Александр Надобенко

Александр Надобенко велосипед спортынан Солтүстiк Қазақстан облысының ғана емес, сонымен қатар республика көлемiнде де аты шыққан көрнектi тұлғалардың бiрi. Ол 1970 жылы 13 шiлдеде Феодосияға жақын жерде, Планерский ауылында, жұмысшы отбасында дүниеге келдi. Әкесi Виталий Леонидович столяр, анасы Нина Васильевна — тiгiн iсiнiң шеберi болып жұмыс iстеген. 1975 жылы әпкесi Татьяна дүниеге келгеннен кейiн ата-анасы әкесiнiң туған жерi — Қазақстанға, Бескөл ауылына көшiп келу жөнiнде шешiм қабылдады, сол жерде Саша мектепке барды.

Мектеп жылдарында ол нақты ғылымдарға деген бейiмдiлiгiн көрсете бiлдi, әсiресе математиканы жақсы көрдi. Бiрақ спортқа деген сүйiспеншiлiк ғылымға деген құштарлықтан асып түстi. Ол көптеген спорт түрлерiн сынап көрдi, соңында велосипедтi таңдады. Бұл таңдауда бапкер Анатолий Геннадьевич Исаев маңызды рөл атқарды.

Александр қажеттi бiлiм мен практикалық дағдыларды алғаннан кейiн, К. Д. Ушинский атындағы Петропавл педагогикалық институтының жаттықтырушы — түлектерi Владимир Алексеевич Парахин мен Сергей Иванович Кручинаның тобына өтедi. Олар топта Саша Надобенко болашақ Олимпиада чемпионы Саша Винокуровпен танысқан жасөспiрiмдердiң үлкен тобын тарта алды.

Ол өзiн 1987 жылы Бүкiлодақтық алғашқы жарыстарда таныта бiлдi. Надобенко өзiн велоспорт шеберлерiнiң бiрi етiп көрсеткiсi келдi, бiрақ тәжiрибесiнiң болмауы оған кедергi келтiрдi. Александр бiр жылдан кейiн Каунаста өткен Бүкiлодақтық турнирде алғаш рет жетiстiкке қол жеткiздi. 75 шақырымдық командалық жарыста Қазақстан командасының шабандоздары КСРО жасөспiрiмдер чемпионатында алғашқы жеңiстi жеңiп алды. Бәсекелестiк өте қатал өттi, КСРО жастар құрамалары мен одақтас республикалардың құрамалары, мұндай ортада жеңу өте қиын болды. Бiрақ Бүкiлодақтық жарыстардағы қойылымдар мен жетiстiктер сол кезде Олимпиада ойындарына дайындалып жатқан КСРО құрама командасына шақыру үшiн негiз болды.

Тәуелсiздiк кезiнде республикада спорттың көптеген түрлерi, соның iшiнде велосипед спорты бойынша ұлттық федерациялар құрыла бастады. 1993 жылдың басында қазақстандық спортшылардан құралған велосипед спортынан құрама команда Норвегияның Осло қаласында өткен бiрiншi Әлем чемпионатына қатысты. Норвегиялық әлем чемпионаты осындай iрi жарыстарға қатысуға жеткiлiктi түрде тәжiрибелерi жоқ бiздiң құраманы сәтсiздiкке ұшыратты.

Бiрақ осыған қарамастан көптеген жұмыстар жүргiзiлдi. Команда Малайзияның Ипо қаласында өткен Азия чемпионатына барды. Александр Надобенко велотректе 1000 метр қашықтықта алтын медаль жеңiп алып, отанына алғашқы алтын медаль әкелдi. 4 шақырымдық командалық жарыста бiрiншi күндегiдей сәттi болған жоқ, бiрақ күмiс медаль да мақтаныш пен құрметке ие. Чемпионаттың 100 шақырымдық шосселiк командалық жарысында алтын жеңiп алып, жетiстiкке жеттi.

Қазiргi спортта жеңiске жету үшiн жоғары физикалық күш, функционалды қабiлеттер ғана емес, сонымен қатар спорттық жаттығулардың теориясы мен әдiстемесi туралы арнайы бiлiм қажет. Надобенко теориялық бiлiмдегi олқылықтың орнын толтыру ниетiмен 1994 жылы сәттi аяқтаған Қазақ дене шынықтыру институтына оқуға түстi.

Халықаралық жарыстарға қатысу барысында тәжiрибе, өз күшiне деген сенiмдiлiк пайда бола бастады. 1994 жылғы Азия ойындарына қатысу үшiн команданың толық құрамдағы сапарына мүмкiндiк туды. Тас жол жарыстарында команданы Александр Винокуров, Андрей Кивилев, Михаил Тетерюк, Андрей Мизуров қорғады. Ал велотректе өнер көрсететiн командаға ағайынды Сергей мен Александр Лавриненко, Вадим Кравченко, Сергей Коннов, Андрей Лунин және Александр Надобенко сияқты ең мықты велосипедшiлер кiрдi. Командалық жарыстың 4 шақырым қашықтығында кәрiстерден шамалы жеңiлiс тауып, үйлерiне күмiс медальмен оралды. Осы жетiстiктен кейiн Надобенко тағы төрт жыл ұлттық құрамада өнер көрсетiп, әлемнiң көптеген елдерiндегi жолдарды бағындырды.

1999 жылдың басында Александр спорттан кетуге шешiм қабылдады. Көптеген жылдар бойы әлем ареналарында өнер көрсеткен тәжiрибе мен бiлiмдi жас ұрпаққа беруге мүмкiндiк туды. Сонымен қатар, Петропавлдағы жаңадан ашылған олимпиадалық резервтегi спорт мектебiнiң директоры лауазымына жоғары бiлiктi маман қажет болды. Жаңа ашылғалы тұрған мектептi құру оңай болған жоқ. Оның орналасуы үшiн ғимарат, велосипедтер, автотехника және тағы басқалар қажет болды. Жақсы жаттықтырушыларды таңдау керек болды. Жас директор осы қиындықтардан қорыққан жоқ. Бизнестi жiгерлi жүргiзе отырып, ол әкiмшiлiк және ұйымдастырушылық мәселелердi дәйектi түрде шеше бастады. Мектептiң материалдық-техникалық базасын қамтамасыз етуге байланысты көптеген мәселелердi шешу және оның ашылуы сол кездегi облыс әкiмi Д.К. Ахметовтың қолдауынсыз мүмкiн болмады.

Спорт мектебiнiң директоры болып жұмыс iстеген ұзақ жылдар iшiнде Александр Витальевич өзi үшiн әр спортшының және оның тәлiмгерiнiң өзiн-өзi бағалау сезiмiн құрметтеу, оларға сену, оларға барлық жағынан көмектесу бойынша басты бағдарларды басшылыққа алды. 2003 жылдан бастап дәстүрлi «Қазақстан оқушысы» жасөспiрiмдер спартакиадасында мектептiң жасөспiрiмдер командаларының жеңiс шеруi басталады. Мектепте ҚР Ұлттық құрамасына кiрген ондаған спорт шеберлерi тәрбиелендi.

2007 жылы Александр Витальевич тас жол жарыстарында велошабандоздардың ұлттық құрама командасының бас жаттықтырушысы болып тағайындалды. Надобенконың басшылығымен командада оқу-жаттығу процесiн ұйымдастыру тұрғысынан және елдiң басты құрамасына үмiткерлердi iрiктеу өлшемдерiнде айтарлықтай өзгерiстер болды. Командаға Руслан Тiлеубаев, Андрей Зейц, Дмитрий Груздев, Роман Киреев сияқты қабiлеттi және болашағы зор жастар келдi. Олардың барлығы халықаралық дәрежедегi спорт шеберлерi, Азия ойындарының жүлдегерлерi мен жеңiмпаздары, ал команда — Азия өңiрiнiң көшбасшысы болды.

Бiраз уақыттан кейiн Александр Надобенко Президенттiң кеңесшiсi ретiнде Қазақстанның велосипед спорты федерациясына жұмысқа шақырылды. Сонымен қатар ол әйгiлi «ASTANA PROTEAM» велосипед командасы үшiн негiзгi резерв болып табылатын «Астана — Континенталь» командасында жаттықтырушы болып жұмыс iстедi. Дәл осы жылдары құрлықтық командадан жерлесiмiз Алексей Луценко әлем чемпионы атанды. Бұл жаттықтырушы үшiн де, жалпы қазақстандық спорт үшiн де жоғары жетiстiк.

Әлемдiк деңгейдегi турнирлерде қол жеткiзген жоғары нәтижелерi мен республикадағы велосипед спортының дамуына қосқан үлесi үшiн А.В. Надобенко КСРО, Қазақстан Республикасы Спорт комитеттерiнiң грамоталарымен, Солтүстiк Қазақстан облысы әкiмiнiң, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң Құрмет грамоталарымен марапатталды.

2015 жылдың қазан айында «Александр Винокуров Спорт сарайы» спорт кешенiнiң құрылысы аяқталды. Қысқа уақыт iшiнде осы әмбебап спорт кешенiнде жұмыс iстеуге қабiлеттi менеджер шұғыл түрде қажет болды. Александр Витальевич Надобенко осындай лауазымға лайықты басшы болып тағайындалды.