Гуманизм принципін басшылыққа ала отырып
2022 жылғы 2 қарашада қабылданған «Рақымшылық туралы» Қазақстан Республикасы Заңының кіріспесі осылай аталады.
Бұл рақымшылық 2022 жылғы 4-7 қаңтар аралығында ел аумағында орын алған жаппай тәртіпсіздіктерге байланысты қылмыстық құқық бұзушылықтар жасаған азаматтарға ғана қатысты біржолғы акт болып табылады.
Рақымшылыққа жататын қылмыстық әрекеттердің тізбесі Заңның 1-бабында қамтылған және 50-ден астам құрамды қамтиды, оның ішінде жаппай тәртіпсіздікке қатысу және шақыру, атыс қаруын ұрлау және т.б.
Осылайша, қылмыстың басқа түрлерін жасағандар, басқа уақытта немесе басқа жерде және жаппай тәртіпсіздіктерге байланысты емес адамдар рақымшылыққа жатпайды; жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастырушылар; билікті асыра пайдаланған және азаптаған адамдар; рецидивистер; зорлаушылар, террористер және экстремистер.
Рақымшылықты қолдану процестің бірнеше сатысында қабылданады: күдіктілерге қатысты сотқа дейінгі тергеп-тексеру сатысында, сотталушыларға қатысты соттардың істерді қарауы кезінде және сотталғандарға қатысты үкімдерді орындау кезінде.
Тергеу сатысындағы немесе соттағы қылмыстық теріс қылықтар, ауырлығы аз, ауырлығы орташа қылмыстар туралы істер адамдарды қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, тоқтатылатын болады.
Рақымшылық жасауға жататын сотталғандар қылмыстық теріс қылықтар, ауырлығы аз, орташа қылмыстар жасағаны үшін жазадан (негізгі және қосымша) немесе одан әрі өтеуден босатылады. Рақымшылыққа ұшыраған және ауырлығы төмен, орташа қылмыстар үшін жазасын өтеген немесе оны өтеуден босатылған адамдардан соттылық алынады.
Жазаны қысқарту да қарастырылған: ауыр қылмыстар жасағаны үшін негізгі жаза төрттен үшке, аса ауыр қылмыстар бойынша – жартысына қысқартылады.
Рақымшылық жасау адамды ақтамайды, бұл іс жүзінде жасалған қылмыс үшін кешірім. Оны қолдану шектеу сипатындағы құқықтық салдарға әкеп соғады. Рақымшылық келтірілген залалды өтеу міндетінен босатпайды.
Рақымшылық жасау туралы актіні іске асыру мемлекеттік органдардың рақымшылық жасалған адамдарды әлеуметтендіру, мекемелерден босатылған адамдарды жұмысқа орналастыру, әлеуметтік және өзге де көмек көрсету, өмірлік қиын жағдайға тап болған адамдар үшін орталықтарда тұрғылықты жері жоқ адамдарды орналастыру жөніндегі міндеттер көздейді.