Қазақстанда бизнес жүргізу

Кәсіпкерлікті дамытудың 2021 – 2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы

Кәсіпкерлікті дамытудың 2021 – 2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы 2021 жылдың қазан айында бекітілді.

Ұлттық жоба ШОБ-тың бәсекеге қабілетті секторын қалыптастыруға, кәсіпкерлердің экономикалық белсенділігін арттыруға және кәсіпкерлік субъектілері үшін тең жағдайлар жасауға бағытталған.

Ұлттық жобаны іске асыру 4 бағыт бойынша жүзеге асырылады:

• кәсіпкерлік белсенділікті арттыру,
• кәсіпкерлердің өсуін жеделдету,
• жаңа тауашаларды қалыптастыру,
• бәсекелестікті кешенді дамыту.

Ұлттық жоба:

• өз ісін ашу және дамыту үшін жағдай жасау;
• субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыру және кәсіпкерлердің қажеттіліктеріне дағдыларды дамыту арқылы кәсіпкерлерді қолдау;
• кәсіпкерлік субъектілері үшін қаржыландырудың қолжетімділігін арттыру;
• экономиканы мемлекет меншігінен алу.

Бизнес жүргізу

Бизнесті нөлден бастауға болады. Неден және қалай бастау керек? Бастау үшін ақшаны қайдан алуға болады? Алдымен сіз ақша табуды бастау үшін не істеу керектігін түсінуіңіз керек – қызметтер көрсету немесе тауарлар? Бүгінгі таңда тек дайын өнімдер ғана емес, сонымен қатар жеке білім, дағдылар, талант пен тәжірибе де үлкен сұранысқа ие. Біріншіден, сіз өзіңіздің күшті жақтарыңыздан бастауыңыз керек, не істеу керек екенін білуіңіз керек, мысалы, мұғалім білім беру орталығын аша алады, ал бухгалтер компанияларда бухгалтерлік есеп пен аудит жүргізуге көмектеседі. Екіншіден, сізге белгілі бір нарықты зерделеп, сол нарық түріндегі сұраныстарды түсініп, бәсекелестердің ұсыныстарын зерделелеп, өзіңіздің жаңа қызметіңізді ұсынуыңыз қажет болады (мысалы, жаяу жететін жерде кофехана болмаса, кофе машинасын чатып ала отырып сіз бариста қызметтерін ұсына аласыз). Егер сіз белгілі бір бастаманы таңдаған болсаңыз, сізге бизнес-жоспар әзірлеу керек (барлық қажетті тармақтарын қарап шығу керек, идеяңызды жүзеге асыру үшін шығындарды есептеңіз). Жаңадан бастағандар үшін кеңсені жалға алмай-ақ, үйде отырып жұмыс істеуге болады. Мысалы, хоббиіңізді кәсіпке айналдыра аласыз (нан пісіру, кесте тігу, т.б.).

Кәсіпкерлік түрлері

Жеке бизнесіңізді бастамас бұрын, сіз қандай бизнес түрін таңдау керектігін шешуіңіз керек. Мұны істеу үшін сіз нақты не істейтініңізді түсінуіңіз керек - сауда, білім, есеп және т.б. Кәсіпкерлік қызмет нысандарының бірі ЖК (Жеке кәсіпкер ) болып табылады. Қазақстанда жеке кәсіпкер болу оңай, ол үшін ешқайда барудың қажеті жоқ, мемлекеттік кірістер органдарына жеке кәсіпкер ретінде қызметін бастағаны туралы хабарлама жіберу жеткілікті. Хабарламаны электронды үкімет порталы арқылы жіберуге болады Сонымен қатар, қазіргі уақытта ЖК тіркеу қызметі e-license.kz мемлекеттік ақпараттық жүйесі арқылы жүзеге асырылса, екінші деңгейлі банктердің мобильді қосымшасы арқылы хабарлама жіберуге болады. Жеке кәсіпкерлік жеке немесе бірлескен кәсіпкерлік түрінде жүзеге асырылады. Айта кету керек, Қазақстан Республикасының азаматтары мен кандастардан басқа, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын ЕАЭО елдерінің (РФ, Тәжікстан, Қырғызстан, Беларусь, Армения) азаматтары жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыруға құқылы. Жеке кәсіпкерді тіркеу туралы толығырақ мына жерден біле аласыз.  

Егер сіз өз кәсібіңізді өзіңіз серіктесіңіз, танысыңыз, досыңызбен бірлесе отырып ақшаларыңызды, біліміңізді салып, ашақыңыз келсе, онда бірлескен бизнес үшін ЖШС (жауапкершілігі шектеулі серіктестік) ашқан дұрыс. Бұл өз Жарғыңыздың болын талап ететін жағдай. Бұл құжатсыз банктік есепшот ашпайды және мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартады. Бұлай бизнес ешқашан болмайды. Бірақ, ЖШС тіркеу кезінде – Жарғы талап етілмейді. 

ЖШС аша отырып, кез келген қызмет түрімен айналысуға болады, сонымен қатар қызмет көрсетумен, өңдеумен, өндіріспен айналысуға болады. Қосымша лицензияларды талап ететін белгілі бір қызмет түрлері ғана бар. Мысалы, сіз алкогольді ішімдіктер сатумен немесе құрылыс жұмыстарымен айналысам деп шешсеңіз, бұл жағдайда қызмет түрін жүзеге асыру үшін ЖШС-ке қосымша лицензия алу қажет. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік ашу үшін жарғылық капитал да қажет. Ол ЖШС құрылтайшыларының әрқайсысының салымдарынан құрылады және осылайша олардың серіктестіктегі үлесі анықталады. Бұл ақшаны шикізатқа, жалға алуға, коммуналдық қызметке және басқа да шығындарға жұмсауға болмайды. Бұл тисуге болмайтын сома. Кризистік сәтте де жарғылық капитал ЖШС шотында қалуы керек. Ол кепілдік депозит ретінде қызмет етеді және компания таратылған жағдайда алынады. Ақша банкроттықтан кейін ЖШС қарыздарын және басқа да міндеттемелерін өтеуге кетуі мүмкін. ЖШС ашу және жабу туралы толығырақ ақпаратты мына жерден табуға болады.

Шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін салық режимдері

Салық режимі тіркеу кезінде міндетті түрде көрсетілуі тиіс қызмет нысанына байланысты болады. Біздің елімізде салық салудың бірнеше режимдері бар, олардың біреуін таңдағаннан кейін шағын кәсіпкерлік субъектісі тіркеледі. Негізгі екеуін атап өтейік: жалпыға бірдей белгіленген салық салу тәртібі және арнайы салық режимдері .

 Жалпы белгіленген режим. Жалпыға бірдей белгіленген салық режимін қолданатын шағын кәсіпкерлік субъектісі жыл сайын (келесі жылдың 31 наурызына дейін) жеке табыс салығы бойынша декларация тапсырады. Салық декларациясында 10% ставка бойынша жеке табыс салығы салынатын есепті кезең үшін алынған пайда («кіріс» минус «шығыс») есептеледі. Яғни, жалпыға бірдей белгіленген режимде біз өз айналымымызды аламыз - біз бизнеске арналған барлық ресми шығындар мен шығындарды алып тастаймыз - бұл тауарларды сатып алу, жалақы, үй-жайды жалға алу, телефон байланысы, құжатталуы мүмкін барлық нәрселер, Мұның бәрі сізге қымбат болуы мүмкін және сіз 10% салық төлейсіз, бірақ таза табыстан! Жылына бір рет салық төлейміз. Сондай-ақ 1С-де бухгалтерлік есеп жүргізу қажет.

Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті қолдау мақсатында Салық кодексінде шағын кәсіпкерлік субъектілері үшін арнайы салық режимі қарастырылған.

Бұл режим келесі түрлерге бөлінеді:

-        патент негізінде;

-        оңайлатылған декларация негізінде;

-        тұрақты шегерімді пайдалану.

Шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне арнаулы салық режимiн қолдану үшiн олардың санына, айналымына және қызмет түрлерiне белгiлi бiр шектеулер белгiленген.

Арнаулы салық режимінің әрбір түріне тоқталайық.

Патент негізіндегі арнаулы салық режимі жалдамалы жұмысшыларды пайдаланбайтын және тізбеде (18 түр) көзделген қызмет түрлерін жүзеге асыратын жеке кәсіпкер сияқты кәсіпкерліктің түріне ғана арналған. Патенттің ерекшелігі сол, ЖАТ есептелген кірістің 1% мөлшерінде есептеледі, яғни кәсіпкер салықты алдын ала төлейді.

Салық салудың келесі түрі – оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі. Оны келесі шарттарға сәйкес келетін салық төлеушілер қолданады: кезеңдегі қызметкерлер саны – 30 адамға дейін; салық кезеңіндегі табыс 24 038 АЕК-тен аспайды. Жеке табыс салығының ставкасы, бұл режим (шығындарды қоспағанда) табыстың 3% құрайды салық ескере кез келген шығындарды есептемегенде бүкіл айналым бойынша төленеді деп ерекшеленеді. Салық есептілігі жарты жылда бір рет ұсынылады. Режимді негізінен сауда, қоғамдық тамақтандыру және басқа да қызмет түрлерімен айналысатын салық төлеушілер пайдаланады.

  Ал, арнаулы салық режимінің үшінші түрі – тіркелген шегерім қолданатын арнаулы салық режимі. Жылдық жиынтық табыстың 30%-ын растайтын құжаттарсыз қосымша тұрақты шегерім, сондай-ақ жалақы қорын 200%-ға азайту қарастырылған. Бұл режим үшін ең жоғары табыс мөлшерінің 144 184 АЕК және ең жоғары санының (50 адам) жоғары (оңайлатылған декларациямен салыстырғанда) критерийлері белгіленді.  

Режимді негізінен көтерме және бөлшек сауда қызметін жүзеге асыратын, қызметтердің басқа түрлерін көрсететін, сондай-ақ құрылыс саласында жұмыс істейтін салық төлеушілер қолданады.

Қай салық режимін таңдасаңыз да, кассалық аппаратыңыз болуы керек. Сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін қолма-қол ақшаны төлеу және төлем карточкалары бойынша төлемдерді жүзеге асыру кезінде бақылау-кассалық машинаны пайдалану міндетті болып табылады. Қарапайым сөзбен айтқанда, егер сіз өз қызметіңізде сатылған тауарлар, көрсетілген қызметтер, орындалған жұмыстар үшін қолма-қол ақшамен, сондай-ақ банктік карталармен төлем алуды жоспарласаңыз, онда сізге бақылау-касса машинасын сатып алып, салық органында тіркеу қажет.
Бақылау-касса машинасын төлемдерді жүзеге асырмас бұрын сатып алу керек, яғни. сатып алушылардан төлемді алған кезде сізде салық органында тіркелген бақылау-касса машинасы болуы керек.

Кассалық машиналар екі түрлі болады. Қолма-қол ақшаға арналған кәдімгі касса, телефондағы өтініш түріндегі мобильді касса.

Аутсорсинг

Табысты бизнес үшін барлық процестерді басынан бастап зерттеу керек. Мінсіз бизнес-модель - бұл сіз жақсы білетін нәрсеңізбен, кәсіби тәжірибеңіз бар нәрсемен айналысу және сол салада талантты болу. Сондықтан  егер сізде әлі жақсы команда жинау мүмкіндігі болмаса, әртүрлі мобильді қосымшалар мен онлайн құралдар - платформалар көмектеседі. Бұл үшін сіз сыртқы ресурстарды, яғни аутсорсингті пайдалана аласыз.

Қарапайым сөзбен айтқанда, аутсорсинг – бұл келісімшарт негізінде қызмет көрсетуге маманданған басқа фирмаға компания жауапкершілігінің бір бөлігін беру. Бұл сөз ағылшын тіліндегі out - 'сыртқы'  сөзден шыққан.

Мысалы, кәсіпкер өндірісте (нан пісіру, кесте тігу) талантты болса, онда сатуды, жарнаманы және бухгалтерлік есепті енгізу компанияларға аутсорсингке беруге болады мүмкін. Ал сіз оларға нәтиже үшін төлейсіз. Сіз оларға бөлме жалдамайсыз, жалақы төлемейсіз, тек нәтиже үшін төлейсіз.

Күн сайын бизнес жүргізуді оңайландыратын қосымшалар, кейбір қызметтер бар шығуда. Қазір телеграмма бот, ватсап бот жасау, клиенттер жазады және робот оларға автоматты түрде жауап беру сияқты мүмкіндік бар. Негізінде сұрақтар типтік және жауаптар да типтік және бұл, мысалы, қызметкерлерді қысқартуға мүмкіндік береді, сонымен қатар тұтынушыларға қызмет көрсету уақытын қысқартады және бұл клиент үшін өте ыңғайлы.

Мемлекеттен бөлінетін грантпен кәсіп ашуға болады

Жаңадан бастаған бизнесмендерге арналған оқыту бағдарламалары бар, бизнеске арналған оқыту бағдарламасы бар, яғни кәсіпкер түсінбесе, мысалы, SMM немесе бухгалтерлік есеп т.б., порталда оқуға болады.

«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы «Еңбек» Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының екінші бағытын іске асыру аясында «Бастау Бизнес» жобасын іске асыруда. Халықтың кәсіпкерлік дағдыларын дамыту, сондай-ақ олардың бизнес жобаларын қолдау. Оқытуға қатысушылар жұмыссыздар, жұмыспен қамтылғандардың жекелеген санаттары болып табылады. Сонымен қатар, жастар, соның ішінде NEET санаттары, жас отбасы мүшелері, аз қамтылған және/немесе көп балалы отбасылар, еңбекке қабілетті мүгедектер қатысуға басым құқыққа ие. Қатысушы 25 күннен аспайтын мерзімде кәсіпкерлік негіздеріне оқытудан өтеді, оқуды аяқтағаннан кейін қатысушылар оқу процесіне қатысу белсенділігіне және бизнес-жоспарларды дайындауға байланысты сертификаттардың екі түрінің бірін алады (сертификат). Оқуға қатысу, оқуды аяқтағаны туралы сертификат.

Оқуды аяқтағаны туралы сертификат жеңілдетілген процентпен шағын несиелеу құқығын білдіреді: жылдық 6% немесе оқу барысында әзірленген бизнес-жобаны жүзеге асыру үшін 200 АЕК көлемінде гранттық қаржыландыру алу.

   «Бастау бизнес» жобасы ауылдық елді мекендер мен шағын қалалардағы ісін жаңадан бастаған кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған шаралар кешенін қамтиды. Бұл бизнес негіздеріне оқытуды, бизнес-жоспарларды әзірлеуге көмек көрсетуді және несиелік және гранттық бағдарламалармен тығыз байланыста бизнес-кеңес беруді қамтамасыз ететін тиімді құралдардың бірі. Сондай-ақ жоба аясында 12 айға іске асырылған жобаларды қолдау қарастырылған. Оқу процесін жүргізу және қатысушыларды қолдау үшін жобаға жыл сайын 200-ге жуық бизнес-тренерлер тартылады.

«Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген отандық тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді өндірушілердің тізілімін қалыптастырады және жүргізеді. Өнеркәсіптік сертификат отандық өндірушіге беріледі. Тізілімге енгізуге өтініш беру үшін doculite.kz сайтында тіркеліп, жеке кабинетте өндірістің аумақтық орналасқан жері бойынша Өңірлік кәсіпкерлер палатасына өтініш пен құжаттар топтамасын тапсыру қажет. Өндіруші ұзарту мүмкіндігімен 3 жылға Тізілімге енгізілген.

Қазіргі таңда кәсіпкерлікті қолдаудың тағы бір бағдарламасы бар. Бұл «Бизнестің жол картасы-2025» бағдарламасы , оған сәйкес ол жерде де 5 миллион теңгеге дейін грант алуға болады - бұл қазірдің өзінде инновациялық қызметке арналған гранттар . Грант өтеусіз, қайтарымсыз, бірақ ол мақсатты. Оны бизнес-жоспарда көрсетілген мақсаттарға дәл пайдалану қажет. qoldau.kz сайтында тіркелу қажет.    

Кәсіпкерлерді қаржылық емес қолдау шаралары

Бизнесмендерге жеңілдікпен несие беру бағдарламалары бар. Мемлекет ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге белсенді қолдау көрсетуде. «Атамекен» АЭС-те «қаржылық емес қолдау шаралары» сияқты қызмет түрі де бар (бұл барлық республикалық маңызы бар қалаларда орналасқан кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы). Мысалы, өте шағын командасы бар кәсіпкер қызмет көрсету орталығына келіп, қызмет ала алады, салық жағынан барлығын есептей алады, есеп береді. Мұның бәрі 3 құралмен жасалады:

«Бизнесті жүргізуге сервистік қолдау көрсету» құралы облыс орталықтарында, Астана, Алматы, Шымкент, Семей қалаларында және моноқалалардағы, шағын қалалардағы және аудан орталықтарындағы Кәсіпкерлер палатасының облыстардағы филиалдарында ХҚО-да, ХҚО филиалында, сондай-ақ қаржылық емес қолдау операторының веб-порталы арқылы онлайн режимінде, өңірлік кәсіпкерлер палаталары арқылы жергілікті жерде офлайн режимінде 19 кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтарында (ХҚО) жүзеге асырылады. 

«Халықты және кәсіпкерлерді ақпараттық қолдау» құралы (Ақпараттық қолдау) моноқалалардағы, шағын қалалардағы және облыс орталықтарындағы 190 ХҚО-да жүзеге асырылады. Ақпараттық қолдау қызметтері жұмыс істеп тұрған және ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге, сондай-ақ кәсіпкерлік бастамасы бар халыққа тегін, офлайн және/немесе онлайн режимінде көрсетіледі.

Іскерлік қарым-қатынас құралы Бағдарлама шеңберінде экономиканың басым секторларында жұмыс істейтін шағын және орта бизнестің жоғары және орта буын басшыларына ұсынылады.

Бірінші кезең Қазақстан аумағында жүзеге асырылады. Осы кезеңде Бағдарлама шеңберінде экономиканың басым секторларында жұмыс істейтін шағын және орта бизнес субъектілерінің жоғары және орта буын менеджерлерінің біліктілігін арттыру кәсіпкерліктің, маркетингтің заманауи әдістерін оқытуға, іскерлік байланыстар орнатуға бағытталған бизнес-тренингтер ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады. іскер серіктестермен және басқалармен. Оқыту барысында құралға қатысушылар шетелдік және отандық бизнес-тренерлердің жетекшілігімен өз кәсіпорнының бизнес-жоспарларын әзірлейді.

Бизнес-тренингтерді аяқтағаннан кейін құралға қатысушылар алынған кеңестерге сәйкес бизнес-жоспарларды өз бетінше пысықтайды, кейіннен «Шетелдік серіктестермен іскерлік қарым-қатынас орнату» құралының екінші кезеңіне конкурстық іріктеуге қатыса алады.

Екінші кезең құралға қатысушылар үшін шетелде тақырыптық іскерлік тағылымдамадан өтуді қарастырады және ұқсас бейіндегі шетелдік кәсіпорындарда тағылымдамадан өтуді және шетелдік серіктестермен іскерлік байланыстарды орнатуды қамтиды.

Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталығы

2021 жылдың қараша айынан бастап «Атамекен» ҚР ҰКП базасында еліміздің барлық өңірлерінде 17 Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту орталығы (ӘКДО) жұмысын бастады. Орталықтар COVID-19 пандемиясымен күресте Қазақстан үшін Ынтымақтастық қоры шеңберінде Азия Даму Банкінің қаражаты есебінен қаржыландырылады және «Атамекен» ҚР ҰКП Қазақстандағы БҰҰ даму Бағдарламасымен әріптестікте іске асырады.

Бұл орталықтардың ерекшелігі кәсіпкер-әйелдер мен кәсіпкерлік бастамасы бар әйелдер анықталған қажеттіліктер бойынша кеңес алуға, оқытуға, менторлыққа өтінім бере алады.

Орталықтар өз алдына әйелдердің бизнес жүргізудегі мүмкіндіктерін, оның ішінде олардың тұлғалық дамуын кеңейту, инклюзивті, өмірге қабілетті және тұрақты экономиканы дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау, сондай-ақ гендерлік теңдікті қамтамасыз ету және барлық әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту мақсатын қойып отыр.

ӘКДО екі санаттағы әйелдерге арналған қаржылық емес қызметтерді (білікті мамандарды тарта отырып, қажеттіліктерді талдауға сәйкес оқыту, консультация беру, тәлімгерлік, нетворкинг қызметтері және т. б.) ұсынады:

– кәсіпкерлік бастамасы бар әйелдер (олардың хабардарлығын арттыруға жәрдемдесу, оларға кәсіпкерлік қызметінің басында қажетті ақпарат, бағдарлар мен консультациялар беру);

– жұмыс істеп жүрген кәсіпкерлер (қалыптасқан әйел-кәсіпкерлерге, әсіресе ауылдық жерлерде, олардың бизнесін дамытуда қолдау көрсету).

Орталықтардың мақсаттары мен міндеттері негізінде әйелдер 7 қызмет түрін ала алады, оның ішінде оқыту (бейінді оқыту, әлеуметтік кәсіпкерлік, кооперация, краудинвестинг), менторлық, бизнесті бағалау, әйелдер қоғамдастығына хабарлау және қатысу, жабдықты таңдау бойынша консультациялар.

Орталықтардың базасында апта сайын бизнес-құзыреттілікті дамыту және әйелдердің жеке тұлғалық өсуі үшін тренингтер мен мастер-кластар жүргізіледі, келесі бағыттар бойынша курстар өткізілді: СММ маркетинг, әлеуметтік кәсіпкерлік, көкөніс шаруашылығы және кооперативтер құру.