Биология сабақтарында оқушылардың жаратылыстану-ғылыми сауаттылығын дамыту жолдары
2025 жылғы 17 қарашада Шығыс Қазақстан облысының мұғалімдеріне арналған әдістемелік вебинарлар сериясы аясында «Биология сабақтарында оқушылардың жаратылыстану-ғылыми сауаттылығын дамыту жолдары» тақырыбында онлайн-мастер-класс өтті. Іс-шараны «ШҚО білім басқармасының «Örken» Шығыс Қазақстан өңірлік білім беруді ақпараттандыру және дамыту ғылыми-әдістемелік орталығы» КММ ұйымдастырды.
Өскемен қаласының жаратылыстану-математикалық бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебінің биология пәнінің мұғалімі Татьяна Владимировна Джежеря әріптестеріне сабақ өткізді. ZOOM-конференцияға өңірдің түкпір-түкпірінен жаратылыстану-ғылыми пәндерінің педагогтары қатысты.
Вебинардың мақсаты мұғалімдерді PISA халықаралық зерттеуіндегі негізгі көрсеткіш болып табылатын оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастырудың тиімді тәсілдері мен практикалық құралдарымен таныстыру болды.
Кездесудің басында спикер аудиторияға жаратылыстану-ғылыми сауаттылықтың не екенін еске салып, бұл жай ғана білімнің жиынтығы емес, оларды нақты өмірлік жағдайларда қолдану қабілеті екенін атап өтті. Бұл тезистің жарқын иллюстрациясы Александр Минцтың дәйексөзі болды: «Білімге толы, бірақ оны қалай қолдануды білмейтін шәкірт жүзе алмайтын толтырылған балыққа ұқсайды.»
Мастер-класста басты назар осы сауаттылықты дамытудың үш негізгі жолына аударылды:
Тәжірибеге бағытталған тапсырмаларды қолдану. Татьяна Владимировна «Темекі шегу» және «Жүгері» сияқты PISA материалдарынан алынған нақты мысалдарда мектептің биология курсындағы таныс тақырыптарды денсаулық пен экология мәселелерімен қалай байланыстыруға болатынын көрсетті. Бұл студенттерге фактілерді жаттап қана қоймай, себеп-салдарлық байланыстарды түсінуге және саналы шешімдер қабылдауға көмектеседі.
Шағын зерттеулер жүргізу. Спикер жұмыстың осы форматының артықшылықтары туралы айтты: ақпараттың үлкен көлемін тез игеру, топтық жұмыс дағдыларын дамыту және нақты зерттеу дағдыларын «нүктелік» пысықтау.
Модельдеу жобалау қызметінің бір түрі ретінде. Бұл әдіс шектеулі уақыт пен ресурстар жағдайында оқушыларға сыни ойлауды, шығармашылықты және командада жұмыс істеу қабілетін дамыта отырып, практикалық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.
Вебинарда ұсынылған материалдар жоғары практикалық құндылыққа ие. Олар мұғалімдерге 15 жастағы оқушыларды PISA тестілеуіне дайындап қана қоймай, сонымен қатар жоғары сынып оқушыларына арналған сабақтарды қорытынды аттестаттауға дайындық аясында пайдалы етуге көмектеседі.
Өткізілген мастер-класс облыс педагогтерінің біліктілігін арттыруға маңызды үлес болды және жаратылыстану-ғылыми сауаттылықты дамыту қосымша жүктеме емес, қазақстандық білім берудің болашағы болып табылатын оқытуға заманауи және тиімді тәсіл екенін растады.