2025 жылды жұмысшы кәсіптер жылы деп жариялаған Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығын іске асыру шеңберінде Төтенше жағдайлар министрлігі әскери қызметшілерді қажетті мамандықтарға оқытуды жалғастыруда.
Бауыржан Момышұлы атындағы 28237 әскери бөлімі, Ж. Жабаев атындағы кәсіптік колледжі және Мектепаралық оқу-өндірістік комбинаты арасында жасалған меморандум негізінде мерзімді әскери қызметшілер, аспазшы, автомеханик, слесарь, шаштараз, газ дәнекерлеуші, электрик сияқты мамандықтар бойынша оқудан өтеді.
Мерзімді қызмет аяқталғаннан кейін әскери қызметшілер біліктілік туралы куәлік алады, бұл оларға мансаптарын сенімді құруға және қазіргі еңбек нарығының талаптарына бейімделуге мүмкіндік береді.
«Біз жастарды әскери қызметке дайындап қана қоймаймыз, сондай-ақ оларға болашақ үшін берік негіз болатын білім мен дағдыларды үйретеміз. Бұл олардың армиядан кейінгі кәсіби қалыптасуы мен табысты өміріне қосылатын маңызды үлес», — деп төтенше жағдайлар министрі генерал-майор Шыңғыс Әрінов атап өтті.
Қазақстан ТЖМ бастамасы жастарды қолдауға және жұмысшы кәсіптерінің беделін арттыруға, олардың одан әрі кәсіби өсуі мен өзін-өзі жүзеге асыруына жағдай жасауға бағытталған.
Көктемгі сең жүру кезеңінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында өзендердегі мұз кептелістерінің алдын алу бойынша ауқымды жұмыстар жалғасуда. Төтенше жағдайлар министрлігінің құтқарушылары мен мамандары су тасқыны мен су басуына әкелуі мүмкін кептеліс құбылыстарының қаупін азайту үшін мұз қабатын әлсірету жұмыстарымен белсенді айналысуда. Бұл іс-шаралар су тасқынына қарсы іс-шаралар жоспары аясында өткізіледі.
Әртүрлі өңірлерде мұзды бұрғылау, кесу, мұзды ою және жару жұмыстары жүргізіледі. Негізгі іс-шаралардың бірі өзендердің су тасқыны учаскелерінде мұзды ұсақтау.
Атырау қаласында Амангелді ауылынан бастап 30 км қашықтықта Жайық өзенінің бойында кемені пайдалана отырып, мұз қабатын жасанды түрде әлсірету жұмыстары жүргізілді.
Абай облысында Семей қаласының Мирный кенті маңындағы Ертіс өзенінде, Бородулиха ауданы Красный Яр ауылының маңындағы Үбі өзенінде 9468 шаршы метр алаңда жарылыс жұмыстары жүргізілді. Бесқарағай ауданындағы Ертіс өзенінде мұзды ұсақтау жұмыстарын наурыз айының соңына дейін жүргізу жоспарлануда.
Ақтөбе облысында Ойыл ауданы Берсиев, Сарқырама, Ақмешіт, Ойыл және Ашықбай ауылдарында 3600 шаршы метр аумақта жарылыс жұмыстары жүргізілді.
Шығыс Қазақстан облысында Глубокое, Шемонаиха және Алтай ауданындағы 5 учаскеде жарылыс жұмыстары жүргізілді. Ұсақталған мұздың жалпы ауданы 52984 шаршы метрді құрады. Сонымен қатар Алтай ауданының Тұрғысын, Богатырево және Быково елді мекендерінде мұзды ұсақтау жалғасуда. Глубочанка, Бұқтырма, Күршім және Үбі өзендерінің 19 учаскесі анықталды, онда наурыз айының соңына дейін жарылыс жұмыстарын жүргізу жоспарланған.
Батыс Қазақстан облысында өзендерде мұз бұрғылау жұмыстары жүргізілуде, 11820 ойық бұрғыланды, 3920 метрден астам мұз кесілді. Сырым және Қаратөбе аудандарында мұзды бұрғылау және кесу жұмыстары жалғасуда. Деркөл мен Шаған өзендерінің қиылысында жарылыс жұмыстары жүргізілді. Жалпы облыстың 96 учаскесінде жоспарланған.
Қарағанды облысында Бұқар Жырау ауданының Ғ. Мұстафин атындағы кент, Петровка және Жастілек ауылдарының аумағындағы Нұра өзенінде мұз бұрғылау және жару жұмыстары жүргізілді. Нұра, Құндызды және Сабырқожа өзендеріндегі жұмыстарды наурыз айының соңына дейін аяқтау жоспарлануда.
Павлодар облысының Ақтоғай ауданында Сілеті өзенінің үш учаскесінде жалпы ауданы 1154 шаршы метр мұзды жару жоспарланған.
Солтүстік Қазақстан облысындағы Петропавл қаласының маңын, Қызылжар және Есіл аудандарын бойлай өтетін Есіл өзені су айдынының жалпы ауданы 20 мың шаршы метрден асатын учаскелерінде жарылыс жұмыстары жүргізілді. Облыстың жеті ауданында барлығы 50-ден астам учаскеде жарылыс жұмыстары жоспарланған.
ТЖМ құтқарушылары тұрғындарға жарылыс жұмыстары мұзда жарықшақтардың пайда болуына әкелетінін және осы кезеңде су қоймаларына шығу қауіпті екенін еске салады. Тұрғындарға осы кезеңде мұзға шығудан бас тартуға кеңес беріледі.
Республика аумағында көшкін қаупі бар 619 учаске бар. Шығыс Қазақстан, Алматы, Түркістан және Жетісу облыстарының аумақтарындағы Қазақстан Алтай, Іле, Жетісу, Талас Алатауы мен Қаратау жоталарының беткейлері аса қауіпті аудандар болып табылады.
Көшкін белсенділігі күшейген кезде ең қауіпті кезеңдер қыстың басы мен көктемнің басы болып саналады.
Бүгінгі таңда оңтүстік және оңтүстік-шығыс өңірлердегі қар көшкіні ортаңғы таулы аймақтарда орташа қар көшкіні қаупімен сипатталады, ал биік тауларда жағдай қар көшкіні қаупі болып қала береді. Ең қауіпті аймақтарда тұрғындар мен туристер үшін тәуекелдерді азайту мақсатында алдын алу шаралары, соның ішінде қар көшкінінің алдын алу шаралары жүргізілді.
Мамандардың болжауынша 2025 жылы бұл өңірлерде көшкін белсенділігі наурыз-сәуір айлары аралығында артуы мүмкін, бұл кезде көшкіннің өздігінен түсуі жиі кездеседі. Бұл әсіресе температураның күрт ауытқуы, қалың қар жаууы және қарлы боран болуы мүмкін биік таулы аймақтарға қатысты, бұл көшкін қаупінің артуына ықпал етуі мүмкін.
Мәселен 2025 жылғы 12 наурызда Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданында облыстық маңызы бар 22 және 23 км автожол арасында «Түрген ауылы-Батан алқабы», Асы обсерваториясы, таулардың беткейлеріндегі қар жамылғысының тұрақсыздығына байланысты көлемі 200 текше метр қар көшкінінің өздігінен түсуі болды.
Шығыс Қазақстан облысында Қатонқарағай ауданында жергілікті маңызы бар «Согорное-Барлык» автожолының 16 шақырымында көлемі 250 текше метр қар көшкінінің өздігінен түсуі болды. Алтай ауданында «Өскемен-Алтай - Үлкен - Нарын-Қатон-Қарағай-Рахманов кілттері» республикалық маңызы бар алдын ала жабық автожолында қар көшкіні көлемі 120 текше метр өздігінен түсті. Глубокое ауданында «Өскемен-Таулы Үлбі-Северное» автожолында қар көшкінінің профилактикалық түсуі жүргізілді, түскен массаның жалпы көлемі 680 текше метрді құрады.
2024-2025 жылдардағы қар көшкіні қаупі бар кезеңнің басынан бастап жалпы көлемі 11 364 м3 болатын 32 өздігінен түскен қар көшкіні тіркелді.
Халықтың, туристер мен демалушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында қар көшкінінің 80 профилактикалық түсуі жүргізілді, түскен қардың жалпы көлемі шамамен 117 337м3 мың текше метрді құрады.
Тауларда қар ұстайтын қалқандар орнатылды. Ақпараттық науқан аясында қар көшкіні қаупі бар аймақтардағы тұрғындар мен кәсіпорындарға ұсынымдар беріліп, қар көшкіні қаупі жағдайында мінез-құлық нұсқаулықтары жазылған брошюралар таратылды. Қауіпті кезеңдерде көшкін қаупі бар аймаққа халықтың және автокөліктің кіруін шектеу жөніндегі блок-бекеттер қойылады.
Тау шаңғышылары, туристер, альпинистер үшін аса қауіпті. Сондықтан адам шығынын болдырмау, қар көшкінінің астында қалмау үшін тауға баратын әрбір адам таудағы және қар көшкіні кезіндегі негізгі жүріс-тұрыс ережелерін үйренуге міндетті.
Егер қар көшкіні туралы ескерту жарияланса, тауға барудан бас тартқан жөн. Егер ескерту болмаса, онда жолға шықпас бұрын метеорологиялық болжамдарды білу, қозғалыс маршруттарын жасау, дайындықсыз учаскелерде серуендеуден және сырғанаудан аулақ болу, таңбаланған соқпақтармен жүру, сондай-ақ қар көшкіні қаупі бар жерлер туралы мүмкіндігінше көбірек білу, қауіпті беткейлерден мүмкіндігінше аулақ болу керек.
Егер тауға шығар алдында қалың қар түссе, жорықты екі-үш күнге кейінге қалдырған дұрыс, ал қар көшкіні болмаған жағдайда оның шөгуін күткен дұрыс.
ТЖМ тау беткейлеріндегі қардың тұрақсыздығына байланысты қар көшкінін тудырмау үшін таудың қарлы беткейлеріне және тауға бармауға, сондай-ақ жақын күндері тауға барудан бас тартуға кеңес береді.
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің 30 жылдығы аясында және Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің қолдауымен «Медеу» биік таулы кешеніне бірегей күш челленджі өтті, оған қаланың үш өрт сөндіру бөлімінен құтқарушылар қатысты. Іс-шара азаматтық қорғаныс айы аясында ұйымдастырылды және тек мамандардың ғана емес, қала тұрғындарының да назарын аударды.
Челлендждің мәні 842 сатыдан тұратын «Медеу» баспалдағына көтерілу. Алайда қатысушылар үшін бұл нағыз сынақ болды, өйткені олар осы қашықтықты салмағы 15 кг құрайтын толық жауынгерлік құралмен, сондай-ақ салмағы 12 кг тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен жарақталған өрт сөндірушінің жауынгерлік киімін (ӨЖК) киіп жүріп өтті. Нәтижесінде құтқарушылар теңіз деңгейінен 1691,2 метр биіктікке көтеріліп, керемет физикалық дайындық пен ерік-жігерлерін көрсетті.
Медеуге көтерілу құтқарушылар үшін физикалық тұрғыдан ғана емес, психологиялық төзімділігі жағынан да сынақ болды. Жарақтың ауырлығына және қиын жағдайларға қарамастан, қатысушылар әр қадамды табандылықпен және батылдықпен басып, өздерінің кәсібилігі мен кез келген төтенше жағдайларға дайындығын тағы бір рет көрсетті.
ӨЖК (өрт сөндірушінің жауынгерлік киімі) — өрт сөндіру кезінде құтқарушыны қорғауға арналған жабдықтың маңызды бөлігі. ӨЖК жоғары температурадан, механикалық зақымданудан және химиялық әсерлерден қорғайтын ыстыққа және отқа төзімді материалдардан тігілген. Жарақ элементтеріне қорғаныс дулығалары, желдету жүйелері, сондай-ақ жоғары ыстыққа төзімді аяқ киім кіреді.
Бұл челлендж адамдардың өмірі мен денсаулығын қорғау үшін кез келген қиын жағдайға дайын құтқарушылардың батылдығы мен кәсібилігінің жарқын үлгісі болды.
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі Төтенше жағдайлардың алдын алу комитетінің төрағасы Серік Жүнісбеков 2025 жылғы су тасқыны кезеңіне дайындықты бағалау мақсатында еліміздің бірқатар өңіріне жұмыс сапарымен барды. Сапар барысында негізгі гидротехникалық құрылыстар, оның ішінде қорғаныш бөгеттері, су қоймалары және басқа да инфрақұрылымдық құрылыстар қаралды, сондай-ақ жергілікті азаматтық қорғау қызметтерінің дайындығы бағаланды.
Қостанай облысына жұмыс сапары барысында былтыр оны еріген қар суы салдарынан су басқан Арқалық қаласына барды, онда жаңа нөсерлі кәріз желілері салынған, су өткізу құбырлары төселген және қорғаныш құрылыстары нығайтылды. Жұмыс сапарымен Науырзым, Жангелді және Амангелді аудандарына да барды. Бұл өңірлерде су басу қаупі бар бірнеше елді мекен бар, сондықтан бөгендерді нығайту, дренажды каналдарды тазарту және өзендердегі мұзды өткізуге дайындық бойынша инженерлік жұмыстарға ерекше назар аударылды. Аудан әкімдерімен, Қазсушар, Қазгидромет, облыстың бассейндік инспекциясы филиалдарының басшыларымен жұмыс кеңестері өткізілді, онда су тасқыны қауіп-қатерлерін азайту, жедел мониторинг жүргізу және ықтимал төтенше жағдайларға ден қою мәселелері талқыланды, мынадай ұсынымдар берілді: елді мекендерден қар шығару бойынша жұмыстарды жандандыру, су қоймасына судың келуі мен оны ағызу бойынша есептерді бірлесіп зерделеу, ол өз кезегінде су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуіне әсер етеді. Сапар қорытындысы бойынша облыс әкімімен жұмыс кездесуі өтті, онда өңірдегі су тасқыны қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ағымдағы мәселелері талқыланды.
Солтүстік Қазақстан облысында комитет төрағасы Шал ақын ауданы Сергеевка қаласындағы Сергеев су торабына барып, «Қызылжар Су» ЖШС-нің бірінші көтергіш сорғы станциясын және Ущева көшесі мен Кожевенный зауыты кентінің бойындағы нығайтылған бөгеттерді аралады. Сонымен қатар Петропавл су торабының жанында айналма канал салу жұмыстары қаралды. Тайынша ауданында ол аудандық шұғыл ден қою жасағының дайындығын және ықтимал су басудың алдын алу үшін инертті материалдар қорының болуын тексерді. Облыс әкімінің төрағалығымен өткен кеңеске қатысып, оның барысында болжамды қызметтердің, «Қазсушар» РМК Ақмола бөлімшесінің, Тайынша, Ақжар, Уәлиханов және Аққайың аудандары әкімдерінің алдағы су тасқынына дайындық бойынша жүргізілген жұмыстар туралы баяндамалары тыңдалды.
Ұлытау облысына сапар барысында Жезқазған, Қаражал қалаларына, Жаңаарқа және Ұлытау аудандарына барып, Жезді өзенінің арнасында жүргізілген су тасқынына қарсы іс-шаралар, Қылыш гидротехникалық құрылысы, қоршалған бөген (шаруашылық әдіс) тексеріліп, Ақтай шағын ауданындағы су тасқыны қаупі баға берілді, гидротехникалық құрылыстар қаралды, онда қорғаныш бөгеттеріне күшейту, қорғаныш біліктерін нығайту және ұлғайту, Атасу өзенінің арнасын өсімдіктерден тазарту, сондай-ақ елді мекендерден қар шығару бойынша жұмыстарды жандандыру бойынша ұсынымдар берілді.
Жаңаарқа ауданының әкімімен бірге Ақшағат ауылында қоршалған бөген қаралып, су тасқыны қаупіне баға берілді, оның барысында елді мекендерден қар шығару жұмыстарын жандандыру және шаруашылық тәсілмен орындалған қоршалған бөгенді нығайту жөнінде қосымша шаралар жүргізу ұсынылды. Ұлытау ауданының Жезді кентінде су тасқыны қаупін бағалау, Жезді өзенінің жағалауын нығайту жұмыстарын тексеру жүзеге асырылды. Талдысай қоршалған бөгеніне тексеру жүргізілді, сондай-ақ Талдысай өзенінің арнасын тазалау жұмыстарын тексеру кезінде өзен арнасын көпірден елді мекеннің соңына дейін нығайту, елді мекеннен қар шығару бойынша жұмысты жандандыру, тәулік бойы жұмыс істейтін арнайы техниканың болуы бойынша ұсынымдар берілді.
Ұлытау ауданының әкімімен бірлесіп ауданның шұғыл әрекет ету жиынтық жасағының дайындығын тексерді.
Қызылорда облысында комитет төрағасы Сырдария өзенінің бойындағы су тораптарының, жағалау бөгенінің және су төгу құрылғылардың жұмысымен танысты. Су ресурстары және ирригация министрлігі Су ресурстарын реттеу, қорғау және пайдалану комитетінің төрағасы С. С. Нұрымбетовпен бірлесіп Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан С. Арыстанбаев атындағы Қызылорда су торабының, қауіпті учаске болып табылатын «КОПЭС» саяжайының, «Қараөзек» су алабы мен «Әйтек» су торабының құрылысының жұмыс жағдайлары, сондай-ақ Сырдария өзеніндегі мұз қату жағдайы қаралды. Өз кезегінде су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуіне әсер ететін су қоймаларынан судың келуі мен ағуы бойынша болжамды есептеулерді зерделеу, сондай-ақ Сырдария өзені бойынша мұзды қауіпсіз сүйемелдеу бойынша ұсынымдар берілді.
Түркістан облысында Түркістан және Кентау қалаларындағы су тасқынына қарсы жұмыстар, сондай-ақ Ордабасы, Төлеби және Қазығұрт аудандарындағы су қоймалары мен гидротехникалық құрылыстардың жұмысы қаралды. Шардара су қоймасы және Көксарай қарсы реттегіші сияқты өңірдегі ең ірі су объектілерінің жағдайына ерекше назар аударылды. Түркістан қаласында Шаға кентінің су тасқыны қауіпті учаскелерін аралады («Шаға» бұру арнасын тексеру). Кентау қаласында «Қосқорған» су қоймасы, Сауран ауданының Хантағы мен Бабайқорған ауылдарында су тасқынына қарсы іс-шаралар тексерілді, Ордабасы ауданының Бөген ауылында Бөген су қоймасы тексерілді, Ордабасы ауданының Қараспан ауылындағы Қараспан су торабында жүргізілген жөндеу жұмыстарымен танысты, Төлеби ауданының Сұлтан Рабат ауылында «Гуляй поля» арнасы мен «Қошқарата» тоғанның жай-күйі тексерілді, Абай ауылы мен Арыс қаласында «Қабылсай» бұрма каналын және Ақдала ауылындағы жағалауды нығайту жұмыстары тексерілді. Сонымен қатар Көксарай су реттегіші мен Шардара қаласындағы «Шардара» су қоймасының, Сарыағаш ауданының Дархан ауылындағы «Дархан» су электр станциясы мен Келес өзенінің жай-күйі де тексерілді, онда су тасқыны қаупіне бағалау жүргізілді. Қалалардың, аудандардың әкімдерімен және «Қазсушар» РМК, «Тұран-су» ШЖҚ МКК өкілдерімен кездесулер мен кеңестер өткізілді, қорғаныш бөгендерін күшейту, елді мекендерге жақын қорғаныш біліктерін нығайту және ұлғайту жолымен су тасқыны қаупін азайту бойынша ұсынымдар берілді.
Шымкент қаласында су тасқынынан қауіпсіз өтуге дайындық бағаланды. Шымкент қаласы әкімінің орынбасарымен кездесу өтті. Қалада 8 гидротехникалық құрылыс жұмыс істейді, оның 7-еуі қанағаттанарлық жағдайда. Ақжар су қоймасы қанағаттанарлықсыз деп танылды, онда құлақтандыру жүйесін орнатумен күрделі жөндеу көзделген. Сапар барысында Тәуелсіздіктің 20 жылдығы, Игілік және Қызылжар елді мекендеріндегі Бадам өзенінде аяқталған жағалауды нығайту жұмыстары да қаралды.
Әл-Фараби ауданында ұзындығы 3 км болатын Бадам өзенінің арнасында қамыс пен ағаштардың суға толуы тексерілді. Тұран ауданында Ақжар су қоймасымен, Еңбекші ауданында Бадам су қоймасымен танысып, учаскедегі су тасқыны қаупі бағаланды.
Жамбыл облысында су тасқынының алдын алу шараларының орындалу барысымен танысты. Жуалы, Байзақ, Меркі, Қордай, Мойынқұм, Шу және Т.Рысқұлов аудандарына барып, каналдар мен өзендердегі механикалық тазарту жұмыстарын қарады, сондай-ақ бөгеттер салу және жағалау сызықтарын нығайту бойынша жұмыстармен танысты. Су тасқынынан қорғау жүйесінде шешуші рөл атқаратын бірқатар көпірлер мен су қоймаларының жай-күйімен танысты. Бұдан басқа облыс әкімімен кездесу өтті, оның барысында су тасқыны қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ағымдағы мәселелері талқыланды, сондай-ақ көктемгі су тасқыны кезеңіне дайындық шеңберінде бірлесіп шешілетін міндеттер белгіленді.
Қазақстан ТЖМ ТЖ алдын алу комитетінің төрағасы су тасқыны кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етудің, гидротехникалық объектілерді нығайтуды жалғастырудың және халық үшін тәуекелдерді болдырмаудың маңыздылығын атап өтті. Ол ықтимал төтенше жағдайлардың алдын алу үшін гидротехникалық құрылыстардың жай-күйіне тұрақты бақылауды сақтау қажет екенін атап өтті.
Өткен жылдың күзінен бастап бүгінгі күнге дейін ТЖМ мұзда адам өлімінің алдын алу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Іс-шаралар кешені «Мұз-2025» республикалық үгіт-профилактикалық акциясы шеңберінде өткізіледі.
Акцияның аралық төрт айлық қорытындысының нәтижесі:
- 20 мыңнан астам рейд пен патрульдеу;
- 120 мыңнан астам адаммен профилактикалық әңгімелесулер;
- 70 мыңнан астам балықшы мен аңшымен нұсқаулықтар;
- 1700 бөлшек сауда нүктелері арқылы балық аулау құралдары мен басқа да аңшылық керек-жарақтарын сатып алу кезінде 150 мыңнан астам ақпараттық жадынама мен парақша тарату;
- 46 адам (42 ересек, 4 бала) құтқарылды;
- мұз астына құлаған 11 көлік шығарылды;
- Алакөл көліндегі бөлінген мұзда қалған 25 балықшыға көмек көрсетілді, «Теріс Ащыбұлақ» су қоймасында 5 балықшы осындай жағдайда құтқарылды.
Қазгидрометтің болжамына сәйкес Қазақстанның барлық аумағында ауа температурасының белсенді көтерілуде. Нәтижесінде мұздың құрылымы мен тығыздығының өзгеруі, бірқатар өңірде мұз толықтай көшті.
ТЖМ су айдындарында қауіпсіздік ережелерін сақтау қажеттігін еске салады, бір адам үшін мұздың қауіпсіз қалыңдығы кемінде 10 сантиметр, бұл ретте тәуліктің қараңғы уақытында, көрінуі нашар болған кезде, мұз қатып еріген кезде мұзға шығуға қатаң тыйым салынады! Мұздың қалыңдығы 10-нан 25 см-ге дейін мұз астында балық аулауға тек құтқару кеудешесі болған кезде жол беріледі!
Мұз үстінде болған кезде:
1) мұздың жұқа және толық қатпаған жерлеріне шығуға;
2) мұздың жекелеген (қауіпті) учаскелерінде топтармен жиналуға;
3) мұздағы шұңқырларға, жарықшақтарға, ойықтарға жақындауға;
4) өткелдер үшін бөлінген орындардың шекарасынан тыс көлік құралдарымен мұзға шығуға;
5) от жағуға;
6) 20 сантиметрден аз қашықтықта екі ойық, ал басқа жұп ойықтардан 2 метрден аз қашықтықта екі ойық жасуға;
7) мұзда жабдықтар мен қоқыстарды қалдыруға жол берілмейді.
Жұқа мұз аса қауіпті, ТЖМ «Мұз-2025» республикалық үгіт-профилактикалық акциясы жалғасуда.
ТЖМ өрт туындаған жағдайда барлық азаматтар үшін әмбебап, қарапайым және түсінікті іс-қимыл алгоритмін ұсынады.
Алгоритмнің әмбебаптығы кез келген жерлерде, мейлі ол тұрғын үй, қоғамдық орын, кеңсе бөлмесі, табиғи аймақ және т. б. өрттер туындаған кездегі барлық әрекеттер тізбегінен тұрады.
Өрт кенеттен пайда болуы мүмкін және мұндай қиын жағдайларда реакция жылдамдығы ғана емес, іс-әрекеттің дұрыстығы да маңызды. Нақты және құрылымдалған алгоритм адамдарға өзін-өзі ұстауға, жылдам бағдар алып, қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қажетті қадамдарды орындауға көмектеседі.
Осы алгоритмге сүйене отырып, әр адам дұрыс шаралар қолдана алады, осылайша ықтимал салдарының алдын алады және өрттен болатын зиянды азайтады.
Еліміздің әртүрлі өңірлерінде су басу қаупін азайтуға бағытталған алдын алу және инженерлік жұмыстар белсенді жүргізілуде. Оларды қорғау үшін 590 км қорғаныс бөгендері мен біліктері тұрғызылды, 822 км дренаж жүйелері, каналдар мен арықтар жөнделіп салынды. Автомобиль және теміржол қатынастарында 960 су өткізу құрылысы орнатылып, ауыстырылды. 74 өзеннің қауіпті учаскелерінде 500 км жуық түбін тереңдету, жағалауды нығайту және арналарды тазарту жұмыстары жүргізілді. Зардап шеккендерді қабылдаудың 3,5 мыңнан астам пункті дайындалды, броньнан босатылған жағдайда тіршілікті қамтамасыз ету құралдары мен мемлекеттік материалдық резерв техникасы айқындалды. Осы шаралардың барлығы халықтың қауіпсіздігін арттыруға және ықтимал су тасқынынан болатын залалды барынша азайтуға бағытталған.
Алматы облысында су тасқыны қауіпті учаскелерге аэровизуалды тексеру жүргізілді. Бағыт Бартоғай су қоймасы, Ақтоған ауылы, Масақ ауылы, Іле өзенінің 164-ші км, сондай-ақ Бақанас, Бақбақты және Жиделі елді мекендерін қоса алғанда, Еңбекшіқазақ және Балқаш аудандарының су тасқыны қаупі бар учаскелері арқылы өтті. Мүдделі органдардың өкілдерімен бірлесіп өзендерге, су қоймаларына және қар жамылғысына аэровизуалды тексеру жүргізілді. Мониторинг нәтижелері бойынша су объектілерінің жай-күйіне және қар қорының деңгейіне баға берілді, сондай-ақ су тасқыны кезеңінің қауіпсіз өтуін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік органдар үшін ұсынымдар әзірленді. Департамент алдын алу шараларын қабылдауды жалғастыруда және гидрологиялық жағдайдың өзгеруіне жедел ден қоя отырып, жағдайды бақылауда ұстайды.
Ақтөбе облысында көктемгі су тасқынына дайындық жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Жүйелерді қардан тазарту жұмыстары облыс көлемінде және қаланың барлық аудандарында жүргізілуде. Су тасқынының алдын алу мақсатында ТЖМ құтқарушылары, 20982 әскери бөлімінің, 30238 әскери бөлімінің қызметкерлері және Әуе қорғанысы күштері Әскери институтының курсанттары «Алтын Орда» шағын ауданында каналдарды, нөсер және су өткізу құбырларын қардан тазарту жұмыстарын жүргізді. Барлығы 1,5 м тереңдікте 3 км қар тазартылды. Сондай-ақ Елек өзеніндегі мұз кептелістерін алдын ала жоюдың алдын алу мақсатында демалыс орындары орналасқан ауданда мұз кептелістерін алдын ала жою бойынша жарылыс жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде өзен арнасында жарылғыш заттардың көмегімен 5 мың шаршы метр аумақта жарылыс жұмыстары жүргізілді. Бүкіл қала бойынша ұзындығы 55 км асатын ашық және жабық суағар жүйелері бар.
Шығыс Қазақстан облысының Шемонаиха ауданында Үбі өзенінде су тасқынына қарсы іс-шаралар кешені аясында ТЖД құтқарушылары мен жергілікті атқарушы органдардың қызметкерлері «Мұзды жару бойынша» операциялар жүргізді. Жоспарлы жарылыстар өзендер тарылатын немесе арналары күрт өзгеретін жерлерде күркіреді. Сонымен қатар тіректерге қысымды азайту үшін көпірлер аймағында мұзды ұсақтау жүргізілді. Мұз бетін бөлшектеу арқылы мамандар мұз кептелістерінің пайда болуына жол бермейді. Жұмыстың жалпы ауданы 10620 шаршы метрді құрады.
Жетісу облысының аумағында су тасқыны жағдайы тұрақты, алдын алу шаралары жалғасуда. «Қазгидромет» РМК деректеріне сәйкес қар жамылғысының деңгейі мен топырақтың ылғалдылығы былтырғы көрсеткіштерден асып түседі, бұл жоғары бақылауды қажет етеді. «Қазгидромет» алдын ала болжамы бойынша су басу қаупі жоғары аймақтарға Алакөл, Ескелді, Кербұлақ және Көксу аудандары жатады. Орташа қауіпті аудандарға – Панфилов және Сарқан, төмен тәуекелге – Талдықорған, Қаратал және Ақсу аудандары.
Су тасқыны кезеңіне дайындық мақсатында 17 км су бұру каналдары, 10,6 км өзен арналары, 4,7 км каналдар тазартылды және тереңдетілді, 400 м қорғаныс бөгеттері жөнделді және салынды, 3892 км арықтар, 823 км каналдар, 3195 су өткізу құрылыстары тазартылды. 1563 құтқарушы, 415 бірлік техника, 189 мотопомпалар, 28 жүзу құралдары дайындыққа келтірілді. 136 мың қапшық, 16 мың тонна инертті материалдар, 112,5 тонна ЖЖМ қоры қалыптастырылды. Эвакуациялық пункттер дайындалды. Су тасқыны қаупі бар 47 елді мекеннің 44-і су басу қаупін азайтуға мүмкіндік туды. Малайсары, Қоңырөлең, Сұптай үш ауылында жұмыстар жалғасуда.
Қостанай облысында дайындық шаралары белсенді жүргізілуде. Өңірдің барлық аудандарында профилактикалық жұмыстар күшейтілді, су құбыры жүйелері тазартылды, инертті материалдар дайындалуда. Облыстың барлық аудандарында қар шығару жұмыстары жалғасуда. Су өткізгіш құбырлар, арықтар мен каналдар тазартылып, өзен арналарын кеңейту жұмыстары жүргізілді. Бөгеттер мен қорғаныс бөгеттері нығайтылды. Су деңгейіне тұрақты мониторинг жүргізіледі, тиісті шаралар қабылданады. Құтқарушылар су тасқынына тап болған жағдайда тұрғындардың өзін қалай ұстау керектігі жөнінде түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.
Су тасқынының алдын алу жөніндегі іс-шаралар шеңберінде ТЖМ 68303 әскери бөлімінің 50 әскери қызметші мен 5 техникасы Абай облысынан Қостанай облысына жіберілді. Әскери қызметшілер су тасқынының ықтимал салдарын жою және қорғаныш құрылыстарын нығайту бойынша жұмыстар жүргізеді. Өзен арналарын тазартуға, бөгеттер салуға көмек көрсетеді. Қабылданған шаралар өңір халқының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және материалдық залалды азайтуға бағытталған.
Солтүстік Қазақстан облысында елді мекендерді қорғау бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. Облыс әкімі Гауез Нұрмұхамбетовпен бірлесіп Петропавл және Қызылжар аудандарында айналма арналар құрылысының барысы және қорғаныш бөгеттерін нығайту жұмыстары тексерілді. Бұл ауданда қауіпті аймақта Соколовка, Большая Малышка және Вагулино ауылдары бар. Су тасқыны қаупін азайту үшін Соколовканың маңына жаңа канал тұрғызылып, Есіл өзенінің арнасын түзету жұмыстары жүргізілуде. Бұл шаралар елді мекендерге жақын өзеннің өткізу қабілетін арттыруға көмектеседі. Петропавл су торабы ең жоғары су тасқыны кезінде арнаның тарылуына байланысты судың қажетті көлеміне төтеп бере алмайды. Бұл мәселені шешу үшін Заречный кентінің айналасындағы бар ескі арнаны пайдаланып, ұзындығы 3,7 км айналма канал салынуда. Ол ерте кезеңдерде тасқын судың уақтылы төгілуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар Ущева бөгені мен Кожевный кентінің маңында нығайту жұмыстары жалғасуда. Шағын аудандарды су тасқынынан қорғау үшін темірбетон плиталары төселеді, бұл бөгеттердің тұрақтылығын едәуір арттырады және олардың шайылып кетуіне жол бермейді.
Сонымен қатар облысқа Қарағанды қаласынан ТЖМ 52859 әскери бөлімінің тобы келді. 50 әскери қызметші мен 5 техникадан тұратын бөлімше Қызылжар ауданы Бескөл ауылының аудан орталығында орналасқан. Топтың жеке құрамы жергілікті атқарушы органдармен, ТЖД қызметкерлерімен және өзара іс-қимыл жасайтын ұйымдармен бірге Бескөл өзенінің тасқын суларынан қорғайтын бөгетті нығайту жөніндегі инженерлік іс-шараларға кіріседі. Бұл өңірлерге осындай маңызды іс-шараларға көмек көрсету шеңберінде Солтүстік Қазақстан облысына келген алғашқы бөлімше.
Павлодар облысының Аққулы ауданындағы "Омбы-Майқапшағай" республикалық маңызы бар трассасында әмбебап құтқару бөлімшесінің ашылуы өтті. Салтанатты рәсімге Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар министрі генерал-майор Шыңғыс Әрінов, сондай-ақ азаматтық қорғау органдарының ардагерлері мен құрметті қонақтар қатысты.
Павлодардан 100 км жерде орналасқан жаңа кешен еліміздегі осындай үшінші нысан. Оның бірегейлігі — бірнеше шұғыл қызметтердің бірге қызмет атқаруында, яғни бір аумақта өрт сөндіру бөлімі, ҚР ТЖМ Апаттар медицинасы орталығының трассалық медициналық-құтқару пункті, ал жақын арада облыстық ТЖД жедел-құтқару жасағының қызметкерлері жұмыс істей бастайды.
Осындай формат төтенше жағдайларға ден қою уақытын барынша қысқартуға мүмкіндік береді. Төтенше жағдайдың сипатына қарамастан, яғни өрт, ЖКО немесе шұғыл медициналық көмек болсын мамандар үйлесімді, жедел және тиімді әрекет етеді. Объектіні жаңарту бюджет қаражатынсыз жүзеге асырылды", -деп Шыңғыс Әрінов атап өтті.
"Өрт сөндірушілерді, құтқарушылар мен дәрігерлерді бір базада біріктіру-бұл жай ғана ыңғайлылық емес. Бұл төтенше жағдайда зардап шеккендерге алғашқы бірнеше минутта жедел көмек көрсетудің нақты мүмкіндігі. Біз мұндай кешендердің автожолдардың стратегиялық маңызды учаскелерінде болуы үшін жұмыс істеп жатырмыз", - деп министр Шыңғыс Әрінов атап өтті.
Орталықтың Аққулы ауданында орналасуы оның стратегиялық маңыздылығын ескере отырып таңдалады. Ол Павлодар облысының аумағын ғана емес, "Семей-Орманын"қоса алғанда, резерваттар мен жетуі қиын учаскелерге дейінгі тыс жерлерде де көмек көрсетуге мүмкіндік береді.
Кешен ТЖ салдарын жою үшін қажетті заманауи техникамен және жабдықтармен жарақталған. Оның аумағында зардап шеккендерді шұғыл эвакуациялау және құтқару топтарын шалғай аудандарға жедел тасымалдау үшін тікұшақ алаңы қарастырылған.
Жеке құрам үшін қолайлы жағдайлар жасалған: екі қабатты ғимаратта тәулік бойы мамандар кезекшілік етеді, демалуға арналған бөлмелер, душ бөлмелері, ас үй, сондай-ақ арнайы техникаға қызмет көрсету үшін техникалық аймақтар қарастырылған.
Бұған дейін мұндай кешендер Ақмола және Қарағанды облыстарында пайдалануға берілген болатын.
Іс-шара соңында ТЖМ басшысы қызметкерлерге жаңа арнайы техниканың кілттерін, алғыс хаттарды табыс етті. Сондай-ақ ТЖД-ның бірнеше қызметкердің кәсібилігі мен адалдығын атап өтіп, оларға кезектен тыс шендер берді.
Қазақстан ТЖМ қызметкерлердің жеделдігі мен жоғары даярлығына баса назар аудара отырып, өзінің инфрақұрылымын нығайтуды жалғастыруда, өйткені азаматтардың қауіпсіздігі ведомствоның басты басымдығы болып қала береді.
Өткен екі тәулік ішінде ауа-райының нашарлауына, боранға, көктайғаққа, қатты желге және нөлдік көрінуге байланысты ТЖМ құтқарушылары 318 адамды, оның ішінде 62 баланы құтқарып, эвакуациялады. Сондай-ақ 38 автомашинаны қар құрсауынан шығарды. Авариялық-құтқару және іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізуге 142 шығу жасалды.
Ауа-райының нашарлауы туралы дауылды ескертулер мен автожолдардың жабылуы туралы хабарламалар СМС-хабарламалар, ТЖМ, аумақтық бөлімшелердің интернет-ресурстары және әлеуметтік желілері арқылы халыққа жеткізілді.
Құтқару жұмыстарын ерекше атап өткен жөн:
Жамбыл облысында ауа райының қолайсыздығына тап болған 13 адам эвакуацияланды
8 наурызда Жамбыл облысының Жуалы ауданында «Алматы-Ташкент-Термез» трассасының жабық учаскесінде техникалық ақаулығы себебінен тұрып қалған жол талғамайтын автокөліктен 7 адамды, оның ішінде 1 баланы жылыту пунктіне эвакуациялады. Ал Ақтөбе облысы Баганин ауданының Көкбұлақ ауылынан 15 шақырым қашықтықта қар құрсауында қалған жеңіл автокөліктен ТЖМ құтқарушылары 5 адамды жақын елді мекенге эвакуациялады. Оған қоса Алматы облысы Кеген ауданы Жалаулы ауылының маңында қар құрсауында қалған жеңіл автокөліктен 1 адамды эвакуациялап құтқарды. Ешкім медициналық көмекке мұқтаж болған жоқ.
ТЖМ әскери қызметшілері ауыр жүк көліктеріне көмекке келді
8 наурызда Ақтөбе облысының Хромтау ауданында «Дон-Бадамша» автожолында жүк көліктері қар құрсауында қалды. ТЖМ 20982 әскери бөлімінің әскери қызметшілері қар құрсауынан 5 жүк көлігін шығарды. Медициналық көмекке ешкім мұқтаж болған жоқ.
ТЖМ құтқарушылары 120 адамды эвакуациялады
8 наурызда Түркістан облысы Түлкібас ауданы Шақпақ ауылының маңында жолдың жабық учаскесінде көліктердің кептелісі орын алды, 2 автобус жолда қалып қойды. ТЖМ құтқарушылары ішінде 19 бала бар 120 жолаушыны жақын жылыту пунктіне эвакуациялады. Медициналық көмекке ешкім мұқтаж болған жоқ. Азаматтар құтқарушыларға жедел әрекеттері үшін алғыс білдірді.
ТЖМ қызметкерлері 4 адамды қар құрсауынан құтқарды
8 наурызда Ақмола облысы Жақсы ауданы "Атбасар-Жаңа Қима" автожолында ТЖМ күштері қар құрсауында қалған адамдарды эвакуациялау жұмыстарын жүргізді. ТЖМ қызметкерлері жолда тұрып қалған жеңіл автокөлікті тауып алды. Оларды жолға сүйреп шығарды. Құтқарылғандар медициналық көмекке мұқтаж болмады.
ШҚО-да ТЖМ құтқарушылары 4 адамды эвакуациялады
8 наурызда Күршім ауданында Құйған ауылынан 5 шақырым жерде екі жеңіл көлік қар құрсауында қалды. Құтқарушылар жедел түрде жол талғамайтын «Трэкол» көлігімен жетіп, Бұқтырма су қоймасының жағалауынан Күршім ауылына 4 адамды эвакуациялады. Медициналық көмекке мұқтаж болғандар жоқ.
Жетісу облысында қар құрсауында қалған 12 адам құтқарылды
8 наурызда Кербұлақ ауданында, «Сарыөзек-Қарашоқы» тасжолының 25-шақырымында қарға батып қалған жеңіл көлік туралы хабарлама келіп түсті. Көмек сұралған бойда ТЖМ құтқарушылары оқиға орнына аттанды. Құтқарушылардың жедел әрекетінің нәтижесінде қар құрсауынан 4 жеңіл көлік шығарылып, 12 адам аман-есен құтқарылды! Барлығы ересектер, зардап шеккендер жоқ. Жүргізушілер сапарларын өз бағыттары бойынша жалғастырды.
ТЖМ құтқарушылары шетел азаматына көмекке келді
8 наурызда Қарағанды облысының Ақтоғай ауданында «Астана-Қарағанды-Алматы» автожолында Өзбекстан Республикасының азаматының автокөлігі сынып қалды. Содан кейін ол 112 қызметіне қоңырау шалып, көмек сұрады.
Құтқарушылар жедел түрде көмекке келіп, оны Балқаш қаласының орталық ауруханасына жеткізді.
"Менің көлігім Балқаш қаласынан Қарағандыға қарай 42 шақырым жерде сынып қалды. Дала суық, боран мен қар болды. Көліктің пеші де жұмыс істемейді. Мен өзімді нашар сезініп, 112 жедел қызметіне қоңырау шалдым. ТЖМ қызметкерлері уақытында келіп, мені Балқаш қаласының орталық ауруханасына жеткізді. Мен ТЖМ қызметкерлеріне ризамын. Бәрі жақсы, рахмет", - деді құтқарылған адам.
Қарағанды облысында қар құрсауынан 4 адам құтқарылды
9 наурызда Бұхар-Жырау ауданында Құрылыс ауылының маңында қар құрсауында 4 адам мінген жеңіл көлік тұрып қалды. Құтқарушылар жол талғамайтын Трэкол көлігімен оларға жетіп, көлікті жолдың тазартылған учаскесіне сүйреп шығарды. Олар медициналық көмекке мұқтаж болған жоқ.
ТЖМ қызметкерлері қар құрсауында қалған жолаушыға көмекке келді
9 наурызда Ақтөбе облысының Ырғыз ауданында «Ырғыз-Нұра» автожолының 80 шақырымында Газель маркалы көлігі қар құрсауында тұрып қалды. ТЖМ құтқарушылары вахтовка автокөлігімен көлікті тазартылған жолға сүйреп шығарды. Жолаушы сапарын әрі қарай жалғастырды. Медициналық көмекке мұқтаж болған жоқ.
Ұлытау облысында қар құрсауынан 11 адам құтқарылды
9 наурызда Жаңаарқа ауданында Жаңаарқа ауылынан 40 шақырым жерде «Қарағанды-Самарка-Атасу-Айнабұлақ» автожолының жабық учаскесінде адамдар мінген 2 жеңіл көлік қар құрсауында қалып қойды. ТЖМ құтқарушылары боранда, қалың қарлы жолды еңсере отырып, бірнеше ондаған шақырымды жүріп өтіп, Жаңаарқа кентіне 11 адамды, оның ішінде 6 баланы құтқарып, жеткізді. Құтқарылғандар медициналық көмекке мұқтаж болмады.
Қарағанды облысында қар құрсауынан 5 адам құтқарылды
9 наурызда Абай ауданында Ақбастау ауылынан 5 шақырым жерде қар құрсауында 3 жеңіл көлік тұрып қалды. Құтқарушылар оларға жетіп, Ақбастау ауылына 5 адамды жеткізді. Олар медициналық көмекке мұқтаж болған жоқ.
ТЖМ құтқарушылары қар құрсауында қалған 4 адамды құтқарды
9 наурызда Шығыс Қазақстан облысы Қарой ауылының маңындағы «Марқакөл-Қарой» тас жолында жеңіл автокөлігі жолдан шығып кеткен. ТЖМ құтқарушылары оқиға орнына келіп, жақын маңдағы елді мекенге 4 адамды, оның ішінде 2 баланы жеткізілді. Медициналық көмекке ешкім мұқтаж болған жоқ.
Павлодар облысында құтқарушылар төрт адамды қар құрсауынан құтқарды
9 наурызда 112 пультіне Жасыбай демалыс аймағынан 10 шақырым жерде жолаушылары бар жеңіл автокөлік қар құрсауында қалып, өз жолын жалғастыра алмағаны туралы хабарлама келіп түсті. Оқиға орнына келген құтқарушылар 4 адамы бар көлікті жолдың тазартылған учаскесіне сүйреп шығарды. Медициналық көмек ешкімге қажет болмады. Жүргізуші құтқарушыларға алғысын білдірді.
ТЖМ құтқарушылары 100 адамды құтқарды
10 наурызда түнде Абай облысы «Алматы - Талдықорған - Өскемен - Шемонаиха - РФ шекарасының» автожол учаскесінің жабылуына байланысты құтқарушылар автобус жолаушыларына көмекке келді. Құтқарушылар Аягөз қ. уақытша орналастыру пунктіне салонында 100 адам, оның ішінде 18 бала болған 5 жолаушылар автобусын жеткізді. Медициналық көмек ешкімге қажет болған жоқ.
ТЖД күшімен өтімділігі жоғары техникасында автожолдардың күрделі қарлы учаскелерінде адамдардың және кептелісте қалған автокөліктердің болуына патрульдеу жүргізілді. Құтқарушылар халыққа көмек көрсетіп, автожолдарда қауіпсіздікті қамтамасыз ете отырып, тәулік бойы жұмыс істеуді жалғастыруда.
Қазақстан ТЖМ азаматтарды сақтық шараларын сақтауға, дауылды ескертулерді қадағалауға және қолайсыз ауа райы жағдайында алыс сапарларға шықпауға шақырады. Ауыл тұрғындарына ауа-райының нашарлауы жағдайында ұзақ серуендеуден бас тарту ұсынылады.