Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің қаржы басқармасы қызметінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларды іске асыруға бағытталған негізгі ережелері, қағидаттары мен тетіктері

Сыбайлас жемқорлықты жою – халқымыздың іргелі құндылығын және мемлекеттің қаржылық тұрақтылығын нығайтудың негізгі шарты.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру аясында Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің қаржы басқармасының (бұдан әрі – Басқарма) қызметкерлері өз құзыреті шегінде қоғамда сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті көрсететін құндылықтар жүйесін сақтау және нығайту жөніндегі қызметті тұрақты негізде жүзеге асырады.

Кез-келген мемлекеттегі бюджеттік процесс ең маңызды және мемлекеттік саясаттың жүзеге асырылуын көрсетеді.

Қазақстанда бюджет әлеуметтік бағдарланған болып табылады және азаматтардың әл-ауқатына тікелей әсер етеді.

Ақпараттық ашықтық ақпараттық қоғам құру кезіндегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестегі факторлардың бірі болып табылады.

«Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасына көшу жөніндегі міндеттердің бірі халықты шешім қабылдау процесіне кеңінен тарту болып табылады.

Осыған байланысты «Ашық Үкімет» модулі құрылды, ол 5 компоненттен тұрады: «Ашық деректер», «Ашық НҚА», «Ашық бюджеттер», «Ашық диалог» және «Мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау».

Бюджеттің ашықтығы – бүгінде бюджет саясатының басты басымдықтарының бірі. Бюджеттің ашықтығы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шараларды іске асыруда да оң әсер етеді.

Басқарманың негізгі қызметі бюджеттік жоспарлау, бюджетті атқару, коммуналдық меншікті басқару саласындағы функцияларды іске асыруға бағытталған.

Басқарма өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңдарына, Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкіметінің актілеріне, өзге де нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ Басқарма туралы ережеге сәйкес жүзеге асырады.

Бюджетті жоспарлау және атқару Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасымен регламенттелген. Қазақстан Республикасының Бюджет кодексінде бюджет жүйесінің жұмыс істеуінің, білім берудің және бюджет қаражатын пайдаланудың негізгі ережелері, қағидаттары мен тетіктері қамтылады. Бюджеттік өтінімдерді жасау «Бюджеттік өтінімдерді жасау және ұсыну қағидаларын бекіту туралы» ҚР Қаржы министрінің 2014 жылғы 24 қарашадағы № 511 бұйрығымен регламенттелген, бюджетті атқару «Бюджетті атқару және оған кассалық қызмет көрсету қағидаларын бекіту туралы» ҚР Қаржы министрінің 2014 жылғы 04 желтоқсандағы № 540 бұйрығы аясында жүзеге асырылады.

Яғни, Басқарманың жұмысы сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін қабылдай отырып және Басқарманың өзінде де, одан тыс жерлерде де сыбайлас жемқорлықтың кез келген көріністерін болдырмау үшін өзінің білімі мен дағдыларын қолдана отырып, әрқашан заңнама шеңберінде әрекет ететіндей үйлестірілген. Барлық функционалдық міндеттер нормативтік-құқықтық актілермен бекітілген.

2019 жылғы 27 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне облыстық бюджет бойынша болжамды шоғырландырылған қаржылық есептілікті енгізу бойынша толықтырулар енгізілді. 2022 жылы Қаржы министрлігі болжамды шоғырландырылған қаржылық есептілікті (бұдан әрі – БШҚЕ) қалыптастыру мәселелері бойынша, оның ішінде жергілікті атқарушы органдарда бюджетті жоспарлау және атқару рәсімдерін автоматтандыратын АТ-компаниялармен бірқатар кеңестер өткізді.

Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі комиссия отырысының ағымдағы жылғы 25 шілдедегі хаттамасына сәйкес тапсырмалар берілді, оның ішінде заңнамада белгіленген тәртіпте қызметті жүзеге асыратын АТ-компаниялармен жергілікті бюджеттерден БШҚЕ қалыптастыру рәсімдерін автоматтандыру мәселесін пысықтау ұсынылды.

Сондай-ақ Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігі жанындағы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссияның 2023 жылғы 28 шілдедегі отырысының қорытындысы бойынша облыс әкімі А.С. Сапаров жергілікті деңгейде бюджеттік жоспарлау процесін автоматтандыру мәселесін ағымдағы жылдың 10 желтоқсанына дейін пысықтауды тапсырды.

Қазіргі уақытта БШҚЕ автоматтандыру нарығы зерттелуде, өйткені бұл есептілікті автоматтандырусыз және біріктірусіз жүзеге асыру қиын.

Осы саладағы қызметті жүзеге асыратын АТ-компанияны таңдағаннан кейін бюджеттік жоспарлауды, оның ішінде бюджеттік өтінімдерді қалыптастыру процесі автоматтандырылатын болады.

Барлық бюджеттік процесті автоматтандыру (жоспарлау, бюджетті атқару, бухгалтерлік есеп) сыбайлас жемқорлық тәуекелінің туындауын жоюға ықпал етеді.

Аталған іс-шаралар жергілікті атқарушы органдарға деген сенімді нығайтуға, бюджет саласын нығайтуға, әлеуметтік шиеленісті төмендетуге ықпал етеді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шаралар аясында ағымдағы жылдың 17 наурызында СҚО әкімі аппаратының Әдеп жөніндегі уәкілі С.М. Серікбаевтың қатысуымен Басқарма ұжымымен семинар өткізілді.

Басқарма басшысы Н.Г. Дышкант сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі мәселесін қараудан басқа, «Этикалық және мінез-құлық нормаларын бұзушылықтардың, сондай-ақ мемлекеттік қызметке кір келтіретін тәртіптік теріс қылықтардың алдын алу» мәселесін де атап өтті.

Басқарманың мемлекеттік қызметшілері өздерінің кәсіби дағдыларын арттыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруда жаңа білім алу, өздерінің тікелей міндеттемелерін орындауда жаңа тәсілдерді қолдану және жұмыста қандай да бір сыбайлас жемқорлық сәттерінің туындауына жол бермеу мақсатында тұрақты негізде даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру курстарынан өтеді. Бүгінгі таңда ең өзекті тақырыптар «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы менеджмент және комплаенс» және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет» болып табылады.

Сондай-ақ ұжымда одан әрі жұмыста сыбайлас жемқорлық тәуекелдері туындамауы үшін заңнамаға енгізілетін өзгерістер үнемі талқыланады.

Басқарма жанында негізгі қызметті жүзеге асыру кезінде ықтимал сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне талдау жүргізетін жұмыс тобы құрылды. Талдау нәтижелері бойынша 2023 жылғы 22 маусымда «Аманат» партиясы облыстық филиалының өкілі Р.С. Әлібековтың қатысуымен басқарма ұжымымен талқылау өткізілді. Баяндамашы Д.Б.Маликов тәуекелдер туындауы мүмкін маңызды сәттерді атап өтті және орындалған жұмыс туралы толық есеп берді.

Бұдан басқа, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-шаралар шеңберінде Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің қаржы басқармасы 2023 жылғы 23 маусымда аудандардың экономика және қаржы бөлімдерінің бухгалтерлерімен практикалық семинар өткізді, онда мынадай мәселелер қаралды:

• Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің «Қаржылық есептілікті жасау және ұсыну нысандары мен қағидаларын бекіту туралы» 2017 жылғы 1 тамыздағы № 468, «Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің және бюджетті атқару жөніндегі жергілікті уәкілетті органдардың шоғырландырылған қаржылық есептілікті жасау қағидаларын бекіту туралы» 2016 жылғы 6 желтоқсандағы № 640, «Республикалық, облыстық бюджеттің, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерінің, аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетінің, аудандық (облыстық маңызы бар қала) бюджеттің, аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ бюджеттерінің атқарылуы туралы жылдық шоғырландырылған қаржылық есептілікте бюджет түсімдерін көрсету қағидаларын бекіту туралы» 2017 жылғы 26 мамырдағы № 340 бұйрықтарына сәйкес шоғырландырылған қаржылық есептілікті жасау бойынша;
• Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің «Мемлекеттік мекемелерде бухгалтерлік есеп жүргізу қағидаларын бекіту туралы» 2010 жылғы 3 тамыздағы № 393, «Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын бекіту туралы» 2010 жылғы 15 маусымдағы № 281, «Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесін бекіту туралы» 2014 жылғы 4 желтоқсандағы № 540 бұйрықтарына сәйкес бухгалтерлік есеп жүргізу бойынша.

Әрі қарай семинар «Сұрақ-жауап» әңгімесі түрінде өтті, онда қаржы басқармасының мамандары қатысушылардың бухгалтерлік есепті жүргізу және шоғырландырылған қаржылық есептілікті қалыптастыру кезінде туындайтын барлық сұрақтарына толық жауаптар мен түсініктемелер берді.

Жоғарыда баяндалғанға сүйене отырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің өзектілігі кешенді сипатта болуында екеніне көз жеткіземіз. Мемлекет пен мемлекеттік қызметшілердің ғана емес, елдің барлық өңірлерінде бүкіл азаматтық қоғамның біріктірілген күш-жігері қажет.

Біріншіден, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мемлекеттің тұрақты және тынымсыз функциясына, екіншіден – қоғам тарапынан мызғымас және қырағы бақылаудың нысанасына айналғанда ғана нәтижеге қол жеткізіледі. Дәл осы мақсаттар үшін барлық мемлекеттік органдардың ресми сайттарында онлайн-қабылдау бөлмелері құрылды, сенім телефондары көрсетілді, сондай-ақ кез келген азамат өзін қызықтырған сұрақпен жүгіне алатын «е-Өтініш» бірыңғай өтініштер жүйесі де бар.