АИТВ инфекциясының алдын алу: Оқушыларға арналған сабақ

ШҚО білім басқармасының «Шығыс Қазақстан өңірлік ақпараттандыру және білім беруді дамыту ғылыми-әдістемелік орталығы «Örken»» КММ-де «АИТВ инфекциясының алдын алу» тақырыбында маңызды сабақ өтті. Сабақ ЖИТС орталығының алдын алу бөлімінің басшысы Аукенева Аяулым Еркінқызымен сұхбат түрінде өтті. Өзекті тақырып оқушылардың, мұғалімдер мен ата-аналардың назарын аударды, әңгіме мазмұнды әрі ақпараттық сипатта болды.

Аяулым Еркінқызы сабақты негізгі ұғымдарды түсіндіруден бастады. АИТВ (адамның иммунтапшылығы вирусы) — бұл иммундық жүйені зақымдайтын вирус, ал ЖИТС (жүре пайда болған иммунтапшылығы синдромы) — оның соңғы сатысы. АИТВ мен ЖИТС бірдей емес екенін және инфекцияны уақтылы анықтау ЖИТС-тің дамуына жол бермейтінін түсіну маңызды.

Спикер АИТВ-ның берілуінің үш негізгі жолын атап өтті:

1. Жыныстық жолмен: Қорғалмаған жыныстық қатынас (гетеросексуалды және гомосексуалды) арқылы, мысалы, презерватив сияқты қорғаныс құралдарын қолданбай.
2. Парентеральді жолмен: Қан арқылы, мысалы, инъекциялық есірткі үшін шприцтерді бірге пайдаланғанда.
3. Вертикальді жолмен: Жүкті әйелден нәрестеге жүктілік, босану немесе емшек сүтімен тамақтандыру кезінде беріледі.

Аяулым Еркінқызы АИТВ-ның ауа-тамшы жолымен, сілекей, көз жасы, тер, тұрмыстық заттар, ыдыс-аяқ, төсек жабдығы немесе маса шағу арқылы берілмейтінін атап өтті. Бұл мифтер, өкінішке орай, ақпараттың жетіспеушілігінен әлі де кең таралған.

Сабақтың негізгі мақсаттарының бірі АИТВ туралы мифтерді жоққа шығару болды. Көпшілігі инфекцияны тұрмыстық қатынастар немесе жәндіктердің шағуы арқылы жұқтыруға болады деп қателеседі. Аяулым Еркінқызы мұндай қате пікірлердің дұрыс емес ақпарат көздерінен туындайтынын атап өтті. Осыған қарсы күресу үшін ЖИТС орталығы мектептерде, колледждерде және университеттерде дәрістер, сондай-ақ АИТВ-ға тегін тестілеу акцияларын өткізеді.

Спикер Шығыс Қазақстан облысы Қазақстандағы АИТВ-мен сырқаттану деңгейі жоғары үш өңірдің қатарына кіретінін айтты. Инфекция жұқтырғандардың негізгі өсімі 15 жастан 49 жасқа дейінгі жастарға, соның ішінде жасөспірімдерге, студенттерге және жұмыс істейтін адамдарға келеді. Аяулым Еркінқызы АИТВ-ның әлеуметтік мәртебені таңдамайтынын — денсаулық сақтау, білім беру және күш құрылымдары сияқты әртүрлі салалардағы адамдардың жұқтыруы мүмкін екенін атап өтті.

Өзіңіздің АИТВ-статусыңызды білудің жалғыз сенімді әдісі — тестілеуден өту. Екі әдіс бар:

• Иммуноферменттік талдау (ИФТ): Күре тамырдан алынған қан, нәтижесі бір күнде белгілі болады.
• Экспресс-тесттер: Саусақтан алынған қан немесе сілекей, нәтижесі 15 минуттан кейін белгілі болады. Экспресс-тесттердің дәлдігі 95%-ды құрайды, бірақ оң нәтиже ИФТ арқылы растауды қажет етеді.

АИТВ-ға тесттер тегін және емханалар мен мамандандырылған орталықтарда қолжетімді. Оларды әлеуметтік желілер арқылы да тапсырыс беруге болады (мысалы, Instagram), дәріханалар, постаматтар немесе курьерлер арқылы жеткізіледі, бұл тестілеуді ыңғайлы және жасырын етеді.

Аяулым Еркінқызы АИТВ-ның жиі симптомсыз өтетінін және адамның бұл туралы білмей, 10-15 жыл бойы тасымалдаушы болуы мүмкін екенін атап өтті. Сондықтан тұрақты тестілеу өте маңызды. Ол сондай-ақ стигма және кемсітушілік мәселесін көтерді: АИТВ-мен өмір сүретін адамдар көбінесе қабылданбаушылыққа тап болады, бұл олардың көмек сұрауына кедергі келтіреді. ЖИТС орталығы психологтармен кеңес беру және қоғамға төзімділік қарым-қатынастың қажеттілігі туралы ақпарат беру арқылы мұнымен белсенді күреседі.

АИТВ-ны толық емдеу әлі мүмкін болмаса да, антиретровирустық терапия (АРТ) АИТВ-мен өмір сүретін адамдарға толыққанды өмір сүруге мүмкіндік береді. Препараттарды тұрақты қабылдаған кезде вирустық жүктеме анықталмайтын деңгейге дейін төмендейді, бұл адамды серіктесі үшін қауіпсіз етеді және мысалы, АИТВ-позитивті әйелдерге сау бала тууға мүмкіндік береді. Профилактикаға мыналар кіреді:

• Кездейсоқ жыныстық қатынастардан аулақ болу және презервативтерді пайдалану.
• Инъекциялық есірткілерден бас тарту.
• АИТВ-ға тұрақты тестілеуден өту (кем дегенде жылына бір рет).
• Жүктілік бойынша есепке уақтылы тұру.

Аяулым Еркінқызымен өткен сабақ оқушыларға АИТВ-инфекциясы туралы ақпарат беруде маңызды қадам болды. Ол білімнің ең жақсы қорғаныс екенін атап өтті: «Ескертілген — қаруланған». Қатысушылар қонаққа өзін және жақындарын АИТВ-дан қалай қорғау керектігін түсінуге, сондай-ақ осы тақырыпқа байланысты мифтер мен қорқыныштарды жоюға көмектескен терең және мазмұнды әңгімесі үшін алғыс білдірді.