КҮН ЭНЕРГИЯСЫ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІГІНДЕГІ ШАҒЫН БИЗНЕСКЕ ТАБЫС ӘКЕЛУДЕ: ТӨЛЕМДЕР 200 МЛН ТЕҢГЕДЕН АСТЫ
Қазақстанның оңтүстігінде жеке күн генерациясы қарқынды дамуда: нетто-тұтынушылар саны 3,5 есеге артты, ал кәсіпкерлерге төленген сома 200 млн теңгеден асты. Күн энергиясы өңірдің энергия тиімділігін арттырып, электр желісіне түсетін жүктемені азайта отырып, шағын бизнес үшін нақты табыс көзіне айналып отыр.
Қазақстанда микрогенерацияға — жеке және коммерциялық күн электр станцияларының дамуына қызығушылық өсуде. Олар тұтынушыларға өздерін электр энергиясымен қамтамасыз етіп қана қоймай, артығын желіге сатуға мүмкіндік береді. Бұрын нишалық шешім болып көрінген нетто-тұтыну моделі бүгінде елдің жаңа энергетикалық жүйесінің бір бөлігіне айналып келеді.
Таратылған энергетика — энергожүйені жаңғыртудың маңызды бағыттарының бірі. Бұрын негізгі жүктемені ірі электр станциялары көтерсе, жаңа модель мыңдаған шағын генерация көздеріне сүйенеді: кәсіпкерлердің шағын күн модульдерінен бастап түрлі коммерциялық нысандарға дейін. Мұндай жүйе энергобалансты икемдірек етеді: желідегі жүктемені азайтады, ыстық мезгілдегі шамадан тыс жүктелу қаупін төмендетеді, инфрақұрылымның тұрақтылығын күшейтеді және сұраныстың өсуіне тез жауап беруге мүмкіндік береді.
Қазақстанның оңтүстігінде бұл өзгеріс айқын байқалады: нетто-тұтыну динамикасының қарқынды өсуі таратылған генерацияның эксперимент емес, энергобаланстың толыққанды элементіне айналғанын көрсетеді. Бұл желіні тұрақтырақ етеді, өңірдің энергия тәуелсіздігін арттырады және бизнестің қаржылық тұрақтылығын күшейтеді.
Осы процестің негізгі қозғаушы күштерінің бірі — «Қазақстан Қоммуналдық Жүйелері» компаниялар тобы және оның еншілес компаниясы «Оңтүстік Жарық Транзит», ол Түркістан облысы мен Шымкент қаласында электр энергиясын беру және тарату жұмыстарын атқарады.
НЕТТО-ТҰТЫНУШЫЛАР САНЫ 3,5 ЕСЕГЕ ӨСТІ
2025 жылғы көрсеткіштер құрылымдық өзгерісті айқын көрсетеді. «Оңтүстік Жарық Транзит» желілеріндегі нетто-тұтынушылар саны қаңтардағы 22-ден қарашада 78-ге дейін өсті — яғни небәрі он айда 3,5 еседен астам. Қосылушылар санының артуымен бірге күн станцияларының орнатылған қуаты да өсіп жатыр: жылдың басында 2 750 кВт болса, қарашада 7 602 кВт-қа жетті.
КҮН ЭНЕРГИЯСЫ ӨҢІР ЭНЕРГОБАЛАНСЫНЫҢ НАҚТЫ БӨЛІГІНЕ АЙНАЛДЫ
«Оңтүстік Жарық Транзит» желісіне берілетін күн энергиясының көлемі де қарқынды өсуде. 2024 жылы нетто-тұтынушылар 910 727 кВт·сағ энергия өндірсе, 2025 жылдың тек он айында бұл көрсеткіш 3,5 млн кВт·сағ-тан асты. Бір жылда өңір таратылған генерацияның жеке сегменті қалыптасқандай серпін берді. Бұл секіріс өңірдің энергоқауіпсіздігін күшейтеді, пиковый сағаттардағы желі жүктемесін азайтады және энергия сапасын тұрақтандырады.
200 МЛН ТЕҢГЕДЕН АСТАМЫ — ХАЛЫҚ ПЕН БИЗНЕСКЕ ТІКЕЛЕЙ ҚАРЖЫЛЫҚ ПАЙДА
Қаржылық нәтижелер модельдің тұрақты жұмыс істейтінін дәлелдейді. «Оңтүстік Жарық Транзит» желісінде алғашқы СЭС іске қосылғаннан бері нетто-тұтынушыларға 200 млн теңгеден астам төлем жасалды. Оның шамамен 120 млн теңгесі — 2025 жылдың қаңтар–қазан айларында төленген.
Бұл қаражат күн станциялары бар тұтынушылар үшін тікелей табыс көзі болып табылады: СЭС тек шығындарды азайтып қана қоймай, инвестицияның қайтарымын қамтамасыз ететін тиімді құралға айналды. Энергия тұтыну көлемі мен ресурстар бағасының өсуі жағдайында бұл модель операциялық шығындарды айтарлықтай төмендетуге, энерго тиімділікті арттыруға және электр энергиясына жұмсалатын шығындарды оңтайландыруға мүмкіндік береді.
СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖАҢҒЫРТУ ЖӘНЕ ЭНЕРГОЖҮЙЕНІҢ ЖАҢА ФИЛОСОФИЯСЫ
«Қазақстан Қоммуналдық Жүйелері» компаниялар тобы таратылған генерацияны энергожүйенің табиғи бөлігіне айналдыратын заманауи модель қалыптастыруда. Компания энергонысандарды жаңғыртып, интеллектуалды есептеу жүйелерін енгізіп, қосалқы станциялар мен желілердің жабдықтарын жаңартып келеді. Мұндай база күн генерациясының өсіп келе жатқан көлемін өңірлік энергожүйеге қауіпсіз интеграциялауға мүмкіндік береді.
«Оңтүстік Жарық Транзит» бұл стратегияны практикалық деңгейде жүзеге асырып отыр. Компания нетто-тұтынушыларға техникалық қосылудан бастап энергия берілісін нақты есептеуге және автоматтандырылған қаржылық есеп айырысуға дейін толық инфрақұрылым қалыптастырды. Ашық ережелер, уақытылы төлемдер және сапалы техникалық қолдау жеке күн генерациясына деген сенім мен қызығушылықты арттырды.
Сонымен қатар, компания желілерді ауқымды жаңғыртуда, бұл СЭС объектілерін қосымша жүктемесіз көбірек интеграциялауға мүмкіндік береді.
ӨҢІР ҮШІН ӘСЕРІ: ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК
«Қазақстан Қоммуналдық Жүйелері» және «Оңтүстік Жарық Транзит» дамытып отырған микрогенерация өңірге бірқатар ұзақмерзімді артықшылық береді:
* желідегі жүктемені азайтады;
* резервтік қуаттарға кететін капиталдық шығындарды төмендетеді;
* көміртек ізі мен экологиялық жүктемені азайтады;
* энергожүйенің тұрақтылығын және өңірдің энергонезависимдігін арттырады.
Бұл жай күн панельдерін орнату емес — тұтынушы энергия өндірісінің белсенді қатысушысына айналатын жаңа энергетикалық мәдениет қалыптастыру.
БОЛАШАҚ ВЕКТОРЫ: ТАРАТЫЛҒАН ЭНЕРГЕТИКА — ЖАҢА НОРМА
Қазіргі даму қарқыны сақталса, 2026 жылға қарай «Оңтүстік Жарық Транзит» желісіндегі нетто-тұтынушылар саны 100-ден асып, орнатылған қуат 10 МВт-қа жақындауы мүмкін. Бұл — жылына 5 млн кВт·сағ-тан астам таза энергия, яғни жеке бір энергия нысанымен тең көрсеткіш.
«Қазақстан Қоммуналдық Жүйелері» және «Оңтүстік Жарық Транзит» тәжірибесі таратылған генерацияның энергожүйеге табиғи түрде үйлесетінін дәлелдеді: ол дәстүрлі көздерді жеңілдетеді, желінің тұрақтылығын арттырады және жалпы шығындарды азайтады.
Нетто-тұтынушылардың өсуі, миллиондаған киловатт-сағат таза энергия және 200 млн теңгеден астам төлем — бұл жай статистика емес.
Бұл — жаңа энергетикалық мәдениеттің қалыптасуының белгісі, онда:
* тұтынушы — өндіруші қатысушыға айналады,
* желі — икемді және сенімді болады,
* өңір — қосымша энергия ресурсы мен экономикалық пайдаға ие болады.
Микрогенерация — болашақтың концепциясы емес, бүгінгі тиімді жұмыс істеп тұрған құрал.