Халықаралық ұйымдар және зияткерлік қызмет нәтижелерін қорғауды нормативтік-құқықтық реттеуді дамыту

Халықаралық ұйымдар және зияткерлік қызмет нәтижелерін қорғауды нормативтік-құқықтық реттеуді дамыту

Қазіргі уақытта зияткерлік меншікті халықаралық деңгейде құқықтық қорғау мәселелерімен негізінен Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы және Дүниежүзілік сауда ұйымы сияқты халықаралық ұйымдар айналысады.
Зияткерлік меншікті халықаралық қорғау жүйесі
мамандандырылған мекемелердің бірі болып табылатын Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымын (бұдан әрі – ДЗМҰ) басқарады,
Біріккен Ұлттар Ұйымының құрамына кіреді. ДЗМҰ-зияткерлік қорғау саласындағы ең көне халықаралық ұйым
меншік. Де-юре ол 1970 жылы құрылды (Женева) Стокгольм конвенциясын іске асыру аясында Зияткерлік меншікті қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастық ұйымының бірыңғай әлемдік орталығын құру мақсатында оның барлық түрлерінде.
Алайда, іс жүзінде ДЗМҰ"Зияткерлік меншікті қорғау жөніндегі біріккен халықаралық бюролар" деген атпен құрылды
(БИРПИ) 1893 жылы екі бюроның бірігуі нәтижесінде өнеркәсіптік меншікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясы мен әдеби және көркем шығармаларды қорғау туралы Берн конвенциясының әкімшілік функцияларын орындады.
Қазіргі уақытта 192 мемлекет ДЗМҰ мүшелері болып табылады, ұйымның отырыстарында 200-ден астам үкіметаралық ұйымдар мен Халықаралық не ұлттық үкіметтік емес ұйымдар (ҮЕҰ) байқаушы мәртебесіне ие.
ДЗМҰ-ның ең маңызды міндеттері мен функциялары:
* әмбебап негізде құрылған жоғарыда аталған одақтардың көпшілігінің қызметін қамтамасыз ету үшін әкімшілік-хатшылық, басқару шараларын орындау функциясы;
* зияткерлік меншік құқықтарын халықаралық қорғаудың жекелеген секторлары мен бағыттары бойынша ынтымақтастық.
БҰҰ мен ДЗМҰ арасындағы Шартқа сәйкес, ДЗМҰ өткізуге жауапты
мемлекеттер арасындағы Кооперация жолымен бүкіл әлемде зияткерлік меншікті қорғауға жәрдемдесу және шығармашылықты көтермелеу мақсатында жасалған келісімдер мен шарттарға сәйкес қажетті іс-қимылдарды жүзеге асырады.
ДЗМҰ құрылымына мыналар кіреді: 5
* ДЗМҰ-ға мүше елдер кіретін Бас Ассамблея,
сонымен қатар Париж және Берн одақтарына қатысады;
* Аталған одақтарға қатысуына қарамастан ДЗМҰ-ның барлық мүшелерін біріктіретін конференция;
* Әкімшілік-қаржылық функцияларды орындайтын 51 мемлекет құрамындағы үйлестіру комитеті;
* РСТ – ға қатысушы мемлекеттердің, Халықаралық патенттік жіктеу Одағының құрамындағы және Париж одағына мүше елдердің қалауы бойынша ДЗМҰ – ның өнеркәсіптік меншік туралы ақпарат жөніндегі тұрақты комитеті;
* ДЗМҰ Хатшылығы болып табылатын халықаралық бюро
бас директор.
ДЗМҰ құру қажеттілігі процестермен тығыз байланысты
зияткерлік меншік саласындағы үйлестіру және біріздендіру. В
үйлестіру саласында айтарлықтай жетістіктерге қол жеткізілді және зияткерлік мәселелермен айналысатын халықаралық ұйымдардың назары
меншік (ДЗМҰ, халықаралық жеке құқықты біріздендіру жөніндегі Гаага конференциясы, ЕО, зияткерлік меншіктің халықаралық альянсы) қазіргі уақытта зияткерлік меншік құқығының нормаларын біріздендіруге бағытталған.
Зияткерлік меншік саласындағы заңнаманы үйлестіру және біріздендіру процесінде маңызды рөл әзірлеуге жатады
Модельдік заңдар және өзге де нормативтік құқықтық актілер (оның ішінде халықаралық ұйымдар).
Модельдік заңдар-бұл тек қана қолданылатын құжаттардың ерекше түрі
міндетті имплементациялауға жататын және ұсынымдық сипаты
the қатысушы елдердің ұлттық заңдары. Модельдік заңдар бағытталған
әр түрлі юрисдикцияларда олардың негізінде бірыңғай ұлттық реттеуді әзірлеу есебінен заңнаманы үйлестіруге.
Халықаралық құқықта модельдік құжаттарды әзірлеу жеткілікті
кең таралған және тек заңдарға ғана емес, сонымен қатар модальды стратегиялар мен саясаттарды қоса алғанда, басқа деңгейдегі құжаттарға да қолданылады. Мұндай актілер
сәйкесінше ең әмбебап және дәлелденген тәжірибелерді жалпылау-
оның ерекшелігіне қарамастан кез келген мүдделі тұлға қолдана алатын салалар.
Сонымен қатар, ДЗМҰ қамқорлығымен даму бойынша іс-шаралар жүргізілуде
және зияткерлік меншік саласында үлгілік саясатты қабылдау
университеттер мен ғылыми-зерттеу ұйымдары үшін.
1980 жылдары Америка Құрама Штаттары және басқа да дамыған елдер зияткерлік меншік мәселелерімен (атап айтқанда, зияткерлік меншікті коммерцияландырумен) байланысты барлық ұйымдастырушылық тәжірибені ДЗМҰ –дан Дүниежүзілік сауда ұйымына (бұдан әрі-ДСҰ) көшірді, оның шеңберінде 1994 жылы Зияткерлік меншік құқықтарының сауда аспектілері (бұдан әрі-ДСҰ) бойынша келісім әзірленді – ТРИПС немесе ТРИПС келісімі).
ТРИПС келісімі даулы мәселелерді шешу үшін ерекше шараларды - репрессияны қолдану мүмкіндігін қарастырады. "Репрессия" термині (кеш. represaliae, лат. reprehendo - "ұстау"," тоқтату"," айыптау") халықаралық құқықта мемлекетаралық қатынастардағы құқықтық қорғау құралдарының біріне сілтеме жасау үшін қолданылады.
Алайда, екі ұйым арасында бәсекелестік туындамайды, өйткені ДЗМҰ мен ДСҰ арасындағы келісім ТРИПС негізгі ережелері мен қағидаларын іске асыру шеңберінде осы ұйымдар арасындағы ынтымақтастықты көздейді, ал ТРИПС әкімшілік функцияларын ДЗМҰ орындайтын шарттарға негізделеді.
Шын мәнінде, ТРИПС келісімі зияткерлік меншікті реттеу принциптерін негізге ала отырып және осы объектінің экономикалық компонентіне баса назар аудара отырып, қолданыстағы құжаттарды жинақтап, біріктірді. Бұл жағдайда ДЗМҰ реттеу саласында ғылымның дамуы, моральдық аспект, консультативтік функциялар қалады.
Біріккен Ұлттар Ұйымының білім, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (бұдан әрі – ЮНЕСКО) зияткерлік меншік саласында халықаралық деңгейде маңызды рөл атқарады. ДЗМҰ сияқты, ЮНЕСКО да БҰҰ-ның мамандандырылған мекемесі болып табылады. ЮНЕСКО 1946 жылы құрылды, ұйымның негізгі қызметі Білім және ғылым, сондай-ақ мәдени мұраны қорғау саласындағы ынтымақтастық саласына қатысты болса да, ЮНЕСКО авторлық құқық және сабақтас құқықтар мәселелерімен де белсенді айналысады. Сонымен, ЮНЕСКО қамқорлығымен халықаралық келісімдер қабылданды: Авторлық құқық туралы Дүниежүзілік конвенция (1952) және орындаушы әртістердің, фонограмма жасаушылардың және хабар тарату ұйымдарының мүдделерін қорғау туралы халықаралық конвенция (1961). Осы келісімдерге қатысты ЮНЕСКО әкімшілік функцияны орындайды.
Сонымен қатар, қазіргі уақытта ЮНЕСКО авторлық құқық және сабақтас құқықтар саласындағы зияткерлік меншік туралы білімді әртүрлі зерттеулер жүргізу және дүние жүзіндегі әртүрлі жоғары оқу орындарында кафедралар құру арқылы таратуға белсенді қатысады.
Селекциялық жетістіктерді қорғау саласында 1998 жылдан бастап мүшелікке негізделген өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау жөніндегі УПОВ - халықаралық одақ жұмыс істейді (француз тілінде:Union internationale pour la protection
des obtentions végétales). UPOV халықаралық орындау үшін құрылған
1961 жылы Парижде қабылданған және 1972, 1978 және 1991 жылдары қайта қаралған өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау жөніндегі Конвенциямен оның негізгі
мақсаты селекциялық жетістіктерді қорғау және қорғау саласындағы қатысушы елдердің заңнамасын үйлестіру және біріздендіру болып табылады.
Конвенцияның мақсаты-өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау
зияткерлік меншік құқығы, UPOV ынталандыруға тырысады
қоғамның игілігі үшін өсімдіктердің жаңа сорттарын дамыту.
Зияткерлік меншік саласына тікелей қатысы жоқ болса да, халықаралық жеке құқықты біріздендіру жөніндегі Гаага конференциясы және жеке құқықты біріздендіру жөніндегі халықаралық институт (UNIDRUA) маңызды. Осы халықаралық ұйымдардың атауларынан көрініп тұрғандай, олардың қызметі бағытталған
жәрдемдесу мақсатында халықаралық жеке құқық нормаларын біріздендіруге
халықаралық интеграция және әлемдік сауданың өсуі. Олардың қызметі
халықаралық конвенцияларды да, ұсынымдық актілерді де әзірлеуге қатысты, олар жақында әртүрлі мемлекеттердің ұлттық заңнамасына белсенді түрде енгізілуде, сондай-ақ жаһандану және халықаралық сауда байланыстарын нығайту аясында ұлттық заңнамалардың жеке-құқықтық нормаларын жақындастырудың жалпы әлемдік тенденциясын көрсететін халықаралық коммерциялық келісімшарттар жасасу кезінде қолданылады.
Зияткерлік сала үшін халықаралық жеке құқық пен УНИДРУАНЫ біріздендіру жөніндегі Гаага конференциясы қызметінің маңызы
меншіктің көп бөлігі халықаралық деңгейде жиі кездесетіндігімен байланысты
әр түрлі келісімшарттардың белгілерін қамтитын және басқалармен қатар зияткерлік меншік туралы ережелерді қамтитын коммерциялық келісімшарттар жасалады.
Алайда, зияткерлік меншік құқығын үйлестіру тек жаһандық деңгейде ғана емес, аймақтық деңгейде де жүзеге асырылады. Бұған мысал ретінде үндестіруді аймақтық халықаралық ынтымақтастық деп атауға болады - Еуропалық одақ, бұрынғы КСРО, Азия-Тынық мұхиты, Африка және Латын Америкасы елдерінің аумағында заңнаманы дамыту.
Посткеңестік про-да интеграциялық процестерді дамыту шеңберінде-
1995 жылы 12 тамызда Еуразиялық патенттік жүйені белгілейтін 8 Еуразиялық патенттік конвенция қабылданды. Еуразиялық патенттік жүйе барлық қатысушы елдерде өнертабыстарды құқықтық қорғауды ұсынатын бірыңғай Еуразиялық патент беру мүмкіндігін көздейді. Конвенцияға Әзірбайжан Республикасы, Армения Республикасы, Беларусь Республикасы, Грузия Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Молдова Республикасы, Ресей Федерациясы, Тәжікстан Республикасы және Украина қол қойды, алайда Грузия Республикасы мен Украина оны ратификацияламады.
Еуразиялық патенттік жүйенің жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында Еуразиялық патенттік ұйым құрылды. Оның негізгі органдарына әкімшілік кеңес және Еуразиялық патенттік ведомство кіреді. Әкімшілік кеңес өкілді орган болып табылады, оның қызметіне Еуразиялық патенттік конвенцияға қатысушы елдердің өкілдері қатысады, ал Еуразиялық патенттік ведомство Еуразиялық патенттерді беруді және өтінімдер бойынша іс жүргізуді жүзеге асырады.
Сонымен қатар зияткерлік меншік мәселелеріне назар аударылады
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы форматында айтарлықтай маңызға ие
(ТМД). ТМД-да қатысушы елдер арасында бірқатар келісімдер бар
зияткерлік меншік мәселелері бойынша, оның ішінде ТМД елдерінің "авторлық құқық және сабақтас құқықтарды қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы" келісімі және ТМД елдерінің "жалған тауар белгілері мен географиялық нұсқауларды пайдаланудың алдын алу және жолын кесу жөніндегі"Келісімі.
Посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық процестерді дамытуда 2015 жылы Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО) өз қызметін бастады. Одақтың қызметін регламенттейтін негізгі акт ЕАЭО туралы шарт болып табылады. Онда зияткерлік меншік туралы бөлім (XXIII бөлім) бар, оның нормалары зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарды қорғау және қорғау туралы хаттамамен толықтырылады (№26 қосымша). Болашақта ЕАЭО нормативтік актілері даралау құралдарына бірыңғай куәліктерді енгізу мүмкіндігіне жол береді. ЕАЭО шеңберінде қатысушы елдер зияткерлік меншік туралы негізгі Дүниежүзілік шарттарды басшылыққа алуға міндеттенетінін, яғни өңірлік интеграцияны жүргізетінін атап өту маңызды
халықаралық интеграцияны күшейтуге, өйткені ол қабылдауды білдіреді
тіпті қатыспайтын елдер де әмбебап келісімдердің ережелерін сақтайды
бұл келісімдерде, бірақ ЕАЭО жағдайындағыдай өңірлік одақтарға қатысатын келісімдерде.
Аталған ұйымдар Зияткерлік меншік саласында жетекші рөл атқарады, олар қазіргі әлемдегі зияткерлік меншік құқығы тұжырымдамасының даму векторын және оған сәйкес келетін заңнаманы жетілдіру бағыттарын белгілейді ұлттық және халықаралық деңгейдегі зияткерлік құқықтар.

Павлодар облысының Әділет департаменті