БЖЗҚ -ның 5 сұрақ айдары өзекті сұрақтарға жауап береді
1) Сәлематсыз ба! WatsApp мессенджерінде ағам БЖЗҚ-дан зейнетақы жинақтары есебінен автокөлік сатып алуға болатыны туралы жаңалықты жіберді, бұл рас па және қанша сомаға үміт артуға болады?
02.01.2021жылғы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экономикалық өсуді қалпына келтіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға сәйкес азаматтардың зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй жағдайларын жақсарту және (немесе) тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне кірмейтін емделуге және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға ақы төлеу үшін, сондай-ақ, жеке басқарушы компанияларға инвестициялық басқаруға беру үшін пайдалануға құқықтары бар.
БЖЗҚ-да міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ) және (немесе) міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) есебінен қалыптастырылған зейнетақы жинақтары бар төмендегі адамдар зейнетақы жинақтарының бір бөлігін өзінің, жұбайының (зайыбының) жақын туыстарының тұрғын үй жағдайларын жақсарту мақсатында және (немесе) өздері немесе жұбайы (зайыбы) не жақын туыстары үшін емделу ақысын төлеу үшін пайдалану құқығын қолдана алады:
1) олардың зейнетақы жинақтарының сомасы зейнетақы жинағының белгіленген ең аз жеткіліктілік шегінен асып түсуі керек.
Бұл ретте біржолғы зейнетақы төлемі салымшының (алушының) МЗЖ және (немесе) МКЗЖ есебінен зейнетақы жинақтарының сомасы мен уәкілетті оператордан электрондық хабарлама алған күнге Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен Зейнетақы жинақтарының ең төмен жеткіліктілік шегін айқындау әдістемесіне сәйкес есептелген зейнетақы жинақтарының ең төмен жеткіліктілік шегі арасындағы айырма сомасынан аспауы тиіс;
2) зейнетақы мөлшері алушының Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен белгіленетін 40 пайыздан төмен емес деңгейдегі орташа айлық табысын алмастыру коэффициентін қамтамасыз ете алуы керек.
Бұл ретте біржолғы зейнетақы төлемі уәкілетті оператордан бастапқы электрондық хабарламаны алған күнге салымшының (алушының) МЗЖ және (немесе) МКЗЖ есебінен зейнетақы жинақтары мөлшерінің 50 пайызынан аспауға тиіс;
3) сақтандыру ұйымымен зейнетақы аннуитеті шартын жасасқандар;
Бұл ретте біржолғы зейнетақы төлемі салымшының (алушының) жеке зейнетақы шотындағы МЗЖ және (немесе) МКЗЖ есебінен жинақталған зейнетақы жинағының мөлшерінен аспауы қажет.
Осылайша, зейнетақы жинақтары тек қана Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мақсаттар мен тәртіпте пайдаланылуы мүмкін. Бұл ретте зейнетақы жинақтары автокөлік сатып алуға немесе тұтынушылық несие төлеуге жұмсалмайды.
2) Қайырлы күн! Менің атым Михаил, мен зейнетақы шотын ашқым келеді. Маған қандай құжаттар ұсыну керек? Немесе жұмыс беруші мен үшін бәрін жасай ала ма?
2019 жылдан бастап «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 37 -бабының 2 -тармағына сәйкес міндетті зейнетақы жарналарын есепке алу үшін БЖЗҚ -да жеке зейнетақы шотын (ЖЗШ) ашу автоматты түрде жүзеге асады.Сәйкесінше жеке тұлғалардың БЖЗҚ -ға МЗЖ есебін жүргізу үшін ЖЗШ ашу үшін өтініш берудің қажеттілігі жоқ.
Осылайша, БЖЗҚ -да МЗЖ есебін жүргізу үшін ЖЗШ ашу үшін жеке адамға өтінішті толтыру үшін БЖЗҚ -ға жүгінудің қажеті жоқ. Егер шот жоқ болса, онда ол БЖЗҚ ақпараттық жүйесінде бірінші жарна түскеннен кейін автоматты түрде ашылады. Жеке тұлға зейнетақы жарнасын аудару кезінде төлем тапсырмасының электронды форматында көрсетілген дербес деректермен сәйкестендіріледі және ағымдағы құжаттың деректемелері мен басқа да мәліметтері туралы барлық қажетті ақпаратты БЖЗҚ мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінен алады.
3) Сәлематсыз ба! Кейде мен әлеуметтік желілерде әр түрлі адамдардың БЖЗҚ -дағы ақшаның «құр жатқанын» және оның ешқайда инвестицияланбайтыны туралы жазатынын көремін, бұл ақпарат дұрыс па? Ал сіздердің қазіргі табыстылығыңыз қандай?
БЖЗҚ салымшыларының зейнетақы жинақтары үздіксіз инвестицияланады және салымшыға жұмыс істейді. Тек бірінші жартыжылдықта 2021 жылдың 1 қаңтарынан 1 шілдесіне дейін БЖЗҚ салымшыларының шоттарына 753,3 млрд теңге сомасындағы таза инвестициялық кіріс қосылды. Бұл өткен жылдың бірінші жартыжылдығындағы көрсеткіштен 210 млрд теңгеге немесе 39% -ға көп. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің басқаруындағы зейнетақы активтерінің табыстылығы жыл басынан бері 6,1% құрады, ал инфляция 4,6% болды. Осы ретте соңғы 12 айдағы табыстылық 12,1% жетсе, инфляция 7,9% көрсетті.
Салымшылардың зейнетақы жинақтарының мөлшері зейнетақы активтерін инвестициялау нәтижелеріне сәйкес апта сайын қайта есептеледі және қайта бағаланады. Инвестициялық кіріске бағалы қағаздар бойынша сыйақы түріндегі кірістер (депозиттер және басқа операциялар), қаржы құралдарын нарықтық қайта бағалау түріндегі кірістер, валюталық қайта бағалау түріндегі кірістер, сыртқы басқарудағы активтер бойынша кірістер және т.б. жатады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің (ҚРҰБ), инвестициялық портфельді басқарушылардың (ИПБ) зейнетақы активтерін инвестициялауы туралы толық ақпарат сондай-ақ, 2021 жылдың 1 шілдесіне дейінгі инвестициялық қызметке шолу, enpf.kz сайтындағы «Көрсеткіштер - инвестициялық қызмет» бөлімінде орналастырылған.
Жалпы, БЖЗҚ -дағы барлық зейнетақы активтері шоғырландырылғаннан бері Ұлттық банк ұсынған инвестициялық кіріс 5,4 триллион теңгеден асты. 2021 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша зейнетақы жинақтарының жалпы көлеміндегі таза инвестициялық кірістің үлесі 36,3% құрады.
Ұлттық Банктен басқа, БЖЗҚ салымшыларына өз жинақтарының бір бөлігін инвестициялық портфельді басқарушы компанияларға (ИПБ) аударуға болатынын ескертеміз. Қазіргі уақытта БЖЗҚ төрт ИПБ-мен зейнетақы активтерін сенімгерлікпен басқару туралы келісім жасасты. Сіз олар туралы ақпаратпен таныса аласыз және олардың инвестициялық декларациясын enpf.kz сайтындағы «Қызметтер» - «Инвестициялық портфельді басқарушылардың тізілімі» бөлімінен зерттей аласыз.
Естеріңізге сала кетейік, Қордан зейнетақы активтерін алғаннан кейін, ИПБ оларды ҚР Ұлттық Банкі Басқармасының 2014 жылдың 3 ақпандағы № 10 қаулысымен бекітілген инвестициялық портфельді басқару қызметін жүзеге асыру ережесінде және ИПБ Инвестициялық декларациясында көрсетілген қаржы құралдарына инвестициялайды.
Сонымен қатар, зейнетақы жинақтарын Ұлттық Банк салымшы зейнеткерлік жасқа жеткенше басқаратын кезеңде инфляция деңгейін ескере отырып, зейнетақы жинақтарының сақталуына кепілдік беріледі. Зейнетақы жинақтарын ИПБ басқаруына беру кезінде зейнетақы активтері бойынша кірістіліктің ең төменгі деңгейін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік кепілдік басқарушы компанияның кепілдемесімен ауыстырылады. Табыстылықтың төменгі деңгейі нарықта жұмыс істейтін ИПБ басқаруына берілген зейнетақы активтерінің орташа алынған табыстылығы негізінде есептеледі.
4) Қайырлы кеш! Мұндай сұрақ үшін кешірім сұраймын, бірақ менің сұрайын дегенім, егер адам зейнет жасына жетпей қайтыс болып кетсе, біздің зейнетақы жинақтарымыз не болады? Сізде жерлеу төлемі бар ма, әлде барлық ақша бюджетке түсе ме?
Зейнетақы жинақтары салымшының меншігі болып табылады. Салымшы немесе алушы, сондай-ақ, БЖЗҚ-да зейнетақы жинақтары бар және Заңның 11-бабының 1-3-тармақтарына сәйкес зейнеткерлік жасқа толмаған адам қайтыс болған жағдайда, оның отбасына немесе жерлеуді ұйымдастырған тұлғаға БЖЗҚ-дан республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген 52,4 еселенген айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде жерлеу үшін біржолғы төлем төленеді. Бірақ ол шоттағы қаражаттан аспайды. Егер алушының жерлеуге біржолғы төлем жасағаннан кейін ЖЗШ бойынша зейнетақы жинақтарының қалдығы республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген ең төменгі зейнетақы мөлшерінен аспайтын соманы құрайтын жағдайда қалдық сома жерлеуге төлем ретінде төленеді.
Сонымен қатар, Заңның 31 және 32 –баптарында көрсетілгендей, міндетті зейнетақы жарналары мен міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары есебінен БЖЗҚ -да зейнетақы жинақтары бар адам қайтыс болған жағдайда, оның жинағы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мұрагерлік тәртіппен беріледі.
5) Менің шотымда зейнетақы аннуитеті шарты бойынша БЖЗҚ -дан зейнетақы жинақтарын сақтандыру ұйымына аудару үшін жеткілікті сома бар. Ақша аудару кезінде мен БЖЗҚ -да қалатын болсам, қандай төлем сомасы болуы керек екенін білуге бола ма?
Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының әрбір салымшысы өзінің БЖЗҚ -дан да, сақтандыру ұйымынан да алатын болашақ зейнетақы төлемдерін қордың веб -сайтындағы ең танымал қызметтердің бірі - Болжамды зейнетақы калькуляторын пайдалана отырып, дербес есептей алады. Ол Қазақстанның көп деңгейлі зейнетақы жүйесіндегі зейнетақының барлық құрамдауыштарын қамтиды: мемлекеттік базалық зейнетақы мен жасы бойынша зейетақы (немесе ортақ), сондай-ақ, міндетті зейнетақы жарналары (МЖЗ), міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары (МКЗЖ) есебінен қалыптасатын зейнетақы және ерікті зейнетақы жарналары.
Сонымен қатар, егер зейнетақы жинақтарының болжамды мөлшері (МЗЖ, МКЗЖ және ЕЗЖ есебінен қалыптасқан) зейнеткерлік жасқа жету үшін жеткілікті болса, пайдаланушыға зейнетақы аннуитеті туралы келісім жасасу мүмкіндігі туралы хабарлама пайда болады. Салымшы сақтандыру ұйымымен келісімге отырса зейнетақы төлемдерін өмір бойы алады. Есеп бірден сақтандыру ұйымынан аннуитеттік төлемнің болжамды мөлшерін білуге мүмкіндік береді, осылайша сіз оны БЖЗҚ-дан кестеге сәйкес төлемдермен дербес салыстыра аласыз. Бірнеше жылдарға арналған есептеулер жеке бағанда беріледі. БЖЗҚ -дан төлемдерді қарау үшін сіз «Өмір бойғы аннуитетті есептеу» тармағының кіріс терезесін басып, алынған екі соманы салыстырып қарай аласыз.
Есептеулер оңай және өте қарапайым екенін ескеріңіз. Ол үшін болжамды калькуляторда барлық қажетті өрістерді толтыру қажет, мысалы, туған күні, жынысы, еңбек өтілі, жинақ мөлшері және т.б. Егер сіз enpf.kz сайтында жеке кабинетте тіркелген болсаңыз, онда калькулятордағы өрістер автоматты түрде толтырылады және болашақ төлемдердің есебі екі -үш рет басу арқылы жүзеге асады.
Сіздің болашақ төлемдеріңізді есептеу нәтижелері үш сценарий бойынша беріледі: пессимистік, шынайы және оптимистік. Барлық үш нұсқада күтілетін кірістілік нормасы ескеріледі. Бұл ретте барлық болжамды нәтижелер нақты құндық көрсеткіштермен беріледі (сәйкес болжамды кезеңдегі инфляцияны шегергенде). Бұдан басқа, сіз зейнеткерлікке шығу жасы мен күнін, жинақтардың сарқылуына дейінгі жылдар санын және т.б. көре аласыз.
Сонымен қатар, enpf.kz сайтында сақтандыру ұйымына аудару үшін жеткілікті ағымдағы жылға зейнетақы жинақтарының сомасын есептеуге болады, ол үшін сізге «Өмірді сақтандыру компаниясына жинақтарды аудару» бағанында зейнетақы калькуляторы қажет.