Форсайт «Алматы 2035»: таза ауа және тұрақты инфрақұрылым қаласы

ҚР Президенті жанындағы Ұлттық Ғылым академиясы Алматы қаласы әкімдігімен бірлесіп, «Алматы 2035: таза ауа және тұрақты Инфрақұрылым» форсайт-сессиясын өткізді.

Іс-шараға 60-тан астам сарапшы-ғалымдар, кәсіпкерлер, HoReCa, экологиялық бастамалар, қалалық қызметтер, ЖОО және Алматы қаласының жастары қатысты.

Бірінші талқылау блогы қалалық экожүйе мен шағын және орта бизнестің жайлы әрі қауіпсіз қаланы қалыптастырудағы рөліне арналды. Қатысушылар атап өткендей, Алматыда қоғамдық тамақтану кәсіпорындары қалалық экономиканың ажырамас бөлігі болып табылады, алайда олар ауаның ластануының жергілікті көздерінің бірі саналады.

HoReCa секторы (кафелер, мейрамханалар, қонақ үйлер) – бұл тек қызмет көрсету саласы ғана емес, сонымен қатар қалалық бірегейліктің бір бөлігі. Алайда, ол да ауаны ластаушы жергілікті көз болып табылады. Мекемелер санының артуы мен құрылыс тығыздығының өсуі ауаның сапасы мәселесін, әсіресе қаланың орталық аудандарында ушықтыра түседі. Қоғамдық тамақтану орындарының шығарындыларын азайту тікелей тұрғындардың денсаулығы мен жайлылығына әсер етеді.

Қатысушылар ұсынған бастамалар:

✔ жаңа буындағы сүзгілеу және желдету технологияларын көздейтін «Таза HoReCa» қалалық стандартының енгізілуі;

✔ ғылым, әкімдік және бизнестің деректерін біріктіретін қалалық ауа зертханасын құру;

✔ шығарындылар мен ауа сапасын нақты уақытта бақылауға арналған IoT сенсорлар желісін енгізу;

✔ азаматтарға ашық қолжетімділігі бар ластану деңгейінің цифрлық картасын әзірлеу;

✔ ESG сәйкестік қағидаттарына негізделген кафелер мен мейрамханаларды «жасыл сертификаттау» бағдарламасы.

Ерекше назар «ауа – қызмет ретінде» (Air-as-a-Service) тұжырымдамасына аударылды, мұнда компаниялар тек жабдықты орнатуға емес, тазарту нәтижесіне ақы төлейді. Осындай шешімдер Алматыны Орталық Азиядағы ауаның сапасын «ақылды» басқару жөніндегі пилоттық қалаға айналдыруы мүмкін.

Форсайт-сессияның екінші тақырыбы – сейсмотұрақтылықтың цифрлық егізі, ол инженерлік, кадастрлық және геологиялық деректерді бірыңғай платформада біріктіруге мүмкіндік береді. Алматы жоғары сейсмикалық қауіпті аймақта орналасқан. Тұрғын үй қорының 50%-дан астамы қазіргі нормаларға дейін салынған. Ескі ғимараттардың, тығыз құрылыс пен халық санының артуының үйлесуі қауіпсіздікті қамтамасыз етуді аса маңызды міндетке айналдырады. Бүгінгі әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, дәл цифрлық технологиялар реактивті әрекет етуден тәуекелдерді болжап басқаруға көшуге мүмкіндік береді. BIM, IoT және жасанды интеллект технологияларының көмегімен цифрлық егіз тәуекелдерді модельдеуге, ғимараттардың деформациясын болжауға және нығайту шараларын ұсынуға қабілетті.

Қатысушылар ұсынған бастамалар:

✔ Алматының орталық бөлігі үшін цифрлық егіздің пилоттық жобасын іске қосу;

✔ негізгі нысандарға деформация мен діріл сенсорларын орнату;

✔ цифрлық инженерия бойынша кадрларды даярлау бағдарламасын әзірлеу;

✔ сәулетшілер мен құтқару қызметтеріне қолжетімді «сейсмотұрақтылықтың цифрлық картасын» жасау.

Неліктен цифрлық егіз тәсілі таңдалды:

✔ Деректерді кешенді басқару: цифрлық егіз инженерлік, кадастрлық және геологиялық ақпаратты бірыңғай модельде біріктіреді.

✔ Тұрғындарға нақты пайда: әлсіз ғимараттарды анықтауға, нығайту шараларын жоспарлауға және бұзылудың алдын алуға мүмкіндік береді.

✔ Инновациялық әлеует: BIM, IoT және жасанды интеллект технологияларын біріктіре отырып, университеттер мен стартаптар үшін жаңа бағыттар ашады.

✔ Халықаралық тәжірибе: Сингапур, Хельсинки және Дубай қалалары Urban Digital Twin жобаларын жүзеге асыруда – Алматы сейсмикалық аймақта осындай жүйені енгізген Орталық Азиядағы алғашқы қала бола алады.

Сарапшылардың пікірінше, мұндай технологиялар қауіпсіздікті арттырумен қатар, ғимараттарды жөндеу мен қайта жаңарту шығындарын азайтып, деректерге негізделген жаңа қалалық басқару мәдениетін қалыптастырады.

Форсайттың жеке элементі ретінде мектеп оқушылары мен студенттердің қатысуы ерекше аталып өтті. Олар экологиялық мониторингке арналған мобильді қосымшалардан бастап, шығарындыларды автоматты түрде бақылайтын «жасыл кварталдар» тұжырымдамасына дейін өз идеяларын ұсынды. Олардың қатысуы жаңа буынның тұрақты даму қағидаттарымен ойлап, болашақ қаласы үшін жауапкершілікті өз мойнына алуға дайын екенін көрсетті.

Форсайт-сессияның екі тақырыбы бір-бірін толықтыра отырып, ортақ көзқарасты қалыптастырады:

✔ «Таза ауа» – тұрғындардың экологиялық және әлеуметтік сұранысына жауап береді;

✔ «Цифрлық егіз» – қауіпсіздік пен тұрақтылық мәселелерін шешуге бағытталған.

Екі бағыт та қалалық ортаны цифрландыруға сүйене отырып, ғылымның, бизнестің, әкімдіктің және азаматтардың белсенді қатысуын көздейді. Бұл бағыттарды таңдау форсайттың басты міндетімен байланысты – 2035 жылғы қаланың практикалық көрінісін қалыптастыру, мұнда шешімдер деректерге негізделіп, технология адамға қызмет етеді. Алматы – тыныс алу жеңіл әрі өмір сүруге қауіпсіз қала болуы тиіс. Бұл жай ғана ұран емес, нақты іс-қимыл жоспары.