Қазақстанда тұрға ықтиярхатты қалай алуға болады

Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға визамен уақытша болатын не келудің және болудың визасыз тәртібі туралы Қазақстан Республикасымен келісім жасасқан мемлекеттерден келген шетелдіктер, сондай-ақ оларға берілген визаның санатына қарамастан этникалық қазақтар Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға рұқсат алу үшін ішкі істер органдарына жүгінеді және мынадай құжаттарды ұсынады:

1. Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға рұқсат беру туралы өтініш-сауланама;
2. көрсетілетін қызметті алушының шетелдік паспортының көшірмесі және түпнұсқасы (салыстыра тексеру үшін), азаматтығы жоқ адамның құжаты, жарамдылық мерзімі өтініш берген күнге күнтізбелік 180 күннен астам болуы тиіс.
3. "Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға рұқсаттар алуға үміткер шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасында болу кезеңінде өздерінің төлем жасау қабілеттігін растау ережесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 26 қарашадағы № 1185 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға рұқсаттар алуға үміткер шетелдіктердің және азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасында болу кезеңінде өздерінің төлем жасау қабілеттігін растау қағидаларына сәйкес өзінің төлем қабілеттілігін растау туралы не Заңның 49-бабы 4) тармақшасына сәйкес төлем қабілеттілігін растаудан босатуға арналған негіздердің болуын куәландыратын құжат;
4. азаматтығы тиесілілігі немесе тұрақты тұратын мемлекетте соттылығы (соттылығының болмауы) туралы тиісті мемлекеттің құзыретті органы берген құжат (Қазақстан Республикасында босқын мәртебесі бар адамдарды және Қытай Халық Республикасы азаматтарының этникалық қазақтарын қоспағанда, егер өзге халықаралық шарттарда көзделмесе);
5. Қазақстан Республикасында тұрақты тұруға 14-тен 18 жасқа дейінгі баланың нотариалды куәландырылған келісімі;
6. өтініш берушіге тұруға тұрғын үй ұсыну және тұрақты тіркеу есебіне кемінде күнтізбелік 180 күн қою туралы жеке және заңды тұлғамен (Қазақстан Республикасында болу кезеңінде өзінің төлем қабілеттігін растайтын көрсетілетін қызметті алушылар үшін)нотариалды куәландырылған шарт не нотариалды куәландырылған өтініш;
7. "Шетелдіктерде және азаматтығы жоқ адамдарда болуы олардың Қазақстан Республикасына келуіне тыйым салатын аурулардың тізбесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2011 жылғы 30 қыркүйектегі № 664 бұйрығына сәйкес (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7274 тіркелген) шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға келуге тыйым салынатын сырқаттардың бар-жоғы туралы шетелдіктің медициналық куәландыру туралы анықтамасы (028/у медицинская анықтама);
8. мөлшері 35х45 мм бір фотосурет;
9. мемлекеттік бажды төлеу туралы құжат.

3), 4), 7) тармақшаларда көрсетілген құжаттардың жарамдылық мерзімі күнтізбелік 180 күннен аспауы тиіс.

Өзге мемлекеттің азаматтығын, Қазақстан Республикасында орналасқан дипломатиялық өкілдік және консулдық мекеме арқылы ресімдеген және Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тіркеуі бар көрсетілетін қызметті алушы 1), 2), 8), 9) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды ұсынады. 

Ата-анасының бірімен келген жасы он сегізге толмаған көрсетілетін қызметті алушы, егер оның заңды өкілі (ата-анасы, қамқоршысы, жанашыры) Қазақстан Республикасының азаматы немесе шетел азаматы, азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасы аумағында тұрақты тұратын болып табылған жағдайда 1), 2), 6), 8), 9) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды, сондай-ақ он алты жасқа толмаған баланың жеке басын куәландыратын баланың туу туралы куәлігі немесе басқа құжаттың көшірмесі және түпнұсқасы (салыстыра тексеру үшін); Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұратын екінші ата-анасынан нотариалдық расталған өтініш-келісім ұсынады.

Шет тілінде жасалған құжаттар қазақ не орыс тіліне аударылуы тиіс. Бір тілден екінші тілге аударманың дұрыстығын "Нотариат туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 80-бабына сәйкес нотариус куәландырады.

Оң қорытындысы шығарылған жағдайда  шетелдік тұрақты тіркеу есебіне алынып және шетелдіктің тұруға ықтиярхатымен құжаттандырылатын болады.

Келесі жағдайларда рұқсат беруден бас тартуы мүмкін:

• заңсыз келгендер, сондай-ақ қылмыс жасағаны үшiн өздерi шыққан елдердiң заңнамасы бойынша қудалауға ұшыраған;
• қылмыс жасалғанға дейін тұрақты тұратын жері ҚР шегінен тыс болған бас бостандығынан айыру орындарынан босатылғандарға;
• адамзатқа қарсы қылмыс жасағандарға;
• кәмелетке толмаған баланың жыныстық қол сұғылмаушылыққа қарсы қылмыс жасаған;
• этникалық қазақтарды, ҚазКСР немесе Қазақстан Республикасында туған немесе бұрын азаматтығында болған бұрынғы отандастарды, сондай-ақ ҚР халықаралық шарттары негізінде жеңілдетілген тәртіппен ҚР азаматтығын алуға құқығы бар адамдарды және олардың отбасы мүшелерін қоспағанда, ҚР-да болу кезеңінде өзінің төлем қабілеттілігін растауды ұсынбағандарға, тізбесін халықтың көші-қоны мәселелері жөніндегі уәкілетті орган бекітетін, сұранысқа ие кәсіптері бар шетелдіктер;
• ҚР-дағы шетелдіктердің құқықтық жағдайы туралы заңнаманы бірнеше рет бұзған адамдарға;
• ұлтаралық, конфессияаралық және діни араздықты қоздыратындарға;
• конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге бағытталған іс-әрекеттер үшін;
• ҚР егемендігі мен тәуелсіздігіне қарсы шыққан, оның аумағының бірлігі мен тұтастығын бұзуға шақыратын адамдарға;
• ауыр немесе аса ауыр қылмысы үшін алынбаған немесе өтелмеген соттылығы бар адамдарға;
• Ұлттық қауіпсіздік органдарында олардың экстремизмге немесе террористік әрекетке қатыстылығы туралы мәліметтер болған кезде себептер түсіндірілместен;
• жалған құжаттарды ұсынған не өзі туралы көрінеу жалған мәліметтерді хабарлаған немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімде қажетті құжаттарды дәлелсіз себептермен ұсынбаған адамдарға;
• Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес дактилоскопиялық тіркеуден өтпеген;
• ҚР-да тұрақты тұруға рұқсат беру сәтінде ҚР-дан бес жыл ішінде шығарып жіберілгендерге;
• егер бұл ҚР азаматтарының және басқа да адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін қажет болса;
• тұрақты тұруға рұқсат алған және Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұруға рұқсат берілген күннен бастап қатарынан кез келген 12 айлық кезең шегінде 183 күнтізбелік күннен аз уақыт тұратындарға;
• ҚР азаматтарымен жалған неке қиғандарға;
• халықтың көші-қоны, салық салу және ҚР еңбек заңнамасы саласындағы құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылған адамдарға;
• ұлттық қауіпсіздік мүдделеріне қатер төндіретіндерге;
• "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" ҚР Заңының 21-бабының 8) тармақшасында көзделген негіздер бойынша ҚР азаматтығынан айырылуына байланысты
• ҚР-ға келу үшін қарсы көрсетілімдер болып табылатын аурулары* бар адамдарға;
• егер олар бұрын "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" 1991 жылғы 20 желтоқсандағы ҚР Заңының 20-1-бабында көзделген негіздер бойынша ҚР азаматтығынан айырылған болса.

ҚР-да тұруға ықтиярхатты "тұрақты тұруға" санатындағы визаның негізінде ел аумағына келген шетел азаматтары ала алады.

Тұруға ықтиярхат ҚР аумағында 16 жастан бастап тұрақты тұратын шетелдіктерге беріледі. 16 жасқа дейінгі балаларға тұруға ықтиярхат талап етілмейді.

Үкімет қаулысына  сәйкес ҚР шетелдіктің тұру ықтиярхтаны рәсімдеу үшін уәкілетті мемлекеттік органға мынадай құжаттарды ұсыну қажет:

• мемлекеттік баж төленгені туралы  құжат;
• өлшемі 3,5 х 4,5 сантиметр екі фотосурет;
• шетелдік паспорт.

Жоғарыда көрсетілген құжаттарды тапсырған және өтініш беруші формуляр түбіртегін алған сәттен бастап тұруға ықтиярхат берілгенге дейінгі мерзім 7 (жеті) жұмыс күніне дейін жеделдетілген тәртіппен жасалады және әдеттегідей 17 жұмыс күніне дейін

Жаңа тұруға ықтиярхат ресімдеу кезеңінде шетелдік "Қазақстанда тұрақты тұратын" мәртебесін жоғалтпайды.

ҚР-да шетелдіктің тұруға ықтиярхатын ресімдеу, беру, ауыстыру, тапсыру, алып қою және жою қағидаларына сәйкес тұруға ықтиярхат шетелдіктің азаматтығы елінің паспортының қолданылу мерзімі мерзіміне 10 жылға беріледі.

Қазақстан Республикасында тұру құқығына қолда бар құжаттың қолданылу мерзімін ұзарту туралы немесе жаңа құжатты беру туралы өтінішті шетелдіктер олардың тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органдарына оның қолданылу мерзімі аяқталғанға дейін 1 айдан кешіктірмей, ал жоғалған жағдайда - үш тәуліктен кешіктірмей беруі тиіс.

Тұруға ықтиярхат – бұл шетелдіктің ҚР-да тұрақты тұруға құқығын растайтын құжат. Оны ресімдеу үшін Қазақстан аумағында тұрақты тұруға рұқсат алу қажет. Рұқсат аумақтық полиция департаметтерінде беріледі.

ҚР-ға келіп тұруға ықтиярхат алғысы келетіндерге қойылатын негізгі талаптар олардың төлем қабілеттілігінің дәлелі және өтелмеген соттылығының жоқтығы болып табылады.

Тұруға рұқсат пен ықтиярхатты алуды жеңілдете алатын мән-жайлар деп келесіні атауға болады:

1. шетелдіктің Қазақстанда тууы;
2. бұрын болған қазақстандық азаматтық;
3. Қазақстанда жақын туыстарының болуы.