Скринингтен кім және қашан өту керек

Скринингтік зерттеу аяқталғаннан кейін дәрігер бейінді мамандардың қорытындысы мен зертханалық-диагностикалық зерттеулерді ескере отырып, динамикалық бақылаудың мынадай топтарын айқындайды:
- 1А тобы - қауіп факторлары жоқ дені сау адамдар: ешқандай шағымдары жоқ және анамнезінде және тексеру кезінде созылмалы аурулары, қауіп факторлары немесе жекелеген органдар мен жүйелер функцияларының бұзылуы анықталмаған адамдар;
- 1Б тобы - қауіп факторлары бар дені сау адамдар: бақылауды және профилактикалық араласуды қажет ететін қауіп факторлары, шекаралық жай-күйі анықталған адамдар (ағзаның функционалдық қызметіне әсер етпейтін артериялық қысым шамаларында және өзге де физиологиялық сипаттамаларында норманың белгіленген шекараларынан шамалы ауытқулары анықталған адамдар);
- 2 - топ-іс жүзінде дені сау: анамнезінде соңғы 2 жыл бойы асқынусыз жіті және созылмалы ауруы бар адамдар;
- 3 топ-науқастар: динамикалық бақылауды, емдеуді және сауықтыруды қажет ететін адамдар.

Дені сау (1а, 1б топтары) және іс жүзінде дені сау (2 топ) адамдар өтеді:
- тиісті скринингтік зерттеудің кезеңділігіне сәйкес АЕК ұйымында кейінгі скринингтік зерттеу;
- АЕК ұйымдары мен салауатты өмір салты қызметінің салауатты өмір салты кабинетінде, аурулар бейіні бойынша мектепте сауықтыру.

Қарап-тексеру барысында анықталған созылмалы аурулары бар адамдар кейіннен қалпына келтіруге, сауықтыруға және денсаулығын нығайтуға бағытталған емдеу-профилактикалық іс-шаралар кешенін жүргізе отырып, созылмалы аурулар тізбесіне сәйкес есепке алынуға және динамикалық байқауға жатады.

Жіті аурулар анықталған кезде толық сауыққанға дейін денсаулық жағдайын кейіннен бағалай отырып, тексеру, емдеу жүргізіледі.

Науқас скринингтік сынақтан өтеді: тамақтану, жаман әдеттердің болуы, физикалық белсенділік деңгейі, тұқым қуалайтын аурулар және т. б. туралы сұрақтарға жауап береді.

Науқастың бойы мен салмағы бірден өлшенеді, Кеттле индексі анықталады, қандағы холестерин мен қант деңгейі экспресс-әдіспен анықталады, қан қысымы мен көзішілік қысым өлшенеді.

Әрі қарай, қажет болған жағдайда дәрігер қосымша тексеру немесе тар маманнан кеңес алу үшін жолдама жазады.

Науқас скринингтік кабинетте тексеруден өткеннен кейін (мінез-құлық факторларын ерте анықтау, гипертония, жүректің ишемиялық ауруы, қант диабеті және глаукома) ол онкопатологияға тексеріледі (егер жасы бойынша скринингтің осы түріне жататын болса).

Мысалы, 30-дан 70 жасқа дейінгі әйелдер қарайтын кабинетте онкоцитологияға сүртінді тапсырады, 40-тан 70 жасқа дейінгі әйелдер сүт безі обырын ерте анықтау үшін маммографиядан өтеді, ал 50-ден 70 жасқа дейінгі еркектер мен әйелдер тоқ ішектің онкологиялық ауруларын ерте анықтау үшін жасырын қанға нәжіс тапсырады.

Ересек тұрғындарды скринингтік тексеру ерте анықтау мен алдын алуға бағытталған:

• қанайналым жүйесінің негізгі аурулары-артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы;
• ерлер мен әйелдер арасындағы қант диабетін;
• әйелдер арасында жатыр мойнының ісікалды, қатерлі ісіктері;
• әйелдер арасында сүт безінің ісікалды, қатерлі ісіктері;
• ерлер мен әйелдер арасындағы глаукомалар;
• ерлер мен әйелдер арасындағы тоқ және тік ішектің ісікалды, қатерлі ісіктері
• өңештің, асқазанның, бауырдың және қуық асты безінің қатерлі ісіктері;
• тәуекел тобындағы адамдарда В және С созылмалы гепатиті.

• Әр 2 жыл сайын 30 жастан бастап мінез-құлықтық қауіп факторларын, қан айналымы жүйесі ауруларын (артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы) және қант диабетін ерте анықтауға жастағы ерлер мен әйелдер тексеріледі 40, 42, 44, 46, 48, 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64 жыл, артериялық гипертония, жүректің ишемиялық ауруы және қант диабеті бойынша диспансерлік есепте тұрмайтындар;
• Глаукоманы ерте анықтау үшін жастағы ерлер мен әйелдер тексеріледі 40, 42, 44, 46, 48, 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64, 66, 68, 70 глаукома бойынша диспансерлік есепте тұрмаған жылдар;
• Сүт безінің ісікалды және ісік ауруларын ерте анықтауға жасы үлкен әйелдер келуі тиіс 50, 52, 54, 56, 58, 60 сүт безі обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмаған жас;
• Жатыр мойны обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын, жасы үлкен әйелдерді ісік алды аурулары мен жатыр мойны обырын ерте анықтауға күтеді 30, 34, 38, 42, 46, 50, 54,58,62,66,70 яғни 30 жастан бастап әр 4 жыл сайын;
• Колоректальды обырды ерте анықтау үшін ерлер мен әйелдер тексеріледі 50, 52, 54, 56, 58, 60, 62, 64, 66, 68, 70 полипоз, тоқ ішек және тік ішек қатерлі ісігі бойынша есепте тұрмаған;
• Өңеш және асқазан обырын ерте анықтауға өңеш және асқазан обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын 50, 52, 54, 56, 58 және 60 жастағы ерлер мен әйелдер келуі тиіс;
• Қуықасты безі обырын ерте анықтауға 50, 54, 58, 62 және 66 жастағы, қуықасты безі обырына байланысты диспансерлік есепте тұрмайтын ерлер тексерілуге тиіс.
• Созылмалы В және С гепатитін ерте анықтауға гемодиализдегі, анамнезінде операциялық араласулары, қан мен оның компоненттерін құюы бар қан аурулары, қатерлі ісіктері бар адамдар тексеріледі.

Скринингтер белгілі бір аурулар үшін және белгілі бір жас топтары үшін жүргізіледі. Скрининг 2 жас санатында жүргізіледі:

1. 0-ден 18 жасқа дейінгі балалар. Балалар жыл сайын кәмелетке толғанға дейін профилактикалық тексеруден өтеді. Мектепке дейінгі мекемелердің тәрбиеленушілерін, мектеп оқушыларын, орта арнаулы оқу орындарының оқушыларын және 18 жасқа дейінгі студенттерді білім беру ұйымдарындағы көшпелі бригада тексереді.

Мектепке дейінгі мекемелерге бармайтын балаларды тексеру емханада немесе отбасылық денсаулық орталығында жүргізіледі.

2. 30 жастан 70 жасқа дейінгі ересектер.

Тексеруден өтіп, тіпті абсолютті болмауы қандай да бір белгілері – тек сенімділік үшін өзінің денсаулығы.

Скринингтер толығымен тегін. Профилактикалық тексерулерді қаржыландыру МӘМС қаражаты есебінен жүзеге асырылады, сондықтан скринингтен өту үшін сақтандырылу мәртебесіне ие болу қажет.

Скринингтен өту үшін тіркелген жері бойынша емханаға жүгіну қажет. Ол үшін әрбір алғашқы медициналық-санитарлық көмек қызметінде скринингтік кабинеттер бар. Өзіңізбен бірге жеке куәлігіңіз болу керек.

Белгіленген скринингтік тексерулерден өту кезінде қызметкерге орташа еңбекақы төлей отырып, жұмыстан босатылады.

2022 жылдан бастап ауыл халқы үшін скринингтік қарап-тексеруге жататын адамдардың қосымша нысаналы топтары енгізілді:

1. Асқазан-ішек жолдарының ауруларын және бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға асқазан-ішек жолдарының аурулары және созылмалы бүйрек ауруларына байланысты динамикалық байқауда тұрмайтын, скринингтік қарап-тексеруден өтетін 18 жастан 70 жасқа дейінгі еркектер мен әйелдер жатады. Талдауышта қан сарысуындағы жалпы билирубинді, АЛаТ, АСаТ анықтауға б/х қан талдауын жүргізеді. Диагностикалық зерттеу. Фиброэзофагогастродуоденоскопия гепатобилиопанкреатиялық тұсын (бауыр, өт қабы, ұйқы безі, көкбауыр) УДЗ, жиілігі – жылына 1 рет.
2. Тыныс алу ағзаларының туберкулезін ерте анықтауға - тыныс алу ағзаларының туберкулезімен динамикалық бақылауда тұрмайтын, скринингтік зерттеулерден өтетін 50-ден 70 жасқа дейінгі еркектер мен әйелдер. Диагностикалық флюорография (1 кескін) жасалады, жиілігі – жылына 1 рет.
3. Қуық асты безінің қатерлі ісігін ерте анықтауға - қуық асты безінің қатерлі ісігімен динамикалық бақылауда тұрмайтын, скиринтік қарап-тексеруден өтетін 55 жастан 70 жасқа дейінгі және одан жоғары жастағы еркектер жатады. Қан сарысуындағы жалпы простат-спецификалық антигенді (ПСА) анықтау үшін ИФТ әдісімен қан алынады.
4. Бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға 18-70 жас аралығындағы еркектер мен әйелдер жатады. Талдағышта несептің жалпы талдауын зерттеу ( бүйректің созылмалы ауруларын ерте анықтауға арналған физикалық-химиялық 9 зерттеуге жататын, зәр тұнбасының жасушалық элементтерінің санын есептей отырып, сипатын жылына 1 рет тексеру). МӘМС талдағышында қан сарысуындағы креатининді анықтау. Қалдық зәрді анықтау арқылы бүйрек, қуықты УДЗ.