Биыл Қазақстанда ұлы ақын, ағартушы Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толып отыр. Осыған орай, оның есімімен байланысты қызықты статистикалық деректерді ортаға саламыз.
Елімізде Абай есімді 18 763 адам тұрады. Бұл есім иелерінің басым бөлігі Астана қаласы (2 089 адам), Түркістан облысы (2 018) және Алматы қаласында (1 719) тұрады.
Абай есімді ең егде тұрғын 1932 жылы дүниеге келген. Бұл есім ең көп таралған жас тобы – 30-34 жас аралығындағылар, олардың саны – 3 228 адам. Биылғы бірінші жарты жылда туған 157 нәрестеге Абай есімі берілген.
Бұл есім қыз балаларға да қойылған, Қазақстанда Абай есімді 10 әйел тіркелген. Ибраһим (Ибрагим, Ибрахим) есімді азаматтардың саны елімізде 35 404 адам.
Ақынның құрметіне елімізде 1 облыс, 1 қала, 3 аудан және 26 ауылға ұлы тұлға есімі берілген екен.
1 тамызда Қазақстанда Ұлттық ауыл шаруашылығы санағының онлайн кезеңі басталды. Алғашқы күні 4,9 мыңнан астам адам sanaq.gov.kz сайтында сауалнама парағын толтырды. Қатысушылардың арасында фермерлер де, жеке қосалқы шаруашылық иелері де бар.
Сайтта сауалнаманың екі нұсқасы жарияланған. Біріншісі – ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, фермерлік/шаруа қожалықтары, дара кәсіпкерлер үшін, екіншісі – жер телімі бар не мал ұстайтын үй шаруашылықтарына арналған. Туындаған сұрақтар бойынша Sanaq мырза чат-ботына жазуға немесе 1446 байланыс орталығына қоңырау шалуға болады. Сауалнама толтыруға арналған бейненұсқаулықтар да бар.
Онлайн кезең 31 тамызға дейін жалғасады. 20 қыркүйектен бастап санақтың екінші кезеңі өтеді, бұл кезеңде интервьюерлер үй-үйді аралайтын болады.
Айта кету керек, барлық ұсынылған ақпарат қатаң құпия сақталады. Мәліметтер тек статистикалық мақсатта қолданылады және салық органдарына немесе өзге де мемлекеттік мекемелерге берілмейді.
.png)
ЖІӨ – нарықтық бағалардағы өндіруші-резиденттердің өндірістік қызметінің түпкілікті нәтижесі болып табылады. ЖІӨ-нің НКИ экономикада нақты кезеңдегі тауарлар мен қызметтер өндірісі көлемінің өзгерісін сипаттайды.
Қазақстанда 1 тамызда Ұлттық ауыл шаруашылығы санағы басталады. Бұл туралы Орталық коммуникациялар қызметіндегі брифингте ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросы басшысының орынбасары Әсел Шауенова хабарлады.
Санақ БҰҰ Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының (ФАО) 10-шы Дүниежүзілік ауыл шаруашылығы санағы бағдарламасы аясында өткізіледі. Санақ науқаны барысында 300 мыңнан астам ауыл шаруашылығы құрылымы мен шамамен 2 млн үй шаруашылығын қамту жоспарланған. Бұл маңызды мемлекеттік шара елдің аграрлық саласы туралы нақты әрі өзекті деректерді жинауға мүмкіндік береді.
«Санақ – ауыл шаруашылығының қазіргі жағдайын талдау және мемлекеттік қолдау шараларын жоспарлауға арналған негізгі құрал. Біз барлық фермер мен қосалқы шаруашылық иелерін sanaq.gov.kz сайтында санақтан онлайн өтуге шақырамыз. Сіздің жауаптарыңыз аграрлық секторды дамыту үшін қабылданатын шешімдерге әсер етеді», – деді брифингт барысында Әсел Шауенова.
Санақтың онлайн кезеңі 31 тамызға дейін жалғасады. Оған қатысу үшін sanaq.gov.kz сайтында ЭЦҚ, СМС-код немесе eGovMobile қосымшасындағы QR-код арқылы авторизациядан өту қажет. Қатысушыларға екі түрлі сауалнама түрі ұсынылады – ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен бау-бақшасы бар не мал ұстайтын үй шаруашылықтары үшін.
Сауалнамаларда жерді пайдалану, техника, өнім өткізу, еңбекпен қамту сияқты тақырыптар қамтылған. Қолайлы болу үшін сайтта бейненұсқаулық, кіріктірілген көмекші бар, сондай-ақ сұрақтарға нақты уақытта жауап беретін SANAQ мырза чат-боты жұмыс істейді.
Интернет байланысы нашар елді мекендерде 2 684 өзіне-өзі қызмет көрсету орны ашылды. Олар әкімдіктердің ғимараттарында және аудандық статистика бөлімдерінде орналасқан. Бұдан бөлек, 1446 нөмірі бойынша тәулік бойы жұмыс істейтін байланыс орталығы бар.
Санақ барысында жиналған барлық деректер қатаң құпия болып табылады. Олар тек статистикалық мақсатта иесіздендірілген түрде пайдаланылады және салық, құқық қорғау немесе басқа мемлекеттік органдарға берілмейді. Санаққа қатысатын барлық қызметкер мен интервьюер ақпаратты жарияламау туралы міндеттемелерге қол қояды. Сондай-ақ Бюро санақ қызметкерлерінің қатысушыларға қоңырау шалмайтынын және ешқашан СМС арқылы келген кодтарды сұрамайтынын ескертеді.
Офлайн түрде өтетін екінші кезең 20 қыркүйектен 20 қазанға дейін болады.
ЭЫДҰ Кеңесінің тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынысы (Recommendation of the Council on Good Statistical Practice) - ЭЫДҰ-ның 7 міндетті құқықтық құралының бірі, оған қосылу елдің ұйымға толыққанды кіруі үшін қажет.
Анықтама үшін: Бүгінгі таңда Қазақстан олардың тек 3-іне қосылды: Халықаралық инвестициялар және көпұлтты кәсіпорындар туралы декларация; Интернет-саясат қағидаттары туралы ұсыныс; Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынысы.
Сондай-ақ, тағы 4 құралға қосылу бойынша тиісті жұмыстар жүргізіліп жатыр: Капитал қозғалысын ырықтандыру кодексі; Шетелдік лауазымды тұлғаларға пара беруге қарсы күрес туралы конвенция; Ағымдағы көрінбейтін операцияларды ырықтандыру жөніндегі кодекс; Корпоративтік басқару қағидаттары бойынша ұсыныс.
Бұл құқықтық құралды ЭЫДҰ Кеңесі 2015 жылғы 23 қарашада қабылдады және ресми статистика саласындағы ЭЫДҰ-ның алғашқы міндетті халықаралық стандарты болды. Оның негізгі мақсаты - ұлттық статистикалық жүйелердің сапасын, ашықтығын, салыстырмалылығын және институционалдық тәуелсіздігін нығайту.
Ұсыныс келесі негізгі аспектілерді қамтитын 12 ұсынысты қамтиды: нақты құқықтық базаның болуы, статистикалық органның кәсіби тәуелсіздігі, барабар қаржыландыруды қамтамасыз ету, құпиялылықты қорғау, заманауи және халықаралық танылған әдістемелерді қолдану, деректерді пайдаланушылармен тиімді өзара әрекеттесу, статистикалық ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі, әкімшілік және балама деректер көздерін пайдалану, сондай-ақ ресми статистика жүйесін үйлестіру.
Бұл құралдың стандарттары қоғамдық мүдделерге қызмет ететін, негізделген саяси шешімдер қабылдауды қолдайтын және ұлттық және халықаралық деңгейде мемлекеттік ақпаратқа деген сенімді арттыратын жоғары сапалы ресми статистиканы өндіру үшін тұрақты негізді қамтамасыз етуге арналған.
Ұсыныс бастапқыда ЭЫДҰ-ға мүше елдерге арналғанына қарамастан, ол 2017 жылдан бастап Ұйымның құрамына кірмейтін елдерге де қосылуға қолжетімді болды. Осылайша, 2017 жылғы 10 тамызда Ұсынысқа Аргентина, Хорватия, Перу және Румыния, ал 2018 жылғы 17 қыркүйекте Болгария қосылды.
Бұл мемлекеттер ЭЫДҰ стандарттары негізінде ұлттық статистикалық жүйелерді институционалдық нығайту процесінің белсенді қатысушылары болды. Ұсыныстың қабылдануы оларға статистикалық органдардың тәуелсіздігін қамтамасыз етуге, әдіснамаларды қайта қарауға, деректерді жинау және өңдеу үшін заманауи цифрлық шешімдерді енгізуге, сондай-ақ статистикалық ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін арттыруға бағытталған заңнамалық өзгерістер сияқты бірқатар негізгі реформаларды іске асыруға мүмкіндік берді.
ЭЫДҰ мен ұлттық органдардың бағалауы бойынша, бұл өзгерістер бизнес, инвесторлар және халықаралық ұйымдар тарапынан ресми статистикаға деген сенімнің артуына ықпал етті.
Атап айтқанда, Болгарияда 2024 жылғы 26-28 наурыз аралығында өткізілген ЭЫДҰ миссиясының қорытындысы бойынша Ұлттық статистика институтының (ҰСИ) жұмысына және алдыңғы 12 айдағы ілгеріліске жоғары баға берілді. Сарапшылар ҰСИ мен басқа да ұлттық органдар (Болгария Ұлттық Банкі, Ауыл шаруашылығы министрлігі, Халықты жұмыспен қамту агенттігі) арасындағы кәсіби өзара іс-қимылды атап өтіп, статистикалық көрсеткіштердің тәуелсіздігінің, объективтілігі мен ашықтығының артқанын атап өтті. Бұл тану шығарылым күнтізбелерін жариялауға озық тәжірибелерді енгізумен, деректерге тең қол жеткізуді қамтамасыз етумен және әдіснаманың тәуелсіздігімен сүйемелденеді.
2017 жылғы тамызда қосыла бастаған Румынияда Еурокомиссия 2018 жылы макроэкономикалық көрсеткіштердің жақсарғанын, оның ішінде ЖІӨ, инфляция және қарыз бойынша сенімді деректерді атап өтті. Анағұрлым ашық статистика инвесторлардың сенімін арттыруға, бизнес‑ахуалды жақсартуға және Еуроодақтың қолдау тиімділігін арттыруға ықпал етті.
Аргентина үшін Ұсынысқа қосылу 2000-шы жылдардың аяғындағы күрделі институционалдық дағдарыстан кейін ресми статистикаға деген сенімді қалпына келтірудегі маңызды қадам болды. Реформалар нәтижесінде Ұлттық статистика және санақ институты (INDEC) тәуелсіздік алды, ал 2016 жылы Халықаралық валюта қоры Аргентинаның статистикалық әдістері халықаралық стандарттарға сәйкес келетінін ресми түрде мойындады. Ұлттық есептер инфляциялық көрсеткіштердің тұрақтанғанын және макроэкономикалық көрсеткіштерге сенімнің артқанын айғақтайды. Мұндай мысалдар институционалдық дамудың тиімді тетігі ретінде, әсіресе өтпелі және дамушы экономикалар жағдайында осы құқықтық құралдың маңызын растайды.
Аталған халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, Қазақстан ЭЫДҰ Кеңесінің тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі Ұсынымына қосылу жөнінде дәйекті қадамдар жасады. Дайындық жұмыстарын Ұлттық статистика бюросы (ҰСБ) 2023 жылы бастады. 2023-2024 жылдар ішінде ЭЫДҰ мен Еуропалық экономикалық комиссияның халықаралық сарапшыларының қатысуымен Қазақстанның ұлттық статистикалық жүйесіне жаһандық бағалау жүргізілді.
2023 жылғы қазанда Астанада ЭЫДҰ миссиясы өтті, оның қорытындысы бойынша статистикалық жүйені одан әрі нығайту бойынша ұсыныстар жасалды. Қазақстанға статистикалық орган тәуелсіздігінің заңнамалық кепілдіктерін күшейту, әкімшілік деректерге қолжетімділікті кеңейту, ақпарат жинаудың цифрлық арналарын дамытуды жалғастыру және сапа мен метадеректерді қамтамасыз ету жөніндегі процестерді жүйелеу ұсынылды. Бұған жауап ретінде ҰСБ баламалы деректер көздерін біріктіруге және процестердің ашықтығын арттыруға бағытталған заңнаманы қайта қарауға бастамашы болды.
2024 жылғы қыркүйектегі жағдай бойынша, Қазақстан барлық қажетті рәсімдерді дайындауды аяқтады, тиісінше, 2024 жылғы 12 қыркүйекте ҰСБ ЭЫДҰ Бас хатшысы Маттиас Корманн мырзаға Ұсынысқа қосылу туралы ресми хат жолдады. Өз кезегінде, ЭЫДҰ Қазақстанның сұрау салуы Статистика және статистикалық саясат комитетінің, сондай-ақ ЭЫДҰ Сыртқы байланыстар комитетінің отырыстарында қаралатынын ресми түрде хабардар етті, содан кейін тиісті шешім қабылданады.
Жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде 2025 жылғы 22 шілдеде Қазақстан ЭЫДҰ Кеңесінің Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынымына ресми түрде қосылды, осы міндетті стандартты орындаған бірінші Орталық Азия елі болды.
Осылайша, Қазақстанның ЭЫДҰ Кеңесінің Тиісті статистикалық тәжірибе жөніндегі ұсынымына қосылуы ЭЫДҰ-ға кіруге арналған стратегиялық курс шеңберіндегі маңызды қадам болып табылады. Ұсыныс ережелерін іске асыру Қазақстанның ресми статистикасының сапасына оң әсер етеді деп күтіледі. Халықаралық стандарттарды енгізу халықаралық ұйымдар, қаржы институттары, инвесторлар және қалың қоғам тарапынан ұлттық статистикаға деген сенімді арттыруға мүмкіндік береді. Бұл, өз кезегінде, Қазақстанның халықаралық беделін арттырады және оның ашық басқару мен институционалдық жетілдіруге ұмтылатын мемлекет ретіндегі позициясын нығайтады.
Дереккөз: eri.kz
2025 жылғы 1-31 тамыз аралығында Қазақстанда Ұлттық ауыл шаруашылығы санағының онлайн кезеңі өткізіледі. Ақпараттық науқан аясында шамамен 300 мың ауыл шаруашылығы өндірушісіне 1414 қысқа нөмірінен санаққа қатысу туралы SMS-хабарлама жолданады.
Санақтан өту үшін sanaq.gov.kz сайтына кіріп, авторизациядан өтіп, 2-АШК нысанын таңдап, сауалнаманы толтыру қажет.
Санақ еліміздегі ауыл шаруашылығы қызметі туралы толық әрі өзекті ақпаратты жинауға бағытталған. Жиналған деректер аграрлық секторды қолдауға арналған тиімді шараларды әзірлеуге және оның орнықты дамуына ықпал етуге мүмкіндік береді.
Респонденттер ұсынған барлық ақпараттың құпиялылығы сақталады, деректер салық органдарына немесе өзге де мекемелерге берілмейді және Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік статистика туралы» Заңына сәйкес қорғалады.
Барлық сұрақ бойынша 1446 байланыс орталығына хабарласуға болады (Қазақстан бойынша қоңырау шалу тегін).
Бұл хабарлама тек ақпарат беру мақсатында жолданады, оған жауап берудің қажеті жоқтығын ескертеміз. Бюроның қызметкерлері ешкімге қоңырау шалмайды және ешқандай код сұратпайды. Алаяқтардан сақ болыңыз!
Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) Қазақстанның Тиісті статистикалық практика жөніндегі ұсынымға қосылғанын ресми түрде растады. Бұл – ЭЫДҰ-ның статистика саласындағы алғашқы құқықтық құжаты және Қазақстан ТМД өңіріндегі осы құжатқа қосылған алғашқы ел атанды.
Аталған ұсыным – ресми статистиканың тәуелсіздігін, объективтілігін, ашықтығы мен сапасын қамтамасыз етуге бағытталған 12 қағидатты қамтитын халықаралық стандарт. Оған қосылу – Қазақстанның ұлттық статистикалық жүйесі ЭЫДҰ-ның негізгі талаптарына сай келетінін және үздік халықаралық тәжірибеге сәйкес дамып жатқанын білдіреді.
ЭЫДҰ шешімі 2023–2025 жылдарға арналған Қазақстанның ұлттық статистикалық жүйесіне жүргізілген жан-жақты шолу нәтижесінде қабылданды. Құжатта статистиканы цифрландыру, заманауи әдіснамаларды енгізу және пайдаланушылардың деректерге деген сенімін арттыру бағытында елдің қол жеткізген нәтижелері атап өтілген.
«Бұл – Қазақстанның статистикалық жүйесіне берілген маңызды баға. Ол ресурстардың жеткіліктілігі, құпиялылықты сақтау, тұрақты құқықтық және институционалдық негіздің болуы, сондай-ақ жаңа және баламалы дереккөздерді пайдалану сияқты талаптарға сай келетінін растайды. Құжатта статистика сапасының талдау мен басқарушылық шешімдердің сапасына тікелей әсер ететіні атап көрсетілген. Біз осы межені сақтап қалуға және одан әрі жетілдіре беруге ниеттіміз», – деді ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының басшысы Мақсат Тұрлыбаев.
ЭЫДҰ Бас хатшысы Матиас Корманн: «Біз ынтымақтастығымызды жалғастырып, сіздің еліңізде жоғары сапалы әрі институционалдық тұрғыдан сенімді статистикалық жүйені дамытудағы ұмтылысыңызды қолдауға ниеттіміз», – деп атап өтті.
Айта кетейік, Қазақстанның аталған ұсынымға қосылу жұмысы ҚР Сыртқы істер министрлігінің қолдауымен жүзеге асырылды.
Ұлттық статистика бюросы Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы және «Мединформ» ЖШС-мен бірлесіп, денсаулық сақтау саласын цифрландыруды дамыту, сондай-ақ медициналық статистиканы жинау, өңдеу және талдау әдістерін жетілдіру туралы келісімге қол қойды.
Келісімге Бюро басшысы Максат Тұрлыбаев, Орталықтың Басқарма төрайымы Гүлнар Құлқаева және «Мединформ» ЖШС директоры Айгүл Шарапова қол қойды. Тараптар деректермен алмасу және талдамалық-есептік материалдарды дайындау үшін сараптамалық қолдау көрсету жөнінде уағдаласты.
Ынтымақтастық аясында Бюро есептік деректер құрылымын қалыптастыруға қолдау көрсетіп, қорғалған портал арқылы «Медстат» және «Мединфо» ақпараттық жүйелеріне қол жеткізеді. Сонымен қатар, Бюро медициналық көрсеткіштерді есептеу үшін қажет өңірлік, жыныстық және жас құрылымына қатысты өзекті демографиялық деректерді тұрақты түрде ұсынады.
«Бұл келісім – статистикалық және медициналық деректерді біріктіруге бағытталған маңызды қадам. Бірлескен жұмыс статистикалық ақпарат қалыптастыру үдерістерін жетілдіруге көмектеседі. Біз бұл серіктестікті аналитикалық және салалық ведомстволардың тиімді өзара іс-қимылының үлгісі ретінде қарастырамыз», – деді Бюро басшысы Максат Тұрлыбаев.
Бүгінде медициналық деректер негізінде «Қазақстанның статистикалық жылнамасы», «Қоршаған ортаны қорғау», «Қазақстанның әйелдері мен ерлері», «Қазақстан балалары» және басқа да жинақтар дайындалып, жарияланады. Бұл басылымдар демографиялық және әлеуметтік үдерістерді талдау, сондай-ақ денсаулық сақтау жүйесінің жай-күйін бағалау үшін қажетті деректерді қамтиды.
«Ұлттық статистика бюросымен серіктестік денсаулық сақтау саласында жедел деректер мен талдамалық ақпарат алмасудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Қол қойылған келісім медициналық статистиканың сапасын арттыру, мониторинг жүйелерін жетілдіру және халықтың денсаулығын қорғауға бағытталған тиімді шешімдер қабылдау жолында маңызды қадам болады деп сенеміз», – деп атап өтті ҚР ДСМ Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығының Басқарма төрайымы Гүлнар Құлқаева.