Бүгін Бас Прокурор Берік Асыловтың төрағалығымен құқықтық тәртіп саласында цифрлық құралдарды дамытуға, қылмыстық қатерлерді болжауға және қылмыспен күрес тиімділігін арттыруға арналған үйлестіру кеңесінің отырысы өтті.
Өз сөзінде Бас Прокурор цифрлық прогрестің жаһандық дамудың негізгі қозғаушы күшіне айналып отырғанын атап өтті.
«Мемлекет басшысы цифрландыру мен жасанды интеллектіні енгізу жөніндегі стратегиялық бағытты айқын белгіледі. Осы тапсырмаларды орындау мақсатында елде ауқымды қадамдар жасалды: Жасанды интеллект министрлігі құрылды, Парламент Цифрлық кодекс жобасын қарауда, ал Мәжіліс Жасанды интеллект туралы заңды қабылдады», – деді Берік Асылов.
Ол құқық қорғау саласында IT-технологияларды қолдану прокуратура қызметінің басым бағыттарының бірі екенін атап өтті.
Қылмыстық процесс, әкімшілік сот ісін жүргізу, мемлекеттік бақылау және азаматтардың өтініштерімен жұмыс толықтай цифрландырылды.
Бұл құралдар жыл сайын ондаған мың азамат пен кәсіпкердің құқықтарын қорғайды.
Ұлттық цифрлық платформа арқылы инвесторларды қорғау тетігі жолға қойылды: 20 қаңтардан бастап бірде-бір мемлекеттік орган прокурордың келісімінсіз инвесторды тексеруге, жауапкершілікке тартуға, қызметін тоқтатуға немесе лицензиясын қайтарып алуға құқылы емес.
«Бүгін цифрлық жүйелер тек құқық бұзушылықтарды тіркеп қана қоймай, оларды алдын алуы да маңызды. Осы мақсатта жасанды интеллект технологияларын пайдаланатын “Цифрлық қадағалау” жүйесі құрылды», – деп атап өтті Бас Прокурор.
Аталған жүйе мәліметтерді талдайды, мемлекеттік органдардың деректер базаларына, «ақылды» камераларға, дрондарға қосылған және іздеудегі адамдар санын 24%-ға азайтуға мүмкіндік берді.
Бұл технология қоғамдық тәртіпті бұзушылықтардың, заңсыз кен өндірудің алдын алуда, пробация есебіндегі тұлғаларды бақылауда және құқық қорғау қызметінің басқа да маңызды бағыттарында қолданылады.
Берік Асылов негізгі бағыттардың бірі ретінде цифрлық талдауды және қылмыстылықты болжауды атады.
«Президенттің тапсырмасы бойынша Құқықтық статистика комитеті трансформациялануда, оның құрамында Қылмыстық қатерлерді болжау орталығы құрылды. Оның міндеті – үлкен деректер мен жасанды интеллект негізінде цифрлық профилактика жүргізу», – деді Бас Прокурор.
Орталық құқық бұзушылықтардың динамикасын талдайды, жаһандық қатерлерді бақылайды және мемлекеттік органдарды нақты уақыт режимінде хабардар етеді.
Қазіргі уақытта «е-Өтініш» жүйесі арқылы «зорлық-зомбылық», «сыбайлас жемқорлық», «буллинг» сияқты тақырыптар бойынша азаматтардың өтініштерінен тәуекелдерді анықтайтын модель сынақтан өтуде.
Берік Асылов Қазақстанның жасанды интеллект дәуіріне қадам басқанын, оның заң мен тәртіпті қорғауда жаңа мүмкіндіктер ашатынын атап өтті.
Digital Bridge форумында «Alem.ai» жасанды интеллект зертханасының ашылғаны жарияланды, және прокуратура осы құрылыммен қылмыспен және өзге де құқық бұзушылықтармен күрес тиімділігін арттыру мақсатында ынтымақтастық орнатуды жоспарлап отыр.
Бас Прокурор цифрлық технологиялар киберқылмыс пен интернет-алаяқтыққа қарсы күресті айтарлықтай күшейткенін атап өтті.
«Қазақтелекоммен» бірлесіп, алаяқтық қоңырауларды бұғаттайтын АнтиФрод Кол-орталығы іске қосылды.
Ол Украина мен Ресейдегі 9 шетелдік колл-орталықтың қызметін тоқтатты, ал бір айда 40 мыңнан астам қоңырау бұғатталды.
Жақын арада бұл тәжірибе өңірлерде кеңейтілетін болады.
Басым бағыттардың бірі – есірткі қылмыстарымен күрес.
«Ақша ізін қуу» қағидаты бойынша прокуратура есірткі бизнесін ұйымдастырушылардың цифрлық активтерін тәркілеудің жаңа әдістемесін әзірледі», – деді Берік Асылов.
85 мыңнан астам банк картасы 2,3 млрд теңгеге бұғатталды, ал жалпы бұғатталған активтер көлемі 11,5 млрд теңгеден асты.
Жасанды интеллект негізіндегі чат-бот енгізіліп, оның көмегімен 12 мың есірткі шоты анықталды.
Берік Асылов қызметкерлерді жаңа цифрлық сын-қатерлерге бейімдеу қажеттігін атап өтті – киберанықтау мен жасанды интеллект негізіндегі талдаудан бастап, сертификатталған кибертергеушілер мен киберпрокурорларды даярлауға дейін.
Сондай-ақ, ведомстволар, сарапшылар мен IT-қоғамдастық арасында технологиялар мен деректер алмасу үшін тиімді диалог орнату маңызды.
«Біз қылмыстық қатерлерді талдау мен болжаудың тұрақты тетігін қалыптастыруымыз, халыққа құқықтық көмектің қолжетімділігін – әсіресе цифрлық ортада – қамтамасыз етуіміз керек. Осылайша “Заң және Тәртіп” идеологиясы жетекші цифрлық платформаларда жүзеге асырылады», – деп қорытындылады Берік Асылов.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Бас прокуратура мен Қаржы мониторингі агенттігінің қызметкерлері заңсыз мұнай айналымы үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту мақсатында Қазақстан азаматын Біріккен Араб Әмірліктерінен экстрадициялады.
Күдікті коммерциялық ұйымның бас директоры бола тұра, 2022-2023 жылдары Ақтөбе облысында алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобымен жалпы сомасы 300 млн теңгеден астам аса ірі мөлшердегі мұнайды заңсыз өткізу бойынша әрекеттер жасаған.
Қылмыс жасағаннан кейін қаскүнем жасырынып, ол халықаралық іздеуге жарияланған.
2024 жылы іздеудегі адам Дубайда анықталып, Бас прокуратураның сұрауы бойынша ол жерден Қазақстанға экстрадицияланды.
Қазір күдікті уақытша ұстау изоляторына қамалды.
Айта кетейік, 2024 жылы бұл қылмыстың сыбайласы бас бостандығынан айыру түріндегі жазаға сотталған.
Айыпталған қылмысты жасағаны үшін мүлкі тәркіленіп, 3 жылдан 6 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша прокуратура органдары инвестициялық жобаларды сүйемелдеуді жүзеге асырады.
Негізгі мақсат – бизнестің сенімді дамуына, жаңа жұмыс орындарын ашуына және экономиканың дамуына үлес қосуына мүмкіндік беретін қолайлы әрі болжамды құқықтық ортаны қалыптастыру.
Мұндай өзара іс-қимылдың жарқын мысалы ретінде Өскемен қаласындағы «СакотаКорпорейшн» ЖШС жобасын сүйемелдеу болды.
Компания 11 млрд теңге инвестиция құйып, ірі сауда-ойын-сауық орталығы мен әкімшілік кешен – «Maxi Mall»-ды салды.
Жобаны іске асырудың әртүрлі кезеңдерінде инвестор әкімшілік кедергілерге тап болды. Алдымен көршілес тұрғын үй кешенінің тұрғындары мен олардың Мүлік иелерінің бірлестігі өз аумағы арқылы коммуналдық желілерге қосылуға рұқсат бермеді, кейін Ғылым комитеті баламалы қосылу нүктесін келісуден бас тартты.
Кейінірек құбырды пайдаланушы ұйым екінші кіреберіс жолын салуға келісім бермеді, ал соңында «Азаматтарға арналған үкімет» эскиздік жобаға үй-жайлардың нөмірленуі енгізілмегені үшін нысанды пайдалануға қабылдауға рұқсат етпеді.
Прокуратураның жедел араласуының арқасында бұл мәселелер инвестордың пайдасына шешілді.
Бүгінде орталық пайдалануға берілді, шамамен 100 жұмыс орны құрылды (ал қазан айында кешен толық ашылған соң 500-ге дейін адамды жұмысқа орналастыру жоспарлануда).
Осындай көмек Маңғыстау облысында да көрсетілді.
Құны 20 млрд теңгені құрайтын заманауи сауда-ойын-сауық орталығының инвестициялық жобасын іске асыру кезінде бірқатар кедергілер туындады: коммуналдық желілерге қосылуды ұзақ келісу, бөлек кіреберіс жол салу және объектіні пайдалануға беру мәселелері.
Алдымен сәулет бөлімі кіреберіс жолды келісуден ауызша бас тартты, себебі нысан қаланың Егжей-тегжейлі жоспарлау жобасы жоспарына енгізілмеген деп уәждеді, алайда іс жүзінде ол болған, бірақ объектіні нақтыландыру бойынша түзетулер болмаған.
Кейін жергілікті атқарушы орган жер учаскесін жалға алу мерзімін ұзартудан формалды негіздер бойынша бас тартты, бұл инвестордың қаржыландыру тарту мүмкіндігінен айырды.
Прокуратураның үйлестіруі қажетті рұқсаттарды уақытылы алуға және жұмыстарды мерзімінде аяқтауға мүмкіндік берді.
Жоба сәтті жүзеге асырылып, 1,5 мың жұмыс орны ашылды.
Бүгінде «Aktau Mall» өңір тұрғындары мен қонақтары үшін басты тартылыс орталықтарының біріне айналды.
Ұлытау облысында жел электр станциясын салу жобасын іске асыру барысында шетелдік инвестор бірнеше проблемаларға кезікті.
2023 жылы салық органы оның банктік шоттарын негізсіз бұғаттап, мемлекеттік қайта тіркеуді жою туралы сотқа талап-арыз берді.
Өткен жылы Экология департаменті мен жергілікті әуежай жобаға қалақшаларды кәдеге жарату полигоны енгізілмегені үшін қажетті рұқсаттарды бермеді, алайда заңнамада мұндай талап жоқ.
Кейін комиссия әуежай үшін ықтимал радиолокациялық кедергелерге байланысты құрылысқа келісім бермеді, ал уәкілетті орган инвестор іс жүзінде ұсынған түпнұсқа құжаттардың жоқтығын алға тартып, жер учаскелерін жалға алу құқығын тіркеуден бас тартты.
Прокуратура қабылдаған шаралармен инвестордың құқықтары қорғалды, талап арыз қайтарып алынды, Халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері мен Сәтбаев қаласының Мемлекеттік кірістер басқармасының басшысы тәртіптік жауапкершілікке тартылды.
Бүгінде жоба іске қосылды, 16 жел станциясы жұмыс істеп тұр, инвестиция көлемі 75 млрд теңгені құрады.
Бұл прокурорлар көмек көрсеткен жобалардың тек бір бөлігі ғана.
Тек ағымдағы жылдың өзінде 440 проблемалық жағдай табысты шешілді және 1032 инвесторға нақты көмек көрсетілді.
Жалпы, прокурорлар елдің инвестициялық тартымдылығын арттыруға, инвесторлар мен кәсіпкерлердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған.
Бұл жұмыс жалғасуда және Бас Прокурор Б.Асыловтың ерекше бақылауында.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
«Заң мен Тәртіп» тұжырымдамасы аясында және қолданыстағы «Болашақ прокурор кеңістігі» жобасы шеңберінде Батыс Қазақстан облысының прокуратурасы Қазақстан инновациялық және телекоммуникациялық жүйелер университетінде студенттермен кездесу ұйымдастырды.
Іс-шараға Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары Ғалымжан Қойгелдиев, Батыс Қазақстан облысының прокуроры Нұрбек Ұласбекұлы, университеттің негізін қалаушы Ақсерік Әйтімов, университет ректоры Әліби Баяхов, сондай-ақ оқытушылар мен студенттер қатысты.
Кездесу барысында Бас Прокурордың орынбасары Ғалымжан Қойгелдиев Бас прокуратураның бастамасымен қолға алынған «Болашақ прокурор кеңістігі» жобасы еліміздің алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарында жүзеге асырылып жатқанын атап өтті. Бұл жоба студенттерге прокуратура қызметі туралы мол ақпарат беріп, құқық қорғау саласына назар аударуға, заңның үстемдігі мен әділеттілікті насихаттауға бағытталған.
Сонымен қатар, іс-шара аясында Ғалымжан Қойгелдиев студенттерге дәріс оқып, елдегі заң үстемдігін қамтамасыз ету, халықтың құқықтары мен бостандықтарын қорғау – прокуратура органдарының басты міндеті екенін атап өтті.
Прокуратура жұмысының табысты болуы – кәсіби мамандарға байланысты.
Осыған орай, ол аталған жобаның кадр даярлаудағы маңыздылығына тоқталып, жобаны одан әрі дамыту барысында студенттерге білім сапасын арттыру үшін қолдау көрсетілетінін айтты.
Болашақ заңгерлерге прокуратура органдарына қызметке қабылдау талаптары мен Құқық қорғау академиясына түсу тәртібі туралы толық ақпарат берілді.
Прокуратура өкілдері студенттердің барлық сұрақтарына толық жауап берді.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Мемлекет басшысының өкімімен Өмірәлиев Жандос Жәнібекұлы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының бірінші орынбасары болып тағайындалды.
Президенттің келісімі бойынша Бас Прокурордың бұйрықтарымен:
➢ Батыс Қазақстан облысының прокуроры – аға әділет кеңесшісі Ұласбекұлы Нұрбек.
➢ Маңғыстау облысының прокуроры – аға әділет кеңесшісі Құшалиев Серікқали Жанбыбекұлы тағайындалды.
Сондай-ақ, Мемлекет басшысының келісімі бойынша бірқатар аумақтық прокурорлардың ротациясы жүргізілді:
➢ Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы жанындағы Құқық қорғау органдары академиясының ректоры – Әбдіров Нұрғалым Мәжитұлы;
➢ Бас көлік прокуроры – Жүйріктаев Берік Қуанышбекұлы;
➢ Атырау облысының прокуроры – Басшыбаев Мадияр Бекенұлы;
➢ Жамбыл облысының прокуроры – Әбілов Берік Рақатұлы;
➢ Жетісу облысының прокуроры – Жұмақанов Бауыржан Альбертұлы;
➢ Қостанай облысының прокуроры – Сексембаев Марат Исламханұлы;
➢ Павлодар облысының прокуроры – Байшолақов Алмат Мұратұлы;
➢ Шығыс Қазақстан облысының прокуроры – Сүлейменов Тимур Қайырбекұлы.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Ташкентте Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Берік Асылов Экономикалық ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің бас прокурорларының 6-отырысына қатысты.
Жиында Әзербайжан, Иран, Қырғызстан, Пәкістан, Тәжікстан, Түркия, Түрікменстан және Өзбекстан прокуратурасының басшылары экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және орман қорын қорғау, сондай-ақ шығарындыларды азайту, заңсыз ағаш кесу мен браконьерлікке қарсы күрес мәселелерін талқылады.
Ерекше көңіл экожүйелерді қалпына келтіру мен сирек кездесетін жануарларды қорғау шараларына бөлінді.
Сонымен қатар, қатысушылар сот-құқықтық реформалар және сыбайлас жемқорлықтың алдын алу тәжірибелерімен бөлісті.
Экологиялық тақырып аясында Қазақстан қадағалау органының басшысы экология және табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану – тұрақты дамудың кепілі екенін атап өтті. Қазақстан бұл мәселелерге стратегиялық басымдық береді және «ластаушы төлейді» қағидатына сәйкес, табиғатқа зиян келтірген әрбір адам тек шығынды өтеп қана қоймай, заң алдында жауап беруі тиіс екенін ұстанады.
Сонымен бірге, Б. Асылов Қазақстан прокуратурасының табиғатты пайдалану саласындағы қадағалау тәжірибесін, су ресурстарының сапасы мен ормандарды қорғау бойынша бақылау жұмыстарын таныстырды.
Ол өртті ерте анықтау жүйесін енгізу шаралары туралы да айтып өтті. Бұл жүйе өрттердің аумағын төрт есеге қысқартуға мүмкіндік берген.
Соңғы үш жылда экологиялық заң бұзушылықтар бойынша 185 миллион доллардан астам айыппұл салынғанын, ал қалдықтарды қайта өңдеу үлесі 11 пайыздан 30 пайызға дейін өскенін жеткізді.
Сонымен қатар, сирек жануарларды браконьерлік және контрабандадан қорғау үшін өңірлік стратегия әзірлеуді, ормандар мен су ресурстарын қорғау саласындағы ынтымақтастықты кеңейтуді ұсынды.
Жиын қорытындысында қылмыспен, сыбайлас жемқорлықпен және экологияны қорғау саласындағы қауіп-қатерлермен күресте халықаралық ынтымақтастықты нығайтатын Декларация қабылданды.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Қазақстан Республикасының Бас прокуроры Берік Асылов Ташкент қаласында өткен Түркі мемлекеттері ұйымы Бас прокурорлары кеңесінің 4-отырысына қатысты.
Жиынға Әзербайжан, Қырғызстан, Түркия және Өзбекстан жоғарғы қадағалау органдарының басшылары, сондай-ақ Түрікменстаннан бақылаушылар қатысты.
Кездесуде прокуратура органдарының қызметіне жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу, цифрлық криминалистиканы дамыту, халықаралық ынтымақтастықты күшейту және жаһандық сын-қатерлер жағдайында бірлескен жұмыстың тиімділігін арттыру мәселелері қаралды.
Қазақстанның Бас прокуроры өз сөзінде цифрлық трансформация елдің стратегиялық басымдығы болғанын атап өтті.
Ол Қазақстан Президенті айқындаған курс жасанды интеллектті енгізу және тұрақты цифрлық орта қалыптастыруға бағытталғанын атап өтті.
Б.Асылов виртуалды ортадағы қылмыстылықпен күреске ерекше көңіл бөлді. Қазақстандық қадағалау органының басшысы атап өткендей, киберқылмыстың көлемі мен қауіптілігі сыни деңгейге жетті және оны тоқтату үшін тиімді тәсілдерді бірге әзірлеу қажет.
Сонымен қатар, іс-шара аясында Қазақстан мен Өзбекстан Бас прокурорларының екіжақты кездесуі өтіп, онда трансұлттық қылмыспен күресті кеңейту мәселелері талқыланып, аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған бірлескен шаралар келісілді және 2026–2027 жылдарға арналған ведомствоаралық ынтымақтастық бағдарламасына қол қойылды.
Жалпы отырыстың қорытындысы бойынша заң үстемдігін нығайтуға, қадағалау қызметін жетілдіруге және тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған ортақ бастамаларды қолдау бекітілген Түркі мемлекеттері ұйымы Бас прокурорлары кеңесінің Декларациясы қабылданды.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Бүгін Түркістан қаласында Қазақстан, Мажарстан және бес түркі мемлекетінің – Әзербайжан, Қырғызстан, Түркия, Өзбекстан және Түрікменстан прокуратураларының өкілдері қатысқан Мемлекеттік айыптаушылардың алғашқы Халықаралық форумы өз жұмысын бастады.
Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Берік Асылов форумды салтанатты түрде ашып, бұл шараның ұлттық сот төрелігі жүйесін дамыту және халықаралық ынтымақтастықты нығайту үшін маңыздылығын атап өтті. Ол форумның өтуі әртүрлі елдердің мемлекеттік айыптаушыларының тәжірибе алмасуына және құқық қорғау органдарының тиімділігін арттыру мақсатында байланыстарды күшейтуге бірегей мүмкіндік беретінін айтты.
«Бүгінгі форумның басты мақсаты – шетелдік әріптестермен тәжірибе алмасу, заңдылық пен әділеттілікті қамтамасыз етудегі халықаралық ынтымақтастықты нығайту», – деп қадағалау органының басшысы өз сөзінде форумның барлық қатысушы мемлекеттердің құқықтық жүйелерін күшейтудегі маңызды рөлін ерекше атап өтті.
Форум қатысушыларына Қазақстан Республикасы Президентінің Көмекшісі Е.Н. Жиенбаев және Жоғарғы Сот Төрағасы А.А. Мерғалиев те құттықтау сөздерін арнап, іс-шараның өзектілігі мен маңыздылығын атап көрсетті.
Іс-шара аясында Қазақстанның тәжірибелі мемлекеттік айыптаушылары да сөз сөйлеп, құқықбұзушылықтарға нөлдік төзімділік және жазаның бұлтартпастығы қағидатын қамтамасыз ету, құқықтық тәртіп пен қылмыспен күрес бойынша тәжірибелері мен бастамаларымен бөліседі. Бұл – «Заң және тәртіп» идеологемасының негізгі бағыттары болып табылады. Аталған шара құқықтық жүйені нығайтуға, мемлекеттік айыптаудың тиімді тетіктері мен модельдерін дамытуға бағытталған маңызды қадам.
Бас Прокурор «Мемлекеттік айыптау институтын дамыту әлемдік үрдістер мен жаһандық үдерістерді ескермей мүмкін емес. Халықаралық тәжірибе, үздік практикалар мен заманауи жұмыс модельдері ұлттық тәсілдерді айтарлықтай жетілдіруге және олардың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді», – деп тұжырымдады.
Екі күн бойы форум қатысушылары адам құқықтарын қорғау саласындағы идеялар мен тәжірибелік шешімдерімен бөлісетін болады. Бағдарламада сонымен қатар құқықтық саладағы цифрландыру және жаңа технологияларды қолдану мәселелерін талқылау, оқыту тренингтері, сондай-ақ интерактивті сауалнамалар мен викториналар өткізу жоспарланған.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Бас прокуратура әкімшілік құқық бұзушылықтардың, соның ішінде қайта жасалатындардың алдын алу бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде. Ерекше назар азаматтардың қауіпсіздігіне тікелей байланысты көлік және жол шаруашылығы саласындағы бұзушылықтарға аударылады.
Мемлекет Басшысы өзінің халыққа арналған жыл сайынғы жолдауында атап өткендей: «Халықтың өмірі мен денсаулығына тікелей әсер ететін тағы бір түйткіл, бұл – жол қауіпсіздігі. Әрбір адам өз өміріне және айналасындағы адамдардың қауіпсіздігіне жауапты екенін сезінуге тиіс. Көлік жүргізу мәдениетін бүкіл қоғам болып қалыптастыру қажет».
Елімізде заманауи бейнебақылау жүйелерінің белсенді енгізілуі және цифрлы технологиялардың дамуы жағдайында құқық бұзушылықтарды анықтау деңгейі айтарлықтай өсті.
Тек 2025 жылдың алғашқы 6 айында 8,5 млн-ға жуық әкімшілік құқық бұзушылық тіркелді, оның 7 млн (немесе 84%-ы) көлік саласына қатысты.
Қайта жасалатын бұзушылықтардың саны ерекше алаңдатушылықты туғызуда – оның саны шамамен 1,5 млн, оның ішінде 85 мыңға жуық адам үш немесе одан да көп осы тектес құқық бұзушылықтарды жасаған. Бұл деректер заң талаптарын жүйелі түрде орындамаудың алдын алу мақсатында профилактикалық шараларды күшейту қажеттігін көрсетеді.
Тиісті нұсқаулар төмен тұрған прокурорларға, сондай-ақ Ішкі істер министрлігіне жіберілді.
Бас прокуратура: Жол қозғалысы ережелерін сақтамау – бұл қауіпті және қайғылы салдарларға апаратын тікелей жол екендігін атап өтуде. Автокөлік жоғары қауіп-қатердің негізі, жолда жауапсыз мінез-құлық ауыр апаттарға әкелуі мүмкін, бұл тек бұзушылардың өздері ғана емес, сонымен қатар кінәсіз азаматтар зардап шегіп, қаза болуда.
Салғырттықтың нәтижесінде балалар зардап шегетіні қатты алаңдатады. Көбінесе ата-аналар балаларды қараусыз қалдырып, мұқиятсыздығынан қайғылы оқиғалар орын алуда.
Алты айдың қорытындысы бойынша жол-көлік оқиғаларынан 5,5 мыңнан астам бала зардап шекті, 135 бала қаза тапты.
Тек үлкендердің жолдағы тәртібі үлгі болып қана қоймай, сонымен бірге балаларға қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын ерте жастан үйрету, оларды жол қозғалысы ережелерімен оқыту маңызды.
Мас күйінде көлік басқаруға жол берілмейтіндігіне ерекше назар аударылады.
Осы жылдың 6 айында көлік құралын мас күйінде басқарғаны үшін 11 мыңнан астам адам әкімшілік жауаптылыққа тартылды, олардың 158-і жол-көлік оқиғасын жасап, салдарынан 282 адам зардап шекті, 17 адам қаза болды.
Жеке мобильділік құралдарын – электрсамокаттарды пайдалану мәселесіне жеке назар аудару қажет. Қалалық инфрақұрылым олардың қауіпсіз қозғалысына толық бейімделмеген, бұл жол-көлік оқиғаларына алып келеді.
Ішкі істер министрлігінің деректері бойынша жыл басынан бері елімізде электрсамокаттардың қатысуымен 213 жол-көлік оқиғасы тіркелді, соның салдарынан 224 адам зардап шекті. 42 жағдайда апатқа самокат жүргізушілерінің өздері кінәлі болған, 52 адам әртүрлі жарақаттар алды.
Қайғылы жағдайларға жаяу жүргіншілер жолын кесіп өту кезінде самокаттан түспеу, жаяу жүргіншілер мен балаларға жақындағанда жылдамдықты төмендетпеу сияқты қарапайым талаптарды елемеу әкеліп соғады.
Алайда жолдағы қауіпсіздік – қозғалыстың барлық қатысушыларының ортақ жауапкершілігі екенін ұмытпау керек. Жаяу жүргінші өз міндеттерін білуі тиіс:
- жолды тек жаяу жүргіншілер өткелінен кесіп өтуі;
- өткел болмаған жағдайда – жолды тек екі жақтан да жақсы көрінетін жерде кесіп өтуі;
- жолға тек көліктердің арақашықтығы мен жылдамдығын бағалап, өту қауіпсіз екеніне көз жеткізгеннен кейін шығуы;
- көліктердің жүруіне кедергі келтірмеуі және тоқтап тұрған көліктің немесе көрінуді шектейтін кедергінің артынан шықпауы.
Адам өмірі – баға жетпес, қайғылы жағдай орын алса, оны ешкім қайтара алмайды.
Көлік жүргізушісі өз кезегінде көлікке үнемі бақылау жасап, кедергі пайда болған кезде тоқтай алатындай жылдамдықты таңдауға міндетті. Әсіресе маңыздысы:
- жаяу жүргіншілер өткеліне жақындағанда жылдамдықты төмендету, бірақ арттан келе жатқан көліктерге апатты жағдай туғызбау;
- аулаларда, мектептер мен балалар алаңдарының маңында аса мұқият болу – балалар көбінесе дәл осы жерлерде жолға кенеттен жүгіріп шығады;
- ауа райы жағдайын ескеру: ұзақ құрғақ ауа райынан кейін жол бетінде шаң, кір, май, түтін қалдықтары және басқа да ластағыштар жиналады. Алғашқы жаңбыр тамшылары кезінде бұл заттар ылғалмен әрекеттесіп, жұқа «майлы» қабат түзеді, ол шиналардың жолмен үйкелісін күрт төмендетіп, тежеу қашықтығын ұзартады. Ұзақ уақыт құрғақ болған жолдарда жаңбырдың алғашқы минуттарында апат қаупі жоғары болады, себебі жолда майлы және шаңды қабық пайда болады.
Қазір күз мезгілі, температураның күрт ауысуына байланысты жол-көлік оқиғалары қаупі артады.
Ұйқы режимінің бұзылуы мен шаршау зейінді төмендетіп, реакцияны баяулатады. Прокуратура жүргізушілерге ұзақ сапарларды шаршамауға мүмкіндік беретіндей етіп жоспарлауды ұсынады. Жолаушылар, әсіресе қалааралық тасымалдау және ұзақ қашықтыққа такси шақырған кезде, жүргізушінің жағдайын бақылап, қажет болған жағдайда оның демалуын талап етуі тиіс.
Естеріңізге саламыз: азаматтық заңнамаға сәйкес (АК-нің 931-бабы), жоғары қауіптілік көзі иесі жол-көлік оқиғасы үшін тікелей кінәлі болмаса да, келтірілген залал үшін материалдық жауапкершілікке тартылады.
Бас прокуратура жол қозғалысының барлық қатысушысын заңды қатаң сақтауға, саналы тәртіпке және жол қозғалысының басқа қатысушыларын сыйлауға шақырады.
Құқық бұзушылықтардың алдын алу – бұл азаматтардың өмірін және әл-ауқатын сақтауға бағытталған мемлекет пен қоғамның бірлескен міндеті.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі
Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының сұрау салуы бойынша Ресей Федерациясынан бюджет қаражатын аса ірі мөлшерде жымқырды деген күдікке ілінген азамат экстрадицияланды.
Тергеу барысында аталған тұлға құрылыс компаниясының басшысы бола отырып, 2020 жылдан 2022 жылға дейінгі аралықта адамдар тобымен алдын ала сөз байласу арқылы жалған шарттар жасасып, аффилирленген компаниялар арқылы ақша қаражатын аудару жолымен «Самұрық-Энерго» АҚ-ның еншілес ұйымынан 8,5 млрд теңгеден астам бюджет қаражатын жымқырғаны анықталды.
Аталған қаражат Ақмола облысында жел электр станциясын салуға арналған болатын.
Қылмыс жасағаннан кейін күдікті жасырынып, оған халықаралық іздеу жарияланған.
Осы жылдың ақпан айында ол Ресей Федерациясының аумағында ұсталып, Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының сұрау салуы бойынша оны экстрадициялау туралы шешім қабылданды.
Қазіргі уақытта күдікті тергеу изоляторына қамалды.
Қылмысқа қатысы бар басқа тұлғалар осы жылдың мамыр айында әртүрлі мерзімге бас бостандығынан айыру жазасына сотталды.
Қылмыстық заңмен айыпталған әрекетті жасағаны үшін мүлкі тәркіленіп, 5 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған.
Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы шетелде жасырынып жүрген тұлғаларды іздестіру және оларды қылмыстық жауаптылыққа тарту бойынша жүйелі жұмыс жүргізуді жалғастыруда.
Бас прокуратураның баспасөз қызметі