ШЫҰ: ерекше сенім рухы

Қазақстанның әлемдік қоғамдастықтағы бүгінгі жоғары мәртебесі біздің мемлекетіміздің тәуелсіздігінің отыз жылы өткеннен кейін көп жағдайда Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың белсенді қызметінің нәтижесінде қалыптасты. Халықаралық үнқатысуды жүргізудің қазақстандық стилі – бұл сындарлы тәсілдеменің жақтаушысы және ойластырылған шешімдер, Елбасының жеке қасиеттерінің көрінісі деп айтуға болады.

Шанхай ынтымақтастық ұйымы 2001 жылы Қазақстан, Қытай, Ресей, Қырғызстан және Тәжікстан басшылары Шекара ауданындағы әскери саладағы сенім шараларын нығайту туралы келісімге және шекара ауданындағы қарулы күштерді өзара қысқарту туралы келісімге қол қойғаннан кейін құрылған "Шанхай бестігі" базасында құрылды. ШЫҰ ХАртиясына сәйкес ұйымның басым мақсаттары достықты, өзара сенім мен тату көршілікті нығайту болып табылады; саяси, сауда-экономикалық, мәдени, білім беру, ғылыми-техникалық, энергетикалық, көліктік, экологиялық және басқа да салалардағы тиімді ынтымақтастықты көтермелеу. Қазақстан Республикасы ШЫҰ-ның құрылуының бастауында тұрды және оның құрылысына қатысу елдің сыртқы саяси қызметіндегі негізгі бағыттардың біріне айналды.
Сонымен бірге, ШЫҰ оны ұйымдастырушылар ешқашан НАТО сияқты әскери блок ретінде қарастырған емес. Ұйымның басты міндеттері қатысушы мемлекеттерді біріктіретін кең кеңістікте тұрақтылық пен қауіпсіздікті нығайту, терроризмге, сепаратизмге, экстремизмге, есірткі трафигіне қарсы күрес, экономикалық ынтымақтастықты, энергетикалық әріптестікті, ғылыми және мәдени өзара іс-қимылды дамыту болып жарияланды.
Шанхай Ынтымақтастық Ұйымын құрудың алғышарттары 1996 жылы, "Шанхай бестігі"құрылған кезде қаланды. 1998 жылы Алматыда "Шанхай бестігі" саммиттерінің бірі өтті. Бірақ ШЫҰ-ны құру туралы тарихи шешім 2001 жылғы маусымда Шанхайда өткен саммит кезінде қабылданды. Содан кейін ұйымның құрамына бес қатысушы ел кірді Өзбекстан, Бұл ұйымның атауын Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы немесе "Шанхай алтылығы"деп өзгертті.
ШЫҰ қабылдаған алғашқы құжаттардың ішінде терроризмге, сепаратизмге және экстремизмге қарсы күрес туралы Шанхай конвенциясы болғанын атап өткен жөн.
ШЫҰ-ны ұйым ретінде ресімдеу 2002 жылы аяқталды. Санкт-Петербургтегі мемлекет басшыларының кездесуінде ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшыларының Декларациясына және ШЫҰ Хартиясына қол қойылды, ШЫҰ-ның Өңірлік терроризмге қарсы құрылымын құру туралы келісім жасалды.
2003 жылғы Мәскеу саммитінің қорытындысы бойынша Ұйымдастыру кезеңі аяқталды және 2004 жылғы 1 қаңтардан бастап ұйым өзінің жұмыс тетіктері, персоналы және бюджеті бар толыққанды халықаралық құрылым ретінде жұмыс істей бастады. 2004 жылы Ташкент саммитінде жаңа мүше-Моңғолияны бақылаушы ретінде қабылдау есебінен ұйым құрамы кеңейтілді.
2007 жылы Бішкек саммитінде Моңғолия президентінен басқа, форум жұмысына бақылаушы ретінде Иран президенті қатысты. Сонымен қатар, Пәкістан Сыртқы істер министрі және Үндістанның Мұнай және табиғи газ министрі ретінде ШЫҰ-ның тағы екі бақылаушы мемлекеті ұсынылды. Ал 2009 жылы Екатеринбургтегі кездесуде ШЫҰ-ға қатысушы мемлекеттердің басшылары Шри-Ланка мен Беларуське ШЫҰ диалогы бойынша әріптес мәртебесін беру туралы шешім қабылдады.