Қазақстан Республикасы Бәсекелстікті қорғау және дамыту агенттігі төрағасының «Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің 2023-2027 жылдарға арналған даму жоспарын бекіту туралы» 2023 жылғы «29» наурыздағы № 74-НҚ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің 2023-2027 жылдарға арналған даму жоспарының іске асырылуы туралы
ЕСЕП
Есеп беру кезеңі : 2023 жылы
|
Нысаналы индикатордың атауы |
Ақпарат көзі |
Өлшем бірлігі |
Есепті кезең |
Ескерту (орындалуы / орындалмауы туралы ақпарат) |
|
|
Жоспар |
Нақты |
||||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
1-стратегиялық бағыт. Бәсекелестікті қорғау және дамыту және монополистік қызметті шектеу |
|||||
|
1.1.-мақсат. Экономиканы монополиясыздандыру |
|||||
|
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының Бәсекелестік орта индексі (ProductMarketRegulation) |
ЭЫДҰ жариялаған есеп
|
Балл саны |
2,11 |
ЭЫДҰ бәсекелестік ортаның индексі (PMR) есебінің жариялануы күтілуде |
|
|
Тауар нарықтарына кіру кедергілерін жою |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
Қысқартылған кедергілер саны |
12 |
12 |
Орындалды |
|
Монополиясыздандыру және бәсекелестікті дамыту бойынша мемлекеттік органдар қолдаған БҚДА әзірлеген ұсынымдардың үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
59 |
82,4 |
Орындалды |
|
Мемлекеттік тапсырма нысанында қызметтер көрсетуге бөлінетін соманың кемінде 5% қосалқы мердігерлікке беру көлемін ұлғайту |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
5 |
5,9 |
Орындалды |
|
1.2-Заңнаманы бұзудың алдын алу, анықтау және тергеу, жолын кесу |
|||||
|
Нарық субъектісінің, мемлекеттік, жергілікті атқарушы органның, мемлекет нарық субъектілерінің қызметін реттеу функцияларын берген ұйымның әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзу белгілерінің болуы туралы орындалған хабарламалардың үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
76 |
83 |
Орындалды |
|
Орындалған нұсқамалардың үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
86,5 |
93 |
Орындалды |
|
Салынған айыппұлдардан монополияға қарсы заңнаманы бұзғаны үшін төленген айыппұлдардың үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
42 |
93 |
Орындалды |
|
1.3-мақсат. Адал бәсекелестікті дамытуға жәрдемдесу |
|||||
|
БҚДА-ның НҚА жобаларын келісу кезінде мемлекеттік органдар қабылдаған ескертулер мен ұсыныстардың үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
32 |
51,4 |
Орындалды |
|
Белгіленген рәсімдерді сақтау туралы қорытындылар берілген БҚДА-ға қарауға келіп түскен енгізілетін реттеуші құралдың және (немесе) талаптың, бәсекелестік ортаның жай-күйіне реттеуді қатаңдатудың әсерін бағалау нәтижелерін қамту |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
95 |
85,7 |
Орындалмады |
|
Жоғары тұрған НҚА сәйкес келтірілген бәсекелестікті қорғау саласындағы заңға тәуелді НҚА үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
95 |
100 |
Орындалды |
|
Бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзу бойынша гайдлайндармен немесе көрнекі кейстер жинақтарымен қамту |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
5 |
6,9 |
Орындалды |
|
1.4-мақсат. Экономикалық шоғырлануды реттеу |
|||||
|
Электрондық нысанда берілген экономикалық шоғырлануға келісім беру туралы өтінішхаттардың үлесін 100% - ға дейін ұлғайту |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
50 |
50,5 |
Орындалды |
|
1.5-мақсат. Тауар биржаларының ашық және тиімді жұмыс істеуін және адал бәсекелестікті қамтамасыз ету |
|||||
|
Бақылау субъектісіне (биржаларға)бармай-ақ профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша деректердің орындалған ұсынымдарының үлесі |
БҚДА-ның ведомстволық деректері |
% |
75 |
80 |
Орындалды |
|
Қаржыландыру көздері |
Жоспар, миллион теңге |
Нақты, миллион теңге |
Пайдаланылмау себептері |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
|
001 «Бәсекелестікті қорғау және монополистік қызметті шектеу саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру жөніндегі уәкілетті органның қызметін қамтамасыз ету» бюджеттік бағдарлама |
3 572, 442 |
3 572, 440 |
Бюджеттік бағдарламаны іске асыруға 3 572 442,0 мың теңге сомасында қаражат көзделген, атқарылуы 3 572 440,9 мың теңгені немесе бір жылға арналған жоспарға 100% құрады. Орындамау 1,1 мың теңгені құрады – жұықтау есебінен толық пайдаланылмаған қаражаттың қалдығы. Бюджеттік бағдарламаны іске асыру шеңберінде: 1) қызметті қамтамасыз етуге 133 520,0 мың теңге сомасында қаражат көзделген, атқарылуы 133 519,7 мың теңгені немесе бір жылға арналған жоспарға 100% құрады. Орындамау 0,3 мың теңгені құрады – жұықтау есебінен толық пайдаланылмаған қаражаттың қалдығы. Тікелей нәтиже көрсеткішіне қол жеткізілді: техникалық персонал мен азаматтық қызметшілердің саны 108 бірлікті, жоспар бойынша 108 бірлікті құрады. 2) ақпараттық жүйелердің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге және мемлекеттік органды ақпараттық-техникалық қамтамасыз етуге 82 539,4 мың теңге сомасында қаражат көзделген, орындалуы 82 539,2 мың теңгені немесе бір жылға арналған жоспарға 100% құрады. 0,2 мың теңге сомасында қаражат орындалмай қалды-жұықтау есебінен толық пайдаланылмаған қаражаттың қалдығы. Тікелей нәтиже көрсеткішіне қол жеткізілді: көрсетілетін қызметтер саны 5, жоспар бойынша – 4 құрады (нәтижені асыра орындау мемлекеттік сатып алулар бойынша бюджет қаражатын үнемдеу есебінен «Битрикс» АЖ жұмыс істеуін қамтамасыз етумен байланысты). 3) күрделі шығыстарға 39 982,5 мың теңге сомасында қаражат көзделген, олар толық көлемде игерілген немесе бір жылға арналған жоспарға 100%. 4) ағымдағы әкімшілік шығыстарға 3 316 400,1 мың теңге сомасында қаражат көзделген, орындау 3 316 399,5 мың теңгені немесе бір жылға арналған жоспарға 100% құрады. Орындамау 0,6 мың теңгені құрады – жұықтау есебінен толық пайдаланылмаған қаражаттың қалдығы. Тікелей нәтиже көрсеткішіне қол жеткізілді: БҚДА мемлекеттік мекемелерінің саны 21, жоспар бойынша – 21 құрады. |
|
Барлығы |
3 572, 442 |
3 572, 440 |
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің 2023 – 2027 жылдарға арналған даму жоспары бір стратегиялық бағытты және 5 мақсатты көздейді, оның шеңберінде 2023 жылдың қорытындылары бойынша 13 нысаналы индикаторға қол жеткізу көзделген.
2023 жылға арналған АРК дамыту жоспарын іске асыру туралы есеп Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2021 жылғы 25 қазандағы № 93 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Ұлттық даму жоспарын, Елдің аумақтық даму жоспарын, тұжырымдамаларды, мемлекеттік органдардың даму жоспарларын, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың даму жоспарларын әзірлеу, мониторингтеу, іске асыру, бағалау және бақылау әдістемесіне сәйкес дайындалды.
Есепті жылдың қорытындысы бойынша 11 нысаналы индикаторға толық қол жеткізілді, 1 – 90%-ға орындалды, 1 үшін – нақты деректер негізделген ЭЫДҰ есебі жарияланбаған (ағымдағы жылғы ақпан айындағы жағдай бойынша).
Проблемаларды шешу және мақсаттарға қол жеткізу дәрежесі, құжатты іске асырудың елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері туралы ақпарат
1.1.-мақсат. Экономиканы монополиясыздандыру
2023 жылы тауар нарықтарына кіру 12 кедергіні жою жоспарында, іс жүзінде 12 кедергі қысқартылды (100%):
1) кәбілдік кәрізге тең қолжетімдік алумен байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
Бұрын БҚДА инфрақұрылымға тең қолжетімділікті қамтамасыз етпейтін кәбілдік кәрізді пайдалану тәртібін қайта қарау туралы нарық субъектілерінің ұсыныстары келіп түскен болатын. Кәбілдік кәріз иелері тарапынан инфрақұрылымға қол жеткізуден бас тартуға, субъектілердің өтінімдерін қарауды негізсіз кешіктіруге шағымдар болды.
Осыған байланысты, құрамына уәкілетті органның, қауымдастықтардың және байланыс операторларының өкілдері кіретін БҚДА жанындағы Телекоммуникациялар саласындағы бәсекелестікті дамыту мәселелері жөніндегі кеңес бірлесіп уәкілетті органның жоғарыда аталған бұйрықтарына түзетулер енгізу үшін жекелеген ұсыныстар әзірледі.
Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 23 қаңтардағы № 22/НК бұйрығымен Кабельдік кәрізді пайдалануға беру қағидаларына және Табиғи монополиялар субъектілерінің қызметін жүзеге асыру қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді (Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылы 24 қаңтарда № 31761болып тіркелді).
Өзгерістер кабельдік канализацияға қол жеткізуден бас тартқан жағдайда өтініш берушілердің шағымдарын қараудың жаңа тәртібін білдіреді (өтініш беруші ЦДИАӨМ шағым жіберуге құқылы).
Түзетулер сонымен қатар кабельдік кәрізді пайдалану кезінде жалға беруші мен жалға алушының өзара әрекетін реттеуге, шарттар жасасу мерзімдерін белгілеуге, учаскені беру актісіне қол қоюға, кабельдік каналдарда құрылыс-монтаж жұмыстарын қабылдауға, кабельдік кәріздерді пайдалану л процесті оңтайландыруға, сондай-ақ жалға берушіден құжаттарды беру және бекіту кезінде негізсіз кешіктіру үлесін азайтуға бағытталған.
Бұл ретте реттеліп көрсетілетін қызметке қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін Табиғи монополиялар субъектілерінің қызметті жүзеге асыру қағидалары нақты іске қосылған күннен бастап 12 ай ішінде кабельдік каналдардың жалпы көлемінен 75%-дан аспайтын осы қызметтерді тұтынушысы болып табылатын ТМС пайдалануды қамтамасыз ететін нормамен толықтырылды. Бұл ереже кабельдік кәріздің иелерінің, осы қызметтерді тұтынушылар болып табылатын кабельдік кәріздің иелерінің оларды толық резервтеу себептері бойынша кабельдік арнаға кіруден бас тартуын болдырмауға мүмкіндік береді.
Тұтастай алғанда, жоғарыда аталған шараларды іске асыру байланыс провайдерлерінің кабельдік арналарға кедергісіз қолжетімділігін ұйымдастыруға бағытталған, бұл түпкілікті тұтынушыларға балама интернет-провайдерлерді таңдау мүмкіндігін беріп, ұсынылатын қызметтердің сапасын арттырады, сондай-ақ қызметтер спектрі және экономика секторларын цифрландыру кеңеюіне ықпал етеді.
2) кәріз – тазарту құрылыстарының (бұдан әрі – КТҚ) объектілерін жобалаумен байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
2022 жылғы 16 қыркүйекте бекітілген Жобаларды іріктеу, құрылыс, реконструкциялау, кәріздік тазарту құрылыстарын жаңғырту жобаларын іске асыруды қарау, келісу және мониторингілеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) мынадай талаптарды көздейді:
1) Тапсырыс беруші техникалық – экономикалық негіздемені (бұдан әрі – ТЭН) және/немесе жобалау – сметалық құжаттаманы (бұдан әрі – ЖСҚ) әзірлеуге арналған конкурстық құжаттама бекітілгенге дейін әзірленген тапсырма жобасын «Тұрғын үй - коммуналдық шаруашылықты жаңғырту және дамыту Қазақстандық орталығы» АҚ (бұдан әрі – «ТКШ ҚазОрталығы» АҚ) келісуге жолдайды.
2) ТЭН және/немесе ЖСҚ жобаларын ведомстводан тыс кешенді сараптамаға жібергенге дейін Тапсырыс беруші әзірленген ТЭН және/немесе ЖСҚ бөлімдерін «ТКШ ҚазОрталығы» АҚ келісуге жолдайды.
Сонымен қатар, «ТКШ ҚазОрталығы» АҚ КТҚ объектілері бойынша жобалау тапсырмасы мен ЖСҚ келісу өкілеттігін беру Тапсырыс беруші үшін де, жобалаушы үшін де қосымша кедергілер енгізеді, бұдан басқа, сараптама ұйымының функциялары қайталанады. Сонымен қатар, мұндай шектеулер сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне алғышарттар жасайды.
Осы кедергіні жою мақсатында жоғарыда аталған мәселе бойынша Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі осы мәселені уәкілетті органдармен және мүдделі тұлғалармен талқылауға бірнеше рет қатысты.
Өткізілген кеңестердің қорытындысы бойынша ИИДМ ҚТКШІК істері комитеті Төрағасының м. а. 2023 жылғы 5 мамырдағы № 78 – НК бұйрығымен «ТКШ ҚазОрталығы» АҚ КТҚ жобаларын келісу қажеттілігін болдырмайтын Әдістемеге өзгерістер енгізілді.
3) бизнеске арналған жер учаскесін айқындау кезінде шағын және орта бизнесті ашуға арналған құжаттар тізбесіне байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жер қатынастары саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді цифрландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2023 жылғы 5 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 49-1-бабына өзгерістер енгізілді (2023ж. 01.07 бастап қолданысқа енгізіледі).
Қоғамдық кадастрлық картаны жасау халық пен бизнеске, атап айтқанда, жылжымайтын мүлік саласындағы мемлекеттік қызметтерді алу кезінде мынадай жеңілдіктер мен қолайлылықтарды қамтамасыз етеді:
- азаматтар мен бизнес өкілдерінің кадастрлық кеңселерге бару саны азаяды, кезектер азаяды;
- кадастрлық мәліметтердің дұрыстығы және тиісінше оларға өтініштер саны артады;
- құжаттар мен ақпаратты алуға кететін уақыт пен шығын шығындары азаяды және тұтастай алғанда мемлекеттік қызмет көрсету сапасы артады.
Орта және шағын бизнес үшін жер учаскелері тек қана сауда-саттықта электрондық түрде, Қаржы министрлігінің электрондық сауда алаңында берілетін болады gosreestr.kz.
Сауда-саттықта жер учаскелерін берудің қолданыстағы процесі 3 кезеңнен, 19 қадамнан тұрады және 3 айға дейін созылады. Электрондық ұсыну форматы мерзімін 10 күнге дейін қысқартуға мүмкіндік береді. Бұл ретте кез келген адам жер учаскесін мемлекеттен электрондық аукционда сатып ала алады.
4) энергиямен жабдықтаушы ұйымдарға (бұдан әрі – ЭЖҰ) диспетчерлік норманы негізсіз қолданумен байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 ақпандағы №106 бұйрығымен бекітілген электр энергиясының көтерме сауда нарығын ұйымдастыру және оның жұмыс істеуі қағидаларының (бұдан әрі - КСН қағидалары) 17-тармағының 2) тармақшасымен электр энергиясының көтерме сауда нарығында өз қызметін жүзеге асыру кезінде ЭЖҰ тиісті диспетчерлік орталықпен немесе электр желісі компаниясының өңірлік тармақпен диспетчерлеу бойынша қызметтер көрсету туралы шарттың болуын қамтамасыз етеді. Осы норманы бөлшек сауда нарығының субъектілері – ЭЖҰ қатысты электр таратушы компаниялар белсенді түрде қолданды.
Кедергіні жою мақсатында көрсетілген норма Қазақстан Республика Энергетика министірінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 249 бұйрығымен КСН қағидаларынан алып тасталды.
5) мұнай жеткізушілерде мұнай өнімдерінің көлемін бөлу қағидаттарының болмауына байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
Мұнай жеткізушілердің көлеміне қол жеткізудің қолданыстағы тетігі нарықтың жоғары шоғырлануына және өнімсіз делдалдардың болуына байланысты монополиялық топтардың позицияларын сақтауға мүмкіндік береді.
Шектеулі ресурс жағдайында ЖЖМ бағасын мемлекеттік реттеу болған кезде бөлшек сатушылардың басымдығын айқындау қажет деп есептейміз. Осыған байланысты, мұнай жеткізушілердің көлеміне және нарықтың қолданыстағы моделіне қол жеткізуді ұсынудың қолданыстағы тәртібін қайта қарау қажеттілігі туындайды.
БҚДА Төрағасының 2023 жылғы 26 маусымдағы № 7 бұйрығымен тікелей жеткізу шеңберінде мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерін (мұнай өнімдерін өндіруші бензин, авиациялық және дизель отынын) бастапқы көтерме саудада өткізуді регламенттеу бөлігінде негізгі қуатқа тең қолжетімділік Қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
Ережелер шектеулі ресурс (тапшылық) жағдайында тұтынушылар топтарын және олардың иерархиясын анықтайды.
Атап айтқанда, Қағидалардың 18-20-тармағына сәйкес мұнай өнімдерін тұтынушылар арасында бөлу тәртібі мынадай ретпен жүзеге асырылады:
Көктемгі егіс және егін жинау жұмыстары кезеңінде ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер үшін мұнай өнімдерінің көлемін бөлуді қоспағанда, бензин және дизель отыны:
1) негізгі қызметке байланысты өткізу көлемдеріне мұнай өнімдерін жеткізу жөніндегі бірыңғай оператор, стационарлық автожанармай құю станциялары арқылы бөлшек саудада өткізу мақсаттары үшін нарық субъектілері;
2) меншік құқығында немесе өзге де заңды негіздерде мұнай өнімдерінің базасын немесе мұнай өнімдері базасындағы резервуарды иеленетін нарық субъектілері;
3) нарықтың өзге де субъектілері.
Авиаотын:
1) отандық авиакомпаниялар республикаішілік қатынастағы жолаушылар тасымалы көлеміне, мұнай өнімдерін жеткізу жөніндегі бірыңғай оператор, негізгі қызметке байланысты өткізу көлеміне;
2) республикаішілік қатынаста жүк тасымалы көлеміне отандық авиакомпаниялар;
3) мұнай өнімдерін бөлшек саудада өткізуші;
4) мұнай өнімдерін көтерме жеткізуші;
5) нарықтың өзге де субъектілері.
Қабылданған өзгерістер барлық мұнай өнімдерінің көлемін бөлу тәртібін реттейді.
6) жеке медициналық зертханаларға мерезді анықтауға зерттеулер жүргізуге тыйым салумен байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
БҚДА Төрағасы мен Денсаулық сақтау министрімен бекітілген денсаулық сақтау саласындағы бәсекелестікті дамыту жөніндегі жол картасында «Жеке медициналық зертханаларға мерезді анықтауға зерттеулер жүргізуге мүмкіндік беру» іс-шарасы көзделген.
Жоғарыда көрсетілген кедергі «Қазақстан Республикасында дерматовенерологиялық көмек көрсетуді ұйымдастыру стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2023 жылғы 20 наурыздағы № 43 бұйрығымен жойылды. Қазіргі уақытта дерматовенерологиялық көмекті меншік нысанына және ведомстволық тиесілігіне қарамастан медициналық қызметті жүзеге асыруға лицензиясы бар денсаулық сақтау ұйымдары көрсетеді.
7) стоматологиялық қызмет көрсетумен байланысты бәсекелестікті дамытуға кедергі
Республикалық кедергілер картасында мектептерде стоматологиялық кабинеттер ашуға үй-жайларды мемлекеттік кәсіпорындарға қосалқы жалға беруге тыйым салуды белгілеу жөніндегі іс-шара көзделген.
Бұған дейін Қызылорда облысының экономика және қаржы басқармасы Қызылорда қаласында орналасқан мектептерде конкурс арқылы стоматологиялық кабинеттер ашу мақсатында мемлекеттік мүлікті жеке кәсіпкерлерге мүліктік жалдауға (жалға алуға) берген болатын.
Бұл ретте, жеке кәсіпкер стоматологиялық лицензияның болуына қарамастан, стоматологиялық қызмет көрсетпей, мектептердегі стоматологиялық кабинеттерді мемлекеттік кәсіпорынға қосалқы жалға берді. Осылайша, Мемлекеттік кәсіпорындардың бәсекеге қабілетті нарыққа кіру мүмкіндігі болды.
Осыған орай, Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2023 жылғы 31 тамыздағы № 156 бұйрығымен Мемлекеттік мүлікті мүліктік жалдауға (жалға алуға) беру қағидаларына жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалар, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, қосалқы жалдаушы ретінде айқындау бөлігінде өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.
8) домофон қызметтерін жеткізушілердің ауысуына байланысты бәсекелестікті дамытуға кедергі
Тәжірибе көрсеткендей, домофондарды орнату және техникалық қызмет көрсету бойынша қызметтерді сатып алу барлық тұрғындар үшін шешім қабылдау мәселесі болғанына қарамастан, әрбір тұрғынмен келісім-шарттар жеке-жеке жасалған, бұл домофон жабдығы істен шыққан кезде пәтер иелерін қиын жағдайға қалдыратын, олардың меншігі, бірақ домофонды орнату кезінде келісім-шартқа техникалық қызмет көрсету және абоненттік төлем қосылды, бұл ақыр соңында домофонның өзінен қымбатқа түседі.
9) лифт қызметтерін жеткізушілердің өзгеруіне байланысты бәсекелестікті дамытуға кедергі
Лифттерді орнату және техникалық қызмет көрсету қызметтерін сатып алу барлық тұрғындар үшін шешім қабылдау мәселесі болса да, әр тұрғынмен келісім-шарттар жеке-жеке жасалды, бұл тұрғындардың лифт қызметін жеткізушілерді ауыстыруын шектеді.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып БҚДА сервистік компаниялар субъектілерінің (оның ішінде лифттерге қызмет көрсету жөніндегі қызметтерді жеткізушілердің) қызметін реттеу қажеттілігі туралы мәселені бірнеше рет көтерді.
Нәтижесінде БҚДА ұсыныстары 2023 жылғы 15 наурызда «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді, оның шеңберінде пәтерлердің, тұрғын емес үй – жайлардың меншік иелері мен сервистік компаниялардың субъектілері арасында жеке шарттар жасау жолымен кондоминимум объектісінің ортақ мүлкін күтіп-ұстау бойынша қызметтер көрсетуге жол бермеуге қатысты Агенттіктің ұсыныстары қабылданды (күнтізбелік алпыс күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі алғашқы ресми жарияланған күнінен кейінгі күндер).
10) сұйытылған мұнай газына (бұдан әрі – СМГ) қол жеткізу кезіндегі кемсітушілік жағдайлармен байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
Бұған дейін Қазақстан Республикасы Энергетика Министрінің 2014 жылғы 22 қазандағы № 68 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының ішкі нарығына сұйытылған мұнай газын жеткізу жоспарын қалыптастыру қағидаларында (бұдан әрі-Қағидалар) 23-2-тармағы қамтамасыз етілді: «сұйытылған мұнай газын автомобиль көлігіне де, темір жол көлігіне де тиеп-жөнелту жөніндегі өндірістік қуаты бар өндірушілер үшін сұйытылған мұнай газын тиеп-жөнелту мынадай тәртіппен жүзеге асырылады:
1) сұйытылған мұнай газын автомобиль көлігіне тиеп-жөнелту өндіруші орналасқан өңірдің алушыларына басым тәртіппен жүзеге асырылады;
2) өндіруші орналасқан өңір болып табылмайтын өңірдің алушысына 150 (бір жүз елу) тоннадан астам көлем бөлінген кезде сұйытылған мұнай газын тиеп-жөнелту темір жол көлігімен жүзеге асырылады.».
Жоғарыда аталған норма СМГ қол жеткізу кезінде кемсітушілік жағдайларға жеткізетін.
БҚДА екінші тармақшаны жою туралы, сондай-ақ тауарды темір жол көлігімен тиеп жөнелту көлеміне қатысты өтінімдерді саралауды жою туралы ұсынымдар берді (ұсынымдар ескерілді).
2023 жылғы 19 қазанда Қағидаларға өзгерістер енгізілді: 23-2-тармақ алынып тасталды, құқықтық қатынастардың өзекті нұсқасы 17-тармағында баяндалды:
«Сұйытылған мұнай газын автомобиль көлігіне де, теміржол көлігіне де тиеп-жөнелту жөніндегі өндірістік қуаты бар өндірушілер үшін сұйытылған мұнай газын автомобиль көлігіне тиеп-жөнелту өндіруші орналасқан өңірдің алушыларына басым тәртіппен жүзеге асырылады».
11) «ашық аспан» режимінің бағыттары бойынша шектеуге байланысты бәсекелестікті дамыту үшін кедергі
Қазақстан Республикасының Көлік министрлігі БҚДА бірлесіп, әуе көлігінің қолжетімділігі мен дамуы үшін қазақстандық әуетасымалдар нарығының тартымдылығын арттыру мақсатында «ашық аспан» режимін одан әрі жетілдіріп жатыр.
Көлік министірінің «ашық аспан» режимін енгізу туралы бұйрыққа шетелдік әуекомпанияларына 5-ші дәрежелі «әуе еркіндігін» пайдалану құқығын беру арқылы бұрын-соңды қолданыста болған шектеулерді алып тастауғабағытталған өзгерістер енгізілді.
Осылайша, шетелдік әуе компаниялары Қазақстанның бірқатар әуежайына әуе кемелерінің типтері мен жиілігіне қарамастан, оның ішінде бағыттар бойынша шектеусіз 5-ші дәрежелі «әуе еркіндігімен» ұшуларды орындау мүмкіндігіне ие болды.
Қолға алынған бұл шаралар бәсекелестікті арттыруға мүмкіндік беріп, өз кезегінде әуебилеттерінің құнын төмендетуге және ұшу географиясын кеңейтуге ықпал етеді деп көзделіп отыр.
12) ақпараттық технологиялар объектілері иелерінің «Цифрлық құжаттар» сервисіне қол жеткізуінің шектелуімен байланысты бәсекелестікті дамуыту үшін кедергі
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № 93/НҚ бұйрығымен интеграциялық сервисті пайдалану үшін ақпараттық технологиялар объектілерінің иелері кемінде 100 000 тіркелген пайдаланушылары болуы арқылы өз ресурсының танымалдылығын растайтын нысаны көзделген, бұл өз кезегінде тіркелген пайдаланушылар саны 100 000 адамнан аз болатын ақпараттық технологиялар объектілерінің басқа иелерінің, сондай-ақ жаңа стартап жобаларын әзірлеушілерінің «Цифрлық құжаттар» сервисіне қол жеткізуін шектейді.
БҚДА жоғарыда аталған кедергісін жою мақсатында ЦДИАӨМ – ге 2023 жылғы 22 ақпандағы № 01-10/629-И нұсқаманы жолдады.
Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 5 желтоқсандағы № 603/НҚ бұйрығымен «электрондық үкіметтің» ақпараттандыру объектілерін интеграциялау қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді және ақпараттандыру объектілерінің иелеріне тіркелген пайдаланушылардың болуына қатысты негізсіз талаптар алынып тасталынды
Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № 93/НҚ бұйрығы жойылды.
бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрінің міндетін атқарушының 2018 жылғы 29 наурыздағы № 123 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы.
«Мемлекеттік қызметтер көрсету үшін мемлекеттік емес ақпараттық жүйелер иелерінің интеграциялық сервистерді пайдалануы туралы келісімнің нысанын бекіту туралы» Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2022 жылғы 24 наурыздағы № 93/НҚ бұйрығының күші жойылды.
Есепті кезеңде БҚДА монополиясыздандыру және бәсекелестікті дамыту бойынша 17 ұсыным әзірледі, оның 14 немесе 82,4% мемлекеттік органдар тарапынан қолдау тапты.
Демек, «Монополиясыздандыру және бәсекелестікті дамыту бойынша мемлекеттік органдар қолдаған БҚДА әзірлеген ұсынымдардың үлесі» 3 нысаналы индикатор бойынша нысаналы индикатор бойынша қол жеткізілді.
Мемелекеттік тапсырмалардың санның жүйелі түрде қысқартылған кезінде олардың талдауы қаржы көрсеткіштердің жылсайынғы өсу динамикасын көрсетті.
Анықтама: мысалы, 2021-2022 жылдар аралығында мемлекеттік тапсырмаларды іске асыруға бөлінетін қаражат сомасы 182,1-ден 329,1 млрд. теңгеге дейін өсті, келісілген өтінімдердің жалпы саны тиісінше 157 және 119 болды.
Бір кездері мұндай тетіктің болуы ерекше шұғыл, маңызды және күрделі жобаларды іске асыру кезінде мемлекеттің болу қажеттілігін білдірді. Алайда, іс жүзінде мемлекеттік органдар бұл институтты барлық жерде қолданады, көбінесе оны ведомстволық бағынысты ұйымдарды ұстау үшін пайдаланады.
Осыған байланысты, бәсекелестік саясатты сапалы іске асыру үшін қосалқы мердігерлікке берілетін мемлекеттік тапсырмалар көлемін 2023 жылы жалпы соманың кемінде 5% мөлшерінде ұлғайту жөнінде шаралар қабылдау ұсынылды.
БҚДА конкурстық рәсімдер арқылы жеке секторға қаражаттың белгілі бір көлемін қосалқы мердігерлікке беру бойынша жұмыс жүргізілді. Нәтижесінде қолда бар 369 млрд. теңгенің 21,9 млрд. теңгесі немесе 5,9% бәсекелестік ортаға берілді. Осылайша, «Мемлекеттік тапсырма нысанында қызметтер көрсетуге бөлінетін соманың кемінде 5% қосалқы мердігерлікке беру көлемін ұлғайту» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
1.2-Заңнаманы бұзудың алдын алу, анықтау және тергеу, жолын кесу
2023 жылы монополияға қарсы орган 250 хабарлама жіберді (БҚА аумақтық бөлімшелерін ескере отырып), оның ішінде 208 хабарлама немесе 83,2% орындалды. Осылайша, «Нарық субъектісінің, мемлекеттік, жергілікті атқарушы органның, мемлекет нарық субъектілерінің қызметін реттеу функцияларын берген ұйымның әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзу белгілерінің болуы туралы орындалған хабарламалардың үлесі» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
Анықтама: хабарламалардың 70% астамы үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдалану белгілері және мемлекеттік, жергілікті атқарушы органдардың бәсекелестікке қарсы әрекеттері бойынша жіберілді. Сондай - ақ, хабарламалардың 70% - дан астамы кәсіпкерлік субъектілеріне, қалған 30% мемлекеттік органдарға, квазимемлекеттік сектор субъектілеріне қатысты жіберілді.
Есепті жылы Бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнама нормаларын бұзуды тоқтату және оның салдарын жою туралы, сондай-ақ бәсекелестікті қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеттер жасау туралы 369 ұйғарым шығарылды, оның ішінде 342 ұйғарым немесе 93% орындалды (БҚДА аумақтық бөлімшелерін ескере отырып). Бұдан шығатыны, «Орындалған нұсқамалардың үлесі» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
2023 жылы 5,8 млрд. теңге сомасына әкімшілік айыппұлдар салынды, оның ішінде 5,4 млрд. теңге немесе 93% өндірілді.
Анықтама: оның ішінде, құқық қорғау органдары тағайындаған тексерулер шеңберінде 2,9 млрд. теңгеден астам сомаға әкімшілік айыппұлдар салынды, оның ішінде 2,7 млрд. теңге өндірілді.
«Салынған айыппұлдардан монополияға қарсы заңнаманы бұзғаны үшін төленген айыппұлдардың үлесі» нысаналы индикатор бойынша нысаналы индикаторының асыра орындалуы ірі нарық субъектілерінің айыппұлдарды төлеуімен, оның ішінде монополиялық кірістерді тәркілеумен байланысты.
1.3-мақсат. Адал бәсекелестікті дамытуға жәрдемдесу
Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын қарау қорытындысы бойынша 2023 жылы 35 ұсыныс жіберілді, оның ішінде мемлекеттік органдар іске асыруға 18 немесе 51,4% қабылдады. Баяндалғанның негізінде «БҚДА-ның НҚА жобаларын келісу кезінде мемлекеттік органдар қабылдаған ескертулер мен ұсыныстардың үлесі» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
БҚДА бәсекелестікті қорғау саласындағы 6 заңға тәуелді НҚА қаралды, оның ішінде жоғары тұрған НҚА – 6 немесе 100% сәйкес келтірілді. Демек, «Жоғары тұрған НҚА сәйкес келтірілген бәсекелестікті қорғау саласындағы заңға тәуелді НҚА үлесі» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
Монополияға қарсы орган және оның аумақтық бөлімшелері жүргізетін тергеулердің толықтығы мен сапасын қамтамасыз ету, сондай-ақ Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзушылықтардың ерекшелігін түсіну және дәлелдеу деңгейін арттыру мақсатында БҚРА бұзушылықтардың 29 түрінің 2 (6,9%) қамтитын бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзушылықтар бойынша гайдлайн және көрнекі кейстер жинағын әзірледі.
Анықтама: 1) монополиялық жоғары бағаны белгілеуге, ұстап тұруға байланысты үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдалану (ҚР КК 174-бабының 1) тармақшасы); 2) сауда-саттықта бағаларды белгілеуге, көтеруге, төмендетуге немесе қолдауға, сауда-саттық, аукциондар мен конкурстардың қорытындыларын бұрмалауға байланысты, оның ішінде лоттар бойынша бөлу жолымен нарық субъектілерінің бәсекелестікке қарсы келісімдері (ҚР КК 169-бабы 1-тармағының 2) тармақшасы).
Осыған сүйене отырып, «Бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзу бойынша гайдлайндармен немесе көрнекі кейстер жинақтарымен қамту» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
1.4-мақсат. Экономикалық шоғырлануды реттеу
2023 жылы «Электрондық нысанда берілген экономикалық шоғырлануға келісім беру туралы өтінішхаттардың үлесін 100% - ға дейін ұлғайту» нысаналы индикаторы берілген өтінішхаттардың жалпы санының 50% деңгейінде бекітілді. Мәселен, 2023 жылдың басынан бастап 91 өтініш келіп түсті, оның ішінде қағаз нысанда – 45, электрондық нысанда – 46. Демек, электронды түрде түскен өтініштердің үлесі 50,5% құрайды. Осылайша, индикатор толық көлемде орындалды.
1.5-мақсат. Тауар биржаларының ашық және тиімді жұмыс істеуін және адал бәсекелестікті қамтамасыз ету
Бақылау субъектілеріне (объектілеріне) бармай профилактикалық бақылау шеңберінде БҚА есептік кезеңде тауар биржаларына заң бұзушылықтарды жою туралы 10 ұсыным жолданды, оның 8 (80%) толық көлемде орындалды («Almaty Commodity Exchange» тауар биржасы» АҚ, «Modern Trading Solutions» тауар биржасы» АҚ, «Еуразиялық тауар биржасы» АҚ, «Акцепт» тауар биржасы» АҚ, «Қазақстан» тауар биржасы» АҚ, «Эстау» тауар биржасы» АҚ), 2 (20%) ұсынымдар орындалмады («Эстау» тауар биржасы» АҚ, «Modern Trading Solutions» тауар биржасы» АҚ).
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 144-2-бабының 4-тармағына сәйкес «Эстау» тауар биржасы» АҚ 2024 жылдың бірінші жартыжылдығына Қазақстан Республикасының Тауар биржалары туралы заңнамасының сақталуын бақылау субъектілеріне (объектілеріне) барып, профилактикалық бақылау жүргізудің жартыжылдық тізіміне енгізілген.
Баяндалғанды ескере отырып, «Бақылау субъектісіне (биржаларға)бармай-ақ профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша деректердің орындалған ұсынымдарының үлесі» нысаналы индикаторына қол жеткізілді.
Орындалмаған іс-шаралардың өңірдегі, елдегі әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси жағдайға әсері туралы ақпарат
Есепті жылы «Белгіленген рәсімдерді сақтау туралы қорытындылар берілген БҚДА-ға қарауға келіп түскен енгізілетін реттеуші құралдың және (немесе) талаптың, бәсекелестік ортаның жай-күйіне реттеуді қатаңдатудың әсерін бағалау нәтижелерін қамту» нысаналы индикаторы 90% жетті: БҚА-ға қарауға бәсекелестікке әсерді бағалауды жүргізуге 7 сұрау түсті, оның ішінде 6 жоба бойынша қорытындылар жолданды, 1 жоба келесі жылға көшті (мерзімі – 2024 жылғы қаңтар).
Сонымен қатар, есепті кезеңде өңірде, елде әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси жағдайға әсер ететін қол жеткізілген нысаналы индикаторлар жоқ.
Игілік алушылардың қанағаттану деңгейі (болған жағдайда), оның ішінде жоспарланғаннан мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің нақты көлемінің деңгейі туралы ақпарат
БҚДА мемлекеттік қызметтер Тізіліміне сәйкес жүзеге асырылады:
1) «Тауар биржаларының қызметімен айналысу құқығына лицензия беру» қағидаларға сәйкес (мемлекеттік қызмет көрсету нысаны – электрондық (толық автоматтандырылған);
2) «Экономикалық шоғырлануға келісім беру туралы өтініштерді қарау». 2023 жылғы 26 тамыздан бастап қағаз құжаттарды беру процесі жойылып, «Е – лицензиялау» Мемлекеттік деректер базасы» ақпараттық жүйесінің ішкі порталы арқылы онлайн-өтініш беруге толығымен ауыстырылды. Мемлекеттік қызмет көрсетудің сапасы мен ыңғайлылығын жақсарту, сондай-ақ процестің тиімділігі мен ашықтығын арттыру үшін қызмет көрсету ережелеріне өзгерістер енгізілді. БҚДА бұдан әрі мәліметтер жинауды автоматтандыру және қызмет көрсету сапасын жақсарту жөніндегі жұмысты жалғастыруды жоспарлап отыр.
Жалпы, жоғарыда аталған мемлекеттік қызметтерді көрсету мәселелері бойынша есепті кезеңде көрсетілетін қызметті алушылардан шағымдар түспегенін атап өту қажет.
Жүргізілген бақылау іс-шаралары, мемлекеттік аудит және сараптамалық-талдау іс-шаралары туралы мәліметтер
2023 жылға арналған мемлекеттік аудит объектілерінің бекітілген тізбесіне сәйкес Агенттік пен Астана қаласы бойынша БҚДА Департаментінң қызметінің тиімділігін бағалау бойынша ішкі аудит жүргізілді.
Тұжырымдар мен ұсыныстар, оның ішінде құжатты түзету, қаржыландыру көлемі, қолданыстағы заңнаманы өзгерту туралы ұсыныстар
2023 жылғы БҚДА даму жоспарының мониторинг қорытындысы бойынша бірқатар нысаналы индикаторлардың жоспарлы мәндерін түзету ұсынылады:
Төраға М. Омаров