Тәуелсіздік жылдарында су көлігі саласы тұтастай алғанда Қазақстан Республикасының көлік әлеуетін дамытуға ықпал ететін елеулі өзгерістерге ұшырады.
Қазіргі уақытта су көлігі саласы Каспий теңізінде Ақтау, Құрық және Баутино порттарымен, "Қазақтеңізкөлікфлоты" Ұлттық теңіз кеме қатынасы компаниясымен, ішкі су жолдарында – Министрлікке ведомстволық бағынысты "Қазақстан су жолдары" республикалық қазыналық мемлекеттік кәсіпорнымен, Павлодар және Атырау өзен порттарымен, сондай-ақ жеке кеме иелерімен ұсынылған.
Теңіз көлігі
Ақтау теңіз порты қазіргі уақытта Каспий теңізінің жүк ағындарын қалыптастыруда және ауыстырып тиеуде жетекші позициялардың бірін алады. 2003-2005 жылдары № 4 және № 5 айлақтарды қайта жаңарту жүргізілді. Бұл 13000 тонна дедвейт танкерін қабылдауға мүмкіндік берді. 2015 жылы "Ақтау портын солтүстік бағытта кеңейту" жобасы шеңберінде 3 құрғақ жүк терминалының құрылысы аяқталды, нәтижесінде порттың өткізу қабілеті шамамен 21 млн.тоннаны құрады.
Баутино порты Түпқараған шығанағында орналасқан және Каспий теңізінің қазақстандық секторын игеру шеңберінде теңіз операцияларын жүргізу базасы ретінде жайғастырылған. Теңізде жүзу қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында 2007 жылдан бастап кемелер қозғалысын басқару жүйесі жұмыс істейді. Бұл сізге 20 миль радиуста кемелердің қозғалысын бақылауға және жылына 5000 кемеге дейін портқа кіруге мүмкіндік береді.
"Нұрлы Жол" мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2015-2018 жылдары қуаты жылына 6 млн.тонна Құрық портында паром кешенін салу жобасы іске асырылды. 2016 жылы портта қуаты 4 млн.тонна теміржол паромдық терминалы іске қосылды, оның операциялық қызметі 2017 жылы басталды, жүктердің негізгі номенклатурасын мұнай өнімдері, халық тұтынатын тауарлар, химикаттар, жабдықтар мен металл өнімдері құрайды. 2018 жылы Құрық порты құрылысының екінші кезеңі аяқталды - доңғалақты техниканы өңдеуді қамтамасыз ететін қуаты жылына 2 млн.автомобиль паромдық терминалы.
Жалпы, Қазақстанның теңіз порттарының өткізу қабілеті шамамен 27 млн. тоннаны құрайды.
2021 жылы Қазақстанның теңіз кеме тізілімдерінде 300 – ге жуық кеме-баржалар, тіркеп сүйрегіштер, мұзжарғыштар, авариялық-құтқару кемелері және т.б. тіркелген, ал 10 жыл бұрын барлығы 80 кеме болған.
Қазақстанның теңіз көлігін дамыту мақсатында 1998 жылы негізгі қызметі ұлттық флотты дамытуға бағытталған "Қазақтеңізкөлікфлоты" компаниясы құрылды, бұл Қазақстанның су көлігін әлемдік көлік жүйесіне интеграциялауға ықпал етеді. 2005 жылдан бастап 12 мың тонна дедвейтті мұнай құю танкерлерімен операция басталды. 2005-2010 жылдары дедвейті 12 000 және 13 000 тонна сегіз танкер салынды, олар бүгінгі күні Ақтау, Махачкала және Баку порттары арқылы мұнай тасымалдауды жүзеге асырады.
Сондай-ақ, қазақстандық флот 4 құрғақ жүк кемесімен және 1 контейнер кемесімен толықты. 2014 жылдан бастап экспорттық жүктерді өз құрғақ жүктерімен тасымалдау жүзеге асырылуда. Қазіргі уақытта жоғарыда аталған кемелер Каспийде құрғақ жүктерді тасымалдауды жүзеге асырады, сондай-ақ Ақтау және Баку порттары арасындағы контейнерлерді тасымалдау бойынша фидерлік желіге тартылған.
Кемелер экипаждары құрамындағы ҚР азаматтарының үлесі соңғы 10 жылда 3 есе өсті және жалпы саны шамамен 1,5 мың адам 60% – ға жуықты, ал командалық құрам деңгейінде-29% - ды құрайды.
2015 жылдан бастап теңізшінің жеке куәліктерін, 2018 жылдан бастап теңізде жүзу кітапшаларын, 2020 жылдан бастап кәсіби дипломдарды және шетелдік кәсіптік дипломдарды Растауды беру басталды.
2021 жылғы жағдай бойынша: теңізшінің жеке куәліктері – 1800, теңізде жүзу кітапшалары – 760, кәсіптік дипломдар – 75, шетелдік кәсіптік дипломдардың растамалары – 400 берілді.
Өзен көлігі
Толассыз кеме қатынасын қамтамасыз ету мақсатында Ертіс өзенінің қазақстандық бөлігі бойында 2004 жылғы желтоқсанда құрылысы 1978 жылы басталған Шүлбі кеме шлюзі пайдалануға берілді.
2005 жылы Орал-Каспий каналын қайта құру жобасы аяқталды.
2012 жылы үздіксіз пайдалануда болған және өткен ғасырдың 60-жылдарының басында жабдықтары бар 50 жылдан астам уақыт болған Өскемен және Бұқтырма шлюздерін қайта жаңарту жобасы аяқталды.
2018 жылы су қоймасын ең жоғары деңгейге дейін толтыру кезінде шлюздің апатсыз жұмысын қамтамасыз ететін Шүлбі шлюзінің қорғау Гидротехникалық құрылысының құрылысы аяқталды.
Техникалық флоттың тозуын және істен шығуын ескере отырып, осы кластағы кемелерге қойылатын қазіргі заманғы талаптарға жауап беретін шамамен 36 кеме сатып алынды.
Нәтижесінде өзен көлігімен тасымалдау көлемі 132 мың тоннадан 1,5 млн. тоннаға дейін немесе 10,7 еседен астам өсті. Сондай-ақ, Ресей Федерациясымен мемлекетаралық қатынаста Ертіс өзені бойынша өзен көлігімен тасымалдау қалпына келтірілді, 2019 жылғы навигацияда көлемі шамамен 548 мың тоннаны құрады.