Банкроттық туралы өтініш

Банкроттық туралы өтініш

2022 жылғы 30 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті "Қазақстан Республикасы азаматтарының төлем қабілеттілігін қалпына келтіру және банкроттық туралы" Заңға (бұдан әрі - Заң) қол қойды.

Бір қарағанда, бұл заң несие бойынша мерзімі өткен барлық адамдар үшін панацея болып көрінуі мүмкін.

Көптеген адамдар: "менің ақшалай мәселелерім бар, несиелерімнің кешігуі бар, сондықтан заң менің барлық мәселелерімнен арылуға көмектеседі. Банкроттыққа міндетті түрде өтініш беру керек".

Бірақ бәрі бір қарағанда қарапайым ма?

Түсінейік.

Заңның кіріспесінде: "осы Заң Қазақстан Республикасы азаматының төлем қабілетсіздігі кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді, төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін, сондай-ақ соттан тыс және сот банкроттығы рәсімін қолдану үшін негіздерді, оларды жүргізу тәртібі мен шарттарын белгілейді"делінген.

Заңның негізгі мақсаты-өмірлік қиын жағдайға тап болған азаматтарымызға төлем қабілеттілігін қалпына келтіру арқылы көмектесу.

Кіріспеден көріп отырғанымыздай заң қаржылық мәселелерді шешудің үш жолын ұсынады:

Соттан тыс банкроттық
Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру
Сот банкроттығы

Сот банкроттығы тек үмітсіз жағдайларда ғана жүгінуге болатын соңғы шара екенін түсіну керек, бірақ бұл туралы кейінірек.

"Банкрот" деген кім және соттан тыс банкроттық нені білдіреді?

Заңға сәйкес банкрот бұл соттан тыс банкроттық рәсімі аяқталған немесе сот банкроттық рәсімін аяқтау туралы сот шешімі заңды күшіне енген борышкер.

Википедияға сәйкес дәрменсіздік (банкроттық) – уәкілетті мемлекеттік орган борышкердің кредиторлардың ақшалай міндеттемелер бойынша талаптарын толық көлемде қанағаттандыруға және (немесе) міндетті мемлекеттік төлемдерді төлеу жөніндегі міндетті орындауға қабілетсіздігі деп танылады.

 

Соттан тыс банкроттық

Соттан тыс банкроттық банктер, микроқаржы ұйымдары және коллекторлық агенттіктер алдындағы борыштар бойынша 1600 АЕК-тен аспайтын сомада қолданылады, 2023 жылы бұл 5 520 000 теңгені құрайды.

Соттан тыс банкроттыққа өтінім берген кезде борышкердің барлық қарыздары дереу есепке алынады және жалпы алғанда олар жоғарыда көрсетілген сомадан аспауы керек.

Соттан тыс банкроттықты қолданғысы келетін адамдарға бірқатар шарттар бар:

- адам соңғы 12 айда қарыздарын өтемеуі керек еді;

- адамның артында мүлік (оның ішінде ортақ меншіктегі немесе жұбайының/зайыбының мүлкі)тіркелмеуі тиіс

- кредиторларға берешекті өтеу мүмкіндігінің жоқтығы туралы хабарлауға әрекет жасалғаны туралы дәлелдер бар.

- адам соңғы 7 жылда банкрот деп танылған жоқ.

Алайда мұнда ерекше жағдайлар бар.

Мәселен, егер міндеттемелерді орындамау мерзімі бес жылдан астам болса, жоғарыда көрсетілген шарттарға қарамастан, борышкер соттан тыс банкроттық туралы өтініш беруге құқылы.

Мүлікке келетін болсақ, оны туыстарына, достарына және т.б. қайта жазудың немесе жалған сатып алу-сату мәмілелерін жасаудың мағынасы жоқ екенін атап өткен жөн, өйткені уәкілетті орган сіздің қаржылық операцияларыңызды соңғы 3 жылда тексереді.

Егер сіз несие берушілерден жасырынып жүрген зұлым төлеуші болсаңыз, онда сіз несие берушілермен келіссөздер жүргізу үшін ешқандай шара қолданбаған болсаңыз, онда сіз соттан тыс банкроттыққа сенбеуіңіз керек.

Соттан тыс банкроттық рәсімі егер:

борышкердің мүліктік немесе қаржылық жағдайы жақсарды, бұл оған несие берушілер алдындағы міндеттемелерін толық немесе 30% - дан астам орындауға мүмкіндік береді;
борышкер мүлікті жасырды, оны басқа меншікке берді немесе жойды;
борышкер қайтыс болды немесе сот оны хабар-ошарсыз кетті немесе қайтыс болды деп таныды;
басқа несие берушілер табылды, нәтижесінде қарыздың жалпы сомасы 1600 АЕК-тен асты.

Соттан тыс банкроттық рәсімін тоқтату борышкердің кредиторлар алдындағы міндеттемелерін тоқтатуға әкеп соқпайды.

Сондай-ақ, банкротқа соттан тыс банкроттық рәсімінің аяқталғаны туралы хабарландыру жарияланған күннен бастап бес жыл ішінде қарыз берілмейтінін (ломбардтардың микрокредиттерін алудан басқа), сондай-ақ одан банктік қарыз және микрокредит беру шарттары бойынша кепіл, кепілдік және кепілгерлік түрінде қамтамасыз ету қабылданбайтынын ескеру қажет.

 

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.

Борышкер төлем қабілеттілігін қалпына келтіру немесе сот банкроттығын қолдану туралы өтінішпен тұрғылықты жері бойынша сотқа жүгінуге құқылы егер:

- кредиторлар алдындағы берешек сомасы айлық есептік көрсеткіштің 1600 еселенген мөлшерінен асады, яғни егер берешек сомасы бүгінгі күні 5 520 000 теңгеден асса.

- адам соңғы 12 айда қарыздарын өтемеуі керек еді;

- борышкерге қатысты орындалмаған міндеттемелерді реттеу және (немесе) өндіріп алу бойынша рәсімдер жүргізілді

- адам соңғы 7 жылда банкрот деп танылған жоқ.

Өтініш нысаны және сотқа жүгіну үшін қажетті құжаттардың тізбесі Заңның 20-бабында қамтылған.

Істі сот қабылдағаннан кейін қаржы басқарушысы тағайындалады, оған борышкер борышкердің мүліктік массасына түгендеу жүргізуге рұқсат беруге міндетті.

Қаржы менеджері бір ай ішінде борышкермен бірге төлем қабілеттілігін қалпына келтіру жоспарын жасауы керек.

Жоспар бес жылдан аспайтын мерзімге жасалуы тиіс. Ол келесі құралдардың біреуін немесе бірнешеуін қамтамасыз етеді:

- қарызды 5 жылға дейін кейінге қалдыру немесе бөліп төлеу;

- қарызды немесе оның бір бөлігін, оның ішінде тұрақсыздық айыбын (айыппұлды, өсімпұлды)кешіру;

- қарызды пайдаланғаны үшін сыйақының пайыздық мөлшерлемесін төмендету;

- қарыз шартын орындаудың жалпы мерзімін бір мезгілде ұлғайта отырып, тұрақты ағымдағы төлемдердің мөлшерін азайту;

- міндеттемені орындау тәсілін өзгерту;

- кепіл кредиторы қарыз шарты бойынша міндеттемелерді кешіру шартымен кепіл нысанасын оған беру арқылы кепіл кредиторының талаптарын қанағаттандыру.

Сонымен қатар жоспар келесі шараларды қарастыруы мүмкін:

- мүліктің бір бөлігін сату;

- мүлікті жалға беру;

- дебиторлық берешекті өндіріп алу;

- құны төмен тұрғын үйге (автокөлікке) тұрғын үй (автокөлік) айырбастау;

- кейіннен құны төмен тұрғын үйді (автокөлікті) сатып ала отырып, тұрғын үйді (автокөлікті) сату;

- борышкерді жұмысқа орналастыру.

Жоспардың жобасы міндетті түрде кредиторларға жіберіледі, олар он жұмыс күні ішінде өз ұсыныстары мен ескертулерін енгізе алады.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін қолдану үшін кредиторлар алдындағы борыштардың мөлшері борышкерге тиесілі мүліктің құнынан аспауға тиіс екенін атап өткен жөн.

Төлем қабілеттілігін қалпына келтіру процедурасының үлкен артықшылығы-борышкерге "банкрот" мәртебесі берілмейді, сондықтан оған сот банкроттық рәсімінде көзделген салдарлар қолданылмайды.

Борышкер жоспарға сәйкес кредиторлар алдындағы міндеттемелерді орындауға тиіс, оған өз мүлкін иеліктен шығару немесе өзіне жаңа міндеттемелер қабылдау жөнінде мәмілелер жасауға тыйым салынады.

Борышкерге қарыз алу (ломбардтардың микрокредиттерін алудан басқа), кепілдіктер мен кепілгерліктер беру бойынша мәмілелер жасауға тыйым салынады.

Жоспарды орындау мүмкін болмаған жағдайда борышкер немесе кредиторлар төлем қабілеттілігін қалпына келтіру рәсімін тоқтату және сот банкроттығы рәсімін қолдану туралы өтінішхатпен сотқа жүгінуге құқылы.