Қазақстандағы еңбек құқықтарын қорғау: Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институтының рөлі
Қазақстандағы еңбек құқықтарын қорғау: Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институтының рөлі
Қазақстанда соңғы жылдары азаматтардың еңбек құқықтарын қорғауды нығайтуға бағытталған елеулі шаралар жүзеге асырылды. Мемлекет Конституцияда және халықаралық шарттарда кепілдендірілген әділ еңбек жағдайларын қамтамасыз ету бойынша міндеттемелерін орындауды жалғастыруда.
Бірқатар маңызды құжаттар қабылданды: 2024-2029 жылдарға арналған еңбек нарығын дамыту Концепциясы, 2024-2030 жылдарға арналған еңбекті қорғау Концепциясы. 2024-2026 жылдарға арналған Үкімет пен жұмыс берушілер мен кәсіподақтар бірлестіктері арасындағы Жалпы келісімге қол қойылды.
Негізгі жаңашылдықтардың бірі – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жанынан Мемлекеттік еңбек инспекциясы комитетінің құрылуы болды. Еңбек инспекциясын жергілікті атқарушы органдардан орталық органға беру еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды күшейтуге мүмкіндік берді.
Қазақстан Республикасы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл институты азаматтардың еңбек құқықтарын қорғауға белсенді түрде көмектесіп, еңбек қатынастарында әділдікті қалпына келтіруге қолдау көрсетуді жалғастыруда.
2024 жылы ұлттық адам құқықтары жөніндегі мекемеге еңбек құқықтарының бұзылуы (заңсыз жұмыстан шығару, жалақыны кешіктіріп немесе төлемеу, жұмыс берушілердің еңбек жағдайларын бұзу) туралы 265 өтініш түсті. Оның ішінде 34 өтініш қанағаттандырылды, 193 жағдай бойынша түсіндірмелер берілді, 38 шағым тиісті органдарға жіберілді.
Барлық өтініштер бойынша тиісті тексерулер жүргізілді, бірқатар жағдайларда өтініш берушілердің құқықтарын қорғауға көмектесуге мүмкіндік туды.
Мысалы, Ақтөбе облысында жүкті әйел лауазымынан заңсыз қысқартылғаны туралы шағымданды. Омбудсмен өкілінің араласуынан кейін жұмыс беруші қысқарту туралы хабарламаны қайтарып алды.
Тағы бір жағдай Ақмола облысында тіркелді – ескертусіз жұмыстан шығарылған сотталған адам еңбек инспекциясы басқармасының Уәкіл өкілінің сұранысы бойынша жүргізілген тексеру нәтижесі бойынша жұмысына қайта орналастырылды. Оған мәжбүрлі бос уақыт үшін жалақы төленді, ал жұмыс беруші әкімшілік жауапкершілікке тартылды.
Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің қызметі барлық азаматтардың еңбек құқықтарын қорғауға, әсіресе халықтың осал топтарына ерекше назар аударуға бағытталған. Біздің күш-жігеріміз еңбек қызметіне тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге, жұмысқа орналасу кезіндегі дискриминацияны болдырмауға және мүгедек адамдардың еңбек өміріне толыққанды қатысуы үшін жағдай жасауға бағытталған.
Осылайша, жергілікті атқарушы органмен өзара әрекеттесу арқылы мүгедек адамды мүгедектердің физикалық мүмкіндігі шектеулі адамдарды реабилитациялау орталығына жұмысқа орналастыруға көмектесуге мүмкіндік туды.
Жалпы, халықтың заңдық сауаттылығының айтарлықтай өскенін атап өткен жөн. Азаматтар өз құқықтарын қорғау үшін соттар мен басқа да органдарға жиі жүгініп жүр, бұл қоғамның заңдық мәдениетіндегі оңтайлы өзгерістерді көрсетеді.
Уәкіл институты еңбек құқықтарын қорғау механизмдерін нығайтуды жалғастырады. Біз мемлекеттік органдардың, адам құқықтары жөніндегі ұйымдардың және азаматтық қоғамның бірлескен күш-жігері Қазақстанда әділ және қорғалған еңбек қатынастары жүйесін жасауға мүмкіндік береді деп сенеміз.