ҚР Конституциялық Кеңесі Парламент Палаталарының бірлескен отырысында «Қазақстан Республикасындағы конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы» Жолдауын жариялады
2021 жылғы 21 маусымда Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Парламент Палаталарының бірлескен отырысында "Қазақстан Республикасындағы конституциялық заңдылықтың жай-күйі туралы" Жолдауын жариялады.
Жолдауда Конституциялық Кеңестің келесі ұсыныстары көрсетілген:
* Әркімнің өмір сүруге конституциялық құқығының түбегейлі сипатын назарға ала отырып, қылмыстық кодексті және өзге де заңнамалық актілерді азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіге (өлім жазасының күшін жою туралы) екінші Факультативтік хаттаманың ережелерімен үйлестіру жөніндегі жұмысты аяқтау.
* Сотқа дейінгі тергеп-тексеру мен сот қарауын қоса алғанда, қылмыстық процеске қатысушылардың құқықтарының конституциялық кепілдіктерін нығайту желісін жалғастыру қажет.
* Мүгедек адамдарға қатысты халықаралық практикада қалыптасқан нормалар мен стандарттар кешенін барынша пайдалану, оның негізінде олардың құқықтарының мазмұнын кеңейту қағидаты және оларды іске асырудың ерекше нысаны жатыр. Олар адамның қадір-қасиетін құрметтеуге, тең әлеуметтік мүмкіндіктерге, арнайы қызметтердің, инфрақұрылымның қол жетімділігіне және қоғам өмірінің барлық салаларына тиісінше интеграциялануға кепілдік беруге тиіс.
* Мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары, сондай-ақ құқық бұзушылықтардың алдын алу әділеттілік пен жауапкершілік қағидаттарына, сондай-ақ Негізгі Заңмен қорғалатын құндылықтарға жауап беруі керек, олардың ішіндегі ең қымбаты-адам және оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары.
Осыған байланысты:
- қылмыстық және әкімшілік заңнамада жасалған әрекеттің қоғамдық қауіптілік дәрежесіне, келтірілген залалдың сипаты мен мөлшеріне, құқық бұзушының жеке басына және өзге де факторларға байланысты жауапкершілікті даралау және саралау үшін қосымша жағдайлар жасау;
- қылмыстық құқық бұзушылықтарды жіктеу өлшемшарттарына қатысты жаңа тәсілдерді іске асыруды аяқтау; - қылмыстық теріс қылықтар мен әкімшілік құқық бұзушылықтарды перспективада бір заңнамалық актіде кодификациялау арқылы олардың аражігін нақты ажырату;
- рақымшылық жасау актісі негізінде әкімшілік жауапкершіліктен босату институтын пайдалану мүмкіндігін қарастыру.
* Конституцияның 39-бабына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтары конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау мақсатына қажетті шамада ғана және тек заңмен шектелуі мүмкін. Құқықтар мен бостандықтарды шектеу конституциялық маңызы бар құндылықтарды қорғау үшін барабар және қажетті, заңды түрде негізделген мақсаттарға барабар болуға тиіс. Осыған байланысты соттылықтың және ақталмайтын негіздер бойынша қылмыстық қудалауды тоқтатудың жалпы құқықтық салдарын қайта ойластыру.
* Азамат және оның отбасы мүшелері үшін тұрақты тұруға жарамды жалғыз орын болып табылатын тұрғын үй-жайды өндіріп алу бойынша атқарушылық құжаттар бойынша өтініш жасауға тыйым салу.
* Цифрландыру ауқымының өсуіне және дербес деректерді қорғау проблемасының өзектіленуіне байланысты осы мәселелер мен цифрлық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шараларды бір заңнамалық актіде реттеу қажет.
* Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл туралы Заң жобасының шеңберінде (ескертуде: талқылануда) омбудсменнің маңызды өкілеттіктерінің бірі оның сот арқылы заңның немесе өзге де нормативтік құқықтық актінің конституциялығын тексеру туралы мәселені қойып, Конституциялық Кеңеске өтініш жасауына бастамашылық жасауы болып табылады.
* Ана мен бала институттарын қорғау мақсатында Конституциялық Кеңес бұрын ұсынғандай қосымша заңнамалық шаралар қабылдау.
* Құзыретін Қазақстан Республикасы таныған БҰҰ шарттық органдарының шешімдерін имплементациялаудың тиімді тетігін құру туралы мәселені қарау.
* Конституцияның 17-бабының 2-тармағына сәйкес ешкімді азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездік немесе адамдық қадір-қасиетін қорлайтындай жәбір көрсетуге не жазалауға болмайды.
Осыған байланысты қылмыстық-атқару жүйесі мекемелеріндегі бұрынғы тәжірибенің таптаурындарымен әлі де ұштасқан ішкі тәртіптемені реттейтін кейбір талаптар мен ережелерді қайта қарау қажет.
Тұтастай алғанда, Конституциялық Кеңес өз Жолдауында Қазақстанның Тәуелсіздігін одан әрі нығайту азаматтардың әл-ауқатын арттыруға, өмір сүру сапасын, мемлекеттік институттардың тиімділігін арттыруға, құқық үстемдігін, дамыған азаматтық қоғамды және елдің әлемдік аренадағы жоғары беделін қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс екенін тағы да атап өтті.