Қазақстандықтардың қандай сөздері үшін ақша мен бас бостандығынан айырылды?
Қазақстандықтар әлеуметтік желілердегі сөздері үшін түзеу мекемелеріне жиі түсе бастады. Тікелей эфирде және чат-рулеткада сөйлесуді ұнататындар мезгіл-мезгіл үлкен айыппұлдар төлейді, тіпті темір торға түседі. Қазақстан Бас прокуратурасының Құқықтық статистика комитеті сайтының мәліметінше, өткен жылы әлеуметтік желілердегі және интернет-ресурстардағы хабарламалар мен түсініктемелерге байланысты сот процестерінің саны үш есеге артты. "Халық дауысы" редакциясы қазақстандықтарды желідегі мәлімдемелері үшін айыптаған ең атышулы істерді еске алды.
Кейбір қазақстандықтар үшін әлеуметтік желілер идеялармен, қарым – қатынастармен және ойын-сауықтармен алмасуға қызмет етсе, басқалары-біреуді қорлап қана қоймай, қоғамды өздерінің жоғары дәрежелі жол берілмейтін сөздерімен қуантуға, тіпті соғысқа шақыруға тырысады.
Мысалы, жақында 2 қазақстандық Шығыс Қазақстанды бөлу идеясы үшін сотталды. ШҚО тұрғындары ұлттық және әлеуметтік алауыздықты қоздыратын пікірлер мен жарияланымдар жариялады. Бұл үшін олар 5 жылға бас бостандығынан айырылды.
"Тергеу барысында аталған адамдар 2024 жылғы ақпанда интернет-ресурстарды (чат-рулетка) пайдалана отырып, Шығыс Қазақстан облысын Қазақстан Республикасынан иеліктен шығару мақсатында референдум өткізу қажеттілігі туралы идеялар мен сенімдер білдіргені белгілі болды",-деп хабарлады облыс прокуратурасы.
Ағымдағы жылдың сәуір айында Алматы облысының зейнеткері ұлттық араздықты қоздырғаны үшін сотталды. Әйел көршілерінің чатына бір ұлт пен діннің екіншісінен эксклюзивтілігі мен артықшылығы туралы аудио жібергені анықталды.
Өткен жылы қазақстандықтар тағы бір резонанстық жағдайды есіне алды. Астана тұрғыны тікелей эфирде қазақтарды маймыл деп атап, оларды қорлап, бір-бірін өлтіруге шақырды. Содан кейін сот оны төрт жылға соттады.
ҚК-нің 174-бабының 1-бөлігінің санкциясы (әлеуметтік, ұлттық, рулық, нәсілдік, таптық немесе діни алауыздықты қоздыру) 2-ден 7 мың АЕК мөлшерінде айыппұл түрінде не 2 жылдан 7 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеу не сол мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны көздейді.
Тілді қорлау да осы мақалаға жатады. Мерзімді түрде қазақстандықтар мемлекеттік тілді қорлай отырып, бұған да қастандық жасайды. Естеріңізге сала кетейік, осы бап бойынша Алматыда Қазақ тілі туралы арызданғаннан кейін қылмыстық іс қозғалған болатын. Қыз тілді "мамбет" деп атады.
"Шынымды айтсам, маған қазақ, мұндай Мамбет тілі мүлдем ұнамайды. Мамбичтер ауылдардан ашуланады, олардың кесірінен біздің қалада кептелістер қорқынышты. Маған қазақ тілі, мамбетоз тілі, қырғыз тілі, Қазақ тілі ұнамайды", - деді қыз видеода.
Лауазымға Алматы полиция департаментінің баспасөз қызметі жауап беріп, тергеуді бастады.
Үндеу мен қорлау туралы жоғары дәрежелі мәлімдемелердің арасында жала жапқаны үшін мақала да бар.
Осы мақала бойынша Алматыда жақында өзіне таныс емес ер адамды зоофил деп атаған және оның суретін жариялаған әйел сотталды. Сол кезде "Тик-ток" әлеуметтік желісінде жала жапқаны үшін тағайындалған әкімшілік айыппұлға байланысты әйел сотты әділетсіздік жасады деп айыптаған бейне таратылды. Сотта алматылық кінәні ішінара мойындап, постты қателесіп жариялағанын, содан кейін оны бірден алып тастағанын түсіндірді.
Естеріңізге сала кетейік, 73-баптың 3-бөлігінің кодексінде жала жабу, яғни басқа адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін немесе оның беделіне нұқсан келтіретін көрінеу жалған мәліметтерді тарату – жеке тұлғаға 160 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға немесе 15 тәулік мерзімге әкімшілік қамаққа алуға, лауазымды адамға-бес жүз 550 АЕК мөлшерінде айыппұл салуға не 20 тәулік мерзімге әкімшілік қамауға алу.
Бұқаралық ақпарат құралдарын немесе телекоммуникация желілерін пайдалана отырып немесе жария түрде жасалған дәл осындай әрекет – жеке тұлғаға 180 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға немесе 20 тәулік мерзімге әкімшілік қамаққа алуға әкеп соғады.
Қазақстандықтар Заңның азаматтардың ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғауға қойылатын өз талаптары бар екенін есте ұстаған жөн. Осы құқықтарды бұзғаны және қорлағаны үшін қылмыстық жаза да болуы мүмкін.