Климаттың өзгеруіне бейімделу, судың «көлеңкелі нарығымен» күресті күшейту, су ресурстарын басқаруда қоғамдық бақылау: Жаңа Су кодексіндегі басты жаңалықтар
Жаңа Су кодексі бес негізгі қағидатқа сүйене отырып әзірленді. Олар: суды қоршаған ортаның ажырамас бөлігі және азаматтардың өмір сүруі мен экономикалық дамудың негізі ретінде тану, су ресурстарын пайдаланудағы экономикалық құндылық, жерүсті және жерасты су ресурстарын кешенді пайдалану, суды тиімді және ұтымды үнемдеу, сондай-ақ су қорын сақтау мен пайдалану мәселелерін шешуге жұртшылықты тарту.
Жаңа кодексте су ресурстарын басқару бойынша Бас және бассейндік жоспарлар жасау көзделген. Сонымен қатар гидротехникалық құрылыстарды жан-жақты тексеріп, олардың қауіпсіздігі туралы арнайы құжат дайындау міндеті енгізіліп отыр. Бұл нысандардың тізімі де жүйеге келтірілмек.
Су саласындағы заң бұзушылықтар үшін жауапкершілік талаптары күшейтілді. Уәкілетті органдарға жедел әрекет етуге мүмкіндік беретін қадағалау функциялары енгізілді. Судың «көлеңкелі нарығымен» күресу үшін суды рұқсатсыз пайдалануға жол бермеу және су айдындарында, су қорғау аймақтары мен белдеулерінде шаруашылық қызметке тыйым салуды сақтау бойынша бақылау күшейтілді.
Ауыл шаруашылығындағы тиімсіз шығындарды азайту мәселелері қаралды. Ирригациялық кондоминиум құру тәртібі реттелді. Егер ондай ұйым құрылмаса, мұндай мүлікті сырттай басқару құқығы жергілікті атқарушы органдарға беріледі.
Су секторын су тасқыны мен құрғақшылықтың алдын алу үшін климаттың өзгеруіне бейімдеу шаралары реттелді. Су саласын цифрландыру аясында Ұлттық ақпараттық жүйе құру көзделіп отыр.
Су шаруашылығы құрылыстарын есепке алу, олардың жағдайын бағалау, баламалы су көздерін пайдалану, еріген қар суын арнайы рұқсатсыз жинау және суаруға пайдалану, су нысандарын бақылау бойынша нақты нормалар енгізілді.
Кодекс сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін дамыту, нөсер және дренаждық ағындарды реттеу, иесіз жүйелерді коммуналдық меншікке беру жөніндегі нормаларды қамтиды. Сондай-ақ өнеркәсіптік қажеттіліктер үшін ауыз судың орнына техникалық суды пайдалану және техникалық аудит негізінде сумен жабдықтау және су бұру инфрақұрылымын жоспарлы жаңарту шаралары көзделген.
Жерасты суларын іздеу, бағалау, бақылау және қорғау жұмыстарын реттеу енді министрліктің құзыретіне беріледі. Бұл мәселелермен Су ресурстары және ирригация министрлігінің құрамындағы Ұлттық гидрогеологиялық қызмет айналысады.
Су ресурстарын басқару шешімдеріне жұртшылықтың қатысуы кеңейтілді. Бассейндік кеңестер су пайдаланудың рұқсат етілген көлемдерін қысқарту, су тасқыны мен құрғақшылыққа қарсы іс-шаралар, сондай-ақ жергілікті атқарушы орган жіберген бұзушылықтарды түзету жөнінде ұсыныстар бере алады.
Сондай-ақ Азаматтық, Жер, Кәсіпкерлік, Орман және Экология кодекстеріне және 13 заңға өзгерістер енгізілді. Жер кодексіне елді мекендердегі су нысандары жерлерін пайдалану тәртібін реттейтін өзгерістер енгізілді. Экология кодексі су қорғау аймақтарында қызмет жүргізу талаптарын реттейтін нормалармен толықтырылды.
Депутаттардың бастамасымен Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекске және Жерасты қазбалары мен оларды пайдалану туралы кодекске де өзгерістер енгізілді. Атап айтқанда, Әкімшілік кодексте су саласындағы құқық бұзушылықтар үшін жауапкершілік күшейтілсе, Жерасты қазбалары туралы кодексте Каспий теңізінде көмірсутектерді барлау мен өндіруге, жерасты суын барлау мен өндіруге, сондай-ақ алтын өндіру, тұз және емдік балшықтарды өндіруге қатысты баптарға өзгерістер енгізілді.
Айта кетейік, жаңа Су кодексі 2025 жылдың 10 маусымынан бастап күшіне енеді.
«Соңғы жылдардағы оқиғалар, соның ішінде былтырғы ауқымды су тасқыны су ресурстарын басқару жүйесін реформалаудың маңыздылығын тағы да дәлелдеді. Жаңа Су кодексі Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес әзірленді. Құжат су қорын қорғау мен барлық салада суды үнемдеу қағидатын енгізу арқылы су қатынастарын реттеуге бағытталған. Президенттің барлық тапсырмасы қабылданған құжатта көрініс тапты»,– деп атап өтті Су ресурстары және ирригация бірінші вице-министрі Болат Бекнияз.