Конституциялық Соттың нормативтік қаулысына анықтамалық ақпарат
(2023 жылғы 6 желтоқсандағы № 37-НҚ)
Конституциялық сот азаматтың Қылмыстық Кодекстің (бұдан әрі – ҚК) 428-бабы үшінші бөлігінің Конституциясына және қылмыстық – атқару кодексінің (бұдан әрі-ҚК) 130-бабы екінші бөлігінің 2) тармақшасына сәйкестігін тексеру туралы өтінішін қарады.
Материалдарғасәйкес, қалалықсоттыңүкіміменөтінішсубъектісіөзінеқасақаназиян келтірумен байланыстықоғамнаноқшаулаудықамтамасыз ететін мекемеәкімшілігінің заңды талаптарынатоптықбағынбауғақатысқаныүшінҚК-нің 428-бабыныңүшіншібөлігібойыншакінәлі деп танылды.
Азамат өзіне зиян келтіру өз пікірін білдірудің бір жолы, сондай-ақ ҚАЖ мекемесі әкімшілігінің заңсыз әрекеттеріне наразылық білдіру нысаны деп есептеді, сондықтан жаза Конституцияға қайшы келеді. Бұл ретте ол сөзбе-сөз Конституциялық Кеңестің 2008 жылғы қаулысына сілтеме жасап, 1997 жылғы ҚК-нің өзіне зиян келтіру актісін жасағаны үшін жазалау туралы тиісті нормасын конституциялық емес деп таныды.
Ол сондай-ақ қылмыстық атқару Кодексінің нормасына мекеме әкімшілігінің өкілдеріне қоқан-лоққы жасау, оларды қорлау, оларға мойынсұнбау «жазаны өтеу режимін бұзу мақсатында өзіне зиян келтіру жазаны өтеу тәртібін қасақана бұзудың бір түрі болып табылады» деген норманы да даулады.
Конституциялық Сот (бұдан әрі – КС) Конституциялық Кеңестің құқықтық ұстанымдарын сақтаудың маңыздылығын атап өтті. Қылмыстық кодекстің қолданыстағы ережелеріне қатысты КС құқықтық нормада кінәлінің ниетінің бағытын дәл анықтауға мүмкіндік беретін объективті критерийлер жоқ екенін атап өтті, бұл іс-әрекеттің дұрыс біліктілігі үшін принципті болып табылады. Егер өзіне зиян келтіру әкімшіліктің заңсыз талаптарына байланысты болса, онда қылмыс болмайды. Ал егер ол жазаны өтеу тәртібін бұзуға бағытталған болса, онда ол жауапкершілікке әкеп соғуы тиіс.
ҚАКережесінекелетін болсақ, КСдаулынормада өзіне зиян келтірунақтымақсатпен–жазаны өтеу режимінбұзумен байланысты екенін,яғникінәлініңзаңдакөзделгенміндеттерденжалтаруниетініңбағытынақтыанықталғанын атап өтті.БұлжағдайдаКСКонституцияныңқайшылықтарын қарастырған жоқ.
ҚК нормасына қатысты ҚК оны түсіндіруде Конституциялық деп тануға қаулы етті, оның мәні, егер оның мақсаты қылмыстық-атқару жүйесі мекемесі әкімшілігінің заңды талаптарына бағынбау және жазаны өтеудің белгіленген тәртібін (режимін) бұзу болып табылса, өзіне зиян келтірумен ұштасқан топтық бағынбауға қатысқаны үшін қылмыстық жауаптылыққа тартуға жол беріледі.