Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Омаров М.Т. басшылығымен Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау аясында кеңес өтті. Оған мемлекеттік органдар – Энергетика, Көлік министрліктері, Бас прокуратура, Қаржылық мониторинг агенттігі, Астана қаласы әкімдігі, сондай-ақ «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ, Астана әуежайы және «Petromining» қауымдастығының өкілдері қатысты.
Кездесу барысында ел әуежайларындағы авиаотын құнын төмендету тәсілдері, сондай-ақ ЭЫДҰ елдерінің практикасын ескере отырып нарықты дамыту және инфрақұрылымды жетілдіру мәселелерінің халықаралық тәжірибесі талқыланды.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Омаров М.Т. бұл мәселенің маңыздылығын атап өтіп, авиаотын бағасын белгілеу мәселелерін конструктивті түрде талқылау үшін антимонополиялық орган барлық күш-жігерін салатынын жеткізді.
Кеңес қорытындысы бойынша салалық мемлекеттік органдармен бірлесіп, әуежайларда авиаотын құнын төмендетуге, әрекет ету шараларын әзірлеуге және оны өткізу нарығында бәсекелестікті дамытуға бағытталған кешенді іс-шаралар жоспарын дайындау туралы шешім қабылданды.
Айта кетейік, биылғы 28 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Үкіметтің кеңейтілген отырысында Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігіне және Қазақстан Республикасының Үкіметіне авиаотынның бағалық қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған шараларды қабылдауды тапсырған болатын.
Агенттіктің шешімімен «Ақцепт» АҚ-ның тауар биржалары қызметіне лицензиясы KZ46LDU00004202 № 2023 жылғы 18 мамырдағы уақытша тоқтатылды.
Шешім акционерлік қоғамның ерікті өтінішіне негізделген.
Айта кетейік, «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 45-бабы 2-тармағына сәйкес, егер Қазақстан Республикасының заңдарында басқаша көзделмеген болса, лицензиялары мен рұқсаттары тоқтатылған тұлғалардың немесе екінші санаттағы рұқсаттардың иелері тарапынан осы рұқсаттарға немесе қосымшаларға берілген қызметтердің жүзеге асырылуына рұқсат етілмейді.
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің қызметкерлері өткен жылдың соңында басталған деректерді талдау бойынша үш айлық оқыту курсынан өтеді. Азия даму банкі ұйымдастырған бағдарлама Агенттіктің орталық аппаратын да, аумақтық департаменттерін де қамтиды.
Оқыту мәліметтер базасымен жұмыс істеуді, Python бағдарламалауды, деректерді бейнелеу және салалық талдаулар мен тергеулерде статистикалық әдістерді қолдануды қоса алғанда, деректерді талдау құралдарын игеруге бағытталған. Бұл қызметкерлерге нарықтық жағдайды тезірек және дәл талдауға, негізделген шешімдер қабылдауға және өзгерістерге тиімді жауап беруге мүмкіндік береді.
Курс онлайн дәрістерді, практикалық сабақтарды және нақты жағдайларды талдауды қамтиды. Оған деректердің үлкен көлемін талдаудың заманауи тәсілдерін меңгерген 50 қызметкер қатысады. Бағдарлама 2025 жылдың наурыз айының соңына дейін жалғасады.
ҚР Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Атырау облысы бойынша департаменті (бұдан әрі – Департамент) «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС (бұдан әрі-АМӨЗ) қатысты тергеп-тексеруді бастады. Оның негізіне мұнай өңдеудің тауар нарығында тауарды өндіру (өткізу) көлемінің және бағасының динамикасына жүргізілген талдау себеп болды.
Жүргізілген талдау нәтижелері бойынша Департамент 2021 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңде орташа бағаны 31% - ға ұлғайта отырып, мұнай өңдеуге монополиялық жоғары бағаларды белгілеуде және қолдауда көрсетілген үстем жағдайды теріс пайдалану белгілерін анықтады.
Монополиялық жоғары бағаны белгілеу фактісі Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын ықтимал бұзушылықтарды тергеп-тексеру процесінде айқындалатынын атап өткен жөн.
Халықты дәрі-дәрмекпен уақтылы қамтамасыз ету мемлекеттің басым міндеттерінің бірі болып табылады. 2023 жылы осы мақсаттарға жұмсалған шығыстар 434,6 млрд теңгені құрады, бұл көрсеткіш 2022 жылмен салыстырғанда 53,6 млрд теңгеге артық.
Бәсекелестіктің жай-күйін бағалау мақсатында Агенттік дәрілік заттарды көтерме сату қызметтері нарығына талдау жүргізді. Талдау нәтижелері кәсіпкерлік субъектілері тарапынан жоғары қызығушылық бар екенін көрсетті. Олардың 51-і нарықтық үлестері 15% - дан 75,4% - ға дейін үстем жағдайға ие.
Агенттік монополиялаудың себептері баға бәсекелестігінің дамуына ықпал етпейтін шамадан тыс мемлекеттік реттеу және 81,8% - ға жеткен жоғары импортқа тәуелділік деп есептейді.
Артық бағаны реттеу мәселесін Агенттік Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесіп бәсекелестікті дамыту жөніндегі Жол картасы шеңберінде пысықтауда. Оның негізгі міндеттерінің бірі - 2026 жылға дейінгі бағаларды кезең-кезеңімен реттеу. 2023 жылы бірінші кезең жүзеге асырылды. Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның деректері бойынша, нәтижелер 302 реттелмеген дәрілік заттардың 208-і дәріханаларда бұрын бекітілген шекті бағадан орта есеппен 11,5% - ға төмен сатылғанын көрсетті.
2025 жылдың қаңтарынан бастап денсаулық сақтау министрлігі реттелмеген дәрі-дәрмектер тізімін 952-ге дейін кеңейтуді жоспарлап отыр.
Агенттік импортқа тәуелділіктің жоғары деңгейінің себебі жергілікті препараттар өндірісін толығымен локализациялауға мүмкіндік бермейтін фармацевтикалық заттардың жеке өндірісінің болмауы сияқты тежегіштер деп санайды. Сонымен қатар, отандық тауар өндірушілер (ОТӨ) шетелдік аналогтармен бәсекеге түсе алмайтын және мемлекеттік тапсырыстан тыс және республика аумағынан тыс жерде талап етілмеген рентабельділігі төмен жалпы препараттарды шығарады. Осы факторлардың нәтижесінде ОТӨ препараттарын өндіру көлемі 2023 жылы 31,9% - дан 18,2% - ға дейін төмендеді.
Агенттік денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның қазақстандық нарықты отандық өндірістің басым дәрі-дәрмектерімен қанықтыруға бағытталған шараларды іске асыру жөніндегі жұмысын күшейтуді орынды деп санайды.
Дәрілік заттарды көтерме сату нарығындағы бәсекелестік жағдайының талдау нәтижелері осы сілтеме: https://www.gov.kz/memleket/entities/zk/documents/details/784987?lang=ru арқылы қолжетімді.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Алматы қаласындағы департаменті «Алматы халықаралық әуежайы» АҚ атына Қазақстан Республикасының бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнамасын бұзуға жол бермеу туралы ескерту жасады.
Ескертуге Алматы халықаралық әуежайының баспасөз қызметінің 2024 жылдың желтоқсан айында 2025 жылы 1 қаңтардан бастап тұрақ қызметтеріне бағаның жоспарлы өсуі туралы хабарландыру себеп болды.
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік Кодексінің 198-бабына сәйкес монополияға қарсы орган нарық субъектілерінің, мемлекеттік органдардың немесе жергілікті атқарушы органдардың лауазымды адамдарына бәсекелестікті қорғау саласындағы заңнаманы бұзуға әкеп соғуы мүмкін іс-әрекеттер жасауға жол бермеу туралы жазбаша ескерту жіберуге құқылы.
Монополияға қарсы органның уақтылы іс-қимылының арқасында Алматы халықаралық әуежайы тұрақ бағасын көтеру жоспарынан бас тартты. Бұл жолаушыларға қосымша қаржылық жүктемені болдырмады.
Сурет tengrinews.kz сайтынан алынды
Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің Астана қаласы бойынша департаменті «Астана қаласының активтер және Мемлекеттік сатып алу басқармасы» ММ іс-әрекеттерінде «Астана Арена» стадионын, «Барыс Арена» және «Алау» мұз сарайын сатып алу құқығынсыз сенімгерлік басқаруға беру кезінде монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгілерін анықтады.
Басқарма 2020 жылы жоғарыда аталған объектілерді сатып алу құқығынсыз сенімгерлік басқаруға беру бойынша тендер өткізген. Тендер нәтижелері бойынша «Mtex management» ЖШС жеңімпаз деп танылып, онымен 15 жылға шарт жасалған.
Заңнамаға сәйкес, тендерді өткізу бәсекелестікті дамыту қағидаттарын сақтай отырып, барлық әлеуетті басқарушылар үшін қатысудың тең жағдайларын қамтамасыз етуге тиіс. Алайда, аталмыш спорт кешендерін беруге тендер жарияланған кезде құжаттамада қатысушылар шеңберін шектейтін талаптар жазылған.
Осылайша, «Астана қаласының активтер және мемлекеттік сатып алу басқармасы» ММ-нің әрекеттері Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 194-бабының бұзылуына әкелді.
Осыған байланысты БҚДА Астана қаласы бойынша департаменті «Активтер және мемлекеттік сатып алулар басқармасы» ММ атына бәсекелестік заңнамасын бұзушылықтарды жою қажеттігі туралы хабарлама жолдады.
Дәрі-дәрмек бағасының жасанды түрде көтерілуіне жол бермеу үшін Агенттік фармацевтикалық нарықта жүйелі жұмыстар жүргізіп келеді.
Дәрі-дәрмектерді көтерме саудалау нарығында бәсекелестік жағдайын талдау барысында препараттар бағасының айтарлықтай өсуіне ықпал ететін мәселелер анықталды.
Агенттік емдік құралдардың бағасының негізсіз көтерілуіне себеп болып отырған факторлар ретінде Денсаулық сақтау министрлігінің нормативтік құқықтық актілерінің кемшіліктерін және оның қарамағындағы ұйымдардың жұмысындағы олқылықтарды атап өтеді.
Мәселен, қолданыстағы бағалық шектеулерді қалыптастыру әдістемесі, көшірмеленген дәрі-дәрмектердің бағасын жасанды түрде көтеруге мүмкіндік береді, ал халықаралық тәжірибеде осындай дәрі-дәрмектер 30%-дан астам төмен бағамен сатылады.
«Ұлттық дәрі-дәрмектер мен медициналық бұйымдар сараптамасы орталығы» ШЖҚ РМК қызметіндегі маңызды кемшіліктер байқалуда, өйткені ол көрші елдердегі дәрі-дәрмек бағаларын үстірт салыстырады және тек өтініш берушілердің берген мәліметтерімен шектеледі.
Дәрі-дәрмектерді жеткізу рәсімдерінің шикілігі және «СҚ-Фармация» ЖШС өндірушілерден тікелей дәрі-дәрмектерді сатып алу бойынша жеткіліксіз бағытталуы да бюджеттік қаражаттардың ұлғаюына алып келеді.
Сонымен қатар, «СҚ-Фармация» ЖШС баға бәсекелестігін қолдауға мүдделі болмауының қаупі бар, себебі оның пайдасы сатып алынған дәрі-дәрмектердің құнынан 5%-дан 7%-ға дейінгі үстеме ақы арқылы қалыптасады. Бұл дегеніміз, дәрі-дәрмектің бағасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым Біріңғай дистрибьютор көбірек пайда табады.
Аталған тәуекелдерді алдын алу үшін Агенттік Денсаулық сақтау министрлігіне дәрі-дәрмек бағасының негізсіз өсуіне ықпал ететін себептерді жою бойынша шаралар қабылдау қажеттілігі туралы ұсынымдар берді.
2024 жылғы 25 желтоқсанда жауапты орган дәрі-дәрмектердің бағаларын қалыптастыру және үстемелер бойынша ережелерге өзгерістер енгізді. Бұл ретте бағаларды реттеу әдісінде өзгерістер жасалды. Бағаларды салыстыру үшін баламалы ақпарат көздерін енгізу, генерикалық препараттардың бағасын түпнұсқа дәрі-дәрмек бағасынан 30%-ға төмендету, дәрі-дәрмектің құнына енгізілетін қосымша шығындарды азайту және үстемелерді қайта қарастыру көзделді.
Дәрілік заттарды көтерме сату нарығындағы бәсекелестік жағдайының талдау нәтижелері осы сілтеме: https://www.gov.kz/memleket/entities/zk/documents/details/784987?lang=ru арқылы қолжетімді.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2024 жылғы 31 мамырдағы № 430 қаулысымен Мемлекеттік кәсіпорындар, акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамы мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар және олармен үлестес тұлғалар жүзеге асыратын қызмет түрлерінің тізбесінің (бұдан әрі - Тізбе) жаңа форматы бекітілді (2015 жылғы 28 желтоқсандағы №1095 ҚР ҮҚ бекітілген).
Тізбенің жаңа форматы акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамы мемлекетке, және аффилиирленген тұлғаларға тиесілі мемлекеттік кәсіпорындарға, заңды тұлғаларға қызмет түрлерінің жеке байланыстыруын (ЭҚЖЖ), кәсіпорындардың, заңды тұлғалардың, акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу пайызынан астамының болуы (қызметін жүзеге асыру) мемлекетке тиесілі және олармен аффилиирленген тұлғалар квазимемлекеттік сектордың әрбір субъектісі үшін қызметтің (Қазақстан Республикасының аймақтарының) географиялық шекараларын белгілеуді қамтиды.
Бұйрық жобасы квазимемлекеттік сектор субъектілерін құру және қызмет түрлерін кеңейту көзделген тауар нарығын зерттеу мақсатында Әдістемеге өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздейді.
Жоба танысу үшін «НҚА ашу» порталында https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=15391667 сілтемесі арқылы қолжетімді.
Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі «Ашық НҚА» порталында Қазақстан Республикасының «Биржалық сауда және кәсіпкерлік мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңын іске асыру мақсатында әзірленген Қазақстан Республикасы Президентінің «2020 жылғы 5 қазандағы №428 «Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Президенті Жарлығына толықтырулар енгізу туралы» Жарлығының жобасын жариялады.
Жарлық жобасында Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі туралы ережені:
монополияға қарсы органның:
ұқсас тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіруді жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлік субъектілерінің болмауы туралы;
бәсекелестік негізде тиісті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді сатып алудың өзге мүмкіндігінің болмауы туралы қорытындыларын беру;
ұқсас тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді өндіруді жүзеге асыратын жеке кәсіпкерлік субъектілерінің жоқтығы туралы және тиісті тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді бәсекелестік негізде сатып алудың өзге де мүмкіндігінің жоқтығы туралы монополияға қарсы органның қорытындысын беру қағидаларын әзірлеу және бекіту;
биржалық сауда-саттыққа жосықсыз қатысушылардың тізілімін қалыптастыру және жүргізу қағидаларын бекіту жөніндегі функциямен толықтыру көзделеді.
Жарлық жобасымен мына сілтеме арқылы танысуға болады: https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=15391689