Бүгінгі таңда біздің мемлекет инклюзивтік білім беру мәселесіне, соның салдарынан Қазақстанның экономикалық дамуына мүмкіндігі шектеулі республикамыздың барлық азаматтарының бірігуіне үлкен көңіл бөліп отыр.

2020-2025 жылдарға арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында инклюзивті білім беруді енгізу бойынша нақты іс-шаралар көзделген, онда барлық білім беру ұйымдарында инклюзивті білім беруді іске асыру жоспарланып отыр.

     Қаламыздағы

Барлық білім беру ұйымдары-132.

Жалпы білім беретін мектептер саны-80.

Мемлекеттік мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының жалпы саны-42.

Психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті-1 (№10 және №48 мектеп базасында)

Инклюзияны қолдау кабинеттері-4 (мектеп базасында-5,25,36,102)

Мектептен тыс ұйымдар-10.

Жалпы білім беретін мектептердегі ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалардың нақты саны (ПМПК қорытындысы бар): 822 бала.

    Мемлекеттік бағдарламаны іске асыру мақсатында Қарағанды қаласының мектепке дейінгі және мектеп ұйымдарында 3 бағыт бойынша жоспарлы жұмыстар жүргізілуде.

Бірінші бағыт-бұл мектептердегі түзету сыныптары және мектепке дейінгі мекемелердегі топтар, олар балалар дамуының бұзылу түрлері бойынша сараланады. Қаланың 5 мектебінде 18 арнайы сынып жұмыс істейді, онда 146 оқушы қамтылған.

18 мектепке дейінгі ұйымдарда сөйлеу, көру, психофизикалық дамуы бұзылған  балаларға арналған 74 түзету топтарында 1020 бала қамтылған.

Арнайы сыныпта оқыту белгіленген тәртіппен ҚР Білім және ғылым министрі бекіткен тиісті үлгідегі арнайы оқу жоспарлары мен бағдарламалары бойынша жүргізіледі.

Екінші бағыт – ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар оқушыларды жаппай сыныпқа немесе мектепке дейінгі топқа қосу, яғни инклюзиялау. Инклюзивтік білім беру қағидаты бойынша қарапайым мектептер мен балабақшалар топтарына әлеуметтік жағдайына, дене бітіміне, эмоционалдық және интеллектуалдық дамуына қарамастан, ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалар қабылданады, онда оларға қолжетімді білім алу үшін жағдайлар жасалады. 55 білім беру ұйымында 408 сынып ашылды, онда 582 оқушы оқытылыды.

7 мектепке дейінгі ұйымда 57 баланы қамтитын 16 инклюзивті топ жұмыс істейді.

49 мектептерде және 10 мектепке дейінгі ұйымдарында логопедтік пункттерде 2021 бала қамтылған.

Ерекше білім қажеттілігі бар оқушыларды жалпы білім беру бағдарламасы бойынша жеке  немесе қысқартылған оқу бағдарламасы психолого-медико-педагогикалық кеңес  қорытындысына сәйкес ұйымдастырылады. Инклюзивті сыныпта ерекшелігі бар екіден көп емес бала оқи алады. Инклюзивті және  арнайы сыныптарда оқитын ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалар үшін арнайы педагогтермен жеке немесе топтық түзету сабақтар өткізу көзделеді. Жаңартылған мазмұн шеңберінде оқыту нәтижелерін бағалау критериалды бағалауды пайдалана отырып жүзеге асырылады.

    Үшінші бағыт -бұл оқушыларды үйде оқыту. Бұл санатқа бала кезінен мүгедек балалар, сондай-ақ ауруға, жарақатқа байланысты мектепке уақытша бармайтын балалар кіреді. Бұл жағдайда, әдетте, оқыту жақын маңдағы білім беру мекемесінің мұғалімдерінің күшімен жүзеге асырылады.

2020-2021 оқу жылының басында Қарағандыда

қаланың 53 мектебінен 176 бала үйде оқиды.

 Оқушылар үйде жалпы білім беру, жеке, қысқартылған, арнайы бағдарламалар бойынша оқытылады

         Инклюзияны дамытудың бастапқы кезеңі 27 мектеп пен "Алмагүл"балабақшасының базасында өткізілген облыстық және қалалық эксперименттер мен жобалар болды. Бұл мектеп пен балабақшада ерекше қажеттіліктері бар балаларды оқыту мен дамытуға арналған әдістемелік платформаның белсенді дамуына ықпал етті. Осы ұйымдардың педагогтары ерекше тәсілді талап ететін балалармен оқу-дамыту процесін тиімді ұйымдастыру үшін оқу-әдістемелік кешендер, бағдарламалар әзірледі. №27 мектеп жұмысы республика деңгейінде оң деп танылды, мектеп инклюзивті білім беру бойынша ресурстық орталық болып табылады, №25"және №54" мектептер стажерлық алаңдар болып табылады. Қаланың барлық мектептері  білім бөлімінің бұйрығы бойынша стажерлық  алаңдарға бекітіліп магнит мектептері болып  саналады.

Барлық ерекше білім беру қажеттілгі бар балалар оқитын білім ұйымдарында психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу қызметі жұмыс жасайды. Оның құрамында: арнайы мұғалімдер, пән мұғалімдері, әлеметтік педагогтер, психологтар.

       Облыстық психологогиялық-медициналық-педагогикалық кеңес ұсынысы бойынша білім алатын балаларға Қарағанды қаласының білім бөлімінің бұйрығына сәйкес инклюзивті сыныптар ашылып қажеттілігіне қарай қосымша штаттық бірліктері бөлінеді.

Қалада "психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті" 2 мектеп (№10 және 48 мектептер) базасында 2 мемлекеттік қызмет көрсетеді:

"Дамуында проблемалары бар балаларды оңалту және әлеуметтік бейімдеу» және

"Мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеп отырған отбасыларға консультациялық көмек көрсету".Көмек басқа мемлекеттік білім беру

 ұйымдарында түзету қызметімен қамтылмаған 0 жастан 18 жасқа дейінгі мүмкіндігі шектеулі балаларға көрсетіледі.

     Психологиялық-педагогикалық түзету кабинетінде логопед, дефектолог, тифлопедагог, сурдопедагог, емдеу-дене шынықтыру  кабинеттері ұйымдастырылған.

      Барлық мамандар біліктілікті арттыру курстарының сертификаттарына ие.Сондай-ақ, ТК 0-ден 18 жасқа дейінгі балаларға арналған қысқа мерзімді топ жұмыс істейді  және ақаудың күрделі құрылымы бар балаларды тасымалдауға арналған инватакси қызметті атқарылады.

   2020 жылдың қыркүйегінен 2021 жылдың қаңтарына дейін барлығы 89 бала көмек алуда.

       Барлық нормативтер бойынша бөлімшеде кедергісіз орта құрылған: пандустар, кең есік ойықтары, табалдырықтардың болмауы, түсті сигналдар, тұтқалар. Мамандардың кабинеттері заманауи оңалту жабдықтарымен (тік тіреулер, жүруді үйретуге арналған құрылғы, тербелмелі

платформа, швед қабырғасы, "Забава" кешені, тербелмелі баспалдақ, "Дельфа" логопедтік тренажері, "Мульти кит" оқыту жүйесі тағы да басқа ) материалдарымен жабдықталған.

      Оқу-тәрбие және дамыту процесін ұйымдастыру үшін арнайы мамандардың –үйлесімді жұмысы қажет. Оқушыларды алып жүру қызметіне балалар психиатрлары да кіреді (№25, 27 жалпы орта мектептерде). Олардың барлығы арнайы дайындыққа ие, курстар мен әдістемелік іс-шараларда өз біліктіліктерін жүйелі түрде арттырады. Бүгінгі таңда инклюзивті және  арнайы сыныптар мен топтарда жұмыс істеу үшін 100% кадрлық қамтамасыз ету бар.

2018-2019 оқу жылының басынан бастап "№ 102 МГ " базасы  мен №5 мектептерде  "әр бала мектепке лайық" республикалық жобасының "Болашақ" Корпоративтік қорымен бірлесіп 2 инклюзияны қолдау кабинеті ұйымдастырылды, онда бүгінгі күні аутизммен ауыратын 20 бала айналысады. Әр балаға ілесіп жүретін педагог-ассистенттер бекітілген.

      Сондай-ақ, "№ 36 жалпы орта мекткбінде және  "№ 25 мектеп базасында."Дара" қайырымдылық қорының қолдауымен инклюзивті білім беруді іске асыру бойынша "Ресурстық орталықтар" ашылды. Аталған орталықтар ЕБҚ бар оқушылармен және олардың ата-аналарымен, инклюзивті практиканы іске асыратын педагогтармен жұмысты көздейді. Орталықтың материалдық және әдістемелік жабдықталуы сүйемелдеу қызметінің жұмысын толық көлемде жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл қазіргі заманғы кеңістік, оның ішінде 4 аймақ: сөйлеу , психологиялық, релаксация  және дефектолог-мұғалім аймағы.

Қазіргі уақытта орталықтар ЕБҚ бар оқушылармен түзету-дамыту сабақтарын өткізу үшін белсенді пайдаланылады.

Жоғарыда аталған мектептердің әрқайсысына дефектолог - мұғалімдер мен логопед-мұғалімдердің қосымша штаттық бірліктері бөлінген.

Соңғы жылдардағы клиникалық және психологиялық-педагогикалық зерттеулер денсаулықтың әртүрлі проблемалары бар әртүрлі жастағы балалар санының көбеюін көрсетеді. Баланың дамуындағы проблемаларға әкелетін себептер әртүрлі: қолайсыз тұқым қуалаушылық, ішілік дамудың зияндылығы, перинаталды патология, баланың орталық жүйке жүйесінің ерте зақымдануы және басқалар.

       Мектептерді материалдық қамтамасыз ету, кедергісіз орта құру – инклюзияны дамытудағы басты мәселелердің бірі. Айта кету керек, олардың шешімімен Қарағанды қаласының білім бөлімі тұрақты жұмыс істейді.

Бүгінгі күні ақыл-ой кемістігі бар , инклюзивті және үйде оқитын оқушыларға 600-ден астам жиынтық көлемінде және 4 000 000 теңгеден астам сомаға әдістемелік өніммен жабдықталды ( оқулықтар, жұмыс дәптерлері және әдістемелік құралдар).

     Қаланың барлық 80 жалпы білім беретін мектебі пандустармен жабдықталған.

2020 жылдың басынан бастап білім беру ұйымдарында 29 млн.теңгеден астам сомаға қажетті материалдық-техникалықтармен жабдықталды, 27 мектепке 1500000 сомағаақыл-ой кемістігі бар оқушылар үшін "Қыш ісі" арнайы жабдығы орнатылды.

       Әрине, инклюзивті білім беруді сапалы дамыту үшін педагогикалық қоғамдастық та дайын болуы керек, сондықтан инклюзивті ортада жұмыс істеуге дайын мұғалімдерді даярлау міндеті бүгінгі таңда бірінші кезектегі міндеттердің бірі болып табылады.

       Ол үшін білім бөлімі Қарағанды облысының білім беруді дамыту оқу-әдістемелік орталығымен бірлесіп Жазғы мектеп шеңберінде 2019 жылдың маусым айынан бастап инклюзивті білім беруді іске асыратын Қарағанды қаласының педагогтері үшін 30 педагогті қамтитын кәсіби шеберлікті арттыру курстарын ұйымдастырды. Күзгі,қысқы, көктемгі және жазғы мектептер аясында білім бөлімі 36 сағатқа есептелген проблемалық курстарды ұйымдастырды.

Болашақта 600-ден астам педагогты оқыту жоспарланып отыр.

Инклюзивті білім беретін сыныптарда жұмыс істейтін мұғалімдердің Барлығы 1590 педагог және арнайы білім беретін 50 педагог. Оларға тиісті қосымша ақы төленеді.

      Бүгінгі таңда №27 мектепте "Қашықтықтан оқыту" және "Қосымша білім беру"жобалары жүзеге асырылуда. Осы жобалар аясында семинарлар, шеберлік-сыныптар және вебинарлар, воркшоптар  өткізіледі.

        Қалалық білім бөлімінің ӘК жоспары бойынша Инклюзивті білім беру бағытында жұмыс істейтін пән мұғалімдері, маман-логопед –мұғалімдер, дефектологтар, психологтар үшін педагогикалық шеберлікті жетілдіру мақсатында жыл сайын білім беру ұйымдарында түрлі іс - шаралар өткізіледі: семинарлар, шеберлік-сыныптар, воркшоптар, вебинарлар, фестивальдар, конференциялар, "дөңгелек үстелдер", байқаулар .2020 жылдың басында арнайы педагогтар қауымдастығы құрылып, жұмыс жоспары бекітілді.

        Даму мүмкіндіктері шектеулі барлық білім алушылар мектептің жалпы білім беру және тәрбие процесіне белсенді қатысады, сыныптан тыс іс-шараларға, мектеп пәндік олимпиадаларына, қалалық, облыстық және республикалық байқауларға белсенді қатысады.

       Қарағанды қаласының білім бөлімімен жыл сайын ерекше қажеттіліктері бар балалар үшін мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс бойынша жобалар іске асырылуда.

        2019 жылы Қарағанды қаласының білім бөлімі   "Новое время" жеке меншік мекемемен  бірлесіп "Рухани жаңғыру "бағдарламасы шеңберінде ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалармен жұмыс істеу бойынша" Мейірімділік "Еріктілер орталығын құру" жобасын іске асыру шеңберінде мемлекеттік әлеуметтік іске асырылатын түрлі іс-шаралар өткізді: "Ерекше аралдардағы көңілді оқиғалар», "Спорттық-сенсорлық мереке," Қызыл телпек "ертегісін қоюмен театр күні, "Балаларды қорғау күні" мерекесіне қалалық мәслихат депутаты Сыздыкова Сайран Биғалиқызы, Қарағанды қаласының білім бөлімінің өкілдері, қалалық қоғам өкілдері шақырылды. Іс-шараға Букетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің және қазіргі заманғы көпсалалы колледж студенттері қатарынан еріктілер тартылды

 Барлық балалар "Мейірімділік" еріктілер орталығынан, "Нәтиже" ЖШС, Сүт фабрикасы және "Қарағанды металл бұйымдары зауыты"ЖШС сыйлықтар алды.

2020 ж.Білім бөлімінің ММ жоспары бойынша Қарағанды қаласының барлық білім беру ұйымдарында толеранттылық онкүндігі өткізілді, оған Қарағанды қаласының барлық мектепке дейінгі және мектептегі білім беру

ұйымдары қатысты.

       Онкүндік шеңберінде: «Әдептілік Күні», "Отбасылық қонақжай", "кітаптар мейірімділікке үйретеді", тақырыптық сабақ , ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың өмірі туралы фильмдер көру, қызықты адамдармен кездесу, түлектермен және педагогикалық еңбек ардагерлерімен кездесу, "мейірімділік күні". Ерекше балалардың қаьтысуымен "Спорт күні" Қарағанды техникалық-құрылыс колледжінде "

Аутист балалардың ата-аналар қауымдастығымен  бірлесіп "Әлем достарымен" толеранттылық онкүндігі шеңберінде өткізілді , Онкүндік "Дүниежүзілік балалар күні" күніне арналған шығармашылық фестивалімен аяқталды .

Фестивальге шақырылғандар: Құрбанбаева Гульнар Туретаевна - "Қарағанды облысының Азаматтық Альянсы "Қауымдастығы" ЗТБ президенті; Контаев Сабит Сеитович - Қарағанды облысының РО ОӘО жанындағы ШЖМ дамыту зертханасының жетекшісі;

       АРДА қауымдастығы (Аутист балалардың ата-аналар қауымдастығы) балалармен бірге, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері және педагогикалық еңбек ардагерлері.

Фестивальдің әр қатысушысы белсенді қатысқаны үшін грамоталармен, сертификаттармен, сыйлықтармен марапатталды.

     Жоба аясында ерекшеліктері  бар балаларға арналған "Жаңа жылдық ертегі" жаңа жылдық іс-шаралары өткізілді. Іс –шара барысында балаларды 5 мектептің волонтер-еріктілері қарсы алды: 25,36,46,48,73 мектептер ,ҚарМУ студенттері. Е. А. Букетов және заманауи көпсалалы колледж.

Орта жастағы балалар үшін" жаңа жылдық ертегі " үйде оқитын 1-6 сынып оқушылары үшін өткізілді. Мектеп, колледж және ЖОО еріктілерінің құрама командасы және "Қарағанды қаласының білім бөлімі" ММ өкілдері мен мектеп басшылығы үйде оқитын балаларды көріп, жаңа жылдарымен құттықтап, сыйлықтар табыс етті. 155 бала қамтылды.  

      2020 жылы "Рухани жаңғыру" мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында "инклюзивті волонтерлік мектебі" жобасы аясында білім бөлімі "Азамат"Қоғамдық бірлестігі мен ынтымақтастық орнатты. Жобаға №25,36,46,48,73 мектептер кірді, онда 6,7,8 сыныптардан волонтерлік жасақтар құрылды, жалпы саны 50, оның ішінде 11-і OOP бар балалар.Осы жобаның жоспары бойынша келесі іс-шаралар өткізілді: 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 75 жылдығына арналған "Жеңіс гүлдері" гүлзарының үздік дизайны қалалық байқауы.

      Байқау қорытындысы бойынша жеңімпаздар Дипломдармен, Грамоталармен және сыйлықтармен марапатталдыОсы байқаудың қорытындысы бойынша

Халықаралық балаларды қорғау күнін мерекелеу қарсаңында жеңімпаздар Қарағанды қаласындағы Нүркен Әбдіров ескерткішінің жанына біржылдық гүл көшеттерін отырғызды. Іс-шара бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланды.

Іс-шара барысында байқау жеңімпаздарына құрмет көрсетіліп, сыйлықтар табысталды.

       Ерекшеліктері бар балалар үшін балабақшалар мен орта оқу орындарында "Спорт күні" байқауы өткізілді.

Ережеге сәйкес, байқауға қатысуға білім беру ұйымдарынан 1-2 отбасы шақырылды.

       Толеранттылық апталығы өткізілді, Апта жоспарына сәйкес келесі іс-шаралар өткізілді: сыпайылық күні, Мейірімділік күні, табысты адамдармен кездесу оның аясында ерекшеліктері бар балалар "Жарамсыз заттарадан жасалған  ғажайыптар"фестиваліне қатысты және т.б.. Жеңімпаздар білім бөлімінің

дипломдарымен, грамоталарымен және

сыйлықтармен марапатталды.

      Осы жоба аясында "Жылдың үздік еріктісі" байқауы өткізілді, оған "Инклюзивті волонтерлік мектептері" жасағының еріктілері қатысты.

Бәсекелестер өз жұмыстарының қорытындысын ұсынды, олар онлайн дауыс беру арқылы бағаланды. Жеңімпаздар дипломдар және бағалы сыйлықтармен марапатталды.

Жаңа жылдық мерекеге арналған жоба аясында арнайы сынып оқушылары сыйлықтар алды, 150 бала қамтылды.

       Қарағанды ​​«Саламатты болашақ» әлеуметтік жобасына қосылды. Оның аясында 27-ші мектептің оқушылары жаттықтырушысымен бірге БОЧЧО секциясына барады, бұл дене кемістігін түзету және осы санаттағы балалардың ақыл-ой дамуының көрсеткіштерін жақсарту үшін тиімді ойын

әдісі болып табылатын БОЧЧО доп ойыны.  
          Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға арналған бұл іс-шаралар инклюзивті мәдениеттің қалыптасуы мен осы балаларға деген дұрыс қатынастың әр адамның әр түрлі іс-шараларға белсенді қатысуымен болатындығын көрсетті.