Мемлекеттік сатып алулар: негізгі тәсілдер, қатысу және шағымдану тәртібі
Мемлекеттік сатып алулар – бұл мемлекеттік қажеттіліктерді қамтамасыз етудің негізгі құралдарының бірі. Олар Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік сатып алулар туралы» Заңымен және уәкілетті органмен бекітілген Мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру қағидаларымен реттеледі.
Төменде біз мемлекеттік сатып алулардың негізгі тәсілдерін, әлеуетті жеткізушілер үшін қатысу шарттарын және сатып алу процесіне қатысушылардың шешімдері мен әрекеттеріне шағымдану тәртібін қысқаша қарастырамыз.
- Мемлекеттік сатып алулардың негізгі тәсілдері
Мемлекеттік органдар сатып алуларды келесі тәсілдермен жүзеге асырады:
- Ашық конкурс – ұсыныстардың сапалы бағасын қажет ететін сатып алуларда қолданылады. Жеңімпаз баға мен біліктілік сияқты критерийлер жиынтығы бойынша анықталады.
- Аукцион – негізінен стандартты тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде қолданылады. Ең төмен баға ұсынған қатысушы жеңімпаз болып табылады.
- Бағалық ұсыныстар сұрату – жылдық көлемі 8 000 АЕК-тен аспайтын тауарлар, жұмыстар мен қызметтерді жедел сатып алу тәсілі. Талаптарға сәйкес келетін, ең төмен баға ұсынған қатысушы жеңімпаз болады.
- Бір көзден сатып алу – бұл тәсіл Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сатып алулар туралы Заңының 16-бабының 2 және 3-тармақтарында көзделген жағдайларда қолданылады және екі түрге бөлінеді:
- Бір көзден мемлекеттік сатып алулар өткізілмеген жағдайда – конкурс немесе аукцион тәсілімен сатып алулар өткізілмеді деп танылған жағдайда қолданылады.
- Тікелей шарт жасасу арқылы бір көзден сатып алу – заңмен көзделген ерекше жағдайларда қолданылады. Мысалы: төтенше жағдайлар (су тасқыны, өрт және т.б.), жалғыз жеткізуші болғанда (мысалы, құқық иесі, табиғи монополия), жабдықты шұғыл жөндеу қажет болғанда, мемлекеттік құпиялар мен қорғанысқа байланысты сатып алуларда және басқа да жағдайларда.
- Тауар биржалары арқылы – биржалық саудаға жататын тауарларды сатып алу үшін қолданылады және тауар биржалары туралы заңнамада белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
- Сатып алуларға қатысу шарттары мен тәртібі
Әлеуетті жеткізушілер келесі әрекеттерді орындауы қажет:
- Мемлекеттік сатып алулардың электрондық алаңында (https://goszakup.gov.kz/) тіркелу;
- Электрондық цифрлық қолтаңба (ЭЦҚ) болуы керек;
- Біліктілік талаптарына сәйкестікті растайтын құжаттарды ұсыну (қажет болған жағдайда);
- Өтінімді белгіленген мерзімде және тиісті форматта ұсыну.
Қатысу ерекшеліктері сатып алу тәсіліне байланысты. Мысалы, ашық конкурсқа қатысу үшін техникалық ұсыныс дайындау қажет, ал аукционда нақты уақыт режимінде бағаны төмендету процесіне қатысу қажет.
- Сатып алу хаттамалары мен нәтижелері
Сатып алулардың нәтижелері мемлекеттік сатып алулар порталында жарияланатын ресми хаттамалармен рәсімделеді. Онда келесі ақпарат көрсетіледі:
- Жеңімпаздың атауы;
- Ұсынылған баға;
- Таңдау негіздемесі;
- Өтінімдерді қарау нәтижелері.
Хаттамалар тіркелген барлық пайдаланушыларға қолжетімді және сатып алу процесінің ашықтығын қамтамасыз етеді.
- Шағымдану тәртібі
Егер қатысушы өз құқықтарының бұзылғанын есептесе, ол келесі тараптарға шағым бере алады:
- Тапсырыс берушіге;
- Ұйымдастырушыға немесе бірыңғай ұйымдастырушыға;
- Комиссияға;
- Сарапшыға;
- Бірыңғай операторға.
Шағым уәкілетті органға мемлекеттік сатып алулар порталы арқылы беріледі. Шағым беру және оны қарау мерзімдері нақты белгіленген, сондай-ақ шағымды қарау аяқталғанға дейін сатып алу рәсімін тоқтата тұру тетіктері көзделген.
- Қосымша ақпарат
Сатып алуларды жүзеге асыру тәртібін реттейтін барлық нормалар, қатысушыларға қойылатын талаптар мен әр тәсілдің ерекшеліктері мына ресурстарда қолжетімді:
- Мемлекеттік сатып алулардың ресми сайты: https://goszakup.gov.kz/
- Қазақстан Республикасының 2024 жылғы 1 шілдедегі №106-VIII ҚРЗ «Мемлекеттік сатып алулар туралы» Заңы;
- Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 2024 жылғы 9 қазандағы №687 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2024 жылғы 9 қазанда №35238 тіркелген «Мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы».