ЭССЕ ЖАЗУ БОЙЫНША ЖАДЫНАМА

ЭССЕ ЖАЗУ БОЙЫНША ЖАДЫНАМА

Эссе жазудың мақсаты кандидаттың аналитикалық ойлау деңгейін, оның себеп-салдарлық байланыстарды айқындау, өз пікірін дәлелдеу, сондай-ақ ойларын анық тұжырымдау қабілеті болып табылады.

Эссе 500 сөзден аспайды және келесі сақиналық құрылымға ие.

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім (тезистер мен дәлелдер саны тақырыпқа, ойдың даму логикасына байланысты)
   1) тезис, дәлелдер
   2) тезис, дәлелдер
   3) тезис, дәлелдер
3. Қорытынды.

Кіріспе мәселенің тұжырымдамасын және оның мәнін қамтиды, оқырманды осы мәселеге әкеледі.

Негізгі бөлігі тезистер мен дәлелдерден тұрады. Тезис-бір немесе бірнеше сөйлемде айтылған автордың негізгі түпнұсқа идеясы. Тезисті тұжырымдау-бұл қойылған сұраққа немесе берілген тақырыпқа сәйкес келетін мәтіннің негізгі ойының тұжырымы.

Кез-келген тезис бір немесе бірнеше дәлелдер мен қарсы дәлелдердің сенімділігін талдау арқылы қолдау табады. Дәлелдер-бұл фактілер, статистика, болжамдар, зерттеулер, қоғамдық өмір құбылыстары, ғылыми дәлелдер, ғалымдардың пікіріне сілтемелер және т.б. дәлелдемелерсіз ұсынылған тезистер қанағаттанарлықсыз деп бағаланады.

Қорытынды негізгі бөлімде ұсынылған әр тезис бойынша жасалған барлық қорытындыларды біріктіреді. Бұл бөлімде келтірілген дәлелдер негізінде логикалық қорытынды жасалады. Қорытындылай келе, мәселе қайтадан келтіріліп, қорытынды жасалады.

Қорытынды-жұмыстың негізгі бөлігінде көрсетілген дәлелдерге әр тезис үшін логикалық, қорытынды нәтиже.

 

ЭССЕ ЖАЗУҒА АРНАЛҒАН ҰСЫНЫСТАР

1. Мұқият оқып және берілген тақырыптың мазмұны туралы ойланып, қаралатын мәселелерінің басты ойын түсіну үшін оның жетекші ойын түсінуге тырысу.
2. Эссенің кіріспе бөлімінде мәселені тұжырымдау мазмұнына назар аудару керек, тақырыптың мақсаттарын, міндеттері мен өзектілігін негіздеу керек.
3. Мұның бәрін тезистік түрде жасаңыз, мәтінді заңды терминологиямен толтырмай, ғылыми стильде көрсетіңіз, яғни. орындылық пен ақылға қонымды жеткіліктілік принципі сақталуы керек.
4. Эсседе сленгті, өрнекті сөз тіркестерін, сөздерді шамадан тыс қысқартудан аулақ болу керек.
5. Эсседе 500 сөзден артық болмау тиіс, сондықтан бұл көлемді ақылмен басқару керек. Кейде бұл кейбір идеялардан немесе қажетсіз бөлшектерден бас тартуды білдіреді, әсіресе егер олар бұрын айтылған болса немесе тақырыпқа тікелей қатысы болмаса.
6. Тезисті қою кезінде автордың ұстанымы нақты көрсетілуі керек.
7. Бір дәлелді бірнеше рет пайдаланудан аулақ болу керек.
8. Қорытынды жазу кезінде жаңа дәлелдер келтіру қарастырылмаған, өйткені қорытынды негізгі бөлімде келтірілген пайымдауларды қорытындылайды.

Неден аулақ болу керек:

a) дәлелдеудің орнына риториканы (мәлімдемелерді) қолдану;
b) шамадан тыс жалпылауды қоса алғанда, деректерді ұқыпсыз пайдалану;
c) аналитикалық материалмен қамтамасыз етілмеген тым кең сипаттамалық бөлік.

Осыған назар аудару қажет:

а) қысқа сөйлемдерді ұзын сөздермен ауыстыруға тырысыңыз. Бұл жағдайда мәтін оңай оқылатындай динамикалық болады;
b) күрделі және түсініксіз сөздерді қолданбаңыз, әсіресе сөздің мағынасы таныс емес болса;
с) мүмкіндігінше аз жалпы сөз тіркестерін қолданыңыз. Эсседе терминдерді, ұғымдарды, анықтамаларды қолдану орынды және дұрыс болуы керек.

Эссеңізді қайта оқып шығыңыз және түсініксіз өрнектер, сәтсіз бұрылыстар, грамматикалық және стилистикалық қателер жоқ екеніне көз жеткізіңіз. Эссе автордың жеке басын және оның ойының тәуелсіздігін баса көрсетуі керек.

 

Қандай қателіктер жиі жіберіледі:

1) тақырып бойынша қарапайым пайымдау;
2) автордың тақырыпқа деген көзқарасын дәлелдейтін нақты дәлелдер жоқ;
3) эсседе көрсетілген мәселенің мәнін түсінбеу немесе тақырыпты дұрыс түсіндірмеу;
4) негізгі идеяны ұстанымына алмау, ойдың қисындылығының болмауы;
5) қажетсіз қайталау.

 

Үміткерлердің эссесін бағалау кезінде келесі критерийлерге назар аударылады:

1) тақырыптың негізгі мәселелерін анықтай білу және шешуді талап ететін даулы аспектілерді белгілеу. Үміткерге белгілі бір жауапты таңдауға әсер ететін маңызды факторларды көрсету ұсынылады;
2) эсседе баяндалған аргументтердің әртүрлілігі, кеңдігі және сендіргіштігі;
3) кандидат бастапқыда қойған ұстанымға сәйкес келтірілген дәлелдемелерден туындайтын қорытындылардың қисындылығын басшылыққа алады;
4) эссе құрылымының болуы (кіріспе, жалпы бөлім, қорытынды), сондай-ақ мәтіннің анықтығы мен ықшамдылығы, жазудың іскерлік стилін пайдалану;
5) грамматика және орфография.