Перевод на казахский: "Қазақстанның құқық қорғау жүйесінің тиімділігі: азаматтардың еңбек және әлеуметтік құқықтарын жақсарту
Адам құқықтарын қорғау – қазіргі заманғы мемлекет үшін ең маңызды міндеттердің бірі, ол мемлекеттердің демократиялық құндылықтар мен заң үстемдігіне деген берілгендігін көрсетеді. Қазақстан халықаралық аренада адам құқықтары саласында айтарлықтай жетістіктерге жетіп, 70-ке жуық халықаралық келісімдерге қатысушы болып табылады. Бұл Қазақстанның өз азаматтарының құқықтары мен бостандықтарын қорғауға деген ұмтылысын көрсетеді.
Қазақстанның халықаралық құқық қорғау ұйымдарымен, соның ішінде БҰҰ және ОБСЕ-мен тығыз қарым-қатынасы адам құқықтарын тиімді қорғауда маңызды рөл атқарады. Халықаралық стандарттарды ұлттық заңнамаға енгізу әділ және қауіпсіз қоғам құруға бағытталған. Осы шаралардың нәтижесінде елімізде құқық қорғау жүйесін жетілдіруге, сот үдерісінің ашықтығын және әділдігін қамтамасыз етуге бағытталған реформалар жүзеге асырылды. Қазақстанның халықаралық құқық қорғау келісімдеріне қосылуы және оларды ұлттық заңнамаға енгізу адам құқықтарының халықаралық стандарттарына сәйкестігін қамтамасыз етеді.
Құқық қорғау жүйесінің тиімді жұмысын қамтамасыз ету үшін халықаралық ұйымдармен ынтымақтастыққа ерекше көңіл бөлінеді. Қазақстан БҰҰ-ның алты комитетінің юрисдикциясын мойындады, олар азаматтардың арыздарын қарауға құқылы: Адам құқықтары жөніндегі комитет, Азаптауға қарсы комитет, Әйелдерге қатысты кемсітушілікті жою комитеті, Нәсілдік кемсітушілікті жою комитеті, Мүгедектер құқығы комитеті және Бала құқықтары комитеті.
Елімізде "Әділетті Қазақстан" құру мақсатында кең ауқымды саяси және демократиялық реформалар жүргізілуде. Бұл реформалар адам құқықтарын қорғауды күшейтуге бағытталған, соның ішінде балалар мен мүгедектер құқықтарын қорғау жөніндегі факультативтік хаттамаларды қабылдау және ратификациялау бойынша шаралар қабылданды. 2020 жылы мүгедектердің құқықтарын қорғау туралы факультативтік хаттаманы ратификациялау халықаралық қоғамдастықтан оң бағасын алды.
Дегенмен, құқық қорғау органдарының кейбір кемшіліктері мен сот шешімдеріне шағымдардың көбеюі әлеуметтік әділеттілікті арттыру қажеттігін көрсетеді. Еңбек құқықтары, зейнетақы мен әлеуметтік жәрдемақыларды төлеу сияқты мәселелер өзекті болып отыр, олар жүйелі реформаларды талап етеді. Бұл мәселелерді шешу үшін азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру және әлеуметтік теңдікті қамтамасыз ету қажет.
2021 жылы адам құқықтарын қорғау саласындағы алғашқы шаралар жоспары қабылданып, 2022 жылы заң үстемдігін қамтамасыз ету мақсатында қосымша шаралар жоспары бекітілді. Осы аясында жаңа реформалар іске асырылды. Қазақстан құқық қорғау тиімділігін арттыру мақсатында халықаралық кеңестер өткізіп, өз тәжірибесін әлемдік стандарттармен салыстырады.
Еңбек құқықтарының бұзылуы маңызды мәселе болып табылады. 2024 жылы еңбек құқықтары бойынша шамамен 70 арыз түсті, олар негізінен жұмыс орындарындағы қауіпсіздік құралдарының жоқтығы, жалақының уақытында төленбеуі және еңбек жағдайларының нашарлығына қатысты болды. Әлеуметтік қамтамасыз ету мәселелері де маңызды. 2024 жылы Астана қаласында әлеуметтік көмек алу туралы 100-ден астам арыз тіркелді.
Мүгедектігі бар азаматтардың құқықтары да жиі көтерілетін мәселе. Олардың медициналық және әлеуметтік көмек алу, еңбекке орналасу мүмкіндіктері сияқты құқықтық мәселелер бойынша арыздары көбейіп келеді. 2024 жылы Астанада мүгедектердің құқықтарын қорғау мақсатында бірнеше шаралар ұйымдастырылды.
Жалпы, түскен арыздардың көпшілігі азаматтардың негізгі құқықтарының бұзылуы мен әлеуметтік әділеттілік мәселелерімен байланысты. Бұл деректер құқық қорғау жүйесін, сот жүйесінің ашықтығы мен тиімділігін арттыру қажеттігін көрсетеді.
Қазақстанның адам құқықтарын қорғаудағы реформалары мен халықаралық бастамалары елдің құқықтық жүйесін жақсартуға және азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған маңызды қадамдар болып табылады. Дегенмен, мүгедектердің құқықтарын қорғау, еңбек және әлеуметтік құқықтар сияқты мәселелер әлі де толық шешімін тапқан жоқ. Бұл ретте, құқық қорғау жүйесін реформалау, құқықтық сауаттылықты арттыру және әлеуметтік саясатты жетілдіру маңызды болып табылады.
Осы бағыттар елдің құқықтық мәдениетін нығайтуға және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын толық көлемде қорғауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.