«Фаст фудтың өсіп келе жатқан ағзаға әсері. Инфекциялық емес сырқаттарды алдын алу»
ШҚО білім басқармасының «Шығыс Қазақстан өңірлік ақпараттандыру және білім беруді дамыту ғылыми-әдістемелік орталығы «Örken»» КММ-де «Фастфудтың өсіп келе жатқан ағзаға әсері. Инфекциялық емес сырқаттарды алдын алу» тақырыбында қызықты сабақ өтті. Сұхбат түрінде ұйымдастырылған сабақты «Шығыс» алдын алу орталығы» медициналық мекемесінің маманы Мухтарова Жанар Аскаровна жүргізді. Сабақ жұқпалы емес аурулардың алдын алуға арналып, 5-11 сынып оқушыларына бағытталды.
Жанар Асқарқызы сөзді фастфудтың не екенін түсіндіруден бастады. «Фастфуд» сөзі ағылшын тіліндегі «fast» (жылдам) сөзінен шыққан және тез дайындалатын, стандартты тағамдарды сатуға негізделген тамақтану жүйесін білдіреді. Фастфудтың тарихы ежелгі Римге дейін созылады, ол кезде ет пен көкөніс қосылған нан шелпектері жылдам тамақ ретінде пайдаланылған. Алайда, қазіргі фастфуд XX ғасырдың басында АҚШ-та тағам дайындауға конвейерлік тәсіл қолданыла бастаған кезде пайда болды. 1948 жылы Макдональдс ағайындылары автомобиль жүргізушілеріне арналған жылдам тамақтану тұжырымдамасын жасап, McDonald's және Burger King сияқты желілердің әлемдік танымалдылығына жол ашты.
Маман фастфудтың танымал болуының бірнеше себебін атап өтті:
- Жылдамдық: Қазіргі өмір ырғағында адамдарға жиі тез тамақтану қажет болады.
- Қолжетімді баға: Фастфуд мектеп оқушыларына, студенттерге және бюджеті шектеулі адамдарға қолайлы.
- Ыңғайлы орналасуы: Жылдам тамақтану дүңгіршектері мен мейрамханалары барлық жерде — аялдамалардан сауда орталықтарына дейін орналасқан.
- Дәмі: Дәм күшейткіштер мен дәмдеуіштер тағамдарды ерекше тартымды етеді.
- Жарнама: Ашық жарнамалар, акциялар мен мультфильмдерге қосылуы әсіресе балалардың назарын аударады.
Фастфудтың танымал түрлерінің ішінде гамбургерлер, фри картобы, хот-догтар, пицца, дөнер-кебаб, буррито және тіпті газдалған сусындар аталды.
Жанар Асқарқызы фастфудтың жағымды және жағымсыз жақтары туралы толық айтып берді. Артықшылықтарына дайындау жылдамдығы, қолжетімділігі және әртүрлілігі жатады. Алайда, кемшіліктері, әсіресе өсіп келе жатқан ағза үшін, айтарлықтай алаңдаушылық тудырады:
- Жоғары калориялылығы: Бір бургерде 600-700 ккал болуы мүмкін, ал фри картобы және газдалған сусынмен бірге бір тамақтану кезінде 1500 ккал-ға дейін жетеді. Үнемі қолдану артық салмақ пен семіздікке әкеледі.
- Төмен тағамдық құндылығы: Фастфудта дәрумендер, минералдар және жасұнық аз, бірақ тұз, трансмайлар және консерванттар көп.
- Аурулар қаупі: Фастфудты шамадан тыс тұтыну холестерин деңгейін көтереді, жүрек пен бауырға салмақ түсіреді, сондай-ақ қант диабетіне және басқа да жұқпалы емес ауруларға әкелуі мүмкін.
Маман қызықты деректермен бөлісті: Жапония мен Кореяда фастфуд жергілікті дәстүрлерге бейімделіп, күріш пен теңіз өнімдері қолданылады, ал Францияда McDonald’s-та багеттер мен кофе ұсынылады. Әлемдегі ең танымал өнім болып фри картобы қала береді.
Фастфудтың зиянын азайту үшін Жанар Асқарқызы мәзірге салаттар немесе көкөністер сияқты пайдалы ингредиенттерді (мысалы, фри картобының орнына сәбіз) көбірек қосуды ұсынды. Ол фастфудты сирек жеуге болатынын, бірақ тамақтанудың негізі пайдалы өнімдер: жармалар, жұмыртқа, су, шырындар мен компоттар болуы керектігін атап өтті.
Бұл сабақ фастфудтың тарихы мен танымалдылығы туралы ғана емес, сонымен қатар оның денсаулыққа әсері туралы да білген оқушылар үшін нағыз жаңалық болды. Жанар Асқарқызы балаларды өз тамақтануы туралы ойланып, салауатты өмір салтын таңдауға шақырды. Қатысушылар қонаққа мазмұнды әңгімесі үшін алғыс білдіріп, алған білімдері саналы шешімдер қабылдауға көмектесетініне үміт артты.