Соңғы жылдары Президент Қ.К.Тоқаевтың Әкімшілігі «Әділетті Қазақстанды» құруға бағытталған ауқымды саяси, экономикалық және әлеуметтік реформалар жүргізді: басқару жүйесін жаңғыртудан бастап азаматтардың әл-ауқатын жақсартуға және бәсекеге қабілетті экономиканы дамытуға дейін.
Мемлекет басшысы 2021 жылғы 1 қыркүйектегі «Халық бірлігі және жүйелі реформалар — ел өркендеуінің берік негізі» атты Халыққа жолдауында Үкіметке «бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің жауапкершілігін арттыра отырып, бөлшектенген (блоктық) бюджетті енгізуді» тапсырды.
Бұл маңызды бастама «бюджет үдерістерді жеңілдету және бюрократияны барынша азайту» деп күтілуде. Бөлшектенген бюджетті жоспарлау және атқару процестерінде мемлекеттік органдардың икемділігі мен тәуелсіздігін арттыруды көздейді.
Блоктық бюджеттеу практикалық іске асыру кезеңіне жақындаған сайын, Сингапур ынтымақтастық бюросы (SCE) Стратегиялық бастамалар орталығымен (CSI) (Қазақстан), Сингапур Ұлттық университетінің Ли Куан Ю атындағы Мемлекеттік саясат мектебімен (LKYSPP) және Сингапурдағы Қазақстан Елшілігімен бірлесе отырып, 2025 жылдың 7-11 сәуірі аралығында «Мемлекеттік қаржылық менеджменттің үздіктерін зерттеу бағдарламасын» ұйымдастырды.
Бұл курс Сингапурдың фискалдық және мемлекеттік қаржылық басқаруға деген көзқарасы туралы құнды түсінік беру үшін әзірленген. Ол қатысушыларға келесі мақсаттарға жетуге көмектесуге бағытталған:
- Сингапурдың қаржылық менеджменті мен бюджеттеу процестерін, соның ішінде Сингапурдың тұрақты және тәртіпті қаржылық жүйесін қалыптастырған принциптерді тереңірек түсіну.
- Сингапурға ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз ете отырып, жаһандық экономикалық өзгерістерге бейімделуге мүмкіндік берген инновациялық фискалдық саясатты зерттеу.
- Сингапурдың мемлекеттік қаржылық менеджментін нығайтатын сенімді аудит, цифрлық трансформация және стратегиялық инвестициялық бастамалар сияқты қосымша жүйелер мен басқару тетіктері туралы ақпарат алу.
- Сингапурдың қаржылық менеджмент моделін Қазақстанның экономикалық және әкімшілік жағдайына бейімдеу жолдарын талқылау, практикалық және тиімді қолдануға ықпал ету.
Сингапурдағы 5-күндік қарқынды курс барысында қазақстандық ұжым Сингапурлық саясаткерлермен, қаржы сарапшыларымен және ой көшбасшыларымен өзара әрекеттесті, олар өз тәжірибелері мен түсініктерімен бөлісті. Сингапурда алынған жаңа құнды тәжірибе Қазақстанның мемлекеттік қаржыны басқару саласындағы ілгерілеуіне айтарлықтай үлес қосатынына күмән жоқ.
Сонымен қатар, бұл бағдарлама Президент Қ.К.Тоқаевтың 2024 жылдың мамырында Сингапур қаласына тарихи сапарынан кейін жанданған Қазақстан мен Сингапур арасындағы берік серіктестіктің тағы бір дәлелі.
Бағдарлама сәтті аяқталғандықтан, біз SCE Бас директоры Конг Уай Мун мырзаға және оның командасына, соның ішінде Орталық және Оңтүстік Азия бойынша директор Дэйзи Бун ханымға және Орталық және Оңтүстік Азия бойынша аға менеджер Ивонн Лим ханымға ерекше алғыс айтамыз. Біз сондай-ақ LKYSPP деканының орынбасары, профессор Франческо Манчиниге шын жүректен ризашылығымызды білдіргіміз келеді. Олардың барлығы осы бағдарламаны жүзеге асыруда маңызды рөл атқарды.
Алдағы жылдары Қазақстанның Сингапурдағы Елшілігі біздің екі достас елдеріміз арасындағы білім мен озық тәжірибе алмасуды жалғастыруды асыға күтеді.
2025 жылғы 5-11 ақпан аралығында болу елінде Сингапур тарапының шақыруымен және ҚР Елшілігінің ұйымдастыруымен «Астана Опера» әртістерінің, Қазақ ұлттық өнер университетінің және Қазақ ұлттық хореография академиясының үлкен тобы келгенін хабарлаймыз (барлығы-16 әнші, биші және музыкант, тізім қоса беріледі).
Аталған іс-шараның басты мақсаты – Сингапурдың ұлттық және өңірлік телевизиялық желілер арқылы кеңінен таратылатын Оңтүстік – Шығыс Азиядағы ірі мәдени-бұқаралық іс-шаралардың бірі-жыл сайынғы «Чингай» этномәдени шеруіне (chingay, 2025 ж.7-8 ақпан) қатысу. Қазақстан осы мәдени мерекеде жеке шығармашылық топ ұсынған Орталық Азия аймағынан шыққан алғашқы мемлекет болды. Айта кететін жайт, фестиваль Сингапур Республикасы Тәуелсіздігінің 60 жылдығына орай өткізілді.
Анықтама: 1973 жылы Сингапурдың бірінші Премьер-Министрі Ли Куан Ю негізін қалаған «Чингай» шеруі Малайзияның Пенанг штатындағы жыл сайынғы көше шеруі-карнавал үлгісінде жыл сайын Қытай (Лунар) Жаңа жылының екінші аптасында өткізіледі.
4 мыңнан астам кәсіби және кәсіби емес әртістердің қатысуымен Сингапурдың орталық орындарының біріндегі негізгі екі күндік бағдарламадан басқа, шеруге қатысушылар келесі 2-3 күнде қала-мемлекеттің әртүрлі аудандарындағы жергілікті концерт алаңдарында өнер көрсетеді.
Уақыт өте келе шеру Сингапурдың қолтаңбасы болды, оның көпмәдениеттілігінің, бай мәдени мұрасының және ұлттық бірлігінің символы болды. 2025 жылдың наурызында Сингапур мен Малайзия Чингай шеруін ЮНЕСКО-ның Адамзаттың материалдық емес мәдени мұрасы тізіміне енгізу туралы ресми бірлескен өтінім жасады.
2025 жылы Қазақстаннан басқа, «Чингай» шеруіне қатысу үшін ҚХР, Индонезия, Малайзия, Оңтүстік Корея, Жапония, Мексика, Вьетнам және Филиппиндер өздерінің шығармашылығын таныстырып өтті.
Шеруге қатысқан ұйымдастырушылар мен көрермендер қазақстандық шығармашылық топтың жоғары кәсіби деңгейін бірауыздан атап айтты. СР Премьер-министрі Л.Вонг ҚР Елшісімен қысқаша бейресми әңгіме барысында оған жоғары баға берді. Қорытындысы бойынша ҚР Сингапурдағы Елшілігі «халық қауымдастығы» мемлекеттік агенттігінің Бас директоры Дж.То (мәдениет, қауымдастықтар және жастар Министрлігі жанындағы) арнайы грамотамен марапаттады.
«Чингай» шеруіне қатысудан басқа, Елшілік қазақстандық әртістердің қатысуымен бірқатар қосымша мәдени іс-шаралар ұйымдастырды. Атап айтқанда, 2025 жылғы 11 ақпанда Қазақ халқының ұлы өкілдері Абай Құнанбайұлы (180 жыл) мен Нұрғиса Тілендиевтің (100 жыл) мерейтойлық күндерін мерекелеу аясында вокалдық – аспаптық концерт өтті. Атап айтқанда, Абай Құнанбайұлының «Желсіз түнде жарық ай» және Н.Тілендиевтің «Аққу» шығармалары орындалды, оларды жергілікті жұртшылық жылы қарсы алды.
2025 жылғы 12 ақпанда «Kazakhstan: Born Bold» мемлекеттік ақпараттық науқанын ілгерілету шеңберінде және Қазақстанның Мемлекеттік Егемендігі туралы декларациясының 35 жылдығына орай музыкалық іс-шара өтті.
Жалпы, қазақстандық әртістердің Сингапурда өткен гастрольдері мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты ілгерілетуде, Қазақстан мен Сингапур арасындағы адамаралық байланыстарды нығайтуда маңызды оқиға болды деп пайымдаймыз. Олар Сингапур жұртшылығының алдында отандық мәдениетіміздің бай дәстүрлерін лайықты түрде ұсына білді.
Елшілік «International Cement Group», MVGX, Rhtlaw Asia, RHT DigiCap, Gensco Pharma Global және KSBC компанияларынан қаржылық шығыстарына алғыс білдіреді.
Министрлер Кеңесінің (СІМК) Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің (АӨСШК) жетінші отырысы 2024 жылғы 17 желтоқсанда онлайн-форматта өтеді. Отырыс Қазақстанның АӨСШК-ге төрағалығының 2020-2024 жылдары аяқталуын және Әзірбайжанның 2024-2026 жылдар кезеңіне төрағалығының басталуын белгілейді.
Министрлер отырысын Қазақстан Премьер-Министрінің орынбасары – Сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу ашады, ол қазақстандық төрағалық ету кезеңінде АӨСШК-нің аса маңызды жетістіктерін жариялайды деп күтілуде. (Төрағалықтың 2020-2024 жылдардағы АӨСШК жетістіктері туралы толық баяндамасы сілтеме бойынша қолжетімді. 1992 жылдан бастап осы уақытқа дейін АӨСШК эволюциясы туралы бейнеролик мына сілтеме бойынша қол жетімді). Министрлер Кеңесінің отырысын өткізетін Әзірбайжанның Сыртқы істер министрі Джейхун Байрамов іс-шараның ашылуында Төраға рөлін алады және Әзербайжанның АӨСШК-нің болашақ дамуы туралы көзқарасын және келесі екі жылдық кезеңге басымдықтарды ұсынады деп күтілуде.
АӨСШК СІМК және АӨСШКсаммитініңкезектіотырыстарыекіжыларалықпенөтетіндіктен, паназиялықұйымғамүше28мемлекеттіңСыртқыістерминистрлеріАзияменәлемдегіқазіргігеосаясижағдайаясындаЖаһандықжәнеөңірлікбейбітшілікпенқауіпсіздіктіқоса алғанда, халықаралықкүн тәртібі үшін аса маңыздымәселелердіңкеңауқымы бойынша жанданғанпікірталастарөткізугениеттіАӨСШК-нің 2022жылғықазандағысоңғысаммиті.
АӨСШК СІМК жетінші отырысында іс-шара қарсаңында егжей-тегжейлі келісілген және АӨСШК аға лауазымды адамдарының комитетінде консенсус негізінде пысықталған маңызды құжаттар қабылданады деп күтілуде. Барлық мүше мемлекеттер бағытталған негізгі саяси нәтиже министрлердің 1999 жылы АӨСШК-нің алғашқы құрылтай құжатының қабылданғанына 25 жыл толуына орай мәлімдемесі болады (құжатты мына жерден қараңыз), онда АӨСШК-ге мүше мемлекеттер арасындағы қатынастарды реттейтін негізгі принциптер баяндалған. Алдағы министрлік кездесуі АӨСШК құрылтайшылары өзіне алған міндеттемелердің беріктігі мен өзектілігі дәрежесін тексеретін болады.
СІМК білім беру саласындағы өзара іс – қимылға, сондай-ақ академиялық және ғылыми алмасуларға жәрдемдесу үшін АӨСШК-ға мүше мемлекеттер университеттерінің желісі-АӨСШК ынтымақтастығының жаңа тетігін жасайды деп күтілуде. Мұндай желіні құру туралы ұсынысты Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылы ұсынған болатын. Бүгінгі таңда АӨСШК-ге мүше мемлекеттерден 175 университет желіге қосылуға ниет білдірді. Бұдан басқа, СІМК ұйымның жедел қызметінің негізгі саласында – сенім шараларында (МД) екі негізгі шешім қабылдайды деп күтілуде. АӨСШК сенім шараларының каталогына Адами өлшем шеңберінде ынтымақтастықтың жаңа саласы, атап айтқанда еріктілікке жәрдемдесу қосылатын болады. Сондай-ақ министрлер олардың тиімділігі мен практикалық қайтарымын арттыруға бағытталған ДК іске асыру модальділігі туралы кешенді негіздемелік құжатты бекітеді деп болжануда. СІМК-нің жетінші отырысы АӨСШК үшін маңызды оқиға болмақ. Іс-шарада Қазақстанның төрағалығымен өткен соңғы төрт жылдағы ұйымның жетістіктері атап өтіледі және Әзірбайжан төрағалығымен алдағы жылдары сын-қатерлерге қарсы тұруға және мүмкіндіктерді пайдалануға дайын жаңартылған және нығайтылған АӨСШК үшін негіз қаланады. АӨСШК-нің келесі жоғары деңгейдегі отырысы 2026 жылы, Әзірбайжан өзінің төрағалық ету мерзімінің соңында АӨСШК-нің жетінші Саммитін өткізетін кезде өтеді.
2024 жылғы 28 қазан – 1 қараша аралығында Қазақстан Республикасының Аустралиядағы Елшісі Асқар Құттықадам (қоса атқарушы, Сингапурда резиденциясы) Аустралияға жұмыс сапарымен барды.
Жаңа Оңтүстік Уэльс штатының астанасы, Аустралияның ең ірі мегаполисі және экономикалық орталығы Сидней қаласында (5,5 млн. адам) еліміздңғ аумағында ауқымды жобаларды іске асыратын ірі компаниялардың өкілдерімен кездесулер өтті.
Атап айтқанда, «GK Hyperscale» Бас директоры Майкл Дикерсонмен (гипер масштабталатын жасыл деректер орталығын салу жобасы), «Fortescue» Азия-Тынық мұхиты аймағы және Орталық Азия бойынша басқарушы директоры Анджела Уокермен (Қазақстан металлургия саласында жасыл технологияларды енгізу), «Sarytogan Graphite» басқарушы директоры Шон Грегори (графит кен орнын игеру – Қарағанды облысындағы маңызды шикізат), «C29 Metals» басқарма мүшесі Джейми Майерспен (Жамбыл облысында «Ұлытау» уран кен орнын игеру) кездесулер өтті.
Сонымен қатар, А.Құттықадам Астана мен Канберра арасындағы сауда-экономикалық және инвестициялық өзара іс-қимылдың стратегиялық бағыттарын талқылау үшін атақты аустралиялық саясаткер және кәсіпкер Уоррик Смитпен кездесу өткізді.
Бағдарламаның соңында Елшінің «Халықаралық тау-кен және ресурстық конференция – көрмеге» (IMARC 2024) қатысуы болды. Бұл – Жасыл континенттегі ең ірі салалық форум. Конференция барысында Аустралияның «AUSTMINE» тау-кен өнеркәсібі қауымдастығының халықаралық бизнесті дамыту жөніндегі директоры Роберт Тшебскиймен, Аустралиялық сауда-инвестициялық комиссиясының (AUSTRADE) Жасыл экономика және ауыл шаруашылығы жөніндегі директоры Сюзан Каватимен кездесулер өтті.
Қазақстанның Сыртқы істер және сауда департаментінің Федералды астанасы Канберра қаласындағы жоғары лауазымды өкілдерімен кездесулер барысында халықаралық және өңірлік саясат, екіжақты саяси және экономикалық кооперация, халықаралық ұйымдар шеңберіндегі ынтымақтастық мәселелері басты назарда болды. Мемлекеттік хатшының орынбасары (Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия) Мишель Чанмен, Даму, көпжақты ынтымақтастық, Еуропа бойынша Мемлекеттік хатшының орынбасары Натали Коэнмен, сондай-ақ Мемлекеттік хатшының көмекшісі, Оңтүстік және Орталық Азия басқармасының басшысы Люсиен Мантонмен мазмұнды әңгімелер өтті.
Сапар бағдарламасына сәйкес Аустралияның екінші ірі қаласы, Виктория штатының астанасы Мельбурнға (5,2 миллион адам) сапар орын алды. әтижесінде Қазақстанның Мельбурндегі және Виктория штатындағы Құрметті Консулы Эндрю Фернихофпен, «Future Fund» аустралиялық егеменді әл-ауқат қорының корпоративтік мәселелер департаментінің басшысы Уилл Хезертонмен, «Orica» компаниясының бас директоры (тау-кен және инфрақұрылымдық жобаларға арналған шешімдердің жетекші әлемдік жеткізушілерінің бірі) және фармацевтикалық компанияның директоры Санжив Гандимен, «Pharmachal Health Group» компаниясының директоры Эндрю Менделавицпен кездесулер өтті.
Жалпы, Елші А.Құттықадамның жұмыс сапары аустралиялық ведомстволар мен іскерлік топтардың өкілдерімен «сағаттарды салыстыруға», жаңа әріптестік мүмкіндіктерді анықтауға және проблемалық мәселелерді шешу жолдарын келісуге, екіжақты байланыстар мен алдағы кезеңге арналған іс-шаралар жоспарларын белгілеуге мүмкіндік берді.
Құрметті Қазақстан Республикасының азаматтары!
2024 жылғы 1 тамыздан бастап Қазақстан Республикасының Сиднейдегі Бас консулдығы өз қызметін уақытша тоқтататынын хабарлаймыз.
Осыған байланысты барлық консулдық-құқықтық мәселелер бойынша Қазақстан Республикасының Сингапурдағы Елшілігіне хабарласуыңызды сұраймыз.
Электрондық пошталар: info.singapore@mfa.kz; a.dosboldy@mfa.kz.
Тел.: +65 6536 6100; +65 8787 5505.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның Азиядағы уақыт сынынан өткен сенімді серіктесі Сингапурмен ынтымақтастықты жоғары бағалайтынын атап өтті. Оның айтуынша, жуырда ел басшылығының ауысқаны Сингапур үшін маңызды кезең болды. Қасым-Жомарт Тоқаев осы орайлы сәтті пайдалана отырып, Ли Сянь Лунды Сингапурдың аға министрі қызметіне кірісуімен құттықтады. Президент ел басшылығының үшінші буыны теңдікке, меритократияға, тиімді басқару мен әлеуметтік үйлесімділікке негізделген табысты әрі ұшқыр ойлы ұлт қалыптастыру секілді Ли Куан Ю мұрасының озық үлгісін сақтап, дамытып келе жатқанына назар аударды.
Қасым-Жомарт Тоқаев Ли Сянь Лунның 20 жыл ішінде Қазақстан мен Сингапур арасындағы жан-жақты серіктестікке айтарлықтай үлес қосқанын әрі еліміздің шынайы досы екенін айтты.
Өз кезегінде Ли Сянь Лун екі ел арасындағы өзара тиімді ынтымақтастықты нығайтудың маңыздылығын атап өтті. Оның айтуынша, Сингапур Қазақстанмен стратегиялық әріптестікті одан әрі жалғастыруға ниетті.
Бұдан бөлек, кездесуде сауда-экономика, инвестиция, қаржы, көлік-логистика және гуманитарлық салалардағы ықпалдастық мәселелері талқыланды. Сондай-ақ халықаралық күн тәртібінің өзекті бағыттары жан-жақты қарастырылды.
Мемлекеттік сапар аясында Қасым-Жомарт Тоқаев 46-шы Сингапур лекциясын оқыды. Президент жаһандық қауіпсіздікті, тұрақтылық пен орнықты дамуды қамтамасыз ету ісіндегі орта державалардың атқаратын рөлі туралы ой-пікірімен бөлісті.
1980-жылдардан бері Юсоф Исхак институты (ISEAS) ұйымдастырып келе жатқан Сингапур лекциялары – академиялық топтар, саясаткерлер, дипломаттар мен жас ғалымдар үшін мемлекеттер басшылары мен әлемдік деңгейдегі көрнекті саясаткерлердің ұстанымдарын тікелей тыңдауға мүмкіндік беретін алаң.
Қасым-Жомарт Тоқаев шараға қатысушыларға ілтипат білдіре отырып, өзінің өмір жолында Сингапурдың айрықша мәні бар екенін атап өтті.
– Мен көп жыл бұрын осы елде жас дипломат ретінде қызмет еттім. Осынау асқақ рухты мемлекеттің тамаша табыс жолынан жаңылмай келе жатқанын өз көзіммен көру үшін Сингапурға тағы да келгеніме қуаныштымын. Елдің негізін қалаушы Ли Куан Юдің көреген көшбасшылығымен жүргізілген Сингапурдағы әйгілі экономикалық өзгерістер, шын мәнінде, мемлекеттің іргесін нығайтудың және экономикалық өсімге қол жеткізудің жарқын үлгісіне айналды. Сіздердің еліңіз Қазақстанды даму мен өркендеу бағытында өзіндік жол таңдауға жігерлендіреді. Расында, Сингапурда өткізген жылдарымда табандылық пен жаңашылдықты үйрендім. Бұл қасиеттер қазіргідей құбылмалы әлемде Қазақстанның келешегі туралы пайымымның қалыптасуына әсер етті, – деді Президент.
Мемлекет басшысы еліміздегі қоғамдық-саяси өзгерістер жөнінде айта келіп, «Әділетті Қазақстан» және Премьер-министр Лоуренс Вонг ұсынған «Алға, Сингапур» бағдарламаларының мақсаттары мен қағидаттары ұқсас екеніне назар аударды.
– Қос құжат та халықтың қамын бірінші орынға қояды және елдің игілігін әрбір азамат сезінуге тиіс деген қағидатты ұстанады. Ауқымды ұлттық трансформация – оңай үдеріс емес. Бірақ қанша қиын болса да, біз бұл стратегиялық бағытымыздан айнымаймыз. Былтыр экономикалық өсім 5,1 пайызға артты. Біз ЖІӨ мөлшерін 2029 жылға қарай екі есе, яғни 450 миллиард долларға дейін жеткізуге ниеттіміз. Осы асқақ мақсатқа жету үшін біз білім мен инновацияға негізделген заманауи экономиканың іргесін қалап, жыл сайын 6 пайыз өсімді қамтамасыз етуге тиіспіз. Біз Сингапур сияқты бизнес, қаржы, дарындылар мен инновация шоғырланатын сенімді орталыққа айналуға ұмтыламыз, – деді Қазақстан Президенті.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанда инвестициялық саясат және экономиканы әртараптандыру бағытында жүргізіліп жатқан жұмыстар жөнінде айтты.
Оның пікірінше, географиялық алшақтыққа, жер көлемі мен тарихындағы айырмашылықтарға қарамастан, Қазақстан мен Сингапурдың көптеген құндылықтары ортақ әрі ұқсас сын-қатерлермен бетпе-бет келіп отыр.
– Биыл қаңтар айында Германияның халықаралық қатынастар және қауіпсіздік институты алғаш рет Қазақстанды әлемнің орта державаларының санатына қосты. Сингапурлықтар өздерін кішкентай ел санайтынын жақсы білемін. Алайда, менің ойымша, Сингапурдың қаржылық және экономикалық ықпалы, стратегиялық тұрғыдан аса маңызды халықаралық теңіз жолдарының тоғысында орналасуы, 2024 жылғы Global Firepower есебі бойынша 145 елдің ішінде 30-орынға табан тіреуі бұл мемлекеттің орны әлдеқайда жоғары екенін көрсетеді. Бұған қоса, стратегиялық ой-сана мен тиімді дипломатия Сингапурды Шығыс пен Батыс арасындағы маңызды көпірге айналдырды, – деді Мемлекет басшысы.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан мен Сингапур сияқты жаңадан пайда болған «орта державалардың» рөлі туралы пайымдай келе, жаһандық қауіпсіздік ландшафтында мол мүмкіндіктерге жол ашып қана қоймай, едәуір қауіп те төндіретін елеулі өзгерістерге назар аударды.
– Біз геосаяси шиеленістен бастап, макроэкономикалық қиындықтарға дейінгі және жиілей түскен климаттық апаттар секілді қаншама дағдарыспен бетпе-бет келіп отырмыз. Қауіпсіздік архитектурасының іргесі жылдам сөгіліп барады, әлемдік державалар арасында бір-біріне сенімсіздік таныту үрдісі үдей түсті. Шамасы, Қырғи-қабақ соғыстан кейін орнаған «бейбітшілік несібесі» түгесілуге жақын. Өйткені былтыр әлем елдерінің әскери салаға жұмсаған шығындары 2,2 триллион долларға дейін жетті. Бұл – рекордтық көрсеткіш. Демек қаруланудың жаңа бәсекесі басталды. Қанша күш-жігер жұмсалғанына қарамастан, адамзат жаңа әскери қақтығыстардың құрбанына айналады. Экстремизм, терроризм, кибернетика, ғарыш, жасанды интеллект, климаттың өзгеруі, жаппай миграция және эпидемия туындатқан түйткілдер жаһандық қауіпсіздіктің жағдайын одан сайын ушықтыра түсті. Алайда Астана мен Сингапур дамып келе жатқан орта державалар ретінде мұндай бөліну мен жіктелуге көз жұмып қарай алмайды. Қауіп-қатер өте зор. Егер шара қабылдамаса, тағы бір қырғи-қабақ соғыс зобалаңына тап келуіміз әбден мүмкін, – деді Президент.
Бұл ретте Мемлекет басшысы Әділетті Қазақстан жолымен алға қадам басып келе жатқан еліміз жауапты дипломатияның қағидаттары мен құндылықтарын қатаң сақтауға бейілді екенін жеткізді.
– Барлық сыртқы серіктестеріміз Астананың қандай ұстанымда екенін жақсы түсінеді. Сондықтан бізді сенімді әріптес санайды. Біз «Жаһандануды жақтайтын Қазақстан» ретінде бүкіл әлеммен ашық қарым-қатынас жасауды жалғастыра береміз. Бұл – біздің еліміздің сыртқы саясаттағы бағдары. Тұрақсыздық ұзақ уақытқа созылған жаңа дәуірде тек осылай ғана жетістікке жете аламыз. Сол себепті бізге қазіргі қалыптасқан ахуалға бей-жай қарауға болмайды. Дүниежүзімен ашық қатынас жасай отырып, біз сыртқы сын-қатерлерге қарсы күресте қырағылық танытып, проактивті түрде әрекет етеміз. Қазақстанның заңды құқықтары мен мақсатын қорғау ісінде тартынып қалмаймыз, еліміздің басты мүддесін құрбан етуге ешқашан жол бермейміз. Кейде біздің ұстанымымызға күмәнмен қарайды, бейтараптығымыз үшін сынайды. Бірақ мұны өз көзқарасы, сенімі жоқ деп қабылдамаған жөн. Керісінше, оны қақтығыс пен мәжбүрліктің орнына саналы түрде дипломатия мен диалогты таңдау деп түсінген абзал. Бұл таңдау – территориялық даулардан бастап идеологиялық қақтығыстарға дейінгі түрлі қайшылықтарды еңсеруге септігімізді тигізуге мүмкіндік беретін біздің мықты қырымыз, – деді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанның Әзербайжан мен Армения арасындағы бітімгерлік үдерісіне ықпал ету әрекетін, Иранның ядролық бағдарламасына қатысты ара ағайындығын, Сириядағы қақтығыстарды реттеу жөніндегі Астана процесін, сондай-ақ жақында БҰҰ миссиясы аясында Голан жоталары аймағына алғаш рет дербес бітімгерлік күштерін жіберуін мысал ретінде атап өтті.
Мемлекет басшысы түрлі жаһандық түйткілдерді шешу ісіне Сингапур дипломатиясының елеулі үлес қосып отырғанын айтты.
– Сингапур 2015 жылы ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин мен Тайванның бұрынғы Президенті Ма Инцзю арасындағы бүкіл әлем көз тіккен кездесуді және АҚШ пен Солтүстік Корея арасындағы тарихи саммитті ұйымдастыруға ұйытқы болды. Біз мұны өте жоғары бағалаймыз, – деді Президент.
Әйтсе де Мемлекет басшысы тиімді жұмыс істейтін көпжақты ынтымақтастық жүйесін дауларды бейбіт жолмен шешуге тырысқан ешқандай «ізгі амал» алмастыра алмайды деп санайды.
– Біз соғысты тоқтатуға тырысқаннан гөрі, оның алдын алуға тиіспіз. Ондаған жылдар бұрын біз Қырғи-қабақ соғыстан кейінгі жылымық кезеңді соншалықты үмітпен қарсы алдық, мүмкіндіктер мен өркениет жетістіктеріне толы келешекті көзімізге елестеттік. Алайда бүгінгі қара бұлттай үйірілген қауіп-қатер мен тұла бойыңды тітіркендіретін мазасыздық сезімі осы сәулелі ойға көлеңке түсіргендей көрінеді. Көпжақты институттардың абырой-беделін қалпына келтіріп, мультилатерализмге тың серпін беру үшін оларды жаңғыртқан жөн. Оны көптен бері пісіп-жетілген БҰҰ реформасынан бастау керек. Қауіпсіздік Кеңесіне жан-жақты реформа жүргізбейінше, біз бұл міндетті орындай алмаймыз. Бұл – кейінге қалдыруға болмайтын әрі адамзат баласының басым бөлігінің мүддесімен сай келетін уақыт талабы. Орта державалар мен дамушы елдердің Кеңестегі үні анық естілуі қажет. Мен бұған кәміл сенемін, – деді Президент.
Қазақстан Президенті биыл қыркүйек айында өтетін БҰҰ-ның Келешек саммиті қарсаңында әлемдік қоғамдастықты өзара кеңесу және инклюзивтілік қағидаттарына негізделген көпжақты ұстаным туралы ойлануға үндеді.
– Қазақстан көпжақты ұстанымға бейіл екенін білдіруге қашанда әзір. Биыл біз Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Түркі мемлекеттері ұйымы, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес, Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы, Азық-түлік қауіпсіздік жөніндегі Ислам ұйымы және Халықаралық Аралды құтқару қоры секілді алты халықаралық құрылымға төрағалық етеміз. Жаһандық басқару жүйесінің осал тұстары айдай анық, ол ешкімге құпия емес. СOVID-19 пандемиясы елдердің ортақ проблеманы еңсеру үшін «қабырға тұрғызбай, көпір салуы» қажет екенін көрсетті. Осы түйткілдердің ішіндегі ең қорқыныштысы – ядролық қатер. Қазақстан – ядролық қарудан әбден зардап шеккен ел. Осы себепті біз ядролық қарудан ада әлем үшін күресімізді тоқтатпаймыз, – деді Президент.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың пікірінше, көпұлтты және көпконфессиялы қоғам Қазақстан мен Сингапурдың ұтымды тұсы саналады.
– Былтыр қыркүйек айында «The Jerusalem Post» басылымында «Діндер көшбасшылары бүкіл әлемде бейбітшілік орнауына ықпал ете алады» деген мақалам жарық көрді. Бейбітшілік мәдениеті тек бірлігіміз әралуандықта және өзара құрмет қағидаларына ғана негізделе алады. Бұл ретте Қазақстан бастамасымен ұйымдастырылатын Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының сьезі диалогты дамыту және ортақ құндылықтарды насихаттау үшін бірегей алаңға айналды. Біз Сингапурдың Бірлігі жарасқан қоғам халықаралық конференциясын өткізу жөніндегі бастамасын (ICCS) құптаймыз. 2022 жылы сәуір айында мен Медиативті келісімдер туралы Сингапур конвенциясын ратификациялаған Заңға қол қойдым. Бұл трансшекаралық мойындау процесінің тиімділігін арттырады және бітімгерлік реттеу туралы келісімнің орындалуын қамтамасыз етеді, – деді Президент.
Мемлекет басшысы Қазақстан мен Сингапур көптеген салада өзара тиімді ықпалдастық жасай алады деп санайды. Климаттың өзгеруімен күрес, су ресурстарын басқару және жаһандық азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету әрекеттері осы санатқа жатады.
– Қазақстанның Алматыда Орталық Азия елдерінің климат және жасыл энергетика мәселелері жөніндегі жобалық кеңсесін ашу бастамасы бұл мәселелерді шешуде елеулі рөл атқара алар еді. Біз сондай-ақ 2026 жылы БҰҰ аясында Өңірлік климат саммитін өткізуді жоспарлап отырмыз. Климат дағдарысына себепші болатын да, алдымен оның зардабын тартатын да – су саласы. Әлемде 2 миллиардтан астам адамның таза ауызсуға қолы жетпей отыр. Осы ретте мен Су экономикасы жөніндегі жаһандық комиссияның тең төрағасы ретінде көшбасшылық танытқаны үшін Президент Тарман Шанмугаратнамға ризашылығымды білдіремін. Ол биылғы БҰҰ конференциясы шеңберінде Қазақстан мен Франция ұйымдастыратын One Water Summit жиынына елеулі үлес қосатынына сенімдімін, – деді Президент.
Сонымен қатар Мемлекет басшысы Орталық Азия және АСЕАН елдерінің халықаралық қатынастардағы рөлі туралы пікір білдірді.
– Бүкіл жетекші державалармен тату қарым-қатынас жасайтын Орталық Азия елдері зор мүмкіндіктерге ие. Жас әрі қуатты халық, қалыптасып келе жатқан орта тап, табиғи және ауыл шаруашылығы ресурстарының байлығы, транзит әлеуеті өсім үшін берік негіз қалайды. Аймақтың экономикасы қарқынды дамыса, оның стратегиялық маңызы да арта түседі. Орталық Азия елдерінің жыл сайынғы консультативтік кеңесі, Ядролық қарудан азат Орталық Азия аймағы және Халықаралық Аралды құтқару қоры аясындағы қарым-қатынастар өңіріміздің дербес ынтымақтастық құруға қабілетті екенін көрсетеді. Біздің өңір жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. Мен барша серіктестерімді бізге осы тұрғыдан қарауға шақырамын. Менің ойымша, Сингапурдың АСЕАН кеңістігінде ашық әрі инклюзивті аймақтық архитектураны құруды көздейтін «өзара тоғысатын достар ортасы» ұғымы – Орталық Азия үшін де өте өзекті. Дәл сол себепті Орталық Азия С5+ ынтымақтастық тетігін құру бастамасын көтерді. Біз өзекті өңірлік міндеттерді шешу үшін барша мүдделі тараппен жұмыс істеуге ниеттіміз, – деді Президент.
Мемлекет басшысы сөзін қорытындылай келе, өзара сыйластық пен ортақ мақсаттарға негізделген әріптестік қатынастарды нығайтуға және баршаға ортақ бейбіт әрі жарқын болашақ құру жолында күш біріктіруге шақырды.
Дәрістен кейін Қасым-Жомарт Тоқаев геосаяси қақтығыстарды реттеу, халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, орта державалардың рөлі, Қазақстан мен Сингапурдың ынтымақтастығын дамыту перспективасы туралы бірқатар сұраққа жауап берді.
Қазақстан-Сингапур бизнес форумы аясында Алматы облысындағы аса ірі Alatau City жобасын іске асырудың маңызды аспектілері талқыланды.
Кездесуге Surbana Jurong компаниялар тобының бас директоры Шон Чао, Asia Infrastructure Solutions Singapore компаниясының төрағасы және Temasek Trust компаниясының директоры Хеан Файн Вонг, China Development Institute компаниясының вице-президенті Цзянь Цю, KPMG ASPAC мемлекеттік секторының басшысы Майкл Камерленго, Kuok Singapore компаниясының төрағасы Хун Ин Куок, Boustead Singapore Ltd компаниялар тобының төрағасы және бас директоры Фонг Фуэй Вонг, KPMG Korea серіктесі Мунгу Парк, Samsung C&T Engineering and Construction Group компаниясының вице-президенті Юнг-Вук Ким, Kuok Group компаниясының қаржы директоры және Allgreen Properties компаниясының бас директоры Леонг Чье Тхо, Caspian Group компаниясы Директорлар кеңесінің төрағасы Юрий Цхай, сондай-ақ Қазақстан делегациясының ресми өкілдері қатысты.
Қасым-Жомарт Тоқаев әлеуетті серіктестерге ілтипат білдіре отырып, Alatau City жобасы Қазақстанның ғана емес, бүкіл Орталық Азия өңірі экономикасының катализаторы ретінде маңызды саналатынын атап өтті. Мемлекет басшысы бұл жобаны іске асыру мәселесі Сингапур Президентімен және Премьер-министрімен жүргізілген келіссөздер барысында талқыланғанын айтты.
– Біз Сингапур стиліндегі мүлдем жаңа әрі интеграцияланған мегаполис салуға ниеттіміз. Ол әлемдік стандарттарға сай келетін жетекші халықаралық іскерлік хабқа айнала алады. Жан-жақты ойластырылып жобаланған инфрақұрылым, үй салу кезінде инновациялық технологияларды пайдалану және перспективті салаларға баса мән беру – осының бәрі орнықты даму жобасы ретінде Alatau Сity құрылысының сәтті іске асуына үлес қосатын аса маңызды элементтер. IT, cтартаптар, зерттеулер мен әзірлемелер, тұрақты өндіріс, жаңартылатын энергия көздері, агробизнес, денсаулық сақтау сияқты инновациялық секторлардың дамуы ресурс тұтынуға негізделген дәстүрлі салалардан бас тартудың айқын көрінісі болуға тиіс. Жасыл, орнықты әрі инклюзивті қала құру, әлбетте, саяси жағынан үздіксіз үйлестіруді және инвестицияға қолайлы жағдай жасауды қажет етеді. Сондықтан Қазақстан Үкіметі ауданы мың шаршы километрге жуық Alatau арнайы экономикалық аймағын құрды, – деді Мемлекет басшысы.
Қасым-Жомарт Тоқаев жобаның кешенді жоспарын әзірлегені үшін сингапурлық Surbana Jurong компаниясына алғыс айтты. Сондай-ақ бұл бастаманың әлеуеті зор екеніне сенім білдіріп, Сингапур бизнесінің өкілдерін осы жобаға белсенді қатысуға шақырды.
Алматы облысының әкімдігі Caspian Group акционерлік қоғамымен және Surbana Jurong компаниясымен бірлесіп, өңірде G4 City қаласын дамыту жөніндегі Бас жоспардың тұжырымдамасын дайындады.
Биыл қаңтар айында Мемлекет басшысының Жарлығымен Іле ауданында облыстық маңызы бар Алатау қаласы құрылды. Үкімет Алатау қаласының Бас жоспарын бекітіп, Іле, Талғар аудандары мен Қонаев қаласының шекараларын өзгертті. Сондай-ақ Президент G4 City арнайы экономикалық аймағының аумағын 30 мың гектардан 96,5 мың гектарға дейін ұлғайтып, оның атауын Alatau арнайы экономикалық аймағы деп өзгерту туралы шешімді мақұлдады.
Кездесуде SOVICO Group компаниясының Қазақстан экономикасындағы түрлі секторға әлеуетті инвестор ретінде қатысу перспективасы талқыланды.
Мемлекет басшысының пікірінше, SOVICO Group компаниясының Qazaq Air авиакомпаниясын сатып алуға ниет білдіруі вьетнамдық конгломераттың біздің өңірде азаматтық авиацияны дамытуға қатысты аса маңызды жоспары бар екенін көрсетеді.
Нгуен Тхань Хунг компанияның Қазақстандағы бірнеше әуежайды басқаруға алу, сондай-ақ логистикалық қоймаларға инвестиция құю ісіне қызығушылық танытатынын жеткізді. SOVICO компаниялар тобының құрамына кіретін Vietjet Air авиакомпаниясы еліміз арқылы жүк және жолаушылар тасымалдайтын әуе рейстерінің санын біртіндеп көбейтіп келеді.
Сонымен қатар Қасым-Жомарт Тоқаевқа Вьетнам мен Сингапур инвесторлары қатысатын үшжақты серіктестік құру ұсынылды. Аталған бастама авиация, тау-кен өнеркәсібі, жаңартылатын энергия көздері, «ақылды қалалар» және активтерді басқару секілді түрлі салалардағы бірлескен жобаларды ілгерілетуге бағытталған.
Мемлекет басшысы компанияның әртараптандырылған бизнес жүргізуде тәжірибесі мол екенін ескеріп, өзара тиімді ынтымақтастықтың одан әрі нығая түсетініне сенім білдірді.
Кездесу барысында «Самұрық-Қазына» акционерлік қоғамы мен SOVICO компаниялар тобына кіретін Aviation Holdings Company арасында Qazaq Air авиакомпаниясын сатып алу шарттарына қатысты міндет жүктейтін ұсынысқа қол қойылғаны жөнінде хабарланды. Алдын ала жасалған уағдаластықтарға сәйкес инвестор 5 жыл ішінде Boeing 737-Max8 және Airbus A320/321 модельді кемінде 20 ұшақ әкелуді жоспарлап отыр. Сатып алу-сату шартына қол қою және мәмілені аяқтау жұмыстары жақын арада іске асырылмақ.
Сонымен қатар Қазақстан-Сингапур бизнес форумы аясында Қазақстан Республикасы Көлік министрлігі мен SOVICO Group арасындағы Стратегиялық серіктестік жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойылды.
