Авторлық құқықты қорғау саласындағы халықаралық келісімдер. Әдеби және көркем шығармаларды қорғау жөніндегі Берн конвенциясы 1886 ж 1994 жылғы Еуразиялық патенттік конвенция.
Қазіргі кезде авторлық және патенттік құқықтардың аумақтық сипатын еңсерудің негізгі құралы зияткерлік меншік құқығын өзара тану және қорғау туралы мемлекетаралық келісімдер жасау болып табылады. Оларды әзірлеу және қабылдау бір мемлекеттің заңдары бойынша туындайтын құқықтардың екінші мемлекет аумағында оның заңнамасына сәйкес жұмыс істеуі мен қорғалуына мүмкіндік береді. Шетелдіктер бұл жағдайда жергілікті заңдарда көзделген өкілеттіктерге ие болуға мүмкіндік алады және олардың ұлттық заңдары әдетте ескерілмейді және қолданылмайды.
Контрафактілік практиканы жою үшін (әдеби шығармаларды заңды түрде қайта басып шығару емес) 19 ғасырдың екінші жартысынан бастап мемлекеттер арасында өз азаматтарының авторлық құқығын қорғау туралы екіжақты келісімдер жасау тенденциясы күшейіп келеді және 1886 жылы осы салада алғашқы көпжақты халықаралық шарт - Берн қабылданды Әдеби және көркем шығармаларды қорғау туралы конвенция. Кейіннен бұл құжат бірнеше рет халықаралық конференцияларда қайта қаралды.
1886 жылғы әдеби және көркем шығармаларды қорғау жөніндегі Берн конвенциясы. Бұл әлемдегі авторлық құқық туралы алғашқы көпжақты қоғамдық келісім. Осы құжат негізінде қатысушы мемлекеттер Берн одағын құрды.
Берн конвенциясы авторлық құқықтың мазмұнын реттейтін егжей-тегжейлі ережелерді қамтиды. Біріншіден, бұл жеке мүліктік және мүліктік емес құқықтар, олардың көлемі мен сот тәртібімен қорғалу талаптары көрсетілген мемлекеттің ұлттық заңнамасында белгіленуі керек. Екіншіден, бұл Конвенцияның өзінде көзделген арнайы құқықтар, оны жүзеге асыру оның мүше елдерінің заңнамасына сілтеме жасамай орын алуы мүмкін. Соңғыларына автордың өз шығармаларын аударуға, шығарманың көшірмелерін көбейтуге, музыкалық және драмалық шығармаларды көпшілік алдында орындауға, өз шығармаларын радио мен теледидар арқылы беруге, оларды көпшілік алдында оқуға, қайта өңдеуге, жазуға және басқа да бірқатар ерекше құқықтары жатады.
Берн конвенциясы шет елдерде әдеби және көркем шығармаларды ақысыз пайдалану мүмкіндігін шектейді, авторлық құқық иелерінің келісімін алудың міндетті шарттарын, осындай шығармаларды жариялауды, қаламақы төлеуді және т.б. талап етеді, сондықтан конвенция кейбір жағдайларда дамудың дамыған елдерінің мүдделеріне сәйкес келмейді, олар үшін жоғары деңгейдегі қорғау авторлардың құқықтары экономикалық жағынан тиімсіз немесе қол жетімді емес.
Еуразиялық патенттік конвенцияға 1994 жылы 9 қыркүйекте қол қойылды, оның қатысушылары - Қазақстан Республикасынан басқа - бұрынғы КСРО-ның тағы тоғыз республикасы (Ресей, Әзірбайжан, Армения, Беларуссия, Грузия, Қырғызстан, Молдова, Тәжікстан және Украина).
Еуразиялық патенттік конвенцияға қатысатын елдердің аздығы өзінің ерекше құқықтық маңыздылығымен толығымен өтеледі.
Бүгінгі күні бұл патенттік құқық саласындағы материалдың, сонымен қатар ұлттықтан жоғары мазмұнның жалғыз халықаралық құжаты.
Осы Конвенцияның ережелеріне сәйкес алынған патент (Еуразиялық патент) Конвенцияға қатысушы әр елдің аумағында бірдей күшке ие болады.
Бұл патенттік құқықты дамытудағы ең жоғары нүкте, оның баламасы жоқ.
Осы Конвенцияны қолдану аясы тек аумақтық тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар мазмұндық жағынан да шектеулі болып қалатыны анық, өйткені ол тіпті барлық патенттелетін объектілерге - тек өнертабыстарға қатысты емес.
Тереңкөл ауданаралық
Әділет басқармасының басшысы А.К.Сергазинов