БҚДА ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНДАҒЫ МОНОПОЛИЯҒА ҚАРСЫ ӘРЕКЕТ ЕТУ ШАРАЛАРЫ
ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Қостанай облысы бойынша Департамент басшысы Д. Сәмен аймақтағы арматуралық болат, кебек, қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару (ҚТҚ), мемлекеттік басқару саласы, азық-түлік және т.б. нарықтардағы монополияға қарсы ден қою шаралары туралы Қостанай айтып берді.
Өңірлік коммуникациялар қызметінде сөйлеген Дастан Сәмен 2022 жылы Қостанай облысының тауар нарықтарындағы бәсекелестіктің жай-күйіне 46 талдау аяқталғанын хабарлады. ЖЖМ, СМГ, тамақ өнімдері, есепке алу аспаптарына қызмет көрсету, сауда үй-жайларын жалға беру және т. б. нарықтар талданған. Нәтижесінде монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгілерін жою туралы 16 хабарлама шығарылды. Оның ішінде сүт өнімдері, арматуралық болат, кебек, қатты тұрмыстық қалдықтарды (ҚТҚ) шығару, мемлекеттік басқару салалары нарықтарында.
Агенттік қаланың негізгі супермаркеттер желілерімен азық-түлік саласында, сондай-ақ азық-түлік пен дәрі-дәрмектерді көтерме жеткізушілермен монополияға қарсы комплаенстерге жасасқан. Бұл азық-түліктің сауда үстемесін 15-тен 10% - ға дейін төмендетуге мүмкіндік берді
Бұдан басқа, ӘМАТ сату бойынша тауар нарықтарын талдау барысында бірқатар субъектілерде қантқа 15% - дан сауда үстемесінің асып кетуі анықталды. Аталмыш бұзушылықтар туралы құзыретті мемлекеттік органдар хабардар етілді.
"Бұл ретте Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің департаменті баға реттеушісі еместігін атап өту қажет. Біз ӘМАТ бағасын реттемейміз, белгілемейміз, бұл біздің міндетке жатпайды. Біздің қызмет – табиғи монополия субъектілері ұсынған нарықтардан басқа, нарықта доминанттар мен монополистер деп саналатын субъектілер тарапынан монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгілері анықталған жағдайда әрекет ету", - деп нақтылады Д.Сәмен.
Оның айтуынша, қазіргі уақытта Департамент сүт өнімдерін өндірушілерге, тауық жұмыртқасына, автокөлікке, темір жол операторына қатысты төрт тергеу жүргізуде.
- "Жас Қанат 2006" ЖШС қатысты ҚР КК 174-бабы бойынша тауық жұмыртқасына монополиялық жоғары баға белгілеу белгілері бойынша;
- Сүт, айран, сары май бағасын белгілеу кезінде келісілген іс-қимыл белгілері бойынша " ДЕП "ЖШС және "Милх " ЖШС қатысты;
- "СарыарқаАвтоПром" ЖШС және "TEHNOPARK KZ" ЖШС мемлекеттік сатып алулардағы картельдік сөз байласу белгілері бойынша қатысты.
- "ҚТЖ Жүк тасымалы" ЖШС қатысты ҚР КК 186-бабы бойынша "Қостанай БП бөлімшесі" жосықсыз бәсекелестік, вагондарды жинау қызметін көрсету кезінде бәсекелеспен Шартты бұзуға шақыру түрінде.
ҚТҚ жинау, әкету, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму саласында "Рудный-АЖАР-2006" ЖШС-нің іс-әрекеттерінде монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгісі белгіленді және бұрын қолданыста болған тарифтерді енгізу жолымен бұзушылық белгілерін жою мақсатында хабарлама шығарылды. Нәтижесінде осы қызметке тариф төмендетілді:
- жеке тұлғалар үшін айына 1 адамға 340 теңгеден 245,02 теңгеге дейін, 1 текше метр үшін 2510,77 теңгеден (12% ҚҚС-пен) 1 текше метр үшін 2146,13 теңгеге дейін (12% ҚҚС-пен);
- заңды тұлғалар үшін 1 текше метр үшін 2241,76 теңгеден (ҚҚС-сыз) 1 текше метр үшін 2029,16 теңгеге дейін (ҚҚС-сыз), 1 текше метр үшін 2510,77 теңгеден (12% ҚҚС-пен) 1 текше метр үшін 2272,66 теңгеге дейін (12% ҚҚС-пен).
Нарықта «ЕвразкаспианСталь» ЖШС-нің іс-әрекеттерінде бағаның келісілген өсуінен көрінетін монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгілері байқалды. Кәсіпорынға хабарлама енгізілді, оның орындалу қорытындысы бойынша арматуралық прокатты өткізу бағасы тоннасына 365 мың теңгеден 294 мың теңгеге дейін төмендетілді.
"Ағымдағы жылы 17-ден астам тауар нарығындағы бәсекелестіктің жай-күйін зерттеу жоспарланған. Бұл біздің облыстағы белгілі бір нарықтардың қаншалықты дамығанын, қандай кедергілер бар екенін және нарық доминанттарының үстем жағдайларын теріс пайдаланғаны туралы түсінік береді. Көп жағдайда бұл тек зерттелген тауар нарығында ғана емес, сонымен қатар сабақтас салаларда да үлкен зардаптарға әкеп соғады, сондай – ақ бұл субъектілер арасындағы адал бәсекелестік дамуына мүмкіндік бермейді, нарықты одан әрі монополиялауға әкелуі мүмкін", - деп түсіндірді Д.Сәмен.
Сонымен қатар, биыл екі хабарлама шығарылды. Оның ішінде "Рудный-Абат-2006" ЖШС ҚР ӨК 174-бабы бойынша үстем жағдайды теріс пайдалану, ҚТҚ көмуге арналған тарифті қолдану арқылы адамдардың белгілі бір тобының заңды құқықтарына нұқсан келтірген.
Нәтижесінде Рудный қаласының тұрғындары үшін заңнамаға сәйкес бекітілген тарифті қолдану арқылы ҚТҚ көму тарифін төмендетуге мүмкіндік туды:
- 1 тонна үшін 4903,21,76 теңгеден (ҚҚС-сыз) 1 тонна үшін 3874,72 теңгеге дейін (ҚҚС-сыз), 1 тонна үшін 5491,59 теңгеден (ҚҚС-сыз 12%) 1 тонна үшін 4339,66 теңгеге дейін (ҚҚС-сыз 12%).
БҚДА департаментінің басшысы Дастан Самен агенттік өз қызметінде тиімді алдын алу элементтерін біріктіретінін және "жұмсақ құқық" қағидатын ұстанатынын еске салды.
«Супермаркет «Солнечный» ЖШС ҚР КК-нің 174-бабы бойынша, үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдалану, нарық субъектілерімен осыған объективті негізделген себептерсіз тең мәнді келісімдерге әртүрлі бағаларды не әртүрлі шарттарды қолдану бөлігінде.
"Нарық субъектілері монополияға қарсы заңнаманы бұзғаны анықталған жағдайда, Агенттік бұзушылықтарды өз еркімен жоюға мүмкіндік бере отырып, хабарламалар мен ескертулер береді. Ден қойылмаса, айналымнан 3-5% айыппұл салумен және монополиялық кірісті тәркілеумен тергеу тағайындалады".
2022 жылы сегіз тергеу аяқталды, бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзғаны үшін бес әкімшілік іс қозғалды, оған 6 млн. 596 мың теңге көлемінде монополиялық кірісі тәркіленіп айыппұл салынды.
Әкімшілік істердің бір бөлігі әртүрлі сот сатыларында шағымдану сатысында. Олардың ішінде:
- ҚР КК 169-бабы бойынша Мемлекеттік сатып алуларда картельдік сөз байласу белгілері бойынша "Техсистема" ЖШС және «Агроснабженческая «Аском» компания» ЖШС қатысты тергеу қорытындылары. Бұл «Агроснабженческая «Аском» компания» ЖШС-нен сот шешімімен 326 669 теңге мөлшерінде монополиялық кірісі тәркіленіп, 502 498 теңге мөлшерінде әкімшілік жауапкершілікке тартылды;
- Экологиялық кодекс нормаларына сәйкес ЖАО бекітпеген ҚТҚ жинау, әкету, көму тарифін қолдану жолымен ҚР КК 174-бабын бұзушылық белгілері бойынша "Тазалық 2012" ЖШС-не қатысты тергеу қорытындысы бойынша үстем жағдайды теріс пайдалану, адамдардың белгісіз тобының заңды құқықтарына нұқсан келтіру;
- «Опт Торг Company Plus» ЖШС-не қатысты нарық субъектілерінің бәсекелестікке қарсы келісілген іс-әрекеттерінде тауық көтерме саудада сату бағаларын белгілеу және (немесе) қолдау түрінде көрсетілген ҚР КК 170-бабын бұзу белгілері бойынша тергеу қорытындылары;
- ҚР КК 186-бабын бұзу белгілері бойынша "ҚТЖ Жүк тасымалы" ЖШС-нің" Қостанай БП бөлімшесі " филиалына қатысты тергеу қорытындылары жосықсыз бәсекелестік, қызмет көрсету кезінде бәсекелеспен Шартты бұзуға шақыру түрінде вагондарды беру жинау.
Сөзін қорытындылай келе, Д.Сәмен "халық үніне құлақ асатын мемлекет" мемлекеттік тұжырымдамасын іске асыру аясында "Open Space" диалог алаңы жұмыс істейтінін еске салды, онда облыс кәсіпкерлері мүдделі мемлекеттік ұйымдармен бірлесіп бизнестің дамуына кедергі келтіретін проблемалық мәселелерді талқылайды. Жыл басынан бері 22 отырыс өтіп, бәсекелестікті шектейтін, кедергілерді жою бойынша жұмыстар жүргізілуде.
"Сонымен қатар, облыста кедергілер жөніндегі кеңес жұмыс істейді. Бұл кеңеске 13 мүше кіреді, оның 12 – сі - азаматтық қоғам өкілдері, кәсіпкерлер және 1-і- БҚДА өкілі. Бұл қоғам мүддесі үшін бар кедергілерді барынша объективті бағалауға және жоюға мүмкіндік береді. Кеңес 21 мәселені қарады, оның ішінде 18 жүйелік сипаттағы кедергілер Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігіне жіберілді және 2 мәселе өңірлік деңгейде шешілді, қалғандары Кеңес тарапынан қолдау көрсетілмеді", – деп қорытындылады Д.Сәмен.