Бүйрек синдромы бар геморрагиялық қызба.

Бүйрек синдромы бар геморрагиялық қызба (БСБГҚ) – бүкіл ағзаның ұсақ тамырларының зақымдануымен, геморрагиялық диатезбен, жедел бүйрек жеткіліксіздігінің дамуымен жедел интерстициальды нефрит түріндегі бүйректің зақымдалуымен, сондай – ақ склера мен конъюнктивалық тамырларда, тері астында қан кетулермен, ал ауыр жағдайларда-ішкі бүйрек, асқазан және мұрыннан қан кетулермен қатар жүретін ауру.

Адамның инфекциясы негізінен ауа-шаң жолымен (80% дейін) ауру кеміргіштердің кептірілген дәреттерін ингаляциялау арқылы жүреді. Вирустың таралуы байланыс арқылы да мүмкін кеміргіштермен немесе жұқтырған сыртқы орта объектілерімен (қылшық ағаш, сабан, шөп және т.б.) байланыста болған кезде зақымдалған тері мен шырышты қабаттар арқылы жүреді.

БСБГҚ инфекциясының тағы бір жолы – алиментарлы, мысалы, термиялық өңдеуден өтпеген, бірақ жұқтырған кеміргіштердің қалдықтары бар өнімдерді тұтыну кезінде жүреді.

Инкубациялық кезең 4-тен 49 күнге дейін. Орташа алғанда, ол 2-3 аптаға созылады. Оның ұзақтығы патогеннің түріне, ағзаға түскен патогеннің мқөлшеріне, ену орнына, жұқтырған адамның иммундық жүйесінің күйіне байланысты.
Аурудың басталуы (фебрильді кезең) әдетте жедел, кейде адамның қалтырауы мен денесінің ауыруы кезінде қысқа продромальды кезең болады. Содан кейін температура күрт көтеріле бастайды, 38-40°С-қа жетеді және 5-11 күнге созылады. Науқастар қатты қалтырауға, қатты бас ауруына, дененің ауырсынуына, бұлшықеттер мен буындардың ауырсынуына, ауыздың құрғауы мен шөлдеуіне шағымданады. Әлсіздік, терлеу және адинамия тез артады. Кейде аздап жөтел пайда болады.

Аурудың бастапқы кезеңінде БСБГҚ сыртқы көріністері: гиперемияланған (қызарған) дененің жоғарғы жартысы, қызыл склера (көздің ақтығы), жұмсақ таңдайдың мүмкін дақты энантемасы (ұсақ дақтардың пайда болуы). Ауру дамып келе жатқанда, денеде, иықтың ішкі бетінде ұсақ қан кетулер пайда болады, мұрыннан ұсақ қан кетулер мүмкін. Бұл жерлерде ұлпаларды қысып, шымшу кезінде геморрагиялық бөртпе пайда болады.

Жүрек тарапынан салыстырмалы брадикардия байқалады, қан қысымы аздап төмендеген. Қызбалық кезеңнің соңына қарай несептің бөлінетін мөлшері мен зәр шығару жиілігі төмендей бастайды.

Егер процесс бастапқы кезеңде тоқтатылмаса, онда ауру келесі кезеңге өтеді - олигуриялық (аурудың биіктігі). Жалпы жағдайдың нашарлауы және ауыр әлсіздік - астения, адинамия, жүрек айнуы фонында дене температурасы кенеттен қалыптыға дейін төмендейді және уақытша көтеріледі. Көрнекі бұзылулар байқалады - көз алдында қалтқылар мен тұман пайда болады. Псевдоменингиттің ықтимал дамуы (төзімсіз бас ауруы, жүрек айнуы, құсу, жұлын сұйықтығында өзгерістер болмаған кезде мойын бұлшықеттерінің кернеуі, жергілікті парез, паралич). Бел аймағындағы ыңғайсыздық пен ауырсыну күшейеді (әсіресе басқанда), ауыр жағдайларда қан аралас құсу және ықырық пайда болады. Науқастың тілі құрғақ, сұр-қоңыр жабындымен жабылған. Іші ісінген, эпигастрийде және кіндік аймағында ауырсыну, бауыр көлемінің ұлғаюы және диарея болуы мүмкін. Аурудың сыртқы көріністері өзгереді: бет пен дененің жоғарғы бөлігінің гиперемиясы бозарып кетеді, геморрагиялық синдром күшейеді (склерадағы массивті қан кетулер, мұрыннан ұзақ қан кетулер, терінің кез келген қысылуы ауыр геморрагиялық бөртпе тудырады), ішектен қан кету мүмкін. Олигуриялық кезеңнің жетекші бұзылуы - анурияға дейін шығарылатын зәр мөлшерінің үдемелі төмендеуі (зәр шығарудың болмауы). Бұл уақытта асқынулар мен өлім жиі дамиды.

Қалпына келтіру 2-3 аптаға созылатын полиуриялық кезең деп аталады. Ол дене температурасының қалыпқа келуімен, бас ауруының төмендеуімен, тәбеттің пайда болуымен, зәр шығарудың қайта басталуымен және күшеюімен, бел мен іштің ауырсынуының әлсіреуімен сипатталады. Геморрагиялық бөртпе және қан кету бірте-бірте жоғалады.

Жеңіл формалар мен орташа ауырлықтағы нысандар үшін болжам қолайлы: 3-6 аптадан кейін толық қалпына келтіру байқалады. Кейбір орташа және ауыр нысандарда қалпына келтіру процесі айларға, кейде жылдарға созылуы мүмкін, ал кейбір органдардың (негізінен бүйректің) тұрақты дисфункциясы мүмкін. Асқынулар дамыған кезде өлім жиі кездеседі (негізінен Хантаан вирусынан туындаған БСБГҚ кезінде).

Қазіргі кезеңде БСБГҚ профилактикасы негізінен спецификалық емес шараларды қамтиды:

- дератизациялық шаралар – азайтуға бағытталған шаралар кешені
кеміргіштердің саны;

- үй-жайлар мен ғимараттардың кеміргіштерге төзімділігін қамтамасыз ету;

- қоқыс үйінділерімен күресу;

- кеміргіштер болуы мүмкін шаңды бөлмелерде респираторларда жұмыс істеу;

- медицина қызметкерлерін оқыту;

- халықты санитарлық-гигиеналық оқыту.

Арнайы профилактика тек ішінара әзірленді - бұл белгілі бір аумақтардағы халықты вакцинациялау. Ол тек Хантаан вирусынан қорғауды қамтамасыз етеді, сондықтан ол Азияның кейбір елдерінде ғана қолданылады.

 

Железин аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасы