Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Жетісу облысы бойынша департаментінің басшысы Маржан Кәлменова Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз брифингінде ведомствоның 2024 жылғы 8 айдағы жұмысының қорытындысын ұсынды. Басты тақырып өңірдегі бәсекелестік ортаны қамтамасыз ету және монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтарды жою болды.
Есепті кезеңде Департамент тауар нарықтарына 15 талдау жүргізді. Осы зерттеулердің нәтижелері бойынша аймақ экономикасының бірқатар секторларында бұзушылықтар анықталды. Ең жарқын мысалдардың бірі домофондарға қызмет көрсетудің бірыңғай тарифтерін белгілеген «Домофон Сервис» ЖК және «Куликова» ЖК қызметіндегі бұзушылықтарды анықтау болды. Мұндай іс-қимылдарды келісу тұтынушыларды таңдаудан айырды және Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 170-бабын бұзды.
«Біздің араласуымыз нарықтағы әділеттілікті қалпына келтіруге және тұтынушыларға әртүрлі қызмет провайдерлерін таңдауға мүмкіндік берді. Мұндай бұзушылықтар монополияға алып келеді, біз бұған мүлдем жол бермейміз», - деді Департамент басшысы"
Монополияға қарсы органның араласуынан кейін компаниялар бұзушылықтарды жойып, бәсекелестік қалпына келтірілді.
Тағы бір маңызды жағдай «Қорғас-Коммерц» ЖШС, «Қорғас» ХШЫО «АЭА БК» АҚ еншілес компаниясы. Мұнда конкурстық іріктеу өткізбей жолаушыларды тасымалдау шартын жасасу кезінде бұзушылық анықталды, бұл бір компания үшін артықшылық тудырды. Бұл Кәсіпкерлік кодекстің 194-бабына қайшы келді. Департаменттің талабы бойынша шарт бұзылып, нарықтағы шарттар қалпына келтірілді.
«Талдықорған қаласының ТКШ бөлімі» ММ де монополияға қарсы органның назарында болды. Коммуналдық қалдықтарды әкетуге арналған тендер барысында әкімшілік-аумақтық шекаралардың бұзылуы анықталды. Араласу нәтижесінде тендер бірнеше лоттарға бөлінді, бұл адал бәсекелестікті қалпына келтіруге мүмкіндік берді.
Тұрақты бақылау және комплаенс
Департамент жұмысының маңызды бөлігі бұзушылықтарды анықтау және жолын кесу ғана емес, сонымен қатар стратегиялық тауарлар бағасының тұрақты мониторингі болып табылады. Департамент көмір, ЖЖМ және сұйытылған мұнай газының бағасына мониторинг жүргізеді және қазіргі уақытта күрт секірулер тіркелмеген.
Болашақ бұзушылықтардың алдын алу үшін монополияға қарсы комплаенс белсенді түрде енгізілуде. Жетісу нарығының субъектілері 17 комплаенс актісіне қол қойды, бұл бәсекелестікке қарсы әрекеттердің туындау тәуекелдерін азайтуға көмектеседі.
Кедергілерді жою жөніндегі кеңестің отырыстары
2024 жылы Департамент бизнес үшін кедергілерді жою жөніндегі кеңестің 15 отырысын өткізді, онда қаржылық және салттық қызметтер, Мемлекеттік сатып алулар және басқа да салалар сияқты мәселелер қаралды. Маңызды шешімдердің бірі 2022 жылға дейін салынған нысандар үшін санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды өзгерту болды. Бұл шешім қолданыстағы кәсіпорындар үшін жұмыс жағдайларын жеңілдетті.
«Біз бұзушылықтарды анықтап қана қоймай, қажетсіз кедергілерді жою арқылы бизнестің жұмысын жеңілдетуге тырысамыз", — деп атап өтті департамент басшысы. — Біздің мақсатымыз – әрбір кәсіпкер адал және ашық ортада жұмыс істей алатындай нарықтың барлық қатысушылары үшін тең жағдай жасау», - деді Маржан Кәлменова.
Кәсіпкерлер мен өтініштерді қолдау
Департамент жұмысының маңызды аспектісі азаматтармен және бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимыл болып табылады. Есепті кезеңде 141 өтініш қаралды. Олардың әрқайсысы егжей-тегжейлі зерделеуден өтті және қарау қорытындысы бойынша бұзылған құқықтарды қалпына келтіру және нарықтың барлық субъектілері үшін тең жағдайларды қамтамасыз ету үшін шаралар қабылданды.
Департаменттің Жетісу облысы бойынша жұмысы бәсекелестікті қорғауға және кәсіпкерлер үшін қолайлы жағдай жасауға бағытталған. Атқарылған жұмыстардың арқасында өңірде монополиялық іс-әрекеттердің сәтті алдын алынады, бұл нарықтық экономиканы нығайтуға және жеке секторды дамыту үшін жағдайларды жақсартуға ықпал етеді.
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Астана қаласы бойынша департаменті «Астана қаласының дене шынықтыру және спорт басқармасы» ММ және «Астана қаласының мәдениет басқармасы» ММ қатысты тергеулерді аяқтады. Нәтижесінде Астана қаласы әкімдігінің екі басқармасының әрекеттерінде шығармашылық үйірмелер мен спорт секцияларына арналған орындарды бөлу кезінде Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзу фактілері анықталды.
Мемлекеттік шығармашылық және спорттық тапсырыстарды №120 және №122 орналастыру қағидаларына сәйкес, мемлекеттік шығармашылық және спорттық тапсырыстарды орналастыру алгоритмі алдымен қызмет көрсетушілерді іріктеуді, содан кейін орындарды шығармашылық үйірмелер мен спорт секцияларына бөлуді міндеттейді.
Алайда, 2023 жылғы 27 қыркүйекте Астана қаласы әкімдігінің Мәдениет және спорт басқармалары алдын ала іріктеусіз бұрын іріктелген қызмет көрсетушілерге тегін үйірмелер мен секцияларға бару үшін кезек ашқан.
Осылайша, Астана қаласы әкімдігінің Мәдениет және спорт басқармалары жоғарыда аталған іс-қимылдармен мемлекеттік шығармашылық және спорттық тапсырыстарды орналастыру тәртібін сақтамауына байланысты кәсіпкерлердің мемлекеттік тапсырыстарға қол жеткізуін шектеген.
Бүгінгі таңда Астана қаласының Мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сотының шешімдерімен «Астана қаласының дене шынықтыру және спорт басқармасы» ММ және «Астана қаласының мәдениет басқармасы» ММ Департамент атына түсірілген әкімшілік талаптары қанағаттандырылмады.
Фото multikids.kz дереккөзінен алынды
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Астана қаласы бойынша департаменті «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ, «GAS QURYLYS» ЖШС және «Газ Строй Холдинг» ЖШС қатысты тергеуді аяқтады. Нәтижесінде «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ, «GAS QURYLYS» ЖШС іс-әрекеттерінде тұтынушыларды газбен жабдықтау жүйесіне қосу және монтаждау жөніндегі қызметтерді сатып алуға келісім жасасу кезінде Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау салалары заңнамасын бұзу фактілері анықталды.
«Газ және газбен жабдықтау туралы» Қазақстан Республикасы Заңының талаптарына сәйкес тұтынушыларды табиғи газға қосу кезінде құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізушіні таңдау тұтынушының заңнамалық құқығына жатады.
Ал, жеке және заңды тұлғалардың газ тарату жүйесіне қосылатын газ желілері мен жабдықтары олардың меншігіне жатады.
Алайда, «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ, «GAS QURYLYS» ЖШС құрылыс-монтаждау жұмыстарын сатып алу бойынша бәсекелестікке қарсы шарттар жасасып, тұтынушылардың монтаждау ұйымын таңдау құқығынан айырып қана қоймай, «GAS QURYLYS» ЖШС атынан бірыңғай қызмет көрсетушіні анықтау арқылы еркін бәсекелестікті шектеген.
Астана қаласының Мамандандырылған ауданаралық әкімшілік сот өз шешімімен «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ және «GAS QURYLYS» ЖШС тарапынан Департамент атына түсірілген әкімшілік талаптарын қанағаттандырудан бас тартты.
Астана қаласы сотының әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының 2024 жылғы 27 тамыздағы қаулысымен «GAS QURYLYS» ЖШС талап-арызы бойынша бірінші сатыдағы соттың шешімі өзгеріссіз қалды.
Бүгінгі таңда «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ Астана қаласының сотына апелляциялық шағым түсірді.
ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Ұлытау облысы бойынша департаменті басшысының міндетін атқарушы Ерлан Кәрібаев Өңірлік коммуникациялар қызметінің баспасөз брифингінде Департаменттің 2024 жылғы 8 айдағы қызметінің қорытындысын ұсынды.
2024 жылдың басынан бастап Департамент ҚР Кәсіпкерлік кодексінің 192-бабының 8-тармағында көзделген бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзушылықтарды жою туралы 5 ұйғарым шығарды:
Барлық нұсқамалар толық көлемде орындалды.
«Жезқазған-эйр» Авиакомпаниясы» АҚ (ZHEZAIR) қатысты авиакеросинді бөлшек саудада сатуға монополиялық жоғары бағаларды белгілеу және қолдау белгілері бойынша тергеу аяқталды (ҚР ӨК 174-бабының 1-бөлігі). Қазіргі уақытта сот процестері жалғасуда.
Бұзушылықтарды тоқтату туралы хабарламалар (ҚР ӨК 174-бабы 2-тармағы) :
Нарықтың екі субъектісіне монополияға қарсы заңнама нормаларын түсіндіру жөнінде хаттар жолданды:
Кедергілерді жою жөніндегі кеңестің отырыстары
2024 жылы кедергілерді анықтау және жою жөніндегі өңірлік кеңестің 4 отырысы өткізілді.
Келесі кедергілер қарастырылды:
Мектепке дейінгі білім берудің салттық қызметтері мен қызметтері.
Отырыстардың қорытындысы бойынша жергілікті атқарушы органдарға қажетті шараларды қабылдау ұсынылды.
Мемлекеттік кәсіпорындарды құруға және кеңейтуге өтініш хаттар
2024 жылдың басынан бастап Департаментке 22 өтініш келіп түсті:
Олардың ішінде:
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің болмауы туралы бір өтініш қаралды:
«ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі облыстық орталық» КМҚК.
Мониторинг
«Ұлытау» Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ қызметіне мониторинг жүргізілді. Монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтар анықталған жоқ.
Тауар нарықтарын талдау
2024 жылға арналған жоспарлар шеңберінде 22 талдау жүргізу жоспарланған, оның 7-і аяқталды. Келесі негізгі кедергілер анықталды:
Осылайша, Департамент Ұлытау облысының тауар нарықтарындағы бәсекелестікті қорғау және кедергілерді жою саласындағы жұмысын жалғастыруда.
Ағымдағы жылдың сәуір айында Агенттік «KEGOC» АҚ (бұдан әрі – Қоғам) қатысты ұлттық электр желісі (бұдан әрі – ҰЭЖ) арқылы жабық кезеңде электр энергиясын беру жөніндегі қызметтерге ақы төлеу үшін оларға қосымша шоттар қою арқылы Астана қаласының аумағында энергиямен жабдықтаушы ұйымдардың (бұдан әрі – ЭЖҰ) құқықтары мен заңды мүдделеріне шектеу көрсетуде көрсетілген монополиялық жағдайды теріс пайдалану фактісі бойынша тергеп-тексеруді аяқтады.
Тергеп-тексеру барысында 2020 жылғы қазанда 2 қосымша энергия блогының іске қосылуына байланысты «Астана-Энергия» АҚ ТЭЦ-2 өндіретін бір бөлігі Қоғамға тиесілі «ЦГПП-Осакаровка» 220 кВ желісі арқылы Астана қаласының тұтынушыларына беріле бастағаны анықталды, бұл елорданың ЭЖО үшін қосымша шығындарға алып келді.
2022 жылғы ақпанда Қоғамның Филиалы - Ұлттық диспетчерлік орталық «Астана-АЭК» АҚ хатының негізінде (2021 жылғы шілдеден желтоқсанға дейінгі кезеңдегі баланс фактісін түзету туралы) ТЭЦ-2нің 14 келісімшарттық тұтынушысына 122,1 млн. кВтсағ көлемінде ҰЭТ бойынша ЭЭ көлемдерін қосымша бөлу жүргізілді және қосымша шот-фактуралар қойылды.
Бұл ретте, «Электр энергетикасы туралы» Заңның 12-бабының 9-тармағына сәйкес электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері (еск. атап айтқанда, энергиямен жабдықтаушы ұйымдар) тиісті шарттарда көрсетілген тарифтер бойынша ЭЭ коммерциялық есепке алу аспаптарының көрсеткіштеріне сәйкес есепті кезеңде (күнтізбелік айда) нақты тұтынылған ЭЭ көлемдерінің негізінде ҰЭЖ пайдалану жөніндегі қызметтерді және ҰЭЖ бойынша электр энергиясын беру жөніндегі қызметтерді төлеуге міндетті.
Бұдан басқа, ҰЭЖ бойынша ЭЭ беру бойынша қызметтер көрсетуге арналған үлгілік шарттың (бұдан әрі – Үлгілік шарт) 4-тарауының 13-тармағына сәйкес тараптар есепті айдан кейінгі күнтізбелік айдың бесінші күніне дейінгі мерзімде тиісті есептік кезеңде берілген электр энергиясы бойынша орындалған жұмыстардың (көрсетілген қызметтердің) актісін ресімдейді, оған тараптармен (олар болған жағдайда) қол қойылады және мөрмен куәландырылады.
Осылайша, мұндай деректер жарты жылдық емес, ай сайынғы негізде қалыптасуы керек.
Осыған байланысты, Қоғам 2022 жылы 2021 жылғы шілде-желтоқсандағы нақты балансты түзетуді жүзеге асыруға және қосымша есептеулер жүргізуге заңды құқығы болмады.
Бұл жағдай ЭЖҰ құқықтарын бұзуға әкеп соқтырды, олардың Қоғамнан айырмашылығы жабық кезеңдегі заңнаманы бұзбай, өз тұтынушыларына түзетулер енгізбеді.
Астана қаласының әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі мамандандырылған сотының 2024 жылғы 11 қыркүйектегі қаулысымен Қоғам ҚР ӘҚБтК 159-бабының 3-1-бөлігі бойынша әкімшілік жауапкершілікке тартылды, шешім заңды күшіне енген жоқ.
Агенттік Қоғамның ЭЖҰ-ға қатысты талаптары бойынша сот талқылауларына қатысқанын атап өтеміз.
Мәселен, «Астанаэнергосбыт» ЖШС-нен (150, 6 млн. теңге), «Энергокомпани-ПВ» ЖШС-нен (74, 5 млн. теңге) және «Самға Энерго» ЖШС-нен (40 млн. теңге) берешекті өндіріп алу туралы Қоғамның талап-арыз талаптарын қанағаттандырудан Мамандандырылған экономикалық сотымен (26, 28 шілде және 30 тамыздағы шешімдері заңды күшіне енген жоқ) - бас тартылды.
ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Алматы облысы бойынша департаментінің басшысы Дәулет Қалдығожин монополияға қарсы әрекет ету шаралары туралы айтып, баспасөз брифингінде сөз сөйледі.
2024 жылдың 8 айында Департамент тауар нарықтарына 11 талдау жүргізді. Талдау нәтижелері барлық зерттелген нарықтарда басым субъектілердің болуын көрсетті. Қазіргі уақытта астық қабылдау кәсіпорындарының қызметтері мен дәрілік заттарды көтерме сату нарықтарында талдау жалғасуда.
«Біздің департамент жұмысының негізгі мақсаты-бәсекелестікті қорғау және өңірдің тауар нарықтарындағы монополиялық қызметтің алдын алу. Біз нарық субъектілерінің экономикалық тиімділігін арттыруға, адал бәсекелестікті дамытуға жәрдемдесуге және монополияға қарсы заңнаманы бұзушылықтардың жолын кесуге тырысамыз», — деді Департамент басшысы.
2023/2024 жылдардағы негізгі тергеулер:
«Altyn Orda New Company» ЖШС-үстем жағдайды теріс пайдалануды тергеу нәтижесінде 6 млн теңгеден астам айыппұл салынды және 117 млн теңге сомасына монополиялық кіріс тәркіленді. Санкциялардың жалпы мөлшері 123 650 024 теңгені құрады.
«Қаскелең қаласы әкімінің аппараты» ММ — қатты тұрмыстық қалдықтар нарығына қатысушыларды анықтау үшін конкурс өткізу қажеттілігі туралы хабарлама берілді.
Тауар нарықтарын талдау
Монополияға қарсы әрекет етудің негізгі құралдарының бірі бәсекелестік деңгейін анықтау және нарықта үстем жағдайға ие субъектілерді анықтау үшін талдау жүргізу болып табылады.
Есепті кезеңде Департамент 11 тауар нарығында талдауды аяқтады. Қазіргі уақытта астық қабылдау кәсіпорындарының қызметтеріне және дәрілік заттарды көтерме сатуға талдау жүргізілуде.
Баға мониторингі
Департамент тұрақты негізде көмір, ЖЖМ және сұйытылған мұнай газы (ТМД) бағасының мониторингін жүзеге асырады. Қазіргі уақытта бағаның өсуі анықталған жоқ.
Монополияға қарсы комплаенс
Бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманың бұзылуын болдырмау үшін монополияға қарсы комплаенс — Құқықтық және ұйымдастырушылық шаралар кешені белсенді түрде енгізілуде. Бүгінгі таңда өңір нарығының субъектілерімен 44 комплаенс актісіне қол қойылды.
Кедергілер кеңесі
2024 жылы Алматы облысының тауар нарықтарындағы кедергілерді анықтау және жою жөніндегі кеңестің 10 отырысы өткізілді. Бірқатар субъектілердің қызметі қаралып, нарықтарға кіру кедергілерін жою бойынша шаралар қабылданды.
Осылайша, Департаменттің жұмысы адал бәсекелестікті дамыту және аймақ нарығына қатысушылардың құқықтарын қорғау бағытында жалғасуда.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Алматы қаласы бойынша департаменті жекелеген сатып алушылармен дизель отынын өткізу жөніндегі шарттарды жасасудан бас тартуда тауар нарығындағы бәсекелестікті шектеуге әкеліп соққан үстем жағдайды теріс пайдалану фактісі бойынша «Petrosun» ЖШС (бұдан әрі – Серіктестік) қатысты тергеуді аяқтады,.
Ағымдағы жылғы 16 шілдеде Жоғарғы Соттың әкімшілік істер жөніндегі сот алқасының қаулысымен тергеу қорытындылары заңды деп танылған жергілікті соттардың сот актілері өзгеріссіз қалдырылды.
Сондай-ақ 12 қыркүйекте Алматы қаласының әкімшілік құқық бұзушылықтар жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотының қаулысымен Серіктестік «Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Кодекстің 159-бабының 4-бөлігі бойынша алдыңғы жазадан кейін бір жыл ішінде жасалған қайталап бұзушылыққа байланысты әкімшілік жауаптылыққа тартылды.
Серіктестік 875 млн. теңге көлемінде әкімшілік жазаға тартылды.
Қаулы заңды күшіне енген жоқ.
2024 жылғы 5 қыркүйекте Алматы қалалық соты «Modern trading Solutions» тауар биржасы» АҚ-ны лицензиялау талаптарын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартты. Сот Алматы қаласы Алмалы ауданы прокуратурасының апелляциялық өтінішхатын қанағаттандырып, әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың 2024 жылғы 9 тамыздағы қаулысының күшін жойды. Бұған дейін «Modern Trading Solutions» тауар биржасы» АҚ-ға қатысты Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексінің 464-бабының 1-бөлігі бойынша Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс құқық бұзушылық құрамының болмауына байланысты тоқтатылған болатын.
Соттың жаңа қаулысында «Modern Trading Solutions» тауар биржасы» АҚ лицензиялау нормаларын бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікке тартуды көздейді. Атап айтқанда, лицензияланатын қызмет түрлері үшін көзделген біліктілік талаптарына сәйкессіздік анықталды. Нәтижесінде компания лицензияның қолданылуын тоқтатпай, айыппұл салды.
Алматы қалалық сотының қаулысы заңды күшіне енді.
Анықтама: «Modern Trading Solutions» тауар биржасы» АҚ-ға қарсы іс 2024 жылғы 17 шілдеде бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі (БҚДА) жүргізген жоспардан тыс тексеру нәтижелері бойынша қозғалды.
2024 жылғы 19-23 тамыз аралығында Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі "Modern Trading Solutions "тауар биржасы"АҚ-на барып профилактикалық бақылау жүргізді". Тексеру жүргізу үшін жарты жылдық іс-шаралар жоспары негіз болды.
Бақылау қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 5 наурыздағы № 128 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Тауар биржалары туралы заңнамасының сақталуына тексеру парағы талаптарының бес тармағы бойынша бұзушылықтар анықталды.
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 152-бабына сәйкес, БҚДА анықталған бұзушылықтарды жою бойынша "Modern Trading Solutions "тауар биржасы" туралы нұсқама берді.
Мемлекет басшысының Жолдауын орындау мақсатында және негізгі нарықтарды монополиясыздандыру аясында Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі мемлекеттің экономикаға қатысуын қысқарту және бәсекелестік ортаны нығайту жөніндегі бағдарламаларды белсенді іске асыруда. Жағдайды жақсарту үшін айтарлықтай қадамдар жасалуда: бүгінгі таңда тауарлар өндірісінде 46% және қызмет көрсету саласында 54% құрайтын мемлекеттің қатысуы азайып келеді. Бұл бәсекелестік пен жеке сектордың серпінді дамуы үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар жасауға мүмкіндік береді, болашақта мемлекеттің экономикадағы үлесі едәуір төмен ЭЫДҰ елдерінің көрсеткіштерімен теңесуге алып келеді. Салыстырмалы түрде, ЭЫДҰ елдерінде бұл көрсеткіш орташа есеппен 13% құрайды. Қазақстанда мемлекет экономиканың 30 негізгі секторының 20-сына қатысады.
Қабылданған шараларға қарамастан, квазимемлекеттік кәсіпорындар басқарудың тиімсіздігін көрсетуді жалғастыруда. 2020 жылы квазимемлекеттік сектор субъектілерінің борыштық міндеттемелерінің көлемі 17,2 трлн теңгеге жетті, бұл елеулі қаржылық тәуекелдерді тудырады. Республикалық меншіктегі субъектілердің таза шығындары 164 млрд теңгені, ал коммуналдық меншікте — 36 млрд теңгені құрады.
Дүниежүзілік Банктің эмпирикалық зерттеулері мемлекет қатысатын кәсіпорындардың жеке компанияларға қарағанда тиімділігі төмен екенін көрсетеді. Бұл әсіресе мемлекет көпшілік немесе жалғыз акционер болған жағдайда байқалады. Мемлекеттің экономикада болуы сонымен қатар салалардың серпінділігінің баяулауымен және бәсекелестіктің дамуына теріс әсер ететін жаңа кәсіпорындардың нарыққа кіру мүмкіндігінің шектелуімен байланысты.
Осыған байланысты, жеке бизнесті қарқынды дамыту үшін мемлекеттің экономикаға қатысуын барынша қысқарту және бәсекелестік ортаны, еркін нарықтарды дамытуға ықпал ететін реформаларды жүргізуге назар аудару қажет.
Агенттік жүргізген квазимемлекеттік кәсіпорындардың мониторингінің нәтижелері бойынша жүзеге асырылатын қызмет түрлеріне келісімдердің болуы тұрғысынан квазимемлекеттік сектор субъектілерінің «сары беттер» қағидатын сақтамағаны анықталды.
Осылайша, бүгінгі күні квазимемлекеттік сектор субъектілері әдейі шектей алатын, ал жекелеген жағдайларда ешқандай жауапкершілік тартылмай, жеке бизнестің қызметін шектейтін жағдай қалыптасты. Бұл экономиканың барлық секторларында кәсіпкерлік белсенділіктің дамуына теріс әсер етеді.
Агенттік «ақылды реттеу» қағидатына негізделген квазимемлекеттік сектор үшін рұқсат етілген қызмет түрлерінің жаңа форматын әзірледі. Осы бастамалар аясындв төрт бірыңғай оператор қысқартылды, операторлық функциялардан тағы 4 нарық субъектісін қысқарту жоспарлануда. Сондай-ақ, 43 кәсіпорынды бәсекелестік ортаға беру ұсынылды, бұл активтерді басқару тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Маңызды қадам көлік және байланыс нарықтарындағы шоғырлануды азайту болды. Шетелдік авиакомпаниялар үшін «ауа еркіндігінің» 5-ші дәрежесі бойынша шектеулер жойылды, бұл Қазақстан нарығына Neos және VietJetAir сияқты авиакомпанияларға кіруге мүмкіндік берді. Аталмыш өзгерістер авиабилеттер құнының төмендеуіне және жолаушыларға қызмет көрсету сапасының жоғарылауына әкелуі тиіс.
Ұялы байланыс нарығында Power International Holding катарлық холдингі қазақстандық нарыққа енді. «МТ-С» ЖШС (Tele2/Altel) сатып алу және «Kcell» АҚ-ны одан әрі сату өтті. Мұның бәрі салауатты бәсекелестік үшін жағдай жасауға ықпал етеді.
Биржалық саудада көмірді сату көлемі делдалдарсыз тікелей бөлшек жеткізушілерге 10% - дан 50% - ға дейін ұлғайтылды, бұл халықты "дағдарыссыз" көмірмен қамтамасыз етуді қамтамасыз етті.
Агенттіктің бастамасы бойынша заңсыз сатып алынған активтерді мемлекетке қайтару мәселелері жөніндегі комиссия және экономиканы монополиясыздандыру жөніндегі комиссия шеңберінде «Petrosun» ЖШС, «ТЭК-Қазақстан"сауда үйі» ЖШС, «Сұйытылған мұнай газын сақтау паркі» ЖШС, «Алматы Қала Жарық» МКК және «Eurotranzit Nur Zholy» ЖШС мемлекетке қайтарылды.
Сондай-ақ, 2023 жылы түзетулердің "6 монополияға қарсы пакеті" әзірленді. Негізгі новеллалар: монополиялық нарықтардағы бағаны бақылауды күшейту, жекелеген нарықтарды реттемеу, тергеу тиімділігін арттыру, операторларды қысқарту, ұжымдық талаптарды енгізу және т. б.
Сонымен қатар, Агенттік әртүрлі секторлардағы бәсекелестікті дамыту үшін кедергілерді жою бойынша жұмысты жалғастыруда. 2023 жылы мұнай және газ, денсаулық сақтау, ТКШ және басқа салалардағы шектеулерді қоса алғанда, 17 кедергі жойылды.
2023 жылы монополияға қарсы орган 238 хабарлама шығарды, оның 85% – ы орындалды (2022 жылы-84,6%). Хабарламалар санының азаюы олардың шығарылуын бақылауды күшейтумен және заңдылық қағидаттарын қатаң сақтаумен байланысты. 2023 жылы 56 ескерту жіберілді, бұл 2022 жылмен салыстырғанда 70% - ға өсті және 94 тергеу аяқталды, бұл өткен жылмен салыстырғанда 29% - ға аз. Бәсекелестікті шектеуге байланысты бұзушылықтарға, соның ішінде үстем жағдайды теріс пайдалану мен мемлекеттік органдардың бәсекелестікке қарсы әрекеттеріне назар аударылады.
Маңызды тергеулердің қатарында: Яндекс Таксидің бақылау-кассалық машиналардың бағдарламалық қамтамасыз етуін техникалық қолдау қызметтерін жүктеуде көрсетілген таксопарктердің экономикалық қызметін үйлестіргені үшін (толығырақ: https://www.gov.kz/memleket/entities/zk/press/news/details/671812?lang=kk) әкімшілік жауапкершілікке тартылуы; «Эйр Астана» АҚ-ның заңсыз отын алымының күшін жою, бұл авиабилеттер құнын 15% - ға төмендетті; бәсекелестікке қарсы әрекеттері үшін «Petrosun» ЖШС және «ТЭК-Қазақстан» сауда үйі" ЖШС компанияларына 2,5 млрд теңгеге айыппұлдар салынуы; Google-дің Android негізіндегі құрылғыларды пайдаланушыларға іздеу жүйесін өз бетінше таңдау мүмкіндігін беру талабын орындауы маңызды оқиға болды, аталмыш өзгеріс қазақстандық монополияға қарсы орган тарихындағы осындай алғашқы прецедент болды.
Агенттік мемлекеттің экономикаға қатысуын қысқарту және бәсекелестік ортаны нығайту жөніндегі бағдарламаларды іске асыруды жалғастыруда. Ең маңызды міндет еркін нарықтарды дамытуға және жеке сектордың тұрақты өсуі үшін жағдай жасауға бағытталған одан әрі реформалар жүргізу.