Контрафактілік өнімдермен күрес және зияткерлік меншік объектілерін қорғау

Тауар белгілерін немесе ұқсас белгілерді заңсыз пайдалану проблемасы барлық жерде кездеседі және тауар белгілері иелерінің мүдделеріне зиян келтіретін материалдық пайда алу жөніндегі жосықсыз ниетпен байланысты. Қазақстандық және шетелдік бизнес субъектілері осындай бұзушылықтарға тап болады. Бұзушылықтар көбінесе тауар белгілері немесе аралас дәрежеге дейін ұқсас белгілер орналастырылған тауарларды Қазақстанға заңсыз әкелумен байланысты. Мұндай іс-әрекеттердің заңсыздығы тауар белгілерімен араласу дәрежесіне дейін ұқсас белгілер орналастырылған бірегей тауарлар мен тауарларды әкелуге тауар белгісі иесінің келісімінің болмауы болып табылады. Басқаша айтқанда, бұл жалған тауарлар. Қазақстанда авторлық құқықты тіркеу қызметі автоматтандырылды. Тауар белгілеріне құқықтарды қорғауды талқылау алдында құқықтық реттеудің негізгі аспектілерін еске салу маңызды. Қолданыстағы заңнама қорғалатын тауар белгісін Қазақстан Республикасының аумағында пайдалану оның иесінің келісімімен ғана мүмкін болатындығын белгілейді. Иесінің келісімінсіз пайдалану тауар белгісіне айрықша құқықты бұзу деп танылады. Бұл ретте тауар белгісімен белгіленген тауарды әкелу тауар белгісін пайдалану деп танылады. Осылайша, тауар белгісін иеленушінің келісімінсіз белгілеу арқылы тауарды әкелу айрықша құқықтарды бұзу болып табылады және заң бойынша қудаланады. Сонымен қатар, ҚР Азаматтық Кодексі мен тауар таңбалары туралы заңға жақында енгізілген өзгерістерге сәйкес 2018 жылғы 3 шілдеден бастап "контрафактілік тауар"ұғымы енгізілді. Бұл тауар және оның орамасы, онда авторлық құқық иесінің келісімінсіз тауар белгісі немесе араластыру дәрежесіне ұқсас белгі орналастырылған. Түпнұсқа тауарлар мен қолдан жасалған тауарларға қатысты заң шығарушы "контрафактілік тауар" деген ұғымды қолданатынына қарамастан, заң деңгейінде тауар белгісіне меншік иесінің айрықша құқықтарын қорғаудың әртүрлі тәртібі айқындалған, оның ішінде мұндай тауарларды ҚР аумағына әкелу кезінде қолданылатын қорғау тетігі бар. Тауар таңбаларына айрықша құқықтарды қорғаудың мұндай тетігі тауар таңбасын ҚР зияткерлік меншік объектілерінің кедендік тізіліміне (бұдан әрі – "тізілім") енгізу болып табылады. Бұл тәсіл іс жүзінде кеден органдарының тауарларды айналымға шығаруды 20 жұмыс күніне дейін тоқтата тұруға және тізілімге енгізілген тауар белгісіне айрықша құқықтарды бұзуға күдікке байланысты тауар белгісінің иесіне немесе оның өкіліне мұндай тоқтата тұру туралы хабарлауға құқылы екенін білдіреді. Хабарлау, егер оның тауар таңбаларына құқықтарын бұзу орын алуы мүмкін деп пайымдауға жеткілікті негіздері болса, иеленушінің тауар таңбасына құқықтарды қорғау жөнінде шаралар қабылдауы мақсатында жүзеге асырылады. Егер иесі осындай шараларды сәтті қабылдаған болса, онда заңсыз тауарлар нарыққа енгізілмейді, ал бұзушы (импорттаушы) залалды өтеу мүмкіндігімен тиісті жауапкершілікке тартылады.

Иесі қабылдауы тиіс шаралар бұзушылық мән-жайларына байланысты, бұл ретте мынадай шаралар қолданылады: тауар белгісінің иесі азаматтық іс жүргізу жөніндегі сотқа жүгінуге құқылы; Мемлекеттік кіріс немесе әділет органдарына өтінішпен. Көрсетілген жағдайларда тиісінше азаматтық, қылмыстық немесе әкімшілік істер қозғалуы мүмкін. Егер иесіне үлкен залал келтірілсе, қылмыстық іс қозғалуы мүмкін, әйтпесе әкімшілік іс қозғалуы мүмкін. Азаматтық, қылмыстық немесе әкімшілік іс басталғаннан кейін барлық жағдайларда бұл туралы кеден органдарына хабарлау маңызды, олар өз кезегінде тиісті істі қарау аяқталғанға дейін тауар шығармауға шешім қабылдауға құқылы. Сонымен қатар, біз контрафактілік тауарларды әкелу кезінде қандай органдарға жүгіну керектігіне байланысты екі шартты бөліп көрсетеміз.

1. Тауар таңбасы иесінің келісімінсіз түпнұсқа тауарларды әкелу кезінде-иесі азаматтық сот ісін жүргізу аясында сотқа жүгінуі керек. Кеден органына зияткерлік меншік объектілеріне құқық иесінің құқықтарын бұзу туралы талап қою бойынша азаматтық іс қозғау туралы судьяның ұйғарымы берілуге тиіс. Сотқа жүгінген және азаматтық іс жүргізу қозғалған жағдайда, заңсыз тауар мәні бойынша сот талқылауы толық аяқталғанға дейін және сот актісі күшіне енгенге дейін сақталады. Сот ісі оң нәтиже берген жағдайда кейіннен заңсыз тауар ҚР аумағында азаматтық айналымға түспей жойылады. Тауар белгісі бар бірегей тауарларды әкелуге қатысты қазіргі уақытта ҚР - да құқықтарды сарқудың өңірлік қағидаты белгіленгенін атап өткен жөн, бұл мынаны білдіреді: тауар белгісіне айрықша құқықты бұзу болып табылмайды, Еуразиялық экономикалық одаққа мүше кез келген мемлекеттің аумағында тауар белгісінің иесі немесе оның келісімімен басқа тұлғалар тікелей айналымға заңды түрде енгізілген тауарларға қатысты осы тауар белгісін пайдалану.
2. Жалған тауарларды әкелу кезінде кеден органына тауарларды алып қоюды, оларға тыйым салуды не оларды тәркілеуді растайтын құжаттар ұсынылуы мүмкін. Осы құжаттар тиісті іс жүргізу аяқталғаннан және бұзушылық расталғаннан кейін Мемлекеттік кіріс органдарына немесе әділет органдарына өтініш беру арқылы алынуы мүмкін деп ойлаймыз. Біз 2018 жылдың 3 шілдесінен бастап Әкімшілік кодекске өзгерістер енгізілгенін атап өтеміз. Енді әкімшілік іс шеңберінде тауар белгісіне айрықша құқықтың сарқылуына байланысты жағдайлар қаралмайды. Яғни, Тауар белгісі бар түпнұсқа тауарды иесінің келісімінсіз әкелген кезде, соңғысы кеден органдарына әкімшілік іс қозғауды талап ете алмайды.

Осылайша, кеден органдарының тауарларды шығару мерзімін тоқтата тұру туралы шешім қабылдауы үшін тауар белгісінің иесі кеден органдарына заңсыз тауарға тыйым салынғанын немесе тәркіленгенін растайтын құжатты не судьяның азаматтық іс қозғау туралы анықтамасын ұсынуы тиіс. Тауарларды заңсыз әкелу жөніндегі әрбір жеке жағдайдың мән-жайларына қай органға жүгіну қажеттігі байланысты болады.

Егер тауар белгісінің иесі немесе оның өкілі жоғарыда көрсетілген құжаттарды ұсынбаған жағдайда, мұндай тауарларды шығару қайта басталады. Бұл ретте тауар белгілері бар тауарларды шығару иесінің зияткерлік меншік объектілеріне өз құқықтарын қорғау туралы ҚР тиісті уәкілетті мемлекеттік органына немесе сотқа жүгінуін жоққа шығармайды.

Жоғарыда аталған әрекеттер компанияларға заңсыз тауарларды азаматтық айналымға енгізуге жол бермеуге және оларды жоюға мүмкіндік береді, ал азаматтық айналымға енгізілген заңсыз тауарларға қатысты оларды толығымен жоюға қол жеткізу оңай емес, өйткені тауарлардың толық көлемін белгілеу және/ немесе жоюды бақылау қиын.

Осыған байланысты компанияларға нарыққа заңсыз тауарлардың енгізілуіне жол бермеу үшін келесі шараларды қарастыру ұсынылады:

1. тауар белгісін ҚР-да тіркеу (ҚР ӘМ "Ұлттық зияткерлік меншік институты" РМК-ға немесе Халықаралық зияткерлік меншік ұйымына Қазақстанға тарата отырып, ұлттық өтінім беру жолымен);
2. тауар таңбасын кеден органдарына жүгіну жолымен кеден тізіліміне енгізу;
3. сотқа жүгіну (егер тауар белгісі иесінің келісімінсіз әкелінетін кедендік рәсіммен бірегей тауарлардың болуы туралы хабардар болса);
4. жоғарыда көрсетілген мемлекеттік органдарға жүгіну (егер ҚР аумағына әкелінетін кедендік рәсіммен жалған тауарлардың болуы туралы хабардар болса).

 

Тереңкөл ауданаралық

әділет басқармасының басшысы                                                                     А.Сергазинов