Жан ауыртатын мәселе туралы: нүктелік құрылыс және оның салдары

Біздің республикамыздың кез-келген ірі қаласында қоршаған ортаға сәйкес келмейтін қалыптасқан кварталға «қыстырылған» жаңа тұрғын үйге мысал табуға болады. Бұл процесті әдетте нүктелік немесе тығыздағыш құрылыс деп атайды. Бұл ұғымның анықтамасы қазақстандық заңнамада жоқ. Бұл қалыптасқан теріс қылықпен әдеттегі сөйлеу фигурасынан басқа ештеңе емес. Процестің өзі құрылыс салушының қаланың ең тартымды орталық учаскелерінен барынша пайда алуға деген ұмтылысының салдары болып табылады. Жасыратыны жоқ, көптеген азаматтар жаңа немесе дамып келе жатқан тұрғын аудандарда өмір сүргісі келмейді және мұның себептері көп: қала орталығынан қашықтықтан бастап, абаттандыру мен әлеуметтік мәдени тұрмыстық, сауда объектілерінің болмауына дейін.

Нүктелік құрылыс жолымен, оны кеңістіктік дамудың басымдығы ретінде таңдап әлемнің ірі қалалары жүріп жатқанын айта кету керек, бұл тренд Өскемен қаласын да айналып өтпеді. Бірақ нүктелік құрылыстың басты «өскемендік ерекшелігі» жаңа және қолданыстағы құрылыстың абсолютті үйлесімсіздігі болып табылады. Осылайша, облыс орталығының орталық көшелерімен өтіп бара жатып, әр түрлі сәулеттік колоритті көруге болады: жарнамалық баннерлер ілінген XIX ғасырдағы көпестер дүкені, балкондары табыс деңгейі бойынша әйнектелген «хрущевка» типтік үйлер, оларға 70 жыл емес 270 жыл болғандай сталиндік кезеңдегі үйлер, қасбеттік бөлігінде шаруашылық ғимараттары салынған жеке тұрғын үйлер және «хай-тек» стиліндегі, сұр алюкобондқа асығыс «киінген» заманауи сауда орталығы. Біздің қаланың нүктелік дамуы бір қарапайым себеппен уақытша құбылыс – қаланың қолданыстағы құрылысында құрылыс үшін бос орындар енді жоқ. Ерте ме, кеш пе, «кеңдікте» даму принципі толық қуатта жұмыс істейтін болады, бұны қазірдің өзінде байқап отырмыз.

Облыс орталығының бас жоспарымен сол жағалау бөлігінде құрылыс салудың перспективалы аумақтары айқындалған. Бүгінгі таңда қалай болса солай құрылыс салуды болдырмау үшін 8-ші және 19-шы тұрғын аудандардың егжей-тегжейлі жоспарлау жобаларына түзету жүргізілуде, құрылысқа рұқсат құжаттамасын беру егжей-тегжейлі жоспарлау жобасы бекітілген жағдайда ғана жүзеге асырылады. Тұрғындар мен жұртшылықтың жобаларды жария талқылауға белсенді қатысуы –тығыздағыш құрылыстың алдын алу кепілінің бірі.

Әрине, әкімдік қаланың сәулеттік келбетін жақсарту бойынша шаралар қабылдауда, бірақ қолданыстағы заңнама үйлер мен ғимараттардың сыртқы қасбеттерін қатаң реттеуге мүмкіндік бермейді. Кез келген қабаттың тұрғынына үйдің эстетикалық келбетін анық нашарлататын түстермен балкондарды әйнектеуге, сондай-ақ өз дүкеніне түрлі-түсті маңдайшаларды құлшыныспен ілетін кәсіпкерге әкімдіктің тыйым салуға құқығы жоқ.

Біз күн сайын айналадағы құрылыстарды, өзіміздің қатал «қазақстандық шындығымызды» көреміз. Бірақ ең бастысы, біз, қала тұрғындары, өз қолымызбен осындай көріністерді жасадық. Тұрғындардың, кәсіпкерлердің, шенеуніктердің ой-өрісін, мәдениетін өзгерту – жоғарыда аталған мәселелерді шешудің басты жолы. Өзіңнен баста – сонда айналаңдағы әлем өзгереді!