаны туралы хаттаманың немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қозғау туралы қаулының көшірмесі;
- заңды күшіне енген әкімшілік жаза қолдану туралы сот қаулысының көшірмесі;
- сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасының, заңды күшіне енген айыптау үкімінің не ақталмайтын негіздер бойынша қылмыстық істі қысқарту туралы қаулының көшірмесі қамтылуы тиіс.;
- біржолғы ақшалай сыйақыны төлеу үшін адамның жеке басын куәландыратын құжаттың және жеке немесе өзге шоттың банктік деректемелерінің көшірмелері.
Материалдар келіп түскеннен кейін сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің басшысы 5 жұмыс күн ішінде адамға біржолғы ақшалай сыйақыны төлеу үшін негіз болып табылатын көтермелеу туралы бұйрықты шығарады.
Біржолғы ақшалай сыйақыны төлеу көтермелеу туралы бұйрық шыққан күнінен бастап 15 жұмыс күні ішінде адамның жеке немесе өзге шотына аудару арқылы жүргізіледі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл - сыбайлас жемқорлықты алдын алу, оның ішінде қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды анықтау және жою, сондай-ақ сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеу және олардың салдарларын жою жөніндегі өз өкілеттігі шегінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл субъектілерінің қызметі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларының жүйесі:
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы мониторинг;
- сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін талдау;
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру;
- ҚР заңнамасына сәйкес нормативтік құқықтық актілердің жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргізу;
- ҚР заңнамасына сәйкес заң сараптамасын жүргізу кезінде сыбайлас жемқорлық нормаларын анықтау;
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандарттарды қалыптастыру және сақтау;
- қаржылық бақылау;
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулер;
- мүдделер қақтығысын болдырмау және шешу;
- кәсіпкерлік саласындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шаралары;
- сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеу;
- сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық туралы хабарлама;
- сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық салдарын жою;
- сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы Ұлттық баяндаманы қалыптастыру және жариялау.
Қорғаныс ведомствосының Қарулы Күштердегі сыбайлас жемқорлық көріністерін жоюға бағытталған қызметі Ұлт жоспарына – 5 институционалдыреформаны іске асыру жөніндегі 100 нақты қадам, 2015-2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясымен, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамамен, Қорғаныс министрінің 2020 жылғы 30 маусымдағы № 302 бұйрығымен бекітілген ҚР ҚК сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі комиссиялардың (сыбайлас жемқорлыққа қарсы комиссиялардың) қызметін ұйымдастыру жөніндегі Регламентпен, Қорғаныс министрінің 2018 жылғы 26 маусымдағы № 302 бұйрығымен бекітілген ҚР ҚК сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру жөніндегі 2018-2020 жылдарға және басқа да басшылық құжаттармен қатаң сәйкес жүргізіледі.
|
генерал-майор Қ.Р. Көпбаев, ҚР Қорғаныс министрлігі Кадрлар департаментінің бұрынғы бастығы. 2020 жылғы 20 желтоқсанда лауазымға тағайындау үшін 200 мың теңге мөлшерінде пара алғаны үшін мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, ҚР Президентіне әскери атағынан және мемлекеттік награда «Құрмет» орденінен айыру туралы ұсыныс енгізе отырып, 5 жылға бас бостандығынан айыру түрінде жазаға сотталды. |
|
подполковник М.Қ. Хамзин, Семей АПБ бұрынғы бастығы. капитан Д.Қ. Мұратов, Семей АПБ бастығының бұрынғы орынбасары. 2020 жылғы 10 желтоқсанда қабылдау актілеріне жедел және кедергісіз қол қою үшін 1 млн. 800 мың теңге мөлшерінде пара алғандары үшін М.Қ. Хамзин мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 9 жылға бас бостандығынан айыру, Д.Қ. Мұратов мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 7 жылға бас бостандығынан айыру түрінде жазаға сотталды. |
|
Медицина қызметінің полковнигі А.М. Қолбаев, әскери госпитальдың бұрынғы бастығы. 2020 жылғы 21 желтоқсанда жұмысқа орналастыру үшін 1 млн. теңге мөлшерінде заңсыз ақшалай сыйақы алғаны үшін мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 11 млн. теңге мөлшерінде айыппұл түрінде жазаға сотталды. |
|
полковник М.А. Исмағұлов, Әскери өкілдіктер орталығы бағытының бұрынғы бастығы. 2020 жылғы 8 желтоқсанда қызмет бойынша орын ауыстыруда көмектесу үшін 2 млн. 863 мың теңге мөлшерінде заңсыз ақшалай сыйақы алғаны үшін мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 28 млн. 630 мың теңге мөлшерінде айыппұл түрінде жазаға сотталды. |
|
аға лейтенант Е.Б. Жұмашев, взводтың бұрынғы командирі. 2020 жылғы 8 желтоқсанда қызмет бойынша орын ауыстыруда көмектесу үшін әскери қызметшілердіе жалпы сомасы 2 млн. 863 мың теңге мөлшерінде заңсыз ақшалай сыйақы алғаны үшін мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 5 жылға бас бостандығынан шектеу түрінде жазаға сотталды. |
|
майор М.Д. Жамбырбаев, қызметтің бұрынғы бастығы. 2021 жылғы 24 ақпанда бағыныстыдан 127 788 теңге мөлшерінде жалған іссапар үшін ақшалай қаражат алғаны үшін мемлекеттік қызметте лауазым атқару құқығынан өмір бойына айыра отырып, әскери атағынан айыра отырып, 2 млн. 700 мың теңге мөлшерінде айыппұл түрінде жазаға сотталды. |
|
кіші сержант Б.Ш. Мамбеков, әскери бөлімінің бұрынғы маманы (техник) жүргізушісі 2021 жылғы 25 ақпанда мемлекеттік қызмет атқару құқығынан және әскери атағынан өмір бойына айырылып, мүлікті ұрлағаны үшін 2 млн.теңге сома және 4 жылға бас бостандығынан айыру жазасы беріліп сотталды. |
|
майор Р.О. Массалимов, әскери бөлімі дивизионының бұрынғы командирі 2021 жылғы 22 ақпанда пара бергені үшін мемлекеттік қызмет атқару құқығынан және әскери атағынан өмір бойына айырылып, 3 жыл 6 ай бас бостандығынан айыру жазасы беріліп сотталды. |
|
сержант А.А. Сағымбаев, әскери бөлімі дивизионы бөлімшесінің бұрынғы командирі 2021 жылғы 22 ақпанда пара бергені үшін мемлекеттік қызмет атқару құқығынан және әскери атағынан өмір бойына айырылып, 2 жыл 6 ай бас бостандығынан айыру жазасы беріліп сотталды. |
|
майор М. С. Мергенбаев, әскери бөлімінің байланыс батальонының бұрынғы командирі 2021 жылғы 17 наурызда 500 мың теңге сомасында мүлік ұрлағаны үшін мемлекеттік қызмет атқару құқығынан және әскери атағынан өмір бойына айырылып, 10 млн.теңге мөлшерінде айыппұл төлеу жазасы беріліп сотталды. |
Азаматтарды əскери-техникалық жəне өзге де мамандықтар бойынша даярлау Қарулы Күштердің қажеттілігіне сəйкес өтеусіз негізде жəне оқуға арналған шығыстар толық немесе ішінара өтеле отырып, өтеулі негізде Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында жүргізіледі.
«ҚР ҚМ Әскери-техникалық мектебі» РМҚК ұйымдық Алматы, Талдықорған, Тараз, Шымкент, Қызылорда, Семей, Өскемен, Павлодар, Ақтөбе, Атырау, Орал, Қарағанды, Көкшетау қалаларында орналасқан
13 филиалдан тұрады.
ӘТМ филиалдарын азаматтармен жасақтау Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Бас штабы бастығымен бекітілген әскери-техникалық мамандарды даярлау жоспарына сәйкес жергілікті әскери басқару органдарымен жүзеге асырылады.
Өтеусіз негізде əскери-техникалық жəне өзге де мамандықтар бойынша даярлауға денсаулық жағдайы бойынша əскери қызметке жарамды, он жеті жас алты айдан жиырма алты жасқа дейінгі, даярлықты бітіргеннен кейін мерзімді əскери қызметке шақырылуға жататын немесе жұмылдыру резервіне алынатын азаматтар тартылады.
Өтеулі негізде:
1) денсаулық жағдайы бойынша əскери қызметке жарамды немесе шектеулі жарамды, соның ішінде əскери қызметке шақыру кейінге қалдырылған жиырма төрт жастан жиырма жеті жасқа дейінгі əскерге шақырылушылар
2) денсаулық жағдайы бойынша əскери қызметке жарамды əскери міндеттілер тартылады.
Бұл ретте әскери-оқытылған резервтерді даярлау Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2020 жылғы 31 қаңтардағы № 39/НҚ бұйрығымен
бекітілген мемлекеттік қызметтер тізіліміне енгізілген.
Құжаттарды қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерін ұсыну «Азаматтарға арналған үкімет» Мемлекеттік корпорациясын» коммерциялық емес акционерлік қоғамымен жүзеге асырылады.
Мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі қызмет алушымен құжаттар топтамасын тапсырған сәттен бастап 42 жұмыс күнді құрайды.
Өтеулі негізде оқытылатын әскерге шақырушылармен (әскери міндеттілермен) оқуға төлем, олармен «ҚР ҚМ Әскери-техникалық мектеп» РМҚК есеп шотына ақшалай қаражат аудару арқылы жүзеге асырылады. Оқыту құны 305 000 теңгені құрайды.
Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз ету тетігі
"Тұрғын үйді жалдау үшін өтемақы "ұғымы" тұрғын үй төлеміне " ауыстырылды»
Тұрғын үй төлемі әскери қызмет өтіліне қарамастан әскери қызметшілердің барлық санаттарына жүзеге асырылады
10 жылдан 15 жылға дейін еңбек сіңірген (1.01.2013 ж.) әскери қызметшілерге өтеусіз жекешелендіру құқығын қайтарды (20 жыл және одан да көп еңбек сіңірген жылдарына жеткеннен кейін)
Тұрғын үй төлемінің 50% - ы жекешелендіруге жатпайтын қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз етілген әскери қызметшілерге екінші деңгейдегі банктегі жеке Арнайы шотқа аударылады
Қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген әскери қызметшілерге тұрғын үй төлемінің 100% Екінші деңгейдегі банктегі жеке арнайы шотына аударылады
12.02.2018 ж. №49 ҚР ПП 22-тармағына сәйкес ағымдағы тұрғын үй төлемінің мөлшері әскери қызметші әскери қызмет өткеретін Қазақстан Республикасының тиісті өңіріндегі жайлы тұрғын үйдің бір шаршы метрін жалдау құнының мөлшерін тұрғын үйдің алаңына көбейту жолымен есептеледі. Тұрғын үйдің ауданы әскери қызметшінің өзін қоса алғанда, отбасының әрбір мүшесіне он сегіз шаршы метр пайдалы алаң есебінен айқындалады.
12.02.2018 ж. № 49 ҚР ҚК 23-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының тиісті өңіріндегі жайлы тұрғын үйдің бір шаршы метрін жалға алу құнының мөлшері ағымдағы жылғы қаңтардағы жағдай бойынша Мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органның интернет-ресурсында жарияланатын деректеріне сәйкес айқындалады.
Жабық әскери қалашықтағы немесе жатақханадағы қызметтік тұрғын үйде тұру ерекшеліктері:
Әскери қызметшіні жабық және оқшауланған әскери қалашықта, сондай-ақ жатақханада қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз еткен жағдайда тұрғын үй төлемі тиісті тұрғын үй төлемінің 50% мөлшерінде төленеді.
Әскери қызметші қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген жағдайда тұрғын үй төлемі тиісті тұрғын үй төлемінің 100% мөлшерінде жүзеге асырылады.
Жабық әскери қалашықтағы немесе жатақханадағы қызметтік тұрғын үйде тұру ерекшеліктері:
Әскери қызметшіні жабық және оқшауланған әскери қалашықта, сондай-ақ жатақханада қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз еткен жағдайда тұрғын үй төлемі тиісті тұрғын үй төлемінің 50% мөлшерінде төленеді.
Әскери қызметші қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген жағдайда тұрғын үй төлемі тиісті тұрғын үй төлемінің 100% мөлшерінде жүзеге асырылады.
Әскери қызметтен босатылған кезде әскери қызметші жеке арнайы шоттағы ақшаны "тұрғын үй қатынастары туралы" ҚР Заңының 101-5-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тіркелген тиісті шарттар негізінде, яғни белгіленген мақсаттарға пайдаланады.:
1) тұрғын үйді меншікке, оның ішінде төлемдерді мәулетпен немесе ипотекалық кредитті (қарызды) пайдалана отырып сатып алу);
2) тұрғын үйді жалға алу төлемі немесе кейіннен сатып алу арқылы тұрғын үйді жалға алу төлемі;
3) бұрын алынған ипотекалық кредитті (қарызды) өтеу);
4) тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу кезінде жарналар төлеу;
5) тұрғын үй және тұрғын үй-құрылыс кооперативіне қатысу кезінде жарналар төлеу;
6) қызметтен босатылған адамдарды қоспағанда, "Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңында айқындалған тұрғын үй жағдайларын жақсарту мақсатынан өзгеше талап етілмейтін тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы түріндегі жинақтарды толықтыру;
7) "Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы туралы"Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тұрғын үй жағдайын жақсарту.
12.02.2018 ж. № 49 ҚР ҚК 8-тармағына сәйкес, тұрғын үй төлемдері қатаң нысаналы мақсатқа ие және әскери қызметшілерге Заңның 101-5-бабында көзделмеген мақсаттарға пайдалануға болмайды.
"Тұрғын үй қатынастары туралы" ҚРЗ 101-2 - бабының 4-тармағына сәйкес: - 2013 жылғы 1 қаңтарға күнтізбелік есептеумен әскери қызметте 10 және одан да көп жыл болған әскери қызметшілердің қызметтік тұрғын үйді күнтізбелік есептеумен 20 жыл әскери қызметтен кейін өтеусіз жекешелендіруге құқығы бар. Қызметтік тұрғын үй жекешелендіруге жатпайтын жағдайларда, оның ішінде оның әскери қалашықтардың, шекара заставаларының және өзге де жабық объектілердің аумағында болуы салдарынан өтеусіз жекешелендіру құқығы тұрғын үй төлемдері түріндегі ақшалай өтемақымен өтеледі.
"Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" ҚРЗ 55-бабының 6-тармағына сәйкес»: - әскери қызметте күнтізбелік есеппен жиырма және одан да көп жыл тұрған және жекешелендіруге жатпайтын, оның ішінде оның жабық және оқшауланған әскери қалашықтар, шекара заставалары және өзге де жабық объектілер аумағында болуы салдарынан қызметтік тұрғын үйде тұратын және әскери қызметте болудың шекті жасына толғаннан кейін, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттардың қысқаруына байланысты 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін әскери қызметтен босатылған адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ақшалай, Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен.
(Анықтама үшін: 2020 жылдан бастап 12.12.2017 жылғы №114-VI ҚРЗ сәйкес).
"Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" ҚРЗ 55 - бабының 7-тармағына сәйкес: - күнтізбелік есеппен жиырма және одан да көп жыл әскери қызметте болған, қызметтен босатылған кезде қызметтік тұрғын үймен қамтамасыз етілмеген және бұрын тұрғын үйді жекешелендіру құқығын іске асырмаған, 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап 2018 жылғы 1 қаңтарға дейінгі кезеңде әскери қызметтен босатылған адамдар әскери қызметте болудың шекті жасына толғаннан кейін, денсаулық жағдайы бойынша
"Тұрғын үй қатынастары туралы" ҚРЗ 101-2 - бабының 5-тармағына сәйкес: - тұрғын үйге мұқтаж деп танылған, бірақ 2018 жылғы 1 қаңтарға дейінгі мерзімде онымен қамтамасыз етілмеген әскери қызметшілер әскери қызметтен босатылған кезде (теріс себептер бойынша босатылған жағдайларды қоспағанда) бұрын жүзеге асырылған тұрғын үй төлемдерінің сомасын шегере отырып, оларды арнаулы мемлекеттік органдарда, Қарулы Күштерде, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарда тұрғын үйге мұқтаж деп таныған күннен бастап
"Тұрғын үй қатынастары туралы" ҚРЗ 101-2 - бабының 6-тармағына сәйкес: - әскери қызметшілерге әскери қызмет өткеру кезеңінде мертігу (жаралану, жарақат алу, контузия алу) немесе науқастану себебі бойынша әскери қызметтен босатылған кезде, ол бойынша әскери қызметші әскери есептен шығара отырып, әскери қызметке жарамсыз деп танылған кезде тұрғын үй төлемдері біржолғы ақшалай өтемақы түрінде аударылады. Біржолғы ақшалай өтемақының мөлшері бұрын жүзеге асырылған тұрғын үй төлемдерінің сомасын шегере отырып, мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органның ағымдағы жылғы қаңтардағы интернет-ресурсында жарияланатын деректеріне сәйкес, әскери қызметші әскери қызмет өткерген Қазақстан Республикасының тиісті өңіріндегі жаңа тұрғын үйді сатудың бір шаршы метрінің бағасына оны босату сәтінде отбасы құрамына сәйкес келетін пайдалы алаңның нормасын көбейту жолымен айқындалады.
"Тұрғын үй қатынастары туралы" ҚРЗ 101-9 - бабының 2-тармағына сәйкес: - арнаулы мемлекеттік орган қызметкерінің немесе әскери қызметшінің отбасы мүшелеріне? Әскери қызмет өткеру кезінде қайтыс болған (қайтыс болған) адам? Тұрғын үй төлемдері біржолғы ақшалай өтемақы түрінде жүргізіледі. Біржолғы ақшалай өтемақының мөлшері ол қайтыс болған кезде отбасы құрамына сәйкес келетін пайдалы алаңның нормасын арнаулы мемлекеттік органның қызметкері немесе әскери қызметші өзінің интернет-ресурсында жарияланатын ағымдағы жылғы қаңтардағы Мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органның деректеріне сәйкес қызметін өткерген Қазақстан Республикасының тиісті өңіріндегі жаңа тұрғын үйді сатудың бір шаршы метрінің бағасына, бұрын жүзеге асырылған тұрғын үй төлемдерінің сомасын шегере отырып, көбейту жолымен айқындалады.
Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз ету әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерін әскерлердің жауынгерлік әзірлігінің сапасына тікелей байланысты және Қарулы Күштердің беделін арттыруға және әскери қызметшілердің әскери борышын орындауға уәждемесіне әсер ететін құқықтық және әлеуметтік қорғау жөніндегі басым міндеттердің бірі болып табылады.
Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз етудің қолданыстағы жүйесі қызметтік тұрғын үй беру немесе олардың жеке арнайы шотына тұрғын үй төлемдерін аудару жолымен жүзеге асырылады.
Бұл механизм тұтыну жүйесінен жинақтау жүйесіне көшуді қарастырады және сөзсіз артықшылыққа ие.
Әскери зейнеткерлердің қызметтік тұрғын үйді айырбастау тетігі
Жекешелендіруге жататын қызметтік тұрғын үйге жекешелендіруге жатпайтын қызметтік тұрғын үйді әскери зейнеткерлермен айырбастау тетігі
ӨТІНІШКЕ ҚОСА БЕРІЛЕТІН ҚҰЖАТТАРДЫҢ ТІЗБЕСІ
1) жергілікті әскери басқару органы берген, отбасы құрамы туралы мәліметтер (жұмыстан босатылған сәтте) және өтеусіз жекешелендіру құқығының орнына өтемақы алу көрсетілген соңғы қызмет орны туралы анықтама;
2) баянат тіркелген күнге дейін күнтізбелік он күн ішінде алынған аумақтық әділет органының анықтамасы (әскери зейнеткерде және оның отбасы мүшелерінде ҚР аумағында меншік құқығында тиесілі тұрғын үйдің болуы туралы);
3) әскери зейнеткердің және оның отбасы мүшелерінің жеке басын куәландыратын құжаттардың, неке қию (бұзу), балалардың туу туралы куәліктерінің көшірмелері;
4) өтініш тіркелген күнге дейін күнтізбелік он күн ішінде алынған жергілікті атқарушы органның анықтамасы (әскери зейнеткердің және оның отбасы мүшелерінің осы елді мекенде тұрақты пайдалануында коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйдің болуы немесе болмауы туралы);
5) қызметтік тізім;
6) жекешелендіруге жатпайтын қызметтік тұрғын үйді жалдау шарты.
Егер бір тұрғын үйге бірнеше өтініш берілген жағдайда, тұрғын үй комиссиясы бұрын келіп түскен өтінішті қарайды.Тұрғын үй комиссиялары өтінішті олар тіркелген күннен бастап бір ай мерзімде қарайды.Тұрғын үй комиссиялары қызметтік тұрғын үйді бөлу кезінде "тұрғын үй қатынастары туралы"ҚР Заңының 75-бабының 1-тармағында көзделген нормалар ескеріледі.
п.1. "тұрғын үй қатынастары туралы"ҚРЗ 75-бабы.Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үй бір адамға кемінде он бес шаршы метр және пайдалы алаңның он сегіз шаршы метрден аспайтын, бірақ бір бөлмелі пәтерден немесе жатақханадағы бөлмеден кем емес мөлшерде беріледі.
ҚЫЗМЕТТІК ТҰРҒЫН ҮЙДІ АЙЫРБАСТАУ ТЕТІГІ.
Әскери қызметшілерді тұрғын үймен қамтамасыз етудің жаңа моделінің өзекті мәселелерінің бірі жекешелендіруге жатпайтын қызметтік тұрғын үйді жекешелендіруге жататын, әскери қызметте он және одан да көп жыл, бірақ күнтізбелік есеппен жиырма жылдан кем болған және әскери қызметте болудың шекті жасына жеткенде, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттардың қысқаруына байланысты 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін әскери қызметтен босатылған адамдардың тұрғын үйге айырбастау тетігі болып табылады.
Барлық дәрежедегі командирлер мен бастықтарға 2013 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша әскери қызметте кемінде он жыл болған және жекешелендіруге жататын қызметтік тұрғын үйде тұратын әскери қызметшілермен олардың жекешелендіруге жататын тұрып жатқан қызметтік тұрғын үйді тапсыру және олардың тұрғын үй төлемдеріне көшу жолымен тұрғын үйге құқығын іске асыруды таңдауының болуы бөлігінде түсіндіру жұмыстарын жүргізуге нұсқау берілді;
Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің аудандық пайдалану бөлімдерінің бастықтарына тұрақты негізде жекешелендіруге жататын босаған тұрғын үй қоры туралы ақпаратты кейіннен ҚР Қорғаныс министрлігінің ресми сайтында орналастыру үшін ұсыну бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жекешелендіруге жататын еркін тұрғын үй қоры бірінші кезекте "әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы"Қазақстан Республикасы Заңының 55-бабының 6-1-тармағында көрсетілген әскери зейнеткерлерге берілетін болады.
Қызметтік тұрғын үйді айырбастауды жүзеге асыру жөніндегі жұмыс тәртібі:
- жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда тұратын әскери зейнеткерлер тұрғын үй комиссиясы төрағасының атына өтініш білдіреді
(кімнің ведомствосында жекешелендіруге жататын қызметтік тұрғын үйі бар) тұратын қызметтік тұрғын үйді жекешелендіруге жататын тұрғын үйге ауыстыру туралы өтінішпен бірге Қорғаныс министрлігінің сайтында көрсетілген тізімнен;
- өтініш әскери зейнеткерлер қызметтік тұрғын үйді алып жатқан аудандық пайдалану бөлімдері арқылы беріледі;
- өтінішке мынадай құжаттар қоса беріледі:
1) жергілікті әскери басқару органы берген, отбасы құрамы (жұмыстан босату сәтінде) және өтеусіз жекешелендіру құқығының орнына өтемақы алу туралы мәліметтер көрсетілген соңғы қызмет орны туралы анықтама;
2) өтініш тіркелген күнге дейін күнтізбелік он күн ішінде алынған аумақтық әділет органының анықтамасы (әскери зейнеткерде және оның отбасы мүшелерінде ҚР аумағында меншік құқығында тиесілі тұрғын үйдің болуы немесе болмауы туралы);
3) әскери зейнеткердің және оның отбасы мүшелерінің жеке басын куәландыратын құжаттардың, неке қию (бұзу), балалардың туу туралы куәліктерінің көшірмелері;
4) өтініш тіркелген күнге дейін күнтізбелік он күн ішінде алынған жергілікті атқарушы органның анықтамасы (әскери зейнеткердің және оның отбасы мүшелерінің осы елді мекенде тұрақты пайдалануында коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үйдің болуы немесе болмауы туралы);
5) қызметтік тізім;
6) жекешелендіруге жатпайтын қызметтік тұрғын үйді жалдау шарты.
- егер бір тұрғын үйге бірнеше өтініш берілсе, тұрғын үй комиссиясы бұрын келіп түскен өтінішті қарайды;
- тұрғын үй комиссиясы өтінішті олар тіркелген күннен бастап бір ай мерзімде қарайды;
- тұрғын үй комиссиясы қызметтік тұрғын үйді бөлу кезінде Заңның 75-бабында көзделген нормаларды ескерсін.
Еркін тұрғын үй қоры
| № р/н | Мекен-жайы | Салынған жылы | Бөлмелер саны | Алаңы,ш.м. | Қалдық құны, тг. |
| Жезқазған қ | |||||
| 1 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Есенберлин көшесі, 15 үй, 32 пәтер | 1974 | 2 | 47,8 | 343 000,00 |
| 2 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Гоголь көшесі, 14 үй, 47 пәтер | 1989 | 2 | 55,7 | 1 148 664,00 |
| 3 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Абай көшесі, 93 үй, 16 пәтер | 1987 | 3 | 60,1 | 1 278 621,96 |
| 4 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Байқоңыр көшесі, 116 үй, 35 пәтер | 1982 | 2 | 48,1 | 699 302,50 |
| 5 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Аманжолов көшесі, 2 үй, 56 пәтер | 1980 | 1 | 32,2 | 1 121 000,00 |
| 6 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Аманжолов көшесі, 15 үй, 14 пәтер | 1980 | 1 | 30,2 | 4 085 000,00 |
| 7 | Қарағанды обл, Жезқазған қ,Асылбеков көшесі, 86 үй, 22 пәтер | 1988 | 3 | 67,6 | 4 404 833,58 |
| 8 | Қарағанды обл, Жезқазған қ,Асылбеков көшесі, 86 үй, 50 пәтер | 1988 | 3 | 67,1 | 4 404 833,58 |
| 9 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Шевченко көшесі, 23 үй, 19 пәтер | 1980 | 2 | 48,2 | 1 793 600,00 |
| 10 | Қарағанды обл, Жезқазған қ, Абай көшесі, 126 үй, 13 пәтер | 1983 | 3 | 60,3 | 1 006 890,32 |
«Әскери баспана»
Жалпы шарттар
Тұрғын үй төлемдерін алушылар тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесіне қатысу есебінен жеке тұрғын үй сатып ала алады
Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесінің қатысушысы болу үшін тұрғын үй құрылыс жинақ банкінде (ҚТҚЖБ) арнайы салым ашып, белгілі бір мерзімнен кейін жылына 3,5% - дан 5% - ға дейінгі мөлшерлеме бойынша қарыз алу қажет
Тұрғын үй төлемдерін алушы тұрғын үй құнының 50% - ын жинақтағаннан кейін, ол елдегі ең төменгі сыйақы мөлшерлемесі бойынша тұрғын үй қарызына үміткер бола алады
Тұрғын үй төлемдерін тұрғын үйді жалға алуға да, тұрғын үй құрылыс жинақ банкіндегі жинақтауға да бір мезгілде жіберуге болады. Тұрғын үйді елдің кез-келген қаласынан сатып алуға болады.
Қалай жинау?
1. Жеке арнайы шотты ашу
Тұрғын үй төлемдері ҚТҚЖБ-да ашылған жеке Арнайы шотқа аударылады.
Жеке арнайы шот және салым ашу үшін сізге қажет:
Жеке куәлігі
Тұрғын үй төлемдерін алушы туралы анықтама (қызмет өткеру орны бойынша тұрғын үй комиссиясы береді)
Тұрғын үй төлемдері туралы үш жақты шарт (жұмыс беруші береді)
Автоматты түрде ақша аудару туралы өтінішке қол қою
2. Арнайы салымды ашу
Тұрғын үй төлемдерін жинақ ретінде пайдалану және оларға банк сыйақысы мен мемлекет сыйлықақысын алу үшін Сізге тұрғын үй төлемдері немесе олардың бір бөлігі жеке Арнайы шоттан аударылатын арнайы салым ашу қажет.
Тұрғын үй төлемдері немесе олардың бір бөлігі автоматты түрде ай сайын жеке Арнайы шоттан арнайы салымға аударылуы үшін ұзақ мерзімді тапсырма жазу қажет.
Ұзақ мерзімді тапсырмаға ҚТҚЖБ өкілімен қол қоюға болады. Жинаудың барлық процесін және басқа операцияларды ТҚЖБ24 интернет-банкингіндегі "Жеке кабинетте" мына мекен-жай бойынша бақылауға болады: https://online.hcsbk.kz
Жеке арнайы шот және салым ашу үшін қандай құжаттар қажет?
Жеке куәлігі
Тұрғын үй төлемдерін алушы туралы анықтама (қызмет өткеру орны бойынша тұрғын үй комиссиясы береді)
Үш жақты шарт (жұмыс беруші береді)
Орнында кеңесші:
сізден тұрғын үй төлемдерін аудару туралы өтінішті (ұзақ мерзімді тапсырма) қабылдайды)
сізге жеке арнайы шот ашады
Тұрғын үй төлемдерін алушының жеке арнайы шотын және салымын ашу кезінде өзімен бірге OTP-кодты (бір реттік парольді) алу үшін ұялы телефоны болуы қажет)
Қарыздар
Тұрғын үйді Қазақстанның кез-келген қаласынан сатып алуға болады.
Сіз несие сомасына жөндеу шығындарын қоса аласыз.
Тұрғын үй төлемдерін тұрғын үй сатып алу үшін тек бір рет пайдалануға болады!
Алдын ала қарыз
Бастапқы немесе қайталама тұрғын үй сатып алуға, оның ішінде үлестік қатысу шарты бойынша алдын ала қарыздар депозитте жинақтау сатысынсыз бірден беріледі.
Бастапқы жарна-15% - дан 50% - ға дейін%
Сыйақы мөлшерлемесі-8%
Несиелеу мерзімі-25 жылға дейін
Тұрғын үй қарызы
Тұрғын үй заемын жылдық 3,5% - дан 5% - ға дейінгі ставка бойынша алу үшін тұрғын үй төлемдерін алушы банктің салымшысы тұрғын үй құрылыс жинақ банкіндегі шотта тұрғын үй құнының 50% - ын жинақтауы қажет.
Мысалдар
Мысалы, Нұр-Сұлтанда қызмет ететін майор жақында үйленіп, жас отбасының балалары жоқ. Тұрғын үй төлемдері 1 адамға 49 392 (Нұр - Сұлтандағы тұрғын үй төлемінің сомасы) теңге есебінен 98 784 теңге мөлшерінде есептелетін болады.
Егер бұл отбасы бастапқы жарнасыз бірден несие алғысы келсе, онда банк 9 700 "теңге" ЖШҚ қарыз бере алады.
Нұр-Сұлтанда 9 700 ООО-ға тек бір бөлмелі пәтер сатып алуға болады. Бірақ болашақта жас отбасы үшін бұл жеткіліксіз.
Бірақ егер сіз банктік шотта тұрғын үй төлемдерін жинақтасаңыз, онда бірнеше жылдан кейін үлкен аумақты пәтер сатып алуға мүмкіндік беретін қарыз алуға өтініш бере аласыз.
Неліктен ұзақ сақтау пайдалы?
Жинақ неғұрлым көп болса, соғұрлым сапалы тұрғын үй сатып алуға болады!
Көбірек қалай жинауға болады?
Тұрғын үй қарызын алғанға дейін ұзақ сақтау
Тұрғын үй төлемдері отбасының сандық құрамына қарай есептеледі: тұрғын үй төлемдерін алушы, жұбайы / зайыбы, балалары. Отбасы мүшелері неғұрлым көп болса, соғұрлым көп мөлшерде жинақтауға болады
Сіз неғұрлым ұзақ үнемдесеңіз, мемлекет сыйлықақысы соғұрлым жоғары болады және тұрғын үй заемы бойынша пайыздық мөлшерлеме төмен болады
Толық ақпаратты Сіз сайттан ала аласыз https://hcsbk.kz/ru / немесе тұрғылықты жері бойынша банкке жүгіну.