Қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті арттыру: әділетті қоғам мен заң үстемдігінің негізі
Сыбайлас жемқорлық — қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына кедергі келтіретін, мемлекеттік институттарға деген сенімді төмендететін және халықтың әл-ауқатына теріс әсер ететін жүйелі қауіп. Қазақстан Республикасының стратегиялық даму басымдықтарының бірі – сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту және қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттің мәні мен рөлі
Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заңының 9-бабына сәйкес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет – бұл сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті көрсететін құндылықтар жүйесін сақтау мен нығайтуға бағытталған қоғам субъектілерінің қызметі.
Бұл мәдениет — қоғамдағы адамгершілік, адалдық және заңдылық қағидаларының терең сіңірілуі. Заңнамалық шаралар мен құқық қорғау жүйесінің тиімділігі қоғам мүшелерінің сыбайлас жемқорлыққа қарсы санасы мен мінез-құлқына тікелей байланысты.
Мемлекет басшысының ұстанымы
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің «Қазақстан халқына» Жолдауында сыбайлас жемқорлықпен күрестің тиімділігі азаматтардың құқықтық мәдениетіне және мемлекеттік қызметтің ашықтығына байланысты екенін атап көрсетті. Жолдауда:
Әкімшілік кедергілерді жою,
Мемлекеттік қызметтің ашықтығын арттыру,
Қоғамдық бақылау механизмдерін күшейту,
Жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбие мен ағартушылық жұмыстарды дамыту секілді маңызды міндеттер қойылды.
Бұл бағыттар мемлекет пен қоғам арасындағы сенім мен әріптестікті нығайтуға ықпал етеді.
Технологиялық инновациялар және жасанды интеллекттің рөлі
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің тиімділігін арттыруда жаңа технологиялар, соның ішінде жасанды интеллект (ЖИ), маңызды құралға айналуда. ЖИ негізіндегі жүйелер:
Мемлекеттік қызмет көрсетулердің ашықтығын қамтамасыз етеді,
Құжаттарды автоматты түрде тексеріп, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін анықтайды,
Мүдделер қақтығыстарын мониторинг жасайды,
Азаматтардан түскен арыз-шағымдарды жылдам өңдейді.
Бұл цифрлық шешімдер мемлекеттік қызметтің ашықтығын арттырып, жемқорлық ықтималдығын төмендетуге бағытталған.
Халықаралық тәжірибеден алынатын сабақтар
Дамыған елдердің тәжірибесі көрсеткендей, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруда басты фактор — сыбайлас жемқорлыққа «нөлдік төзімділік» қағидатын енгізу және қоғамның барлық салаларын қамтитын кешенді шаралар қабылдау. Мысалы, Сингапур мемлекеті жемқорлыққа қарсы күресте әлемдік көшбасшы болып табылады.
Сингапурдың тұңғыш премьер-министрі Ли Куан Ю:
«Адал және тиімді үкіметтің беделі — мемлекеттің ең басты байлығы» — деп атап көрсетті.
Оның басшылығымен енгізілген ашықтық, заңдылық және тәртіп қағидалары Сингапурды жемқорлықсыз елге айналдырды.
Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастырудың негізгі бағыттары
Білім беру мен ағартушылық: мектептер мен жоғары оқу орындарында сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәрбие бағдарламаларын енгізу, студенттер мен оқушылар арасында пікірсайыстар, байқаулар ұйымдастыру.
Ақпараттық қолдау: БАҚ пен әлеуметтік желілерде тұрақты түрде сыбайлас жемқорлыққа қарсы науқандар өткізу, түсіндіру жұмыстарын жүргізу.
Қоғамдық бақылау: байқау кеңестері құру, еріктілер топтарын тарту, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қоғамдық пікір көшбасшыларымен жұмыс істеу.
Мемлекеттік қызметтің ашықтығы: қызметкерлердің этикалық нормаларын күшейту, «Ашық есік» күндерін өткізу, отбасы мен қоғамның қолдауын қамтамасыз ету.
Технологияны пайдалану: жасанды интеллект пен цифрлық платформаларды енгізу арқылы тәуекелдерді автоматты түрде анықтау және алдын алу.
Қорытынды
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру – Қазақстанның тұрақты дамуы мен әділетті қоғамды құрудың маңызды шарты. Бұл мәдениет азаматтардың құқықтық санасын арттыру, мемлекеттік аппараттың ашықтығы мен жауапкершілігін күшейту арқылы жүзеге асырылады.
Мемлекет пен қоғамның ортақ ұмтылысы арқылы ғана сыбайлас жемқорлықтың кез келген көрінісіне төзбеушілік қалыптасады, әділдік пен заңның үстемдігі бекемденеді. Бұл — еліміздің жарқын болашағының кепілі.