ҚАЗАҚСТАН-ИТАЛИЯ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫ
Жалпы мәліметтер
Дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 21 тамызда орнатылған.
1992 жылғы қазанда Қазақстанда Италия Елшілігі ашылды.
2021 жылдың қыркүйегінен бастап Италияның Қазақстандағы Елшісі М.Альберти.
1996 жылы Италияда ҚР Елшілігі ашылды.
2021 жылғы наурыздан бастап ҚР-дың Италиядағы Елшісі болып Е.Сембаев тағайындалды.
Саяси ынтымақтастық
Жоғары деңгейдегі байланыстар:
2024 жылғы 18-19 қаңтарда Италия Республикасының Президенті С.Маттарелланың шақыруымен Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Тоқаевтың Италияға алғашқы ресми сапары өтті.
2023 жылғы 23 мамырда ҚР Президенті Қ.Тоқаев Италия тарапының бастамасымен Италия Премьер-министрі Дж.Мелонимен телефон арқылы сөйлесті.
ҚР Тұңғыш Президенті Италияға алты рет (4 рет мемлекеттік және ресми сапармен - 1994 жылғы қыркүйекте, 1998 жылғы қыркүйекте, 2003 жылғы ақпанда және 2009 жылғы қарашада; жұмысшылармен (екі рет) - 2014 жылғы 17 қазанда (Миландағы АСЕМ саммиті) және 2015 жылғы 27 маусымда (Миландағы «ЭКСПО-2015» ҚР Ұлттық күнінің ашылуында).
Италия Президенті О.Луиджи Скальфаро 1997 жылдың мамырында Қазақстанға келді.
Министрлер Кеңесінің төрағалары (Премьер-Министрлер) Қазақстанға жеті рет (ресми сапармен 3 рет: Р.Проди - 1998 жылғы қыркүйекте және 2007 жылғы қазанда, С.Берлускони - 2008 жылғы қазанда; жұмыс сапарымен (4 рет): С.Берлускони - 2010 жылғы желтоқсанда (ЕҚЫҰ саммиті), М.Монти - 2012 жылғы наурызда және сәуірде, М.Ренци - 2014 жылғы маусымда (Бурабай кенті, Вьетнам мен Қытайға азиялық сапар шеңберінде).
Халықаралық іс-шаралар аясында ҚР Тұңғыш Президенті Италия Премьер-Министрлерімен төрт рет (Э.Летта - 6 қыркүйек 2013 ж. (Санкт-Петербургтегі G20 саммиті), М.Ренци - 17 қазан 2014 ж. (Миландағы АСЕМ саммиті) және 17 маусым 2016 ж. (ПМЭФ) кездесті Санкт-Петербургте), Дж.Конте - 2018 жылғы 19 қазанда (АСЕМ саммиті Брюссельде).
Жоғары деңгейдегі байланыстар:
1997 жылғы ақпан - ҚР Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевтың Италияға сапары.
2010 ж. - ҚР Мемлекеттік хатшысы - Сыртқы істер министрі Қ.Саудабаевтың Палермо қаласына жұмыс сапары.
2019 ж. 29 тамызда - Италияның бұрынғы Сыртқы істер министрі, Еуропалық Комиссияның вице-президенті және Еуразиялық зерттеулер институтының президенті Ф.Фраттинидің «Ядролық қарусыз әлем және жаһандық қауіпсіздік үшін Назарбаев сыйлығын» тапсыру рәсіміне Комитет мүшесі ретінде қатысуы.
2019 ж. 7-11 қазанда - ҚР Бас прокуратурасы делегациясының Италияға сапары.
2019 жылғы 27 қазан - 1 қараша - ҚР Адам құқықтары жөніндегі уәкілі Э.Әзімова бастаған делегацияның Италияға сапары.
2021 ж. 9 маусым - ҚР Премьер-Министрінің орынбасары - Сыртқы істер министрі М.Тілеубердінің Италияның Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі Л.Ди Майомен онлайн кездесуі.
2021 ж. 16 шілде - ҚР Премьер-Министрінің орынбасары - Сыртқы істер министрі М.Тлеубердінің «Орталық және Оңтүстік Азия» конференциясы аясында Италияның Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрінің орынбасары М.Ди Стефаномен кездесуі.
2021 жылғы 8 желтоқсанда Ташкентте Италия Үкіметі мен Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрлігінің қолдауымен II Халықаралық Конференция өтті, оның шеңберінде Министр М.Тілеуберді итальяндық әріптесі Л.Ди Майомен кездесті.
2022 ж. 1 маусым - ҚР Премьер-Министрінің орынбасары - Сыртқы істер министрі М.Тілеубердінің Римге сапары, оның аясында ол Италия Республикасының Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі Л.Ди Майомен кездесіп, «Италия-Қазақстан экономикалық және инвестициялық әріптестігі» іс-шарасына қатысты.
2023 ж. 5 наурыз - ҚР Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Қ.Омаровтың БҰҰ-ның ең аз дамыған елдер (Доха, Катар) бойынша бесінші Конференциясы аясында ИР Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрінің орынбасары М.Триподимен кездесуі.
2023 ж. 5 қыркүйек - Италия Министрлер кеңесі төрағасының орынбасары - Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі А.Таянидің Қазақстанға ресми сапары.
2023 ж. 13 қазан - ҚР Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Қ.Омаровтың «Expo 2030 Roma» өтінім комитетінің арнайы өкілі Г.Пикимен кездесуі.
Қазақстан мен Италия Сыртқы істер министрлерінің халықаралық іс-шаралар шеңберіндегі кездесулері: 2015 ж. 3 желтоқсан (ЕҚЫҰ СІМК Белградта), 2017 ж. 10 қаңтар (БҰҰ ҚК Нью-Йоркте), 2017 ж. 8 желтоқсан (ЕҚЫҰ СІМК Венада), 2018 ж. 7 желтоқсан (ЕҚЫҰ СІМК Миланда).
Парламентаралық ынтымақтастық.
Италияға сапарлар:
- Сенат Төрағасы Қ.Тоқаев (2018 жылғы маусым);
- Мәжіліс төрағасының орынбасары Г.Исимбаева (2019 жылғы наурыз);
- Сенат Төрағасы М.Әшімбаев (2021 жылғы 4-6 қараша).
ҚР-ға сапарлар:
- Бұрынғы Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрі, Еуропалық Комиссияның вице-президенті және Еуразиялық зерттеулер институтының президенті Ф.Фраттини мен парламенттік делегация (2018 ж. 5 маусым, Қазақстан астанасының 20 жылдығына арналған халықаралық конференция);
- «Социалистік интернационалдың» вице-президенті (Әлеуметтік-демократиялық, социалистік және лейбористік партиялардың халықаралық одағы, әлемнің 150-ге жуық партиясы кіреді), «Социалистік интернационал әйелдері» ұйымының Құрметті президенті және Парламент депутаттары палатасының бұрынғы депутаты П.Локателли (5 қыркүйек 2018 ж., «Ауғанстандағы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту»);
- Парламент депутаттары палатасының вице-спикері Э.Розато (2018 ж. 25-26 қараша, ҚР Тұңғыш Президенті күніне арналған халықаралық конференция);
- Парламент депутаттары палатасының вице-спикері Э.Розато бастаған парламенттік делегация (2018 ж. 27-30 қараша);
- Парламент депутаттары палатасының вице-президенті Э.Розато (2019 ж. 8-11 маусым, ҚР президенттік сайлауы);
- Парламент депутаттары палатасының квесторы Э.Чириелли (2019 ж. 23-24 қыркүйек, Еуразия елдері парламенттері спикерлерінің IV кеңесі);
- Парламент депутаттары палатасының квесторы және «Қазақстан-Италия» достық тобының төрағасы Э.Чириелли (2020 ж. 26 қараша, ҚР Тұңғыш Президенті күніне арналған халықаралық онлайн конференция);
- парламенттік делегация (2021 ж. қаңтар, ҚР парламенттік сайлауы);
- Д.Мыңбай мен Э.Чириелли бастаған «Қазақстан-Италия» парламентаралық ынтымақтастық тобы мүшелерінің онлайн-кездесуі (2021 ж. 8 маусым).
Сауда-экономикалық ынтымақтастық
ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2023 жылғы Қазақстан мен Италия арасындағы тауар айналымы 16 млрд долларды құрап (экспорт - 14,8 млрд.; импорт – 1,2 млрд), 2022 жылмен салыстырғанда 7,3%-ға ұлғайды.
Италия 2023 жылғы Қазақстанның сыртқы тауар айналымының жалпы көлемінде үлес салмағы 14,4%-дан астам Ресей мен Қытайдан кейін Қазақстанның үшінші стратегиялық сауда әріптесі болды.
Қазақстанда итальяндық қатысуы бар тіркелген компаниялардың саны 303-ті құрайды (2023 жылғы қазандағы деректер). Негізінен кәсіпорындар құрылыс, сауда және ғылыми-техникалық қызмет салаларында жұмыс істейді.
ҚР Ұлттық Банкінің деректері бойынша 2005 жылдан 2023 жылдың бірінші жартыжылдығына дейінгі кезеңде Италиядан Қазақстанға инвестициялардың жалпы ағыны 7,3 млрд. доллар, ал 2022 жылдың қорытындысы бойынша Италиядан Қазақстанға ТШИ жалпы ағыны 288,6 млн. долларды құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 2,3 есе көп.
2023 жылдың бірінші жартыжылдығында Италиядан Қазақстанға жалпы инвестиция ағыны 75,9 млн. доллар болды. Инвестициялар жөніндегі комитеттің өлшемдеріне сәйкес Италия шетелдік инвестицияларды тарту бойынша елдердің бірінші санатына кіреді.
Италия бойынша Елдік инвестициялық бағдарлама шеңберінде 2021-2025 жылдары 7 таргеттелген сала және 44 таргеттелген компания (LEONARDO: Leonardo DRS, Leonardo International, Vitrociset, FATA Logistic Systems, Telespazio, Thales Alenia Space, MBDA, ATR) анықталды , Elettronica, Avio, Larimart; FINCANTIERI, IVECO, e-GEOS, Alpi Aviation, SDF Group: Same, Lamborghini, Deutz Fahr, Hurlimann, Gregoire; Maschio Gaspardo, Enel, Hafner, Gruppo Falck, Irritec, Policlinico di Monza, Kedrion, NEOS, , Italian Hotel Association, Tuvia group, Project Informatica, CNI, Mastery, Inalca, Ferrero, Barilla, Felicetti, Granarolo, Bonifiche Ferraresi, FAVA, PAVAN, Pomorete).
2022 жылғы ақпанда басқарушы директор У.Мичели бастаған «SDF group» трансұлттық холдингінің делегациясы «АгромашХолдинг» ЖШС базасында тракторлар мен комбайндар өндірісін ұйымдастыру үшін Қостанай қаласына барды.
2022 жылғы наурызда «PetrolValves group S.p.A.» халықаралық итальяндық компаниясы делегациясының «Merlion Development group» ЖШС-мен бірлесіп клапандар шығару зауытының құрылысын бастау мақсатында Батыс Қазақстан облысына сапары ұйымдастырылды.
2022 жылғы 1 маусымда Рим қаласында ҚР Премьер-Министрінің орынбасары - Сыртқы істер министрі М.Тілеуберді және Италияның Сыртқы істер және халықаралық ынтымақтастық министрінің орынбасары М.Ди Стефаноның қатысуымен «Италия - Қазақстан экономикалық және инвестициялық әріптестігі» бизнес-форумы өтті.
2022 жылғы 12 маусымнан бастап италиялық «NEOS» әуе компаниясы Милан-Алматы-Милан бағыты бойынша аптасына 2 рет жиілігімен тұрақты жолаушылар рейстерін орындайды.
2022 жылғы 11 қазанда «ЭКСПО-2030 Рим» халықаралық көрмесін өткізуге Римнің кандидатурасын ілгерілету жөніндегі Арнайы уәкіл Р.Орландидің Қазақстан Республикасына жұмыс сапары өтті.
2022 жылғы 9 желтоқсанда Сицилияда «Қазақстанның инвестициялық мүмкіндіктері» тақырыбында бизнес-форум өтті.
2023 жылғы 26 сәуірде Миланда «Қазақстан - мүмкіндіктер елі» бизнес-форумы өтті.
2023 жылғы 25-26 шілдеде ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Е.Қарашөкеевтің Рим қаласына жұмыс сапары өтті.
Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Білім беру саласында қазақстандық және итальяндық жоғары оқу орындары арасында, оның ішінде Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті мен Ла Сапиенца Рим университеті, Қазақ Ұлттық өнер университеті мен Салерно қаласының Мемлекеттік консерваториялары және Сан Пьетро а Майелла арасында 30-дан астам келісім жасалды. Студенттер алмасу бағдарламалары бойынша (Сапиенца, Салерно, Кассино, Неаполь және Феррара университеттері) белсенді ынтымақтастық жалғасуда.
2023 жылғы 30 қарашада Алматы қаласында (Орталық Азиядағы жалғыз) итальян мәдениеті институтының ашылуы өтті.
Мәдениет саласы. 2023 жылғы 23-28 наурыз аралығында ҚазҰӨУ ректоры, профессор А.Мұсақожаева бастаған университет оркестрінің Италия қалаларына (Милан, Генуя, Сан-Ремо және Рим) үлкен гастрольдік туры өтті.
2023 жылғы 20-22 маусым аралығында Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық академиялық халық аспаптар оркестрінің Италияның Рим және Неаполь қалаларында гастрольдік туры өтті.
2023 жылғы қазанда Өскемен қаласында Amanzholov University базасында Генуя университетінің филиалын ашу туралы келісімге қол қойылды. Қазақстандық студенттер итальяндық университеттің филиалында оқып, қос диплом алу мүмкіндігіне ие болды.
2023 жылғы қазанда «Қазақстан. Шексіз кеңістік, шексіз сұлулық» жолнұсқасы итальян тіліндегі маңызды мәдени-имидждік жобалардың біріне айналды.
2024 жылғы 18-19 қаңтарда Мемлекет басшысының ресми сапары аясында Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрі А.Балаева мен ҚР Ғылым және жоғары білім министрі С.Нұрбек итальяндық әріптестерімен кездесті.
Негізгі шарттар мен келісімдер
2009 ж. 5 қарашада Қазақстан мен Италия арасында стратегиялық әріптестік туралы мемлекетаралық шартқа қол қойылды.
2024 жылғы 18 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті Қ.Тоқаев пен Италия Республикасының Премьер-Министрі Дж.Мелони Бірлескен мәлімдеме қабылдады.
Италия қылмыстық-құқықтық салада мемлекетаралық шарттар жасалған алғашқы еуропалық елдердің бірі болып табылады (2013 жылғы қарашадағы Сотталған адамдарды беру туралы шарт және 2015 жылғы қаңтардағы қылмыстық істер бойынша ұстап беру және өзара құқықтық көмек туралы шарт).
ҚР Президенті Қ.К.Тоқаевтың Италияға ресми сапары аясында төмендегідей құжаттарға қол қойылды:
Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Италия Республикасының Үкіметі арасындағы Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде қаза тапқан әскери қызметшілер жерленген орындардың мәртебесіне қатысты келісім;
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі мен Италия Республикасының Әділет министрлігі арасындағы өзара түсіністік және ынтымақтастық туралы меморандум;
Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігі мен Италия Республикасының Мәдениет министрлігі арасындағы өзара түсіністік туралы меморандум;
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі мен Италия Республикасының Университеттер және зерттеулер министрлігі арасындағы өзара түсіністік туралы меморандум;
Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы мен Италия Республикасының Ұлттық мемлекеттік басқару мектебі арасындағы өзара түсіністік туралы меморандум;
Қазақстанның «Самұрық-Қазына» қоры мен Италияның «Cassa Depositi i Prestiti» компаниялар тобы арасында бірлескен инвестициялық қор құру және өңдеу өнеркәсібі, энергетика, логистика салаларына инвестиция салу туралы келісім;
Қазақстанның «ҚазМұнайГаз» ұлттық компаниясы мен Италияның «ENI» компаниясы арасындағы жалпы қуаты 247 MBт болатын гибридті электр станциясын (жел электр станциясы, күн электр станциясы) салу жөніндегі бірлескен жобаны жүзеге асыру туралы бірлескен түпкілікті инвестициялық шешім.