Жергілікті деңгейде мемлекеттік экологиялық саясатты іске асыру барысы туралы ақпарат
Қоршаған орта сапасын тұрақтандыру және жақсарту
Шығыс Қазақстан-еліміздің индустриалды дамыған өңірлерінің бірі, қоршаған ортаны ластау көздерінің негізгі шоғырлануы Өскемен қаласына тиесілі.
Бүгінгі күні облыс орталығында «Қазгидромет» ШЖҚ РМК 15 бекетінде атмосфералық ауаның жай-күйіне мониторинг жолға қойылған, оның ішінде: 10 бекетте бақылау әр 20 минут сайын, 5 стационарлық бекетте-тәулігіне 4 рет жүргізіледі. Осы экологиялық ақпаратқа қол жеткізу AirKZ мобильді қосымшасы және Қазгидрометтің интерактивті картасы арқылы еркін қамтамасыз етілген. Қолайсыз метеожағдайлар кезінде ауа сынамаларын алу (қажетті өлшемдерде) жылжымалы зертхананың көмегімен жүргізіледі.
Өңірде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі 2023-2025 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары іске асырылуда. Жоспар Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігімен келісілді, ШҚО мәслихатының 2023 жылғы 11 қазандағы VII сессиясының № 7/59-VIII шешімімен бекітілді.
Тұтастай алғанда, жоспарды іске асыру облыстың өзекті мәселелерін шешуге, атап айтқанда: ластаушы заттардың шығарындылары мен төгінділерін азайтуға, орманды молықтыру көлемін ұлғайтуға, жануарлар мен өсімдіктер әлемін қорғауға және соның салдарынан халықтың жайлы өмір сүру ортасын құруға ықпал ететін болады.
Бұдан басқа, өңірдегі экологиялық жағдайды жақсарту үшін жұртшылықтың қатысуымен әзірленген 2023-2025 жылдарға арналған экологиялық проблемаларды кешенді шешу бойынша Жол картасы іске асырылуда, ол ластаушы заттар шығарындыларының жалпы көлемін азайтуға, кәсіпорындарда автоматты мониторинг жүйесін дамытуға ықпал ететін болады.
Орман шаруашылығы
Облыстың орман қорының жалпы ауданы 2,9 млн. га құрайды, оның ішінде 1,6 млн. га орманмен жабылған. Облыс әкімдігіне ведомстволық бағынысты аудан 2,1 млн. га, оның ішінде 1,2 млн. га орманмен жабылған.
Облыста орман шаруашылығын жүргізу үшін ҚР ЭТРМ Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне ведомстволық бағынысты 3 ерекше қорғалатын табиғи аумақ және орман шаруашылығының 13 коммуналдық мемлекеттік мекемесі жұмыс істейді.
Негізгі орман құраушы түрлердің барлық ағаш қорларының 40% Шығыс Қазақстанда шоғырланған. Ормандылық облыс аумағының 16,5% құрайды.
Президент Қ. К. Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл уақыты» Жолдауын орындау мақсатында (орман қорында 2 млрд. ағаш отырғызу) 2021-2025 жылдарға арналған Шығыс Қазақстан облысының ормандарды молықтыру және орман өсіру көлемін ұлғайтудың кешенді жоспары әзірленді. 15 мың гектар алқапқа қылқан жапырақты және жапырақты ағаштардың 76 млн. дана көшеттерін отырғызу жоспарланған.
2021 жылы облыс әкімдігіне қарасты орман шаруашылығы мекемелері 549 га алаңға (жоспар бойынша 513 га) ағаш отырғызу бойынша жұмыстар жүргізді, барлығы толықтыруды ескере отырып 2,8 млн.дана көшет отырғызылды.
2022 жылы 669 га алаңға (жоспар бойынша 600 га), барлығы толықтыруды ескере отырып 3,1 млн.дана көшет отырғызылды.
2023 жылы 1576,5 га алаңға барлығы толықтыруды ескере отырып 7,8 млн. дана көшет отырғызылды.
Су ресурстары
Шығыс Қазақстан облысы Қазақстанның сумен ең қамтамасыз етілген өңірлерінің біріне жатады. Облыстың су қорына өзендер, көлдер, батпақтар, тоғандар мен су қоймалары, жер асты сулары мен мұздықтар кіреді.
Шығыс Қазақстандағы өзен желісінің тығыздығы жалпы республика бойынша қарағанда жоғары, бірақ ендік пен тік аймақтылыққа байланысты айтарлықтай біркелкі еместігімен ерекшеленеді.
Негізгі артерия - Ертіс өзені. Ертіс өзені мен оның салалары шаруашылық және ауыз сумен қамтамасыз ету үшін қарқынды пайдаланылуда. Шығыс Қазақстандағы Ертіс өзенінің бассейнінде жалпы ұзындығы 43,5 мың км болатын 9800 су ағыны бар. Ертіс каскадындағы екі ірі су қоймасының (Бұқтырма, Өскемен) жалпы сыйымдылығы 35,7 км3 кешенді мақсаты бар.
Су объектілеріне антропогендік әсерді шектеу, судың саны мен сапасын сақтау, Ертіс өзені бассейніндегі су объектілерін ластанудан, бітелуден және сарқылудан қорғау, сондай-ақ олардың санитарлық-техникалық және эпидемиологиялық жай-күйін жақсарту мәселесін шешу іс-шараларының бірі өзендер мен су айдындарының жағасында шаруашылық қызметтің ерекше режимі бар су қорғау аймақтары мен белдеулерін құру болып табылады олардың аумақтары.
Осылайша, су объектілеріне антропогендік әсерді шектеу мақсатында өзендер мен су айдындарының жағалаулары бойынша шаруашылық қызметтің ерекше режимі бар су қорғау аймақтары мен белдеулері белгіленеді.
Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі жағалау бойында су қорғау аймақтары мен белдеулерін орнату бойынша үлкен жұмыс атқарды. Су қорғау аймақтары мен белдеулерін белгілеу жөніндегі жобалар облыстық бюджет қаражаты есебінен де, су пайдаланушы кәсіпорындардың қаражаты есебінен де әзірленді.
Бүгінгі таңда облыс әкімдігінің 327 қаулысы шығарылды. 9576 км су қорғау аймақтары және 11189 км км су қорғау белдеулері орнатылды. Бұл бағыттағы жұмыс жалғасуда.
Су объектілерінде халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында 2021-2023 жылдар аралығында «Су тасқыны қатерлерінің алдын алу және жою жөніндегі шаралар кешені» Жол картасы аясында Шығыс Қазақстан бойынша су тасқынына қарсы 21 іс-шара іске асырылды.
Өсімдіктер мен жануарлар әлемінің биоалуантүрлілігін сақтау
Ертіс бассейні Қазақстан Республикасының үшінші ірі балық шаруашылығы бассейні болып табылады. Тиісінше, балық аулау шаруашылықтарының негізгі бөлігі Ертіс бассейнінің суларында жұмыс істейді.
Облыстың жер үсті су қоймаларының көп бөлігі тұщы немесе тұщы су болып табылады және балық аулау мен аквамәдениет үшін жарамды.
Бүгінгі таңда облыстың балық шаруашылығы: кәсіптік балық аулау, балық өсіру (көл және тоған балық шаруашылығы) және балық өсіру (уылдырық шашу және өсіру шаруашылығы).
Кәсіптік балық аулау-су қоймаларында табиғи балық ресурстарын пайдалану арқылы ұсынылған.
Облыста ірі су айдындарында 32 кәсіпшілік учаскесі (Зайсан көлі, Бұқтырма, Шүлбі, Өскемен су қоймалары) және 64 шағын балық шаруашылығы су айдындары бар.
Облыс су айдындарының биологиялық алуантүрлілігіне балықтың 12 негізгі кәсіптік түрі кіреді: табан, көксерке, алабұға, шортан, аққайран, мөңке, оңғақ, көкшұбар, пайда, нәлім, сазан (тұқы).
Балық аулаумен жағалаудағы ауылдарда орналасқан 16 кәсіпорын айналысады.
Балық шаруашылығының Күршім, Тарбағатай аудандары мен Самар ауданының жағалаудағы ауылдары үшін ең үлкен экономикалық рөлі бар.
Ең көп балық аулау Зайсан көлінде (67%) және Бұқтырма су қоймасында (26 %), яғни барлық балықтың 93% - на дейін өндіріледі. Қалған 7% қалған су қоймаларында ұсталады.
30 жылдан астам уақытты талдау балық қорын алу деңгейінде екенін көрсетеді 7 000 – 10 000 жылына тонна, биоәртүрлілікке елеулі әсер етпейді және балық ресурстарын тұрақты және ұзақ мерзімді пайдалануды қамтамасыз етеді.
Соңғы 3 жылда өндіру лимиті тұрақты түрде 10 мың тоннаны құрайды, балықтың 12 негізгі Кәсіптік түрі бойынша.
Балық шаруашылығы – балық шаруашылығы су айдындары мен тор, көл және тоған балық шаруашылығы үшін берілген учаскелердің балық ресурстарын пайдаланумен ұсынылған.
Балық ресурстарын молықтыру
Балық популяциясын сақтау мақсатында жыл сайын су қоймаларының қорын көбейту жұмыстары жүргізіледі. Соңғы 6 жылда балықтандыру және құтқару көлемі 6,5 есеге ұлғайды (2018 жылғы 11,5 млн. данадан 2023 жылы 76,6 млн. данаға дейін).
Негізінен балық аулау тұқы, ақ амур және ақсақа балық түрлерімен (пайда, көкшұбар) осындай құнды балық түрлерімен жүзеге асырылады.
Балықты су айдындарын жалға алушылар облыстық және республикалық бюджет есебінен жүргізеді.
Қоғамдық тыңдаулар өткізу
ҚР Экологиялық кодексімен қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану мәселелері бойынша шешімдерді қабылдауға жұртшылықтың қатысуы және жариялылығы үшін қоғамдық тыңдаулар (бұдан әрі - тыңдаулар) өткізу көзделген.
Тыңдаулар қоршаған ортаға теріс әсер етуі мүмкін экологиялық сараптамаға жататын барлық жобалар үшін міндетті болып табылады.
Тыңдаулар «Қоғамдық тыңдаулар өткізу қағидаларына» (Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 3 тамыздағы № 286 бұйрығы) сәйкес өткізіледі(бұдан әрі – қағидалар).
Осы функцияны іске асыру үшін жергілікті атқарушы органның сайтында «Қоғамдық тыңдаулар» айдары құрылды, онда тыңдауларға қатысты барлық ақпарат орналастырылады: жоспарланған тыңдаулар туралы хабарландырулар, қаралатын жобалық материалдар, тыңдаулар хаттамалары.
Бұдан басқа, бірыңғай экологиялық порталда жұмыс жүргізілуде – тыңдауларды өткізуге бастамашылардан өтінімдерді қабылдау, тыңдауларды өткізу күнін, орны мен уақытын келісу, хаттамаларды орналастыру.
Қоғамдық тыңдауларды өткізу Ережелерде ашық жиналыстар түрінде де, жария талқылаулар түрінде де қарастырылған.
Ашық жиналыстар қоршаған ортаға айтарлықтай теріс әсер ететін жоспарланған қызметтің ең ірі жобалары үшін қарастырылған.
Жария талқылаулар қоршаған ортаға елеусіз әсер ететін көзделіп отырған қызмет бойынша тыңдаулар өткізеді.
Ашық жиналыстар арқылы өткізілетін қоғамдық тыңдаулар әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті атқарушы органы өкілінің төрағалығымен өткізіледі№
Тыңдауларға тұрғылықты жеріне қарамастан, мүдделі жұртшылық болып табылатын барлық тілек білдірушілер қатыса алады және жоба бойынша өз пікірлерін білдіре алады.
Тыңдаулар мүдделі жұртшылық өкілдері болмаған кезде ғана өткізілмеді деп есептеледі.
Тиісінше, мүдделі жұртшылықтың бір және одан да көп өкілдері қатысқан кезде тыңдаулар өткізілді деп есептеледі.
Шығыс Қазақстан облысының аумағында 2023 жылы ашық жиналыс түрінде 140 тыңдау, жария талқылау түрінде 144 тыңдау өткізілді.